ტექნოლოგიები

ევროპის მეშვიდე ახალგაზრდულ ოლიმპიადას ინფორმატიკაში წელს საქართველო მასპინძლობს. ღონისძიება განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ფინანსური მხარდაჭერით ქუთაისში იმართება.

ოლიმპიადაში მსოფლიოს 24 ქვეყნის 25 გუნდი, ჯამში კი 100-მდე კონკურსანტი მონაწილეობს. საქართველო, როგორც მასპინძელი ქვეყანა, 2 გუნდით იქნება წარმოდგენილი.

გუნდები და მათი ლიდერები ერთი კვირის განმავლობაში ქუთაისის საერთაშორისო უნივერსიტეტში იცხოვრებენ. რამდენიმე დღიან კონკურსში ახალგაზრდები სხვადასხვა სირთულის ამოცანებზე იმუშავებენ.

გამარჯვებულები 13 სექტემბერს ოქროს, ვერცხლისა და ბრინჯაოს მედლებითა და საპატიო დიპლომებით დაჯილდოვდებიან.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

“AI ისეთივე საშიშია, როგორიც ბირთვული ომი ან გლობალური პანდემია”, — ვკითხულობთ Center for AI Safety (CAIS)-ს უახლეს გაფრთხილებაში. მოსაზრებას მხარს უჭერენ ინდუსტრიის მოწინავე აქტორები, მათ შორის, სემ ალთმანი, ChatGPT-ს შემქმნელი კომპანია OpenAI-ს ხელმძღვანელი.

ამ თვეში უკვე არაერთი მსგავსი გაფრთხილება გამოქვეყნდა. ზოგიერთი შიშობს, რომ ხელოვნური ინტელექტი მალე კაცობრიობას გადაასწრებს, ზოგიერთი კი მის რეგულირებას ითხოვს.

ამ სტატიაში შეგიძლიათ, გაეცნოთ AI-სთან დაკავშირებულ 3 მთავარ შიშს და დაფიქრდეთ, რამდენად საფუძვლიანია თითოეული მათგანი.

1. AI კაცობრიობას მოსპობს

როცა საქმე ხელოვნური ინტელექტისადმი შიშს ეხება, ადამიანების უმრავლესობას პირველი სწორედ კაცობრიობის გადაშენების საკითხი აწუხებს.

ChatGPT-ს გამოშვებასთან ერთად, ინტერნეტ-მომხმარებლები უფრო და უფრო რწმუნდებიან, რომ ხელოვნური ინტელექტი ადამიანს ემსგავსება. მიუხედავად იმისა, რომ ამჟამინდელი AI სისტემები ცნობიერი არაა, ისინი იმგვარადაა დაპროგრამებული, რომ სხვა პიროვნებასთან ურთიერთობის განცდა დაგვიტოვოს.

თუმცა, როცა ხელოვნური ინტელექტის ცნობიერების საკითხზე ვსაუბრობთ, ზოგიერთი იმასაც ამტკიცებს, რომ თანამედროვე AI სისტემებმა ცნობიერების გარკვეულ დონეს უკვე მიაღწია.

ექსპერტები ხაზს უსვამენ კიდევ უფრო ახლო და საჭირბოროტო საკითხსაც, კერძოდ, AI-ს სამხედრო სფეროში გამოყენებას, რომელიც უკვე დაწყებულია და სწრაფი ტემპით მიმდინარეობს.

დევიდ კრუგერის, AI-ს ექსპერტისა და კემბრიჯის უნივერსიტეტის ასისტენტ-პროფესორის აზრით, ავტონომიური იარაღებით გაწეულმა სამხედრო კონკურენციამ, შესაძლოა, მილიონობით ადამიანი შეიწიროს. მეტიც, თუკი AI მწყობრიდან გამოვა და ომის მეთაურები მასზე კონტროლს დაკარგავენ, შედეგი შეიძლება მთელი კაცობრიობის განადგურება აღმოჩნდეს.

2. AI მასობრივ უმუშევრობას გამოიწვევს

მეორე ყველაზე პოპულარული შიში უმუშევრობას უკავშირდება.

ChatGPT-ს, Midjourney-სა და სხვა AI სისტემების ბაზარზე შემოსვლით, უკვე ბევრ ადამიანს გაუჩნდა შიში, რომ ხელოვნური ინტელექტი ერთ დღესაც მათ სამუშაო ადგილს დაიკავებს.

აბჰიშეკ გუპტას, Montreal AI Ethics Institute-ის დამფუძნებლი თქმით, ხელოვნური ინტელექტის მიზეზით სამუშაოს დაკარგვის პერსპექტივა ყველაზე “რეალისტური, დაუყოვნებელი და, შესაძლოა, მწვავე” ეგზისტენციალური საფრთხეა.

სხვადასხვა კომპანიის აღმასრულებელმა დირექტორებმა უკვე დაიწყეს ხელოვნური ინტელექტის “დასაქმების” განხილვა. მაგალითად, IBM-ის აღმასრულებელმა დირექტორმა, არვინდ კრიშნამ, ცოტა ხნის წინ განაცხადა, რომ კომპანია შეამცირებს იმ კადრების დაქირავებას, რომლებიც შეიძლება ჩანაცვლდეს AI-თ.

“ოთხი-ხუთი წლის წინ არავინ გააკეთებდა ამგვარ განცხადებას და, ასეც რომ ყოფილიყო, სერიოზულად ამას არავინ მიიღებდა”, — თქვა გუპტამ IBM-ს აღმასრულებელი დირექტორის განცხადებაზე.

3. მიკერძოებული AI

ექსპერტებმა Insider-ს განუცხადეს, რომ თუკი ხელოვნური ინტელექტის სისტემები ფართო საზოგადოებრივი პრობლემების გადასაჭრელად გამოიყენება, შეიძლება ადგილი ჰქონდეს სისტემურ მიკერძოებას.

გენერაციულ AI სისტემებში, მათ შორის, ChatGPT-ს წინა ვერსიაში, გამოვლინდა მიკერძოების მაგალითები. თუმცა კომპანია OpenAI-მ უკვე მიიღო ზომები ამ პრობლემის აღმოსაფხვრელად.

Insider-ის მიერ ჩატარებული ტესტებით დასტურდება, რომ გენერაციულ AI მოდელებს შეუძლია საზიანო სტერეოტიპების გავრცელება.

აქედან გამომდინარე, ექსპერტების აზრით, AI-ს საზოგადოებრივ საქმიანობაში გადაწყვეტილების მიმღებად ჩართვა უარყოფით შედეგებს გამოიწვევს.

AI სისტემების განვითარებასთან ერთად, ხელოვნური ინტელექტის გარშემო არსებული მითქმა-მოთქმა უფრო და უფრო ხმამაღალი ხდება. ბაზარზე ChatGPT-ს მსგავსი “ჭკვიანი” ჩეთბოტის გამოჩენამ უკვე ბევრს გაუჩინა ზემოხსენებული შიშები, რაც, გარკვეულწილად, სულაც არ არის ლოგიკას მოკლებული.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მკვლევრები იმპლანტებს ტვინის აქტივობის ჩასაწერად და ნეიროდეგენერაციული დაავადებების სამკურნალოდ იყენებენ.

მაისში გავიგეთ, რომ ტვინის იმპლანტის საშუალებით, პარალიზებულმა კაცმა კვლავ გაიარა.

კიდევ ერთი სფერო, რომელშიც ტვინის იმპლანტანტებმა მნიშვნელოვანი პოტენციალი აჩვენეს, მეტყველების აღდგენაა. საუბარია ტვინის სიგნალების გაშიფვრაზე.

ახალ კვლევაში, მეცნიერებმა განაცხადეს, რომ შეიმუშავეს AI-ზე დაფუძნებული სისტემა, რომელიც მძიმე დამბლის მქონე ქალს ციფრული ავატარის გამოყენებით მეტყველების საშუალებას აძლევს.

არსებული ტექნოლოგიის განვითარება

სისტემა, რომელსაც ტვინი-კომპიუტერის ინტერფეისი (BCI) ეწოდება, ახალი არ არის. მეცნიერებმა ის ტვინის სიგნალების მოსაპოვებლად და გასაანალიზებლად გამოიყენეს. საბოლოოდ, ეს ბრძანებებად ითარგმნება, რომლებიც მოწყობილობას სასურველი მოქმედების შესასრულებლად გადაეცემა.

“ჩვენი მიზანია ადამიანებს, ვისაც ეს არ შეუძლიათ, კომუნიკაციის შესაძლებლობა აღვუდგინოთ. ბოლო კვლევა ამ მიზანთან მნიშვნელოვნად გვაახლოებს”, — თქვა ედვარდ ჩანგმა, კვლევის ავტორმა.

კვლევისას ფონემები გამოიყენეს

ბოლო კვლევის ფარგლებში ჩანგმა დამბლით დაავადებულ ქალს ტვინში 253 ელექტროდის მქონე ჩიპი ჩაუნერგა. ელექტროდებმა დააფიქსირეს ტვინის სიგნალები და გაგზავნეს ისინი კომპიუტერების ბაზაში.

ჩანგმა და მისმა გუნდმა შესაბამისი ხელოვნური ინტელექტი შეიმუშავეს და შექმნეს სისტემა, რომელიც სიტყვებს ფონემებისგან შიფრავს. ფონემები მეტყველების სამშენებლო ბლოკებია. მაგალითად, სიტყვა “Hello”-ს აქვს ოთხი ფონემა: “HH”, “AH”, “L” და “OW”.

ფონემების გაშიფვრისას სისტემა მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდა. თუმცა, ახლა საჭირო იყო ხმის შექმნა. ამიტომ, მკვლევრებმა გამოიყენეს ქალის საუბრის ძველი ჩანაწერი და მოამზადეს ახლად შემუშავებული სისტემა მისი მეტყველების სინთეზისთვის. საბოლოოდ, გუნდმა ქალის სახის ციფრული ავატარი შექმნა. ეს ქალის სახის გამომეტყველებისა და კუნთების მოძრაობის გამოყენებით.

სისტემამ იმუშავა და ქალის ტვინისგან წამოსული სიგნალები ავატარმა აღიქვა. პარალიზებულმა ქალმა ციფრული ავატარის საშუალებით ლაპარაკი შეძლო.

მკვლევრებს ახლა ტექნოლოგიის დახვეწვა სურთ.

ინდური სტარტაპში მომხმარებელთა მხარდაჭერის სპეციალისტთა 90% დაითხოვეს. ისინი ხელოვნურ ინტელექტზე (AI) მომუშავე ჩატბოტით ჩაანაცვლეს, რომელიც, როგორც ჩანს, კლიენტთა შეკითხვებს თანამშრომლებზე უკეთ უმკლავდება. ინფორმაციას უცხოური მედია ავრცელებს. 

სამიტ შაჰმა, სტარტაპ Dukaan-ის დამფუძნებელმა და აღმასრულებელმა დირექტორმა, 10 ივლისს Twitter-ზე პოსტი გამოაქვეყნა. მისი თქმით, ჩატბოტი მომხმარებელთა თავდაპირველ შეკითხვებს დაუყოვნებლივ სცემს პასუხს, როცა თანამშრომლებს ამისათვის საშუალოდ წუთი და 44 წამისჭირდებათ. აღნიშნული ბოტი ფირმის მონაცემთა მეცნიერების სპეციალისტებმა შექმნეს ორ დღეში.

ტვიტის მიხედვით, კლიენტის პრობლემის გადასაჭრელად საჭირო დრო ჩატბოტთან ინტერაქციისას თითქმის 98%-ით შემცირდა.

შაჰის თქმით, თანამშრომლების დათხოვნა “რთული”, მაგრამ “საჭირო” იყო.

სტარტაპის აღმასრულებელმა დირექტორმა 12 ივლისს CNN-თან საუბრისას განაცხადა, რომ სექტემბერში 23 თანამშრომელი დაითხოვეს. ამას ხელი იმან შეუწყო, რომ Dunkaan პატარა ბიზნესებიდან კლიენტზე ორიენტირებულ ბრენდებზე გადაერთო, ასე კი შეტყობინებების გაგზავნის ან დარეკვის საჭიროებაც შემცირდა.

“ეკონომიკური მდგომარეობის გათვალისწინებით, სტარტაპებისათვის “შემოსავლიანობა” უფრო პრიორიტეტული ხდება, ვიდრე “უნიკორნებად” გადაქცევისაკენ სწრაფვა, და ჩვენ ასე ვიქცევით”, — დაწერა შაჰმა Twitter-ზე.

ტექნოლოგიის მეშვეობით კომპანიამ მომხმარებელთა მხარდაჭერის სერვისის ხარჯები დაახლოებით 85%-ით შეამცირა. შაჰის განცხადებით, ბიზნესის ეს ნაწილი დიდი ხანია პრობლემური იყო, რადგან კრიტიკულ მომენტებში თანამშრომლებს ყოველთვის არ ეცალათ და პასუხები გვიანდებოდა.

ცნობილია, რომ Dukaan-ში სხვადასხვა პოზიციაზე თანამშრომლებს ისევ იღებენ. ფირმის ვებსაიტის მიხედვით, იძებნებიან ინჟინერიის, მარკეტინგისა და გაყიდვების სპეციალისტები.

შაჰის თქმით, მას სჯერა “მომავლის, რომელშიც AI და ადამიანები ერთად მუშაობენ და თითოეული იმას აკეთებს, რაც ყველაზე უკეთ გამოსდის”. იგი ფიქრობს, როგორ შეიძლება გამოიყენოს AI გრაფიკული დიზაინის, ილუსტრირებისა და მონაცემთა მეცნიერების კუთხით.

ტექნოლოგიების განვითარებასთან ერთად საზოგადოებაში ის კითხვაც უფრო აქტიურად ისმის, ჩაგვანაცვლებს თუ არა ხელოვნური ინტელექტი.

ეკონომიკური კოოპერაციისა და განვითარების ორგანიზაციის (OECD) მოხსენებით, ეს ყველაზე მეტად ისეთ საქმიანობებს ემუქრება, რომლებიც ცოტა ან საშუალო დონის უნარებს მოითხოვს.

მიუხედავად ამისა, ტექნოლოგია არარუტინული საქმის შესრულებაშიც იხვეწება. შესაბამისად, შესაძლოა, AI-თ ავტომატიზაციის რისკი სამომავლოდ ფინანსებში, მედიცინისა და იურიდიულ სფეროში დასაქმებულებსაც შეექმნათ.

Dr. Web-ის მკვლევრებმა Android-ის ახალი საზიანო პროგრამა აღმოაჩინეს. მის შემცველ აპლიკაციებს ჯამში 400 მილიონზე მეტი გადმოწერა აქვს და ჩვენთვის პირადი მონაცემების მოპარვა თუ სხვა ზიანის მოყენება შეუძლია.

ერთი შეხედვით, სახიფათოდ არაფერი მოგეჩვენებათ — მინითამაშები ზუსტად ისე გამოიყურება, როგორც მომხმარებელი ელის, თუმცა ფონურად პროგრამას არაერთი საზიანო რამის ჩადენა შეუძლია, მათ შორის: კონკრეტული ფაილების მოძებნა, მოწყობილობიდან მათი ატვირთვა, ბუფერში შიგთავსის კოპირება და ჩანაცვლება…

განსაკუთრებით სახიფათოა ფაილების ექსფილტრაცია, რადგან შესაძლებელია, ამ დროს პირადული ფოტოსურათები, ვიდეოები და დოკუმენტები გამჟღავნდეს. ამასთანავე, ბუფერის მანიპულაციის ფუნქცია პროგრამის ოპერატორებს საშუალებას აძლევს, ანგარიშების პაროლები და საკრედიტო ბარათის მონაცემები მოიპარონ.

Dr. Web-ის მიხედვით, ეს საზიანო პროგრამა სულ 101 აპლიკაციაში აღმოაჩინეს, რომლებიც Google Play-დან ჯამში 421 290 300-ჯერ გადმოწერეს.

10 ყველაზე მეტზჯერ გადმოწერილი აპლიკაცია, რომელიც ამ საზიანო პროგრამას შეიცავს:

1. Noizz: video editor with music (100 მილიონი გადმოწერა)
2. Zapya – File Transfer, Share (100 მილიონი გადმოწერა) საზიანო პროგრამა 6.3.3-იდან 6.4 ვერსიამდე იყო შიგნით, თუმცა აღარაა ახლანდელ 6.4.1 ვერსიაში
3. VFly: video editor&video maker (50 მილიონი გადმოწერა)
4. MVBit – MV video status maker (50 მილიონი გადმოწერა)
5. Biugo – video maker&video editor (50 მილიონი გადმოწერა)
6. Crazy Drop (10 მილიონი გადმოწერა)
7. Cashzine – Earn money reward (10 მილიონი გადმოწერა)
8. Fizzo Novel – Reading Offline (10 მილიონი გადმოწერა)
9. CashEM: Get Rewards (5 მილიონი გადმოწერა)
10. Tick: watch to earn (5 მილიონი გადმოწერა )

თუკი მობილურში რომელიმე მათგანს აღმოაჩენთ, იგი დაუყოვნებლივ უნდა წაშალოთ.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”