დედამიწა

ეს არის მაგალითი იმისა, თუ რამდენი დრო შეიძლება დასჭირდეს რაღაც ცხადის გარკვევას. 

იმის აღმოჩენას, რაც მუდამ ჩვენ თვალწინ იყო, 375 წელი დასჭირდა. მსოფლიოს ენციკლოპედიები, რუკები და საძიებო სისტემები მტკიცედ გვარწმუნებდნენ მხოლოდ შვიდი კონტინენტის არსებობაში, 2017 წელს კი გეოლოგების ჯგუფმა ეს წარმოდგენა შეცვალა. როგორც ჩანს, დედამიწაზე სულ 8 კონტინენტია, თუმცა ამ უკანასკნელად აღმოჩენილის 94% წყალშია და მხოლოდ რამდენიმე კუნძულია წყალსზემოთ მოქცეული, მაგალითად, ახალი ზელანდია.

“ეს არის მაგალითი იმისა, თუ რამდენი დრო შეიძლება დასჭირდეს რაღაც ცხადის გარკვევას” – ამბობს გეოლოგი ენდი ტულოჩი.

ბუნებრივია, ჩნდება კითხვა, როგორ ვერ შეძლეს მეცნიერებმა მისი აღმოჩენა აქამდე? სიმართლე ის არის, რომ ზელანდია ყოველთვის რთულად შესასწავლი იყო. მას შემდეგ, რაც ჰოლანდილემა მეზღვაურმა აბელ ტასმანმა 1642 წელს ახალი ზელანდია აღმოაჩინა, საუკუნეზე მეტი ხნის შემდეგ ბრიტანელი მეზღვაური და კარტოგრაფი ჯეიმზ კუკი სამხრეთ ნახევარსფეროში გაგზავნეს, რათა დედამიწასა და მზეს შორის ვენერას გავლას დაკვირვებოდა. ეს იმის გარკვევას ემსახურებოდა, თუ რამდენად შორს იყო მზე ჩვენი პლანეტისგან. ამასთან ერთად, დაევალა საიდუმლო მისიის შესრულებაც – სამხრეთ კონტინენტის სრულად შესწავლა, თუმცა მან ახალ ზელანდიას ვერ მიაგნო.

ზელანდიის შესახებ რეალური ცნობები 1895 წელს, შოტლანდიელმა ნატურალისტმა სერ ჯეიმს ჰექტორმა მოიპოვა. მიუხედავად ამ ადრეული მიღწევებისა, ზელანდიის შესახებ ინფორმაცია ბუნდოვანი იყო და კვლევაც საკმაოდ ნელა მიმდინარეობდა. “ამ საკითხში ყველაფერი ძალიან ნელა ხდება” – ამბობს გეოლოგი ნიკ მორტიმერი, რომელიც 2017 წელს კვლევას ხელმძღვანელობდა.

შემდეგ, 1960-იან წლებში კი გეოლოგები საბოლოოდ შეთანხმდნენ, თუ რა არის ეს კონტინენტი – გეოლოგიური არეალი, კლდეების მრავალფეროვნებით და სქელი ქერქით. ეს მხოლოდ მცირე ნაწილი იყო იმისა, რაც შემდგომ კვლევებს საჭიროებდა. მტკიცებულებების შეგროვების შედეგად კი მეცნიერები მერვე კონტინენტის აღმოჩენას შეძლებდნენ. 1995 წელს ამერიკელმა გეოფიზიკოსმა ბრიუს ლუენედიკმა კვლავ აღწერა ეს რეგიონი, როგორც პოტენციური კონტინენტი.

2017 წლის კვლევის ფარგლებში კი გაკეთებული ზღვის ფსკერის ნიმუშებიდან ირკვევა, რომ ზელანდია მსუბუქი კონტინენტური ქერქისგან შედგება და არა მუქი ვულკანური ქანებისგან. აღსანიშნავია, რომ მკვლევრებს აოცებთ ის ფაქტი, როგორ ინარჩუნებს ზელანდია სიმყარეს და არ იშლება, როცა ასეთი სუსტი ქერქი აქვს.

მეცნიერები ამტკიცებენ, რომ ზელანდია უძველეს სუპერკონტინეტ გონდოვანს 100 მილიონი წლის წინ ჩამოცილდა, რასაც მიწის დეფორმაცია მოჰყავს და ქერქის დიდი ნაწილი წყალქვეშ აღმოჩნდა. თუმცა ამასთან დაკავშირებით აზრი ორად იყოფა – ნაწილი ფიქრობს, რომ მისი ეს ნაწილი ყოველთვის ჩაძირული იყო.

ექსპედიციის ფარგლებში მეცნიერებმა დაახლოებით 8,000 ნამარხი აღმოაჩინეს. რამაც მათ ასეულობით სხვადასხვა სახეობის შესწავლის საშუალება მისცა. საინტერესოა ახალ ზელანდიაში დინოზავრების – საუროპოდის, ჰიპსილოფოდონტის და ანკილოზაურის აღმოჩენილი ნაშთები. ეს ფაქტი სწორედ ზემოთ აღნიშნულს ეხმიანება – როგორ იარსებებდნენ ხმელეთის ცხოველები ამ ტერიტორიაზე, თუ მუდამ ჩაძირული იყო? მთლიანობაში მეცნიერები თანხმდებიან, რომ აქ აღმოჩენილი ნაშთები ერთ დროს გონდოვანზე არსებული საერთო წინაპრებისგან განვითარდნენ. გარდა ფაუნის მრავალფეროვნებისა, საგულისხმოა, რომ აქ აღმოჩენილი ნიმუშები ყვავილის მტვრის არსებობასაც ადასტურებს.

კიდევ ერთი უჩვეულო რამ, რასაც ზელანდიაში ვაწყდებით, ასეთია – “ფირფიტის საზღვარი, რომელიც სამხრეთის კუნძულის გასწვრივ გადის და იმდენად მნიშვნელოვანი, რომ კოსმოსიდანაც კი ჩანს”. 

როგორც გეოლოგები აცხადებენ, კონტინენტი, სავარაუდოდ, ყველა საიდუმლოს უახლოეს მომავალში “არ გაგვანდობს”. “მართლაც რთულია ასეთი კონტინენტის სრულად შესწავლა. რეგიონების გამოკვლევისთვის ბევრი დრო, ფული და ძალისხმევაა საჭირო”.

სხვა თუ არაფერი, მსოფლიოს მერვე კონტინენტის არსებობა ნამდვილად ცხადყოფს, კონკრეტული ტერიტორიის მიგნებიდან 400 წლის შემდეგაც კვლავ ბევრი რამ რჩება აღმოსაჩენი.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ვენეციის არხების მონაკვეთები თითქმის სულ დაშრა, – ამის შესახებ ინფორმაციას The Independent-ი ავრცელებს.

როგორც განცხადებაშია ნათქვამი, წყლის დონემ – 48 სმ-მდე დაიწია, რის გამოც ნავები და გონდოლები ტალახშია ჩაფლული.

დეკემბრის თვეში ვენეციაში წყალდიდობამ ცენტრალური მოედანი დაფარა, ხოლო მაღაზიებსა და სხვა ბიზნესებს კი დიდი ზარალი მიადგა. 2019 წლის ნოემბერში კი ვენეციაში, ბოლო 50 წლის განმავლობაში ყველაზე დიდი წყალდიდობა დაფიქსირდა და წყლის დონემ 187 სანტიმეტრს მიაღწია.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ბოლო ათწლეულების განმავლობაში ტეხასის შტატში დაფიქსირდა ყველაზე დაბალი ტემპერატურა, ამას თან დაერთო მილიონობით ადამიანის, ტეხასის მოსახლეობის 46%-ის ელექტროენერგიის გარეშე დარჩენა, რასაც ათობით ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა. ტეხასის მაცხოვრებლები სოციალურ ქსელებში ტვირთავენ ფოტოებს, თუ რამდენად მძიმე არის მდგომარეობა და რამდენად მოუმზადებლები არიან.

ტეხასში ამინდის გამო დაღუპული 11 წლის ბიჭის ოჯახმა საჩივარი შეიტანა ენერგოკომპანიების წინააღმდეგ, დაუდევრობასთან და უმოქმედობასთან დაკავშირებით, კერძოდ, მსგავს კრიტიკულ სიტუაციაში, როდესაც ტემპერატურა დაეცა -12C-მდე, ელექტროენერგიისა და გათბობის გარეშე მილიონობით ადამიანი დარჩა.

სარჩელში ნათქვამია, რომ საშინელი ამინდის პროგნოზის მიუხედავად, რაც მინიმუმ ერთი კვირით ადრე იყო ცნობილი ენერგოკომპანიებისთვის, იცოდნენ, რომ სისტემა არ იყო გამართული და არ მოიმოქმედეს არაფერი კრიზისის თავიდან ასაცილებლად. სარჩელში ასევე ნათქვამია, რომ გარდაცვლილის ოჯახი ორი დღის განმავლობაში იყო ელექტროენერგიის გარეშე, როცა ტემპერატურა კრიტიკულად დაბალი იყო.

ხუთშვილიანმა ოჯახმა თქვა, რომ იმ ღამით ყველანი ერთ ოთახში დარჩნენ, რომ გამთბარიყვნენ, 11 წლის ბიჭი კი დილით გარდაცვლილი დახვდათ. შემოწირულობებით შეგროვდა 86 000 აშშ დოლარზე მეტი, იმისათვის, რომ 11 წლის ბიჭის ცხედარი ჰონდურასში დააბრუნონ, რათა დაკრძალონ.

წყარო: BBC

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

Microsoft-ის დამფუძნებელი, ბილ გეითსი მიიჩნევს, რომ პანდემიის შემდეგ კაცობრიობა კლიმატის ცვლილებისა და ბიოტერორიზმის საფრთხის წინაშე დადგება. ამის შესახებ ბილ გეითსმა YouTube-ის არხ Veritasium-თან ინტერვიუში განაცხადა.

ფილანტროპის თქმით, კლიმატის ცვლილება ერთ-ერთი საფრთხეა, რომლისთვისაც მსოფლიო მზად არ არის.

„ერთ-ერთი ასეთი საფრთხე კლიმატის ცვლილებაა, რის გამოც, მსოფლიოში სიკვდილიანობის მაჩვენებელი ყოველწლიურად გაიზრდება“, – აღნიშნა ბილ გეითსმა.

Microsoft-ის დამფუძნებელმა ასევე ისაუბრა მეორე საფრთხეზე, რომლის წინაშე კაცობრიობა დადგება, კერძოდ, ბიოტერორიზმზე.

„ვისაც ზიანის მიყენება სურს, შეუძლია ვირუსი შექმნას. ეს კი ნიშნავს, რომ ამ მოვლენის წინაშე აღმოჩენის ალბათობა გაცილებით დიდია, ვიდრე ბუნებრივი ეპიდემიის წინაშე“, – განაცხადა ბილ გეითსმა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

მექსიკის ყურეში ვეშაპების ახალი სახეობა აღმოაჩინეს. ამის შესახებ The Guardian-ი წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, ამ ძუძუმწოვრებს რაისის ვეშაპები უწოდეს და ისინი უკვე გადაშენების პირას არიან. დღეისთვის მსოფლიოში ამ სახეობის მხოლოდ ასამდე წარმომადგენელი ცხოვრობს. მეცნიერები ახალი სახეობის არსებობის შესაძლებლობის შესახებ 2019 წელს დაფიქრდნენ, როცა ფლორიდის სანაპიროზე 11,5-მეტრიანი ვეშაპის ნეშტი გამოირიყა.

მათი ვარაუდი გენეტიკურმა ანალიზმა დაადასტურა. სპეციალისტები ვარაუდობენ, რომ ამ ცხოვრებს სიცოცხლის ხანგრძლივობა 60 წლამდეა, თუმცა ამის დასაზუსტებლად დამატებითი კვლევებია საჭირო.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

მილანში დაფუძნებულმა არქიტექტურულმა ფირმამ, Stefano Boeri Architetti, მექსიკის ქალაქ კანკუნში ინოვაციური დიზაინის მქონე, ბუნებით გაჟღენთილი ჭკვიანი ქალაქის მოდელი შექმნა. შენობა სავაჭრო ცენტრების ალტერნატიულ გეგმას წარმოადგენს.

ე. წ. ჭკვიანი ტყის ქალაქი “კანკუნი” მოიცავს 130 000 ადამიანისთვის განკუთვნილ საცხოვრებელ სივრცეს, 400 სხვადასხვა სახეობის 7 500 000 მცენარეს, რომლებიც ბოტანიკოსმა და ლანდშაფტის არქიტექტორმა, ლაური გატიმ შეარჩია. “ახალი საზოგადოებრივი პარკებისა და კერძო ბაღების, მწვანე სახურავებისა და ფასადების წყალობით, ბუნება ამ დაკავებული ტერიტორიების სანაცვლოდ, კვლავ დაიბრუნებს ბალანსს – მწვანე ადგილებისა და შენობების რაოდენობის გადანაწილების თვალსაზრისით” – ნათქვამია პრეს-რელიზში.

აღსანიშნავია, რომ გერმანული კომპანია Transsolar-ის დახმარებით, ქალაქი გარშემორტყმული იქნება მზის პანელებით, რაც მოსახლეობისთვის განახლებადი ენერგიის საკმარის რაოდენობას უზრუნველყოფს. ქალაქის სასოფლო-სამეურნეო ტერიტორიები კი გარს არტყია ურბანულ ნაწილს. მათი მორწყვა წყლის არხით მოხდება, რომელიც საზღვაო მილით მარაგდება და დემინერალიზაციის კოშკის დახმარებით იწმინდება.

რაც შეეხება ტრანსპორტირებას, აქ ტრადიციული მანქანების პარკინგი განთავსებული იქნება ქალაქის პერიფერიებზე ამის პარალელურად კი, სისტემა შიდა ელექტრო და ნახევრად ავტონომიური მანქანების არსებობას უზრუნველყოფს.

როგორც მდგრადი ურბანიზმის საცდელი ცენტრი, Smart Forest City – Cancun მოწინავე კვლევის ცენტრსაც მოიცავს, რომელიც მდგრადი განვითარებისა და მწვანე ინფრასტრუქტურის განვითარებაზეა ორიენტირებული.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

მეცნიერები მიიჩნევენ, რომ მათ დედამიწაზე ყველაზე პატარა ქვეწარმავალი – ქამელეონის ქვესახეობა აღმოაჩინეს, რომელიც მარცვლის ზომისაა. ამის შესახებ ინფორმაციას BBC ავრცელებს.

ორი პატარა ხვლიკი მადაგასკარში აღმოაჩინეს. მამრი ხვლიკის ზომა 1,35 სმ-ია და ის ადამიანებისთვის ცნობილი 11,500 ქვეწარმავლის სახეობიდან, ყველაზე პატარაა. მისი სიგრძე კუდიდან თავის ბოლომდე 2,2 სმ-ია. რაც შეეხება მდედრ ხვლიკს, ის უფრო დიდი ზომისაა და დაახლოებით 2,9 სანტიმეტრია.

როგორც მეცნიერებმა დაადგინეს, პატარა ხვლიკი ტკიპებზე ნადირობს და ღამე მტაცებლებისგან ბალახის პირებზე იმალება.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ხელმძღვანელი ტედროს ადანომ გებრეიესუსი აცხადებს, რომ კორონავირუსის პანდემიის კონტროლი შესაძლებელია. ტედროს ადანომ გებრეიესუსი ამბობს, რომ უკვე მესამე კვირაა, რაც მსოფლიოში კორონავირუსით ინფიცირების ახალი შემთხვევები იკლებს.

„მესამე კვირაა, მსოფლიოში „კოვიდ-19“-ის ახალი შემთხვევების რაოდენობა იკლებს. ჯერ კიდევ ბევრი ქვეყანაა, სადაც შემთხვევები იზრდება, მაგრამ გლობალურად, ეს სასიხარულო ამბავია. ეს ამბობს, რომ ვირუსის კონტროლი შესაძლებელია, თუნდაც ახალი ვარიანტების გაჩენის შემთხვევაში“, – განაცხადა გებრეიესუსმა.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ხელმძღვანელმა ასევე აღნიშნა, რომ გლობალური მასშტაბით ახალი შემთხვევების კლება პანდემიის გამო მსოფლიოში მიღებული ზომების ეფექტიანობას აჩვენებს.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ახალი კვლევა, რომელიც ლიდსისა და ედინბურგის უნივერსიტეტებში მომუშავე მეცნიერებმა აწარმოეს, გვიჩვენებს, რომ დედამიწაზე არსებული ყინული, უკანასკნელი ათწლეულების განმავლობაში რეკორდული სისწრაფით დნება.

მკლევარებმა პირველად ჩაატარეს კვლევა ყინულის “დანაკარგების” აღმოსაჩენად, რომლისთვისაც სატელიტებიდან შეგროვებული ინფორმაცია გამოიყენეს. 28 ტრილიონი ტონა ყინული, რომელიც საკმარისია დიდი ბრიტანეთის სრულიად დასაფარად, 1994-2017 წლების შუალედში დადნა.

გუნდმა დაადგინა, რომ ყინულის დნობის წლიური მაჩვენებელი 23 წლის განმავლობაში 65 პროცენტით გაიზარდა – 0.8-დან 1.3 ტრილიონ ტონამდე. “მყინვარების უკან დახევას მთელ მსოფლიოში გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს როგორც ადგილობრივ, ასევე გლობალურ მასშტაბებში” – აცხადებენ ნაშრომის ავტორები.

დაჩქარებული დნობა, რაც უფრო და უფრო უარეს სახეს იღებს, ძირითადად გამოწვეულია ანტარქტიდისა და გრენლანდიის პოლარული ყინულის ფენების დანაკარგებით. რადგანაც ყინულის საფარის საერთო ზომა საგრძნობლად შემცირდა, ის ვეღარ ახერხებს მზის სხივების სრულად არეკვლას და შედეგად, ატმოსფეროსა და ოკეანეებს მეტი სითბო გადაეცემა. ასევე, ყინულის დაჩქარებული დნობა წყალდიდობის რისკს ზრდის და საფრთხეს უქმნის ბუნებრივ არეალებს, რომლებზეც ველური ბუნებაა დამოკიდებული.

“ზღვის ყინულის დნობა ხელს არ უწყობს უშუალოდ ზღვის დონის აწევას, მაგრამ მას აქვს არაპირდაპირი გავლენა” – ამბობს ნაშრომის ავტორი და დედამიწის მეცნიერი იზობელ ლოურენსი, ასევე ლიდსის შესახებ.

როგორც მკლევართა ჯგუფი აცხადებს, სატელიტების დახმარებით და თვალყურის მუდამ დევნებით, შეგვიძლია, წინასწარ განვსაზღვროთ ყინულის დნობასთან დაკავშირებული მოსალოდნელი საშიშროება.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

გიგანტური აისბერგი A68a, რომლის ფართობიც 5800 კვ. კილომეტრს შეადგენს, მალე დაიშლება. ამის შესახებ BBC იტყობინება.

ამ დროისათვის აისბერგი სამხრეთ ჯორჯიის სანაპიროდან 135 კილომეტრში ფიქსირდება. სატელიტურ ფოტოებზე მკვეთრად ჩანს გიგანტური ბზარი, რომელიც A68a-ს ორ ნაწილად ყოფს.

ექსპერტები ვარაუდობენ, რომ უახლოეს ხანებში აისბერგი ორად გაიხლიჩება. ბოლო 3 წლის განმავლობაში A68a მსოფლიოში ყველაზე გიგანტურ აისბერგად ითვლებოდა. მისი ფართობი უელსის საერთო ფართობის მეოთხედია.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”