ეს საინტერესოა

ექსპერტების, მეცნიერებისა და ისტორიკოსების ჯგუფი დღეს ტიტანიკის ჩაძირვის ადგილის ყველაზე დეტალური ფოტო-რუკის შედგენას შეუდგება. ამის შესახებ BBC წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, ექსპედიციას ამერიკული კომპანია RMS Titanic Inc ატარებს. სპეციალისტები ოკეანეში ლოგისტიკურ გემზე Dino Chouest, რომელიც მათთვის ერთგვარი ოპერაციული შტაბი გახდება. სწორედ იქიდან ჩაუშვებენ ფსკერზე ორ რობოტიზებულ აპარატს, რომლებიც „ტიტანიკს“ მაღალი ხარისხის ფოტოებს გადაუღებენ და ლეგენდარული ლაინერის ნანგრევების დეტალურ 3D მოდელს შეადგენენ.

სპეციალისტები ამისთვის სკანირების ტექნოლოგიას გამოიყენებენ, რომელიც ფართოდ არის გავრცელებული ხელოვნების ნიმუშების ანალიზში. მათი მიზანი კი გემის ჩაძირვის ახალი დეტალების დადგენაა.

ეს პირველი კომერციული მისიაა „ტიტანიკთან“ 2023 წლის OceanGate-ის ტრაგედიის შემდეგ, როდესაც სუბმარინის ჩაძირვის შედეგად 5 ადამიანი დაიღუპა.

ტიტანიკი 1912 წლის აპრილში ჩაიძირა. შედეგად დაახლოებით 1500 ადამიანი დაიღუპა. ლაინერის ნანგრევები ატლანტის ოკეანეში, 3 750 მეტრის სიღრმეზე 1985 წელს აღმოაჩინეს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მკვლევრებმა დაადგინეს, რომ  ტვინი ქმნის მოგონებების მრავალ ასლს, რაც საშუალებას აძლევს მას დაარეგულიროს, თუ როგორ იცვლება ისინი დროთა განმავლობაში.

ადრე მეცნიერები თვლიდნენ, რომ ეს პლასტიურობა გამოწვეულია ტვინის უჯრედებში ცვლილებებით, რომლებიც თავდაპირველად ახდენენ მეხსიერების კოდირებას, და მათ სჯეროდათ, რომ ეს უჯრედები ინახავდნენ ტვინში თითოეული მეხსიერების მხოლოდ ერთ ასლს. თუმცა, ახალი კვლევა ვარაუდობს, რომ ეს შეიძლება ასე არ იყოს.

მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ მღრღნელებში, მაგალითად, ტვინი ინახავს მოცემული მეხსიერების სულ მცირე სამ ასლს, დაშიფრავს მას ორგანოს რამდენიმე ადგილას.

ეს ასლები დაშიფრულია ნეირონების სხვადასხვა ჯგუფის მიერ ჰიპოკამპში. ეს არის ტვინის არეალი, რომელიც კრიტიკულია სწავლისა და მეხსიერებისთვის. ასლები განსხვავდება მათი შექმნის დროით, ხანგრძლივობით და რამდენად იცვლება დროთა განმავლობაში.

აღმოჩენამ შეიძლება გამოიწვიოს გარკვეული დარღვევების მკურნალობის ახალი მეთოდების შემუშავება, თქვა მკვლევარმა. მაგალითად, პოსტტრავმული სტრესული აშლილობის შემთხვევაში, ადამიანები განიცდიან ინტრუზიულ გამობრუნებებს, რაც არასასურველი, შემაშფოთებელი მოგონებებია ტრავმული მოვლენის შესახებ. შესაძლოა შესაძლებელი იყოს ისეთი წამლის შემუშავება, რომელიც უპირატესად ააქტიურებს გვიან დაბადებულ ნეირონებს, რომლებიც უფრო პლასტიკურია და, შესაბამისად, უფრო რეაგირებენ ფსიქოთერაპიაზე, თქვა მან.

იმავდროულად, იმ ადამიანების შემთხვევაში, რომლებსაც აქვთ მეხსიერების დაქვეითება დემენციის გამო, სხვა ტიპის წამალმა შეიძლება გამოიწვიოს ადრეული ნეირონების აქტივობის სტიმულირება, რომელთა მონაცემები უფრო ძლიერად ინახება. ზოგადად, ასეთი მკურნალობა მეხსიერების თვისებებზე მანიპულირებას მოახდენს იმის არჩევით, თუ რომელი ტიპის ნეირონი იქნება გამოყენებული მის ტვინში კოდირებისთვის, განმარტა დონატომ.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მეცნიერებმა დააფიქსირეს ჭიანჭველას სახეობა, რომელიც ანტიბიოტიკებს იყენებდა. ამჯერად კი, სხვა სახეობაში შენიშნეს, როგორ ატარებენ ამპუტაციებს.

მკვლევრებმა ექსპერიმენტებით დაადასტურეს, რომ ასეთი ქირურგიული ჩარევა და მკურნალობის სხვა მეთოდები, რომლებსაც ჭიანჭველები ერთმანეთს უტარებენ, მართლაც განაპირობებს ჭიანჭველათა სიცოცხლის გადარჩენას.

მიუხედავად იმისა, რომ უკვე რამდენიმე წელიწადია ვიცით იმის შესახებ, რომ ჭიანჭველები ერთმანეთს ჭრილობებს მკურნალობენ, ჯერ მხოლოდ ახლა ვსწავლობთ, როგორ საოცრად კომპლექსური და ზუსტია ჭიანჭველათა სამედიცინო მზრუნველობა.

„ჭიანჭველებს შეუძლიათ ჭრილობის დიაგნოზის დასმა, იმის გარკვევა, ის ინფიცირებულია თუ სტერილური და სხვა ინდივიდთა მხრიდან ამ ჭრილობების გრძელვადიანი მკურნალობა. ერთადერთი სამედიცინო სისტემა, რომელიც მათსას კონკურენციას გაუწევს, ადამიანების არის“, — ამბობს გერმანიის ქალაქ ვიურცბურგის უნივერსიტეტის ქცევითი ეკოლოგი ერიკ ფრანკი.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

მეწყერი მოვლენაა, როდესაც ქვების, მიწისა და ქანების მყარი მასა ფერდობზე იწყებს ჩამოწოლას.

ღვარცოფი სწრაფად მოძრავი მეწყერია, რომელიც თხევადი მასისაგან შედგება და ძირითადად არხებში გადაადგილდება.

პრევენცია

• შეამოწმეთ, რამდენადაა ადგილი მეწყრის/ღვარცოფის რისკის ქვეშ — ტყის ხანძრები, ხეების მასობრივი ჭრა და აქამდე მომხდარი ბუნებრივი კატასტროფა რამდენიმე ასეთი რისკფაქტორია.
• დააკვირდით წყლის დონეს — შესაძლოა, უცაბედი კლება ან მატება მეწყერზე/ღვარცოფზე მიანიშნებდეს; მცირეოდენ ტალახიან დინებას ზოგჯერ უფრო დიდი ნაკადი მოსდევს;
• ყურადღებით დააკვირდით გარემოს — საფრთხეზე შეიძლება მეტყველებდეს: გადახრილი ხეები, სატელეფონო ბოძები და ღობეები; ასევე გორაკებზე ხვრელების ან შიშველი ადგილების გაჩენა;
• ყური მიუგდეთ ნებისმიერ ხმაურს — ასე მეწყრის ან ღვარცოფის მოახლოებას გაიგებთ; ყურადღებით იყავით მანქანის მართვის დროსაც, რადგან ამ დროს გზის ჩახერგვის საშიშროება არსებობს.

როგორ მოვიქცეთ მეწყრის/ღვარცოფის დროს

• შეძლებისდაგვარად მოშორდით ნაკადს — თუკი მეწყრის/ღვარცოფის მოახლოება გარდაუვალია, სწრაფად გადადით ნაკადის საპირისპირო მიმართულებით — უკეთესი გამოსავალი არ არსებობს;
• იპოვეთ შემაღლებული ადგილი — იგი ნაკადის საპირისპირო მიმართულებით უნდა იყოს;
• რაიმეს შეეფარეთ — თუკი ქვები და სხვა მასა ახლოვდება, უახლოესი თავშესაფრისკენ გაიქეცით და რაიმეს ამოეფარეთ (მაგიდას ან რომელიმე სხვა მყარ ავეჯს, თუ შესაძლებელია).

მეწყრის ან ღვარცოფის შემდეგ

• შეძლებისდაგვარად მოშორდით სტიქიის ადგილს — შესაძლოა, მეწყრის/ღვარცოფის შემდეგ დატბორვამ ან განმეორებითმა ნაკადებმა იჩინოს თავი;
• შეამოწმეთ, გარშემო ვინმე ხომ არაა დაზიანებული/გაჭედილი — შეძლებისდაგვარად ეცადეთ მათი შველა ისე, რომ მეწყრის/ღვარცოფის ნაკადში არ მოგიწიოთ შესვლა;
• ეცადეთ დარჩეთ ხაზზე, რათა რადიოდან, ტელევიზიიდან თუ სოციალური ქსელებიდან საჭირო ინფორმაცია შეიტყოთ;
• ზარალის შესახებ შესაბამის უწყებებს აცნობეთ.

ჩამოთვლილ პუნქტთა უმრავლესობა გამოუსადეგარია მათთვის, ვისაც ამ მასშტაბის სტიქიისას არც კი მიეცა მოქმედების შანსი. მეორე მხრივ, ზოგადი პრინციპების გათვალისწინება ის მნიშვნელოვანი მინიმუმია, რომლის გაკეთებაც სხვა დროს შესაძლო ტრაგედიების თავიდან ასარიდებლად შეგვიძლია.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სოციოლოგებმა ვერ აღმოაჩინეს განსხვავება იმაში, თუ როგორ აღიქვამენ კაცები და ქალები ოთახის დალაგების აუცილებლობას. შესაბამისი კვლევის შედეგები ჟურნალ Sociological Methods and Research-ში გამოქვეყნდა.

„როგორც წესი, კაცები ოთახის დალაგებაზე ქალებზე სამჯერ უფრო ნაკლებ დროს ხარჯავენ. მიუთითებს თუ არა ეს იმაზე, რომ ქალები სისუფთავის ეტალონს წარმოადგენენ, კაცები კი ჭუჭყს ან მტვერს უბრალოდ ვერ ამჩნევენ? როგორც აღმოჩნდა, ეს უბრალოდ გენდერული სტერეოტიპია, რომლის საშუალებითაც კაცები თავს იმართლებენ“, – აცხადებს ქალაქ სანტა-ბარბარას კალიფორნიის უნივერსიტეტის წარმომადგენელი სარა ტებო.

ამ საკითხის შესასწავლად ამერიკელი და ავსტრალიელი სოციოლოგების ჯგუფმა სხვადასხვა ასაკისა და სოციალური კატეგორიის წარმომადგენელ 300 კაცს და ქალს რამდენიმე ოთახის ფოტოების შეფასება სთხოვეს. ექსპერიმენტის მონაწილეებს უნდა ემსჯელათ, როგორ მდგომარეობაშია ოთახი, რას შეცვლიდნენ მასში და როგორ წარმოუდგენიათ ამ ოთახის მეპატრონე და მისი პირადი თვისებები. პასუხებში მეცნიერებს მხოლოდ ოთახებში სისუფთავის შეფასება აინტერესებდა.

როგორც აღმოჩნდა, ქალებმა და კაცებმა დაულაგებელი ოთახები ერთნაირად აღიქვეს და მათი აზრი ოთახის დალაგების აუცილებლობასთან დაკავშირებით ერთმანეთს ემთხვეოდა. შესაბამისად, სოციოლოგებმა დაასკვნეს, კაცებს შორის ოთახის დალაგებისკენ სწრაფვის ნაკლებობა არა ბიოლოგიური ან ფიზიოლოგიური ფაქტორებით, არამედ სოციალური სტერეოტიპებითა და აღზრდით არის განპირობებული.

 ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

თანამედროვე მეცნიერება და ტექნოლოგია არასოდეს წყვეტს ჩვენს გაოცებას ინოვაციებით. უმართავი მანქანები, ადამიანის თავის გადანერგვა და კიდევ ბევრი სხვა რამ – ეს ყველაფერი შესაძლოა რეალობად იქცეს უახლოეს მომავალში.

მიუხედავად ამისა, ჩვენს სამყაროში არის საოცარი და ერთი შეხედვით აუხსნელი ფაქტები.

წარმოგიდგენთ ზოგიერთ მათგანს.

• ადამიანის ნერწყვი შეიცავს მორფინზე ექვსჯერ უფრო ძლიერ საანესთეზიო საშუალებას.

• ყველაზე ძლიერი არსებები გონორეის ბაქტერიებია. მათ შეუძლიათ საკუთარი წონზე 100 000-ჯერ მეტი ტვირთის გაწევა.

• გორილებსა და კარტოფილს ადამიანებზე ორი ქრომოსომით მეტი აქვთ.

• ადამიანის ორგანიზმში სისხლძარღვების სიგრძე დაახლოებით 100 000 კილომეტრია.
• ერთი ელვა შეიცავს 100 000 ბურგერის მოსამზადებლად  საკმარის ენერგიას.

• პოლარული დათვის ინფრაწითელი კამერებით დაფიქსირება შეუძლებელია, მათი სითბოგაუმტარი ბეწვის გამო.

• ოკეანეები შეიცავს იმდენ მარილს, რომ შეუძლია, ყველა კონტინენტი დაფაროს მარილის ფენით 152 მეტრის სიმაღლეზე.

• ფინური ფიჭვის ფესვების საერთო სიგრძე 48 კილომეტრზე მეტია.

• ცხოვრების განმავლობაში ადამიანის კანი მთლიანად 900-ჯერ განახლდება.

• საშუალო ზომის ოთახში ჰაერი დაახლოებით 45 კგ-ს იწონის.
• ვარსკვლავთშორისი გაზის ღრუბელი Sagittarius B შეიცავს მილიარდობით ლიტრ ალკოჰოლს (C2H5OH).

• ერითროციტს შეუძლია თქვენი სხეულის გარშემო წრე 20 წამში გაიაროს.

• 2000 კილომეტრზე გადაჭიმული დიდი ბარიერული რიფი ყველაზე დიდი ცოცხალი სტრუქტურაა დედამიწაზე.

• ლაზერული გამოსხივება მილიონჯერ უფრო კაშკაშაა, ვიდრე მზე.

• 60-65 მილიონი წლის წინ დელფინებსა და ადამიანებს საერთო წინაპარი ჰყავდათ.

• მუხა ან წიფელი დღეში ათიდან ოცდახუთ ლიტრამდე ტენს აორთქლებს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ჰენრიეტა ლაკსის უკვდავი უჯრედები მედიცინაში ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და ნაყოფიერი ინსტრუმენტია, რომელიც გამოიყენეს პოლიომიელიტის ვაქცინის შექმნაში, კლონირებაში, გენეტიკურ კვლევებში და ა. შ.

თუმცა, ეს უჯრედები მისი ნებართვის გარეშე შეაგროვეს და ამით მის ოჯახს არასოდეს უსარგებლია.

რამდენიმე დღის წინ, ლაკსის ოჯახმა საბოლოოდ მიაღწია შეთანხმებას მასაჩუსეტსში ბაზირებულ ბიოტექნოლოგიურ კომპანია Thermo Fisher Scientific-თან ამ უჯრედების კომერციული გამოყენების შესახებ. მათ HeLa უჯრედებს უწოდებენ, ლაკსის გვარ-სახელის პირველი ასოების მიხედვით.

რატომ არის ეს შემთხვევა ასეთი გახმაურებული? ვინც არ იცით, სტატიაში მოგიყვებით ტრაგიკულ ამბავს, რომელიც ამ საოცარი მემკვიდრეობის მიღმა იმალება.

ჰენრიეტა ლაქსი ხუთი შვილის დედა იყო; 1951 წლის 4 ოქტომბერს, ის საშვილოსნოს ყელის კიბოთი გარდაიცვალა 31 წლის ასაკში.

ლაკსი აფროამერიკელი თამბაქოს ფერმერი იყო. მკურნალობას ის ჯონ-ჰოპკინსის ჰოსპიტალში გადიოდა, სადაც მას საშვილოსნოს ყელის ორი ნიმუში ამოუღეს — ჯანმრთელი და სიმსივნური ნაწილი; როგორც მაშინ ხშირად ხდებოდა, ამის შესახებ მან არაფერი იცოდა და შესაბამისად, ექიმებს არც ნებართვა ჰქონდათ.

ეს უჯრედები დოქტორ ჯორჯ ოტო გეის გადაეცა, რომელმაც აღმოაჩინა, რომ მათ ისეთი რაღაც შეეძლოთ, რაც იქამდე არასოდეს ჰქონდათ ნანახი ადამიანის უჯრედებში — ცოცხლად შენარჩუნება და მათი განუსაზღვრელი დროით ზრდა.

იქამდე, კულტივირებული უჯრედები ლაბორატორიაში მხოლოდ რამდენიმე დღეს ძლებდა.

გეიმ ერთი კონკრეტული უჯრედის იზოლირება შეძლო და სათავე დაუდო უჯრედების პირველ უკვდავ ხაზს, რომელსაც მან HeLa უწოდა.

მას შემდეგ, ამ უჯრედებზე ცდიან ტოქსინებს, ვირუსებსა და რადიაციას, გზავნიან კოსმოსში და ამრავლებენ უთვალავჯერ. სრულად

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”