დედამიწა

ერთი შეხედვით პატარა და უწყინარი მდედრი კოღო ყველაზე საშიშ არსებად არის მიჩნეული დედამიწის ისტორიაში. თუკი გაგიჩნდათ კითხვა, რატომ მაინცდამაინც მდედრი კოღო?- გეტყვით, რომ მამრები მხოლოდ მცენარეებს კბენენ, ხოლო მდედრებმა დედამიწაზე დაღუპულ ადამიანთა ნახევარი –  თითქმის 45 მილიარდი მათგანი, შეიწირეს.

სტატისტიკის მიხედვით, კოღოებს ასზე მეტი პოტენციურად მომაკვდინებელი დაავადება გადააქვთ, მათ შორის: მალარია, ყვითელი ციება, დენგეს ცხელება, ენცეფალიტი, ფილარიატოზი და ელეფანტიაზი. საინტერესოა, რომ დღესაც – როდესაც მედიცინა ასე განვითარდა, ისინი ყოველ 12 წამში ერთ ადამიანს კლავენ.

1877 წელს ბრიტანელმა ექიმმა – სერ პატრიკ მენსონმა, დაამტკიცა, რომ ელეფანტიაზს კოღოს ნაკბენი იწვევდა.

17 წლის შემდეგ დაუშვა, მალარიის გამომწვევიც კოღო ხომ არ იყო. თავისი თეორიის შესამოწმებლად მენსონმა ფრინველები გამოიყენა. იმის საჩვენებლად, რომ ეს თეორია ადამიანების შემთხვევაშიც მუშაობდა, მან საკუთარი ვაჟი დააინფიცირა რომიდან დიპლომატური ჩანთით ჩამოტანილი კოღოების მეშვეობით. (საბედნიეროდ, დაუყოვნებლივ ქინაქინის მიღებით, ბიჭუნა გამოჯანმრთელდა).

კოღოს 2500 სახეობაა ცნობილი, მათგან 400 ანოფელესის ოჯახის წარმომადგენელია, რომელთაგან 40 სახეობა მალარიის გადამტანია.

მდედრი კოღოები გამოწოვილ სისხლს კვერცხების მოსამწიფებლად იყენებენ, რომლებსაც წყალზე დებენ. კვერცხებიდან წყლის მატლები იჩეკებიან. მწერების უმრავლესობისგან განსხვავებით, კოღოს ჭუპრები, რომლებსაც „აკრობატებს“ უწოდებენ, აქტიურები არიან და ცურავენ.

მდედრ კოღოებს იზიდავს ტენი, რძე, ნახშირორჟანგი, სხეულის სითბო და მოძრაობა. ოფლიან ადამიანებსა და ორსულ ქალებს კოღოსგან დაკბენის მეტი შანსი აქვთ.

რაც შეეხება საქართველოს – დღეისთვის აქ შესწავლილია კოღოების 32 სახეობა, მათ შორის, ნილოსისა და დენგეს ცხელების გადამტანები. დენგეს ცხელების რისკის ქვეშ ყოველწლიურად 50 მილიონი ადამიანი დგას და თუ ეს დაავადება გაურთულდათ, დაავადებულთა 3% მაშინაც კი იღუპება, როცა მკურნალობა უტარდება.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

ინდოეთში აღმოჩენილი 1.6 მილიარდი წლის ნამარხი, რომელიც წითელ წყალმცენარეს ჰგავს, შესაძლოა აქამდე აღმოჩენილ მცენარეებს შორის უძველესი იყოს. აღმოჩენა მეცნიერებს იძულებულს გახდის, ხელახლა შეაფასონ დედამიწაზე სიცოცხლის წარმოშობის დრო.

მკვლევარებმა პატარა, მრავალუჯრედიან განმარხებულ მცენარეს ორი სახის წითელი წყალმცენარე უწოდეს. ერთი – ძაფისებრი, ხოლო მეორე – ბოლქვიანი, რომელიც წყალმეჩხერ გარემოში ბაქტერიებზე ცხოვრობდა.

აქამდე, უძველეს მცენარედ კანადის არქტიკაში აღმოჩენილი 1,2 მილიარდი წლის წითელი განმარხებული წყალმცენარე მიიჩნეოდა.

მკვლევარების თქმით, ნამარხში შენარჩუნებული ფიჭური სტრუქტურები და მათი საერთო ფორმა წითელ წყალმცენარეს ესადაგება, რომელიც ზღვის გარემოცვაში ხარობს. ნორის სახელით ცნობილი წითელი წყალმცენარის ტიპი სუშის ინგრენდიენტია.

„შესაძლოა სუშის 1.6 მილიარდი წლის წინაც მივირთმევდით,” – იხუმრა შვედეთის ბუნების ისტორიის ნაციონალურმა მუზეუმუს გეოლოგისტმა – ტერეზა სოლშედტმა.

დედამიწა დაახლოებით 4 – 5 მილიარდი წლის წინ ჩამოყალიბდა. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ სიცოცხლე ზღვის ბაქტერიის სახით დაახლოებით 3,7 – 4, 2 მილიარდი წლის წინ გაჩნდა. პრიმორდიალურ ზღვებში მცენარეები და ცხოველები გაცილებით გვიან გაჩნდნენ.

„მცენარეებს დედამიწაზე სიცოცხლის ჩამოყალიბებაში მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავთ, როგორც აღმოჩნდა, ისინი იმაზე გაცილებით ადრე გაჩნდნენ, ვიდრე აქამდე ვვარაუდობდით,“ – აცხადებს სოლშედტი.

განმარხებული წყალმცენარე ცენტრალურ ინდოეთში ფოსფატით მდიდარ დანალექ ქანებში აღმოაჩინეს. ჟანგბადი ფოტოსინთეზის დამატებითი პროდუქტია. მცენარეების გამოჩენამ ხელი შეუწყო ატმოსფეროს ჟანგბადით გამდიდრებას.

მეცნიერები აცხადებენ, რომ იმ დროს დედამიწის მიწის ზედაპირზე დიდი წილი უნაყოფო იყო, სიცოცხლე ძირითადად მიკრობული გახლდათ და ატმოსფერული ჟანგბადის დონე დღევანდელის 1 -10 პროცენტს შეადგენდა.

წყარო: Reuters

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

.

ყველამ ვიცით, რომ დედამიწა ყოველდღიურად დრამატულად იცვლება, თუმცა იმისთვის, რომ ჩვენი პლანეტის რეალური მდგომარეობა შევაფასოთ, ზოგჯერ „ფრინველის თვალი“ ან სატელიტური არხია საჭირო.

„ნასამ“ ახალი ფოტოები გაავრცელა, რომელიც ბოლო 40 წლის მანძილზე ტყეების ზომის, წყლების დონისა და ყინულის საფარის მკვეთრ ცვლილებას ასახავს.

ზოგიერთი სურათი ნამდვილად შემაშფოთებელია, მაგალითად, ირანში მდებარე ტბა ურმიას მკვეთრად დაბალი დონე, შემცირებული ზომა და შეცვლილი ფერი.

ურმიას ტბა, ირანი

ეს მკაფიო მწვანე / ყავისფერი კონტრასტი, რომელიც ბოლო რამდენიმე თვის განმავლობაში განხორციელდა, ზაფხულის სიცხისა და წყალმცენარეებისა და ბაქტერიების რაოდენობის ზრდითაა გამოწვეული.

„ზოგიერთი ეს მოვლენა კლიმატის ცვლილებასთანაა დაკავშირებული, ზოგიერთი – არა,“ – ნათქვამია „ნასას“ მიერ გავრცელებულ ინფორმაციაში.

შეამოწმეთ დიდი მარილის ტბის (Great Salt Lake) ცვლილება 1985–2010 წლებში, რაც შემცირებული წვიმებისა და თოვლის დნობის შედეგადაა გამოწვეული:

დიდი მარილის ტბა, იუტას შტატი

აღნიშნულ პერიოდში შემცირდა კალიფორნიაში მდებარე ოუენსის ტბის დონეც, რაც წყლისა და შხამქიმიკატების მიმართულების შეცვლითაა გამოწვეული:

ოუენსის ტბა, კალიფორნია

„ნასას“ მიერ გავრცელებულ ზოგიერთ ფოტოზე ჩანს, თუ როგორი ზეგავლენა მოახდინა სოფლებისა და ქალაქების გამრავლებამ ბუნებრივ ლანდშაფტზე.

ნიგერიაში მდებარე ბაჰან რაფის ტყის ფოტოები 1976–2007 წლების პერიოდში გამქრალ ტყის მასებს ასახავს:

ბაჰან რაფის ტყე

„ნასას“ ინფორმაციით, ამ ტყების უმრავლესობა გაჩეხეს და სასოფლო სამუეურნებო მიწებას გადააკეთეს– ქვეყნის მოსახლეობა ამ პერიოდში 40 პროცენტით გაიზარდა.

ურბანიზაციის ზეგავლენა ჩანს ინდოეთის ნიუ– დელის 1991–2016 წლების ფოტოებზე:

ნიუ–დელი, ინდოეთი

25 წლის განმავლობაში მოსახლეობის რაოდენობა 9.4 მილიონიდან 25 მილიონამდე გაიზარდა. გაეროს ექსპერტების შეფასებით, დელის მოსახლეობა 2030 წლისთვის 36 მილიონი გახება.

მოსახლეობის ასეთი სწრაფი ზრდა გარდა სივრცის პრობლემისა, მთელ რიგ პრობლემებს იწვევს.

ნოემბერში ინდოეთის ხელისუფლებამ საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა, რადგან ჰაერის დაბინძურებამ დედაქალაქში საგანგაშო დონეს მიაღწია.

გრენლანდიის ყინულის საფარი გაცილებით ადრე დნება, ვიდრე ოდესმე, რამაც 2014–2016 წლებში მისი მკვეთრი შემცირება გამოიწვია:

გრენლანდიის ყინულის საფარი

დამდნარი წყალი ყინულის ზედაპირის გამუქებას იწვევს და ყინულის საფარს მკვეთრ მზის სხივებზე მეტად ადნობს.

გრელანდიის სხვა ფოტოები ყინულ Helheim Glacier–ის ზომის მკვეთრ შემცირებას ასახავს, რაც ჰაერისა და ოკეანის გაზრდილი ტემპერატურისგანაა გამოწვეული.

Helheim Glacier, გრელანდია

„ნასას“ ცვლილებების ფოტოების (NASA’s Images of Change) კატალოგის ნახვა Google Earth–ის საშუალებითაა შესაძლებელი. 1984 წლიდან დღემდე გადაღებული 5 მილიონამდე ფოტოს ნახვა სასიამოვნო ნამდვილად არაა, მეტიც, ამ ფოტოებმა შესაძლოა, შეგაშინოთ, მაგრამ იმისთვის, რომ ვიმოქმედოთ, საჭიროა ვიცოდეთ, რეალურად რა ხდება ჩვენს პლანეტაზე.

 წყარო: http://uk.businessinsider.com/

 მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”