ისტორია

ევროპაში მიგრირებული ადრეული ადამიანები როდესაც იქ მცხოვრებ ნეანდერტალელებს გადაეყარნენ 45 000 წლის წინ, მათ შორის დიდი ფლირტი გაჩაღდა.

იმ დროინდელი ადამიანების ნამარხებში (ყველაზე ძველი ევროპაში) ნაპოვნი დნმ-ის ანალიზი იმაზე მიუთითებს, რომ ჰომო საპიენსებსა (ადამიანები) და ნეანდერტალელებს (რომლებიც გადაშენების პირას იყვნენ) შორის სახეობათშორისი შეჯვარება იმაზე უფრო ხშირი იყო, ვიდრე აქამდე ვარაუდობდნენ. კვლევები 7 აპრილს ჟურნალ Nature Ecology & Evolution-ში გამოქვეყნდა.

ახალი გენეტიკური მტკიცებულებების თანახმად, ადამიანებმა ევროპას 50 000 წლის წინ მიაღწიეს, რა დროსაც ნეანდერტალელები მათთან შეჯვარდნენ. დღეს კი ნეანდერტალელების გენები ჩვენს დნმ-შია. სწორედ ეს მიზანი ჰქონდათ მაშინდელ ნეანდერტალელებსაც, რომ როგორმე თავიანთი გენი გადაერჩინათ.

ბულგარეთში მდებარე ბაჩო კიროს გამოქვაბულში ნაპოვნი სამი ჰომო საპიენსის დნმ-ში აღმოჩენილია ნეანდერტალალების 3-4%-მდე კონტრიბუცია. უძველესი დნმ კბილიდან და ძვლის ორი ფრაგმენტიდან ამოიღეს, რომელიც რადიონახშირბადული დათარიღებით 43 000 ან 46 000 წლის უნდა იყოს.

ნეანდერტალელები დაახლოებით 40 000 წლის წინ გადაშენდნენ, თუმცა, მათი გენეტიკური კვალი მაინც რჩება – დღეს, არაფრიკელი ადამიანების დნმ-ის დაახლოებით 2% ნეანდერტალელთა გენებია. რაც შეეხება აფრიკელ ადამიანებს, ისინი ნეანდერტალელების გენების შედარებით მცირე რაოდენობას ატარებენ.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა

სისასტიკით ცნობილი ლავრენტი ბერია შფოთავს. პატარა სერგო ავადაა. ექიმები ვერაფერს შველიან და მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობა თანდათან უარესდება.

კონსილიუმი დახურულ კარს მიღმა ბჭობს, რით უშველონ ბერიას შვილს.

• ვერ დაგვიჭერენ. ჩვენ მათ ვჭირდებით

კარი უცერემონიოდ იღება. მრგვალსათვალიანი კაცი შემოდის და ადგილს პროფესორების გვერდით იკავებს. დუმს ყველა. სიჩუმეს კონსილიუმის წევრი ერთადერთი ქალი არღვევს.

,,ექიმებს გვაქვს უფლება შემოვიდეთ და დავსხდეთ, როცა თქვენ აწყობთ შეხვედრებს დახურულ კარს მიღმა?“

ბერია დგება, კარს იჯახუნებს და უხმოდ ტოვებს ოთახს.

„ეს რა ქენით, მარიამ ქრისტეფორევნა?! ყველას დაგვაპატიმრებს…“ –  შფოთავენ პროფესორები.

„ვერ დაგვიჭერენ. ჩვენ მათ ვჭირდებით“ – მშვიდად პასუხობს მათ მანიკო. ოფიციალურ წრეებში მარიამ უგრელიძის სახელით ცნობილი პირველი ქართველი პროფესორი ქალი – მეცნიერული და კლინიკური პედიატრიის ერთ-ერთი ფუძემდებელი საქართველოში.

ეს ამბავი შვილიშვილს, მაია ჩაჩავას, ბებიამ, მარიამ უგრელიძემ უამბო – ჩუმად და ღამით. ხმამაღლა ასეთი ამბების მოყოლა მაშინ ძალიან სახიფათო იყო. ბებია-შვილიშვილს დიდხანს ერთ ოთახში ეძინა. მაია ჩაჩავა იხსენებს, რომ ბებია – მანიკო უამრავ რამეს უყვებოდა ძილის წინ.

 

მარიამ უგრელიძე/ფოტო: nplg.gov.ge

• მატარებლის ბავშვები

სერგოს სიცოცხლე იმ ჯერზე პროფესორთა კონსილიუმის მიერ შემუშავებულმა მკურნალობის გეგმამ იხსნა. პატარა სერგოსგან განსხვავებით ვერაფერმა იხსნა უგზო-უკვლო გადასახლებებისგან სხვა პატარები, რომლებსაც ,,ხალხის მტრების შვილების“ სახელით უშვებდნენ საქართველოდან რუსეთის მიკარგულ ადგილებში – საერთო ვაგონით.

ერთ-ერთი ასეთი ვაგონი მანიკო უგრელიძემ თბილისიდან რუსეთში გამგზავრებამდე რამდენიმე წუთით ადრე ჩაახსნევინა. საბჭოთა რეჟიმი მოატყუა და მერე ამაზე მთელი ცხოვრება დუმდა. სხვანაირად არ შეიძლებოდა. დახვრეტდნენ.

 

მარიამ უგრელიძე პაციენტ ბავშვებთან ერთად, თბილისის მესამე საავადმყოფოს ფტიზიატრიულ განყოფილებაში/ფოტო: საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა, ციფრული ფონდი ,,ივერიელი”

,,მატარებლის ბავშვები“ – დაახლოებით 6 წლის იყო მარიამ უგრელიძის შვილიშვილი, მაია ჩაჩავა, როცა ამ სიტყვებს მოჰკრა ყური: მას და დედამისს, ნუცა უგრელიძეს, ერთხელ ქუჩაში ქალი შეხვდათ, ქალი მაიას დედას გადაეხვია, ემოციურად საუბრობდა, მერე დაუჩოქა. ნუცამ ქალი წამოაყენა და ერთმანეთს გამოემშვიდობნენ.

იმ დღეს სახლში მისულმა ნუცა უგრელიძემ თქვა, რომ ქუჩაში ,,მატარებლის ბავშვი“ შეხვდა. მაიამ ეს სიტყვები დაიმახსოვრა და 17, 18 წლისამ სთხოვა დედას, აეხსნა მისთვის, რას ნიშნავდა ,,მატარებლის ბავშვი“. ახლა უკვე 70 წელს გადაცილებული მაია ჩაჩავა დედის მონათხრობს იხსენებს ბებიაზე:

37 ან 38 წელი იდგა. ტელეფონი მაშინ ძალიან ცოტას თუ ჰქონდა თბილისში, მანიკოს ჰქონდა – გადაუდებელი დახმარებისთვის ურეკავდნენ ხშირად.

ერთ დღეს ტელეფონის ზარი გაისმა. თბილისის რკინიგზის სადგურიდან ვინმე ვანიჩკა ჩოხელი რეკავდა. მარიამს უთხრეს, რომ ბავშვებით დატვირთულ ვაგონს უშვებდნენ ღამით რუსეთში, რომ ეს ბავშვები ,,უპატრონოთა სახლის ბავშვები იყვნენ“. ვაგონის დაძვრამდე პედიატრს უნდა აღეწერა მათი ჯანმრთელობის მდგომარეობა.

იქ მისულს 36, 37 წლებში დაპატიმრებული და დახვრეტილი მშობლების შვილები დახვდნენ. „ერის მოღალატეების“ შთამომავლები საბჭოთა სისტემას სამუდამოდ უნდა მოეშორებინა. მარიამ უგრელიძემ ოფიციალურ დოკუმენტში ჩაწერა, რომ ბავშვები დიზინტერიით იყვნენ ავად. დაარწმუნა ყველა, რომ ბავშვები ეპიდემიის გავრცელების საშიშროებას შექმნიდნენ ყველგან, სადაც ჩაიყვანდნენ.

„ვაგონი უნდა ჩაიხსნას“ – ეს იყო პედიატრის საბოლოო სიტყვა. ასეთი ვაგონის ასე ჩახსნა იმ დროს თითქმის წარმოუდგენელი იყო, მაგრამ მარიამის სიტყვამ გაჭრა. იმ ღამით თბილისის რკინიგზის სადგური მატარებელმა ბავშვებით სავსე ვაგონის გარეშე დატოვა. ნათესავებს აცნობეს, რომ შეეძლოთ სადგურში მოსულიყვნენ და შინ წაეყვანათ ,,მოღალატეების შვილები“.

• კოშკებიანი სახლი ვერის ბაღთან

პაციენტებთან ურთიერთობა ბებიასთვის ნიშნავდა მუდმივ სატელეფონო საუბრებს, ბავშვების მდგომარეობის მოკითხვას მკურნალობის დასრულების შემდეგაც. მაშინ თბილისი პატარა ქალაქი იყო და ლოგიკურია, რომ სწორედ ეს ხალხი იყო ძირითადად ჩვენთან მიმსვლელ-მომსვლელი.

ბებია მართავდა საახალწლო წვეულებებს და ყოფილ პაციენტებს მასპინძლობდა ახლანდელი კოსტავას, მაშინდელი ლენინის ქუჩის №33-ში, სადაც მაშინ ვცხოვრობდით. ასე მეგობრობდნენ ოჯახებით.

 

მარჯვნიდან მეორე, ორსართულიან, კოშკებიან სახლში მარიამ უგრელიძე ცხოვრობდა/ფოტო: საქართველოს ეროვნული არქივი

ჩვენი სახლი ფილარმონიის პირდაპირ – ვერის ბაღის მხარეს იდგა. ორსართულიანი, ულამაზესი კოშკებიანი სახლი იყო. ორმოცი წლის წინ დაანგრიეს. ამ სახლის დანგრევით დაიწყო თბილისის რეკონსტრუქცია. მიწისქვეშა გადასასვლელის ნაწილად სწორედ ჩვენი სახლის სარდაფი გამოიყენეს.

ბავშვები რომ იზრდებოდნენ და სტუდენტები ხდებოდნენ, მერეც კი მოდიოდნენ მათი მშობლები შვილების ანალიზებით მანიკოსთან. შინ გვაქვს შენახული უამრავი მადლობის წერილი ბებიას ნამკურნალევი ბავშვების მშობლებისგან გამოგზავნილი“, – გვიყვება მარიამ უგრელიძის შვილიშვილი.

• პეტერბურგი, მონპელიე, ლოზანა და თბილისი

1905 წლის იანვრის რევოლუციის დროს მარიამ უგრელიძე პეტერბურგის ქუჩებში დაჭრილ მუშებს უწევდა დახმარებას. ამ დროს ის პეტერბურგის ქალთა უმაღლეს სამედიცინო კურსებზე სწავლობდა.  1906 წელს დააპატიმრეს, რევოლუციურ მოძრაობაში ჩაბმა და სამხედრო ნაწილებში პროკლამაციების გავრცელება ედებოდა ბრალად. 2 წელი გაატარა ციხეში, შემდეგ ემიგრაციაში წავიდა საფრანგეთსა და შვეიცარიაში. სწავლობდა მონპელიეს უნივერსიტეტის სამედიცინო ფაკულტეტზე. შვეიცარიაში დაამთავრა ლოზანას უნივერსიტეტი და 1918 წელს 33 წლის მარიამ უგრელიძე სამშობლოში დაბრუნდა.

ჯერ სამხედრო ჰოსპიტალში მუშაობს, მერე – ქალაქის პირველი საავადმყოფოს ბავშვთა განყოფილებაში. 1921 წელს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში პედიატრიის კათედრას აარსებს პროფესორი სიმონ გოგიტიძე, ძირითად საქმიანობას კათედრაზე მარიამ უგრელიძე ასრულებს.

1930 წელს მარიამს მეცნიერებათა დოქტორის ხარისხი მიანიჭეს და სამკურნალო ფაკულტეტის ბავშვთა სნეულებათა კათედრის გამგე გახდა.

 

მარიამ უგრელიძე პაციენტის შემოწმებისას/ფოტო: საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა

ეწევა ინტენსიურ საექიმო, პედაგოგიურ, სამეცნიერო და საზოგადოებრივ საქმიანობას ბავშვთა ჯანდაცვის მიმართულებით. გამოქვეყნებული აქვს სამოცდაათზე მეტი მეცნიერული ნაშრომი, რომელთა უმრავლესობაც თარგმნილია სხვადასხვა ენაზე და გამოყენებულია საერთაშორისო კონსილიუმებსა და კონფერენციებზე.

მარიამ უგრელიძის სამეცნიერო შრომები ეხება ბავშვთა ფიზიოლოგიის, პათოლოგიის, თერაპიისა და ჰიგიენის მნიშვნელოვან პრობლემებს. ბევრს მუშაობდა მედიცინის ისტორიის საკითხებზეც საქართველოში.

უნიკალურია მისი შრომები ბავშვის ფიზიკური განვითარების, კვების, რაქიტის, დისტროფიის, რევმატიზმის, ტუბერკულოზისა და აეროთერაპიის შესახებ.

სიცოცხლის ბოლომდე ხელმძღვანელობდა საქართველოს პედიატრთა სამეცნიერო საზოგადოებას, რომელიც 1929 წელს თავად ჩამოაყალიბა.

მარიამ უგრელიძე არასდროს დაქორწინებულა და ბიოლოგიური შვილი ჰყოლია. მარიამმა და მისმა დამ, მელანიამ  ძმისშვილი, ნუცა უგრელიძე გაზარდეს შვილივით. ხელოვნებათმცოდნე მაია ჩაჩავა, რომელიც ბებიის მიმოწერებს, ფოტოებს და არქივს ინახავს, სწორედ ნუცას შვილია.

მარიამ უგრელიძე 75 წლისა გარდაიცვალა 1960 წლის გაზაფხულზე. დაკრძალეს მშობლიურ სოფელ დიღომში, მოგვიანებით კი მისი ნეშტი დიდუბის საზოგადო მოღვაწეთა პანთეონში გადასვენეს.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა

შოტლანდიის კუნძული გრიუინარდი, აკრძალული ადგილი,თითქმის 80 წელია. სადაც ტურისტებსაც კი არ შეუძლიათ ჩასვლა, რადგან მეორე მსოფლიო ომის დროს დიდი ბრიტანეთის მთავრობის საიდუმლოებით მოცული ბიოლოგიური იარაღის საცდელ ბაზად სწორედ ეს კუნძული აირჩიეს.

1942 წელს დიდი ბრიტანეთის ხელისუფლებამ გადაწყვიტა მეორე მსოფლიო ომის მიზეზით ქიმიური იარაღი, სახელად ციმბირული წყლული, ჯილეხი გამოეცადა. ამ ტიპის ინფექცია ცხოველებსა და ადამიანებში ფატალურად მიმდინარეობს, მკურნალობის შემთხვევაშიც კი.

მეცნიერებმა საცდელად კუნძულზე ცხვარი წაიყვანეს და ციმბირული წყლულის სპორები გარემოში მიმოფანტეს, რამაც ცხვრის სიკვდილი გამოიწვია რამდენიმე დღეში. ექსპერიმენტის შემდგომ ფაზებში აღმოჩნდა, რომ ციმბირული წყლული დიდი ხნის განმავლობაში აბინძურებს გარემოს, მისი სპორები ათწლეულების განმავლობაში რჩება ნიადაგში, რაც კუნძულ გრიუინარდს ერთ-ერთ ყველაზე საშიშ ადგილად აქცევს დედამიწაზე.

1986 წელს ინგლისურ კომპანიას დაუკვეთეს  კუნძულის გასუფთავება, ნიადაგის ზედა ფენის დამუშავება და 1990 წლიდან უსაფრთხო ზონად გამოაცხადეს. იმის დასამტკიცებლად, რომ დასუფთავება წარმატებით დასრულდა, კუნძულზე ისევ  ცხვარი გაუშვეს. მაგრამ არსებობს აზრთა სხვადასხვაობა კუნძულის უსაფრთხოებასთან დაკავშირებით, სწორედ ამიტომ, კუნძულ გრიუინარდზე ჩასვლის მსურველი ჯერ არ გამოჩენილა.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა

ბევრს ვსაუბრობთ სამშობლოს სიყვარულსა და მისდამი ერთგულებაზე, თუმცა , ვფიქრობ, რომ ამის ფასი ყველაზე კარგად სწორედ მათ იციან, ადამიანებმა, რომლებსაც ისტორიამ თანამემამულეებისგან შორს ყოფნა არგუნა. ჩვენი ქვეყნის ისტორია ხომ ტკივილის, დაცემისა და მერე ისევ ფეხზე წამოდგომის ამბავია.

ყოველ ჯერზე როდესაც ფერეიდნელ , ინგილო ან ლაზ ადამიანს ვხვდები ან მისი გაცნობის ბედნიერება მაქვს, ვხვდები, რომ არავის უყვარს საქართველო ისე როგორც მათ, ვაცნობიერებ, რომ არავის უერთგულია ჩვენი ქვეყნისთვის ისე მტკიცედ, როგორც მათ. რთული გამოცდისა და ცხოვრების ქარცეცხლის მიუხედავად მათ არ დაუკარგავთ ქართული ენა, ტრადიციები, სიყვარული შორეულ და ყველაზე ახლოს მყოფ სამშობლოზე.

ამჯერად ისტორიულ ჰერეთსა და მის პატარა, ქართველებით დასახლებულ კახის რაიონზე გიამბობთ. აქ ყველაფერი ისეა როგორც საქართველოში, ერთი შეხედვით თავი კახეთში გეგონებათ , ეს ბუნებრივიცაა. ეს ტერიტორია ისტორიული კახეთის ნაწილი იყო, რომელიც ისტორიული წყაროების მიხედვით  XV საუკუნემდე  ერთიანი ქართული სამეფოს განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენდა (ერთიანი ქართული სამეფოს დაშლამდე). შემდეგ ბევრმა ისტორიულმა პროცესმა თუ ფაქტმა განაპირობა ამ ნაწილის აზერბაიჯანის სახელმწიფოს ტერიტორიაზე აღმოჩენა, დღეს უკვე ის ჩვენი მეზობელი ქვეყნის შემადგენლობაშია, თუმცა ქართული სულით და შეგნებით არსებობას განაგრძობს ბევრი სირთულის მიუხედავად.

თანამედროვე საინგილოს ტერიტორია მოიცავს: ბელაქნის, ზაქათალისა და კახის რაიონებს. ამღამად იგი მოქცეულია აზერბაიჯანის რესპუბლიკის საზღვრებში. მას უკავია კავკასიის მთაგორიანი ქედის სამხრეთი ფერდობების ტყით დაფარული ხეობები და მდინარე ალაზნის მარცხენა ნაპირის დაბლობი ადგილები. ორიოდ სიტყვით მის ბუნებას და გეოგრაფიულ მდებარეობას შევეხოთ, მისი ტერიტორია კონტრასტული ადგილმდებარეობით ხასიათდება; მისი ვაკისა და მაღალმთიანი ადგილების ბუნება და კლიმატური პირობები ერთმანეთისაგან მკვეთრად განსხვავდება. ამ ფაქტორების გამო განსხვავებულია მოსახლეობის შრომა–საქმიანობაც.  დღეს საინგილოს ტერიტორიაზე სხვადასხვა ეროვნების ხალხი მოსახლეობს. ქართველები, აზერბაიჯანელები, ლეკები, მუღალები, რუსები, სომხები და სხვები. საინგილოს ქართველი მოსახლეობა დაყოფილია ორ ნაწილად: ქრისტიან ქართველებად და მაჰმადიან ქართველებად.

ქრისტიანი ინგილოები ძირითადად კახის რაიონში მოსახლეობდნენ: კახინგილოში, თოფახში, ალიბეგლოში, პატარა და დიდ ალითემურში, ქოთოქლოში, ხარაბთალაში, ყორღანში და სხვ. „მაჰმადიანი ინგილოები სამივე რაიონში ცხოვრობენ და ისინი რაოდენობით ქრისტიან ქართველებს ჭარბობენ. მათი სოფლები უმეტესად ალაზნის ვაკის სამხრეთ მხარეში მდებარეობს: ალიაბადი, მოსული, ზაგამი, თასმალო, მარსანი, ჰენგიანი, ვერხვიანი, შოთავარი, ითითალა, სოსკანი (სოსიკაანთკარი), ლალაფაშა, ქაფანქჩი, ყანდახი, ფალდარო და სხვ.

ერთად ვესტუმროთ კახის რაიონს და უფრო ახლოს გავიცნოთ აქ დიდი შრომისა და ძალისხმევის შედეგად შენარჩუნებული ქართული კულტურა.

საინგილოს ძეგლებიდან აღსანიშნავია ქრისტიანული არქიტექტურის ისეთი ნაგებობები, როგორიცაა: ლექართის, ყუმის, ქურმუხის, გიშის, პატარა ალავერდის, კასრის, მადლის, ზაგემის ანუ ბახთალის, ძელი ცხოველისა და სხვ. ტაძრები და საყდარ–ეკლესიები. აქ თითქმის უმეტესი ნაწილი ციხე–კოშკებისა თამარ მეფის სახელთანაა დაკავშირებული. ხალხური გადმოცემით, ამ ციხეების უმრავლესობას თამარის ციხეს ანუ ფერი–ყალას ეძახიან. თამარ მეფის ციხეების გარდა ცნობილია “ქურმუხის ციხე”, სოფ. თეთრიწყაროს (ახჩაის) ახლოს, “მეწმეს ციხე” მაწიმის წყლის წყლის ახლოს, “ჩინარლუს ციხე–კოშკი” სოფ. ჩინართან და მრავალი სხვ.

აუცილებლად უნდა ვახსენოთ კახის თეატრი, რომელიც ქართული კულტურის თვითმყოფადობის ნათელი გამოვლინებაა და უნიკალურ შესაძლებლობას იძლევა, ქართული კულტურის ფორმირება მოხდეს ჩვენი ქვეყნის საზღვრებს გარეთ. აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ თეატრი სახელმწიფო თეატრის სტატუსს ატარებს, აქ დადგემბი ქართულ ენაზე იმართება, რეპერტუარში კი ძირითადად ვხვდებით ქართველი და მსოფლიო კლასიკოსი დრამატურგების ნამუშევრებს. ეს კულტურული კერა ჰერეთში მაცხოვრებელ ქართველებს საშუალებას აძლეს გარდა იმისა, რომ სულიერი საზრდო მიიღონ, ასევე შეინარჩუნონ კავშირი ისტორიულ სამშობლოსთან.

რა სირთულეების წინაშე დგას ქართული თეატრი ისტორიულ ჰერეთში და ზოგადად რა მნიშვნელობა აქვს ეროვნული კულტურის შენარჩუნებას ისტორიულად ასეთ მნიშვნელოვან რეგიონში, ამაზე თბილისი თაიმსს ესაუბრა კახის თეატრის ხელმძღვანელი ნაილი თოფალაშვილი.

„

ჩვენი თეატრის ძირითადი პრობლემაა შესაფერისი და სათანადო პირობების არარსებობა. შენობა საკმაოდ რთული საკითხია და ეს თავისთავად ქმნის გარკვეულწილად პრობლემებს ჩვენი საქმიანობისას. თუმცა აზერბაიჯანის სახელმწიფო შეძლებისდაგვარად გვეხმარება აღნიშნული პრობლემის მოგვარებაში. ასევე ქართული მხრიდანაც ექცევა ყურადღება ალიბეგოს კახის ქართულ თეატრს და ეს ნამდვილად მისასალმებელია და დადებით ტენდენციებზე მიანიშნებს.

ქართულენოვანი პიესების დადგმა ერთმნიშვნელოვანია, რადგამ ეს არის ჩვენი მშობლიური ენის პროპაგანდა და სიყვარული, არ ვივიწყებთ ქართულ ენას და ამასთანავე ქართველ მოსახლეობას ვაცნობთ ახალ-ახალ დრამატურგებს. ნამდვილად აქვს ჩვენს თეატრს ეს საგანმანათლებლო ფუნქცია და მომავალი თაობების მშობლიურ ღირებულებებზე აღზრდის რთულ საქმეში ჩვენც შეგვაქვს გარკვეული წვლილი.

რაც შეეხება ადგილობრივების დაინტერესებას, საკმაოდ მაღალია. მაყურებლის ნაკლებობას ნამდვილად არ ვუჩივით, ისინი ელოდებიან ჩვენს დადგმებს და გვამხნევებს მათი ეს დამოკიდებულება.

ძირითადად გვაქვს დრამა, რეალური ცხოვრების ამსახველი სპექტაკლები. ჩვენი მესიჯი არის ხალხისა და ერთმანეთის სიყვარულისა და პატივისცემის კიდევ უფრო გაღვივება, ქართული სულის არდავიწყება. ჩვენს დადგმებში შეხვდებით როგორც თანამედროვე ქართულ დრამატურგიას, ასევე კლასიკასაც, რაც რა თქმა უნდა , კიდევ უფრო მეტად მრავალფეროვანს ხდის ჩვენი თეატრის რეპერტუარს და იწვევს მაყურებლის დაინტერესებას.

საქართველო თავისი არსებობის მანძილზე ყოველთვის შემწყნარებელი იყო როგორც სხვა რელიგიის, ასევე ეთნიკური უმცირესობის კულტურის მიმართ და არცაა გასაკვირი, რომ სამივე თეატრს სახელმწიფო თეატრის სტატუსი აქვს მინიჭებული.

რაც შეეხება ჩვენს პატარა თეატრს, ეს უდიდესი პასუხისმგებლობაა ჩვენი დასისათვის და მას გაფრთხილება სჭირდება. ჩვენი რეგიონი უდიდეს მნიშვნელობას ატარებს, რადგან ეს ძირძველი ქართული მიწაა და აქ კულტურულ ცხოვრებას განსაკუთრებული დატვირთვა აქვს. შესაბამისად ვცდილობთ შევინარჩუნოთ ქართული კულტურა თუნდაც სხვა ქვეყნის ტერიტორიაზე და ენის სიყვარული შევუნარჩუნოთ მომავალ თაობებს.

ჩვენი თეატრი არის ცოცხალი და საღი აზრის მატარებელი და ჩვენი მაცხოვრებლებისათვის მის თითოეულ დადგმას განსაკუთრებული დატვირთვა აქვს. არ შეიძლება დავივიწყოთ საქართველო და პატივი არ ვცეთ იმ ქვეყანას, რომელიც გვაძლევს საშუალებას, ხმამაღლა ჟღერდეს ქართული სიტყვა მის ტერიტორიაზე. კულტურა და კერძოდ, თეატრი კი ყოველთვის იყო და დარჩება კულტურული ინტეგრაციის მნიშვნელოვან ფაქტორად.

ზოგადად რომ ვისაუბრო ჩვენს რაიონზე, სკოლის დამთავრების შემდეგ სწავლას ვაგრძელებთ თბილისში.სოფელში ჩვენი ძირითადი საქმიანობა თხილის პლანტაციებია. დღეის მონაცემებით, 1200 კაცი ვცხოვრობთ სოფელში. რაც შეეხება ქართულ კერას, გვაქვს ქართული სკოლა შოთა რუსთაველის სახელობის. ასევე ბაგა ბაღი,  ქართული სახელმწიფო თეატრი და გვყავს მოცეკვავეთა ჯგუფი „ფესვები“. ქართულ სიტყვას ვამბობთ და ქართულ მუსიკას ვაჟღერებთ სცენიდან.

ასე თუ ისე საქართველოს მხრიდან გვაქვს ხელშეწყობა. ჩამოვდიოდით თბილისში გასტროლებზე. შარშან ნიკოლოზ წულუკიძის იგავარაკებით წავედით გასტროლზე თურქეთში, კერძოდ ბოდრუმში. ძალიან დიდი მადლობა მას ამ მხარდაჭერისთვის. ჩვენ ქართული სიტყვით და ქართული სულით მომავალ თაობებს შევუნარჩუნებთ ჩვენ წილ საქართველოს. ამაში ვხედავთ ჩვენს მისიას. „

მასალა მოამზადა : ანა ურუშაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

66 წლის ასაკში ისტორიკოსი გიორგი ოთხმეზური გარდაიცვალა.

გიორგი ოთხმეზურმა 1976 წელს დაამთავრა ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ისტორიის ფაკულტეტი. იყო ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, თსუ-ს ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის ასოცირებული პროფესორი.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

წელიწადში 2-ჯერ, 22 მაისსა და 7 სექტემბერს, თბილისის ქუჩებში, დიდუბის პანთეონსა თუ თეატრალურ უნივერსტეტთან მომხიბვლელ, შავგვრემან ქალს შეხვდებით, რომელიც აუცილებლად ქართულად მოგესალმებათ და გაგიღიმებთ…

მიკაელა სტრიმბეანუ

ძნელად თუ იცნობთ მას იმ 1980-იანების ბოლოსა და 1990-იანების დასაწყისში გადაღებული ფოტოებიდან, რომელიც სოციალურ ქსელში დიდი პოპულარობით სარგებლობს. ერთი შეხედვით ალბათ ვერც იმ ისტორიებს გაიხსენებთ, როგორ ეზიზღებოდათ თბილისელ გოგონებს ის, მხოლოდ იმის გამო რომ ყველაზე სიმპათიურ ბიჭს უყვარდა. დიახ, ის მიკაელა სტრიმბეანუა, მეგობრებისთვის უბრალოდ მიკა. სამშობლოში ერთ-ერთი წამყვანი მსახიობია, საინტერესო კინო და სცენიური როლებით და პრესტიჟული პრემიებით განებივრებული, მაგრამ აქ, მას სულ სხვა ისტორიით იცნობენ. ის ლევან აბაშიძის მთავარი სიყვარულია. ჩამოსვლის ორი თარიღი კი ლევანის დაბადებისა და გარდაცვალების დღეა.

მოლდოვადან თბილისში თეატრალური ინსტიტუტის სტუდენტის ამპლუაში ჩამოვიდა, 1988 წლის ერთ მზიან-ღრუბლიან დღეს კი როცა კინოსტუდია „ქართული ფილმიდან“ გამოვიდა, სადაც ფილმში იღებდნენ და საერთო საცხოვრებლის გზას დაადგა მანქანა  მისმა ქართველმა კურსელმა გაუჩერა და საცხოვრებლამდე მიყვანა შესთავაზა, მიკამაც უარი არ თქვა, მანქანაში ჩაჯდა, კურსელმა კი უკანა სავარძელში მჯდომი, გადაღებაზე ღამენათევი, დაღლილი ბიჭო გააცნო, სახელმა და გვარმა – ლევან აბაშიძემ, მიკას არაფერი უთხრა. კურსელმა მცირე ინფორმაციას ისიც დაამატა –  ეს ჩვენი კინოვარსკვლავიაო. მიკამ გაიღიმა და როგორც შემდეგ იხსენებდა, ვერ დაიჯერა, რომ ეს თმააჩეჩილი ბიჭი ქართული კინოს ვარსკვლავი იქნებოდა და მით უფრო რომ ის მთელს თბილისს ეყვარებოდა.

უკვე მეორე შეხვედრაზე, რომელიც ლევანის ინიციატივით მოხდა, მიკა პირდაპირი მნიშვნელობით პირღია დარჩა, მის წინ ნამდვილი პრინცი იდგა, რომელიც სანდომიანად უღიმოდა.

დღეს, როცა ამდენი წელი გავიდა და ამბები ლევან აბაშიძის შესახებ კალეიდოსკოპში მყოფ მინის ფერად-ფერად ნამსხვრევებს დაემსგავსა, მას ყველაფერი აბსოლუტური სიზუსტით ახსოვს, რა ეცვა ლევანს პირველ შეხვედრაზე, რაზე საუბრობდნენ და ისიც რომ მაშინ მიხვდა რომ რაღაც ძალიან დიდი დაიწყო მის ცხოვრებაში.

სულ მალე ლევანის თხოვნით მიკა მასთან გადადის საცხოვრებლად და ყველგან ერთად ჩნდებიან, როგორც ლევან აბაშიძის ახლო მეგობარი, კინორეჟისორი გიო მგელაძე იხსენებს, ლევანზე, რომელზეც მთელი თბილისის გოგონები იყვნენ შეყვარებული გაწბილებულები დარჩნენ, რადგან ჩამოვიდა გოგონა სხვა ქვეყნიდან, რომელმაც ლევანის გული დაისაკუთრა.

თავად მიკა კი თავიდან ვერ ხვდებოდა რატომ მისდევდა უკან ლექციის შემდეგ თეატრალური ინსტიტუტიდან სახლში მიმავალს გოგონების ჯგუფი, რატომ ათვალიერებდნენ მას განსაკუთრებით, პასუხი მარტივი იყო, მათ აინტერესებდათ ქალი, რომელიც ლევანს შეუყვარდა.

იყო ზარები სახლის ტელეფონზე, რომელზე პასუხის გაცემაც ლევანს არ უნდოდა მას მის ფანებს მიკა პასუხობდა. როგორც თავად წლების შემდეგ იხსენებს, ყველაზე საინტერესო ერთი ისტორია იყო, როცა მის ოთახში შესული ინტუიტურად მიხვდა, ლევანი ქალს ესაუბრებოდა, სასწრაფოდ გაიპარა სახლის მეორე ბოლოში არსებულ ოთახში მდგარ მეორე ტელეფონზე ყურმილი აიღო, წინათგრძნობა გამართლდა, ქალი ლევანს დაბრუნებას სთხოვდა, ლევანი კი უხსნიდა, ხომ უკვე ბევრჯერ გითხარი, მე შეყვარებული ვარ, არ ვარ თავისუფალი, ტყუილად მირეკავო. ერთგულების ამ გამოხატულების შემდეგ მიკამ ლევანის გასახარებლად ტრადიციული მოლდოვური ბირშჩი მოამზადა და შეყვარებულს გაუმასპინძლდა, როგორც თავად ყვება, მაშინ ისინი ძალიან ბედნიერები იყვნენ.

სამწელიწადნახევრის შემდეგ მიკას კიდევ ერთხელ მოუწია სამშობლოში დაბრუნება, რადგან როგორც ყოველი სასწავლო წლის ბოლოს თბილისში მომზადებული ნამუშევრები მოლდოვაში უნდა წარმოედგინა, რათა იქ ეღიარებინათ მისი თბილისში გავლილი კურსი, აეროპორტში როგორც წესი ამჯერადაც ლევანმა გააცილა ყვავილებით, დამშვიდობებისას მიკამ რატომღაც ტირილი დაიწყო, რაც მანამდე არასდროს მომხდარა, ლევანი ვერ მიხვდა მიზეზს, უთხრა, მალე ისევ ერთად იქნებოდნენ და როცა მიკა დაბრუნდებოდა, ლევანი კვლავ აეროპორტში დახვდებოდა ყვავილების თაიგულით, მაგრამ მიკას ცუდი წინათგრძნობა გამართლდა, ლევანი ფილმის გადაღებიდან აფხაზეთის ომში გაიპარა და ტრაგიკულად დაიღუპა. თბილისში მიკა უკვე თავად დაბრუნდა ყვავილების თაიგულით, რომელიც ლევანის სამძიმარზე ჩამოიტანა.

ლევანი 29 წლის ასაკში გარდაიცვალა, მიკაელა სტრიმბეანუ კი მისი გარდაცვალებიდან მოყოლებული 29 წლის განმავლობაში ყოველ წელს ჩამოდის ქალაქში, რომელშიც მთავარი ადამიანი აღარ ელოდება. კარგად იცის, რომ ლევანი არამხოლოდ ქართული კინოს რომანტიკული პრინცია, არამედ მთელი თაობის და როდესაც საქართველოში დაუვიწყარ სიყვარულის ისტორიებს იხსენებენ, ერთ-ერთი პირველი მისი და ლევანის ამბავი ახსენდებათ.

ავტორი: ზაკ მირიანაშვილი

წყარო : nargismagazine.ge

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ვიცით, რომ ცხოველებსა და ფრინველებს ადამიანები ომსა და სხვა სამხედრო მიზნებისთვის ხშირად იყენებდნენ. არსებობს ფოტომასალა ცხენების, სპილოებისა და დათვების სამხედრო ტვირთმზიდებად გამოყენების, ასევე დელფინის გამოყენების ფაქტებიც წყალქვეშა ოპერაციებისთვის,  საფოსტო მტრედებს კი აქტიურად იყენებდნენ უძველესი დროიდან საიდუმლო წერილების დანიშნულების ადგილზე მისატანად.

ხშირი იყო ომის პერიოდში ჯაშუში მტრედების გამოყენების ფაქტები. პირველი მსოფლიო ომის პერიოდში განსაკუთრებით გაცხოველდა ჯაშუში მტრედების საჰაერო სადაზვერვო მისიებისთვის გამოყენება.

დოკუმენტებით ირკვევა, რომ ამერიკის ცენტრალური სადაზვერვო სამსახური (CIA) პირველი მსოფლიო ომის პერიოდში სპეციალურად გაწვრთნილ მტრედებს იყენებდა საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზე მნიშვნელოვანი ობიექტების გადასაღებად. ჯაშუში მტრედების გამოყენება აქტიურად გაგრძელდა ცივი ომის პერიოდში. ისინი პატარა, მინიატურული კამერებით იყვნენ აღჭურვილნი და შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მათ საჰაერო ფოტოგრაფებად იყენებდნენ.

აშკარაა, რომ ყველაზე ეფექტური, ჯაშუში საომარი მოქმედებების დროს, მტრედი გამოდგა. ასევე ცნობილია მტრედი CHER-AMI-ს ისტორია პირველი მსოფლიო ომის დროს. საფრანგეთის ჩრდილოეთით ამერიკელი სამხედროები გერმანიის ალყაში მოექცნენ, დამხმარე ჯარმა კი არ იცოდა გერმანელი და ამერიკელი სამხედროების ზუსტი ადგილმდებარეობა და ცეცხლი ამერიკელებს გაუხსნეს. მაიორმა 3 მტრედი გააგზავნა, უკანასკნელმა კი მიაღწია დანიშნულების ადგილს და შეტყობინება მიიტანა, რომლის წყალობით 197 ამერიკელი ჯარისკაცის სიცოცხლე გადარჩა და ამ გმირობისთვის მტრედს საფრანგეთის არმიის მედალი გადაეცა, მისი ფიტული კი ვაშინგტონის ერთ-ერთ მუზეუმში ინახება.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

პირველი ელექტრონული კომპიუტერის პროგრამა ქალის მიერ იყო შექმნილი. დღევანდელი Wi-Fi და ბლუთუზი ქალი მსახიობის რადიო-ტექნოლოგიების შესწავლის დამსახურებით არსებობს. პირველი კაცის მთვარეზე დაშვება და უსაფრთხოდ დაბრუნება ქალი კოლეგის მეშვეობით მოხდა.

კაცი მეცნიერებისგან მათი კოლეგა ქალების მიღწევების მიწერა იმდენად ხშირია, რომ მას სახელიც დაარქვეს და მატილდას ეფექტი უწოდეს. ამ ყველაფერს ასახავს რიცხვებიც. ყველა კატეგორიაში ქალებმა 51-ჯერ მოიგეს ნობელის ჯილდო, კაცებმა კი 853-ჯერ. აქ ვსაუბრობთ არა მხოლოდ ქიმიკოსებზე, ბიოლოგებსა და ფიზიკოსებზე, ამას ასევე ვხედავთ ისტორიაში. საქმე რომელიც ბევრმა ქალმა ხელოვანმა, არქიტექტორმა და გამომგონებლებმა შეასრულა, ხშირად მათ კაც კოლეგებს ან თუნდაც ქმრებს მიაკუთვნეს. დროა ასეთ ქალებს და მათ დამსახურებებს გავეცნოთ.

მარგარეტ კინი, ხელოვანი

1960-იან წლებში ნახატმა Big Eye ვოლტერ კინს უდიდესი პოპულარობა მოუტანა. ის 1964 წლის მსოფლიო გამოფენაზეც გამოიფინა.

1970 წელს, ვოლტერ კენის ყოფილმა ცოლმა, მარგარეტმა რადიოში თქვა, რომ ამ სერიების შემქმნელი თვითონ იყო. როდესაც ყოფილმა ცოლ-ქმარმა ამ საქმეზე დავა დაიწყო Union Square-ზე, ვოლტერი არ გამოჩნდა. 1986 წელს მარგარეტმა ვოლტერი სასამართლოში მიიყვანა. ვოლტერმა აქტივობაში მონაწილეობაზე უარი მხრის დაზიანების გამო თქვა, როცა მარგარეტმა 4 მილიონ დოლარიანი ნახატი თითქმის 1 საათში გადახატა. მოგვიანებით კი ინტერვიუში თქვა: ქორწინების შემდეგ ნახატებს ხელს “კინით“ ვაწერდი, რადგან ეს ჩემი გვარიც იყო. მას ჩემი ნამუშევრების მისაკუთრების და ფულის მიღების შესაძლებლობა ამიტომ ჰქონდა. მას შემდეგ, რაც მარგარეტმა ეს აღმოაჩინა, ყოფილი ქმრისთვის კითხვების დასმა არ დაუწყია, რადგან მისი რეაქციის ეშინოდა. “ჩემი ცხოვრების გამო მეშინოდა,”- თქვა მან. მაგრამ პირიქით მოხდა, ხალხში მას მხარი დაუჭირა. მარგარეტმა საბოლოოდ მიიღო მისთვის კუთვნილი თანხაც და აღიარებაც. ამ ამბის მიხედვით, ტიმ ბარტონმა 2014 წელს ფილმი Big Eyes გადაიღო.

ელიზაბეთ “ლიზი” მეგი, თამაშების დიზაინერი

1900-იან წლებში, ლიზი მეგიმ The Landlord’s Game-ის დიზაინი შექმნა, რაც მისი რწმენის, გეორგიზმის დემონსტრაცია იყო. თამაშს კვადრატის ფორმის დაფა, ყალბი ფული და “ციხეში წადის” ოთხკუთხედი ბარათი ჰქონდა. თამაში ორ რაუნდად იყოფოდა: ანტი-მონოპოლისტურად, სადაც მოთამაშეები მიწას ყიდულობენ და თანასწორად იყოფენ, და მონოპოლისტური, მოთამაშეებისთვის, რომლებიც ინდივიდუალურად იმუშავებენ, რათა რაც შეიძლება მეტი ფული მიიღონ და მათი კონკურენტი გააკოტრონ.

1903 წელს ეს თამაში ძალიან პოპულარული გახდა მეგის მეგობრების თამაშებთან, პატენტებთან ერთად, რომელთა გაკეთებაზეც მეგი დათანხმდა. როდესაც ჩარლზ დეროუმ, მეგის “მტერმა” ის ითამაშა, იდეა მოიპარა, გააფერადა და მარტივი ილუსტრაციები დაამატა, მას Monopoly დაარქვა. თამაში 1935 წელს Parker Brothers-მა იყიდა და დეროუ პირველი მილიარდერი გახდა, რომელმაც ამას ასეთი თამაშით მიაღწია.

დიდი ხნის მანძილზე, თამაშის შემქმნელად დეროუ მოიაზრებოდა. გასათვალისწინებელია, რომ თამაშს ინსტრუქციების წიგნში მისი შექმნის ისტორიაც იყო დაბეჭდილი, მასში ეწერა: “1934 წელს, ჩარლზ ბი დეროუმ პენსილვანიიდან, Parker Brothers-ისთვის სპეციალურად შექმნა თამაში MONOPOLY.” მეგი თამაშის შემქმნელად მის სიცოცხლეში არ უღიარებიათ და დღეს თამაშის ნამდვილი მოწოდება, მიზანი დაკარგულია.

ქეთრინ ჯონსონი, მათემატიკოსი

1950-იანებში, ქეთრინ ჯონსონი (დაბადებული 1918 წელს) სხვა ქალებთან ერთად მუშაობდა, რომლებიც აანალიზებენ მონაცემებს და ასრულებენ კომპლექსურ მათემატიკურ გათვლებს NASA- სთვის. როდესაც ის 1953 წელს ფრენების საკვლევ ჯგუფში დროებით გადავიდა. ჯონსონი გახდა პირველი ქალი და მისი რასის პირველი წარმომადგენელი, რომელიც ჯგუფს შეუერთდა. მისი ცოდნით კი რასისტული და გენდერული ბარიერი მარტივად გადალახა, ისეთ შეხვედრებზე იწყვევდნენ, სადაც ქალებს არ პატიჟებდნენ.

მაგრამ მიერ შესრულებული ყველა სამუშაო ვერ დაფასდა, რადგან მაშინ ქალებს ჩანაწერებში თავიანთი სახელების მითითების უფლება არ ჰქონდათ. თუმცა ჯონსონი პირველი ქალი გახდა, ვინც ყველაფერი შეცვალა. “მოხსენება დავასრულე და მასში ჩემი სახელი შევიდა, ეს პირველი შემთხვევა იყო, როცა ჩემი დანაყოფიდან რამეზე ქალის სახელი ეწერა,”- ამბობდა ის. სწორედ ჯონსონი იყო ის ადამიანი, რომელმაც კოსმოსში პირველი ამერიკელის, აპოლო 11-ის ტრაექტორია შეიმუშავა და კოსმოსური მოგზაურობის ძირითადი პროგნოზები გააკეთა. მისი დამსახურებით ასტონავტი ჯონ გლენი პირველი ამერიკელი გახდა დედამიწის ორბიტაზე. ჯონსონი და მისი შავკანიანი ქალი კოლეგა 2016 წლის ფილმში Hidden Figures-ში არიან ნახსენები, ისევე როგორც იმავე სახელწოდწების წიგნში.

ელენე ბაქრაძე (დარიანი) პოეტი

ქართველი პოეტის და ცისფერყანწელთა ორდენის წევრის, პაოლო იაშვილის შემოქმედებაში “დარიანული ციკლი” ყოველთვის განსაკუთრებულ ყურადღებას იქცევდა. ეს არის  14 ლექსი, რომელიც ქალურ ეროტიკულ გრძნობებსა და სასიყვარულო განცდებს კარგად აღწერს.

1916 წელს შეიქმნა ცისფერყანწელთა ორდენი და მათი პირველი ჟურნალი გამოიცა. მალევე, ელენე დარიანის ფსევდონიმით დაიბეჭდა ცნობილი ლექსი “პირამიდებში.”

ლიტერატურათმცოდნე გიორგი ჯავახიშვილმა ელენე ბაქრაძის არქივის საფუძვლიანი შესწავლის შემდეგ მოსაზრება გამოთქვა, რომ ამ ფსევდონიმის უკან სწორედაც პაულო იაშვილის ახლო მეგობარი, ელენე ბაქრაძე დგას. თავად პაოლო იაშვილს არასდროს უთქვამს, რომ ლექსები თავად ეკუთვნოდა.

მარგარეტ ნაითი, გამომგონებელი

არგუმენტირებულად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მარგარეტ ნაითი მე-19 საუკუნის ყველაზე ცნობილი ქალი გამომგონებელია. ის პატარა ასაკიდანვე ცდილობდა ახალი რაღაცების შექმნას. მისი განსაკუთრებული გამოგონება მაშინ გამოჩნდა, როცა თინეიჯერმა მუშაობა ტექსტილის ქარხანაში დაიწყო. მუშაობისას საქსოვი დაზგის ერთი ნაწილი, რომელიც ძაფს იჭერს, ამოვარდა და ნაითის კოლეგა დააზიანა, ამის შემდეგ დაიწყო ფიქრი, როგორ დაეფარა ეს ნაწილი, რომ აღარავინ დაშავებულიყო. მისი გამოგონება გამოყენებადი გახდა და მისი ასლი ბევრმა ქარხანამ შექმნა. ნაითს კომპენსაციას არ უხდიდნენ.

განსაკუთრებით გვიან 1860-იან წლებში მან მუშაობა Columbia Paper Bag Company-ში დაიწყო, სადაც მან მექანიზმი გამოიგონა, რომელიც ქაღალდის ბრტყელძირიან ჩანთებს აკეთებდა, მას დღესაც იყენებენ. თუმცა, ეს იდეა ჩარლზ ენანმა მოიპარა, ის მექანიზმის აწყობისას ქარხანაში იმყოფებოდა. ნაითმა ენანს სასამართლოში უჩივლა, 1871 წელს სასამართლო ნაითის სასარგებლოდ დასრულდა. მაგრამ ცხოვრების მანძილზე არანაირი კომპენსაცია არ მიუღია. მას “ქალ ედისონადაც” მოიხსენიებდნენ.

დენის სკოტ ბრაუნი, არქიტექტორი

2018 წელს, არქიტექტორი დენის სკოტ ბრაუნი (1931 წელს დაბადებული) Soane Medal-ზე გლობალური გავლენისთვის დააჯილდოვეს. ეს ინდივიდუალური აღიარება ეწინააღმდეგება 1991 წელს პრიტზკერის არქიტექტურის პრიზს, რომელიც ბრაუნის ქმარს გადაეცა, მიუხედავად იმისა, რომ ნომინირებულ სამუშაოში ორივე თანასწორად იღებდა მონაწილეობას. სკოტ ბრაუნი დაჯილდოებას ვერ დაესწრო, ხოლო როცა ორგანიზაციას ამ გადაწყვეტილებისთვის დაუპირისპირდნენ, მათ თქვეს, რომ ჯილდოს გაცემა მხოლოდ ერთი ადამიანისთვის იყო შესაძლებელი. მაგრამ უნდა აღვნიშნოთ, რომ 1988 წელს ჯილდო ერთდროულად ორ კაცს გადაეცა.

არქიტექტურის ფირმის თანაპარტნიორმა, სკოტ ბრაუნმა აღმოაჩინა, რომ საერთო მიღწევებზე მხოლოდ მის ქმარს მოიხსენიებდნენ ხოლმე. ის მთელი კარიერის მანძილზე ღიად იბრძოდა სექსიზმის წინააღმდეგ. არქიტექტორის ესეი “ოთახი ზემოთ? სექსიზმი და ვარსკვლავების სისტემა არქიტექტურაში” (1989) აღწერს სირთულეებს, და როგორ მოიპოვა აღიარება სივრცეში, სადაც მამაკაცი დომინირებს. ბრაუნი აგრძელებს კამპანიებს არქიტექტურაში თანასწორობისთვის. ის ახლა XX საუკუნის ერთ-ერთ წამყვან არქიტექტორად ითვლება.

ჰედი ლამარი, მსახიობი და გამომგონებელი

ავსტიელ-ამერიკელ მსახიობ ჰედი ლამარს (1914-2000) ხშრად მსოფლიოში ყველაზე ლამაზ ქალად მოიხსენიებენ, შეიძლება ის ჰოლივუდის ფილმებიდან გახსოვდეთ. ჰედი ძალიან ჭკვიანი გამომგონებელიც გახლდათ.

ლამარი გადაღებების შესვენებისას ტრაილერში ან სახლში ახალ იდეებზეც მუშაობდა. ის მისი შეყვარებულის, ჰოვარდ ჰიუჯს თვითმფრინავის კვადრატულ ფრთებს ჩიტებსა და თევზებზე წიგნების შესწავლით ეხმარებოდა, მან ასევე შუქნიშნის გაუმჯობესებული ვარიანტი შემოგვთავაზა.

მეორე მსოფლიო ომის მსვლელობისას, ლამარი კონცენტრირებული იყო მისი გამოგონებებით მოკავშირეების დახმარებაზე. მაგრამ წყალქვეშა ხომალდი რადიოტალღებით კონტროლდებოდა, რომელშიც მტერი ამჩნევდა. ლამარმა მოიფიქრა, რომ სიგნალის სხვადასხვა სიხშირეზე გადაყვანით შესაძლებელი იყო მისი დაცვა. თუმცა მას ფორმალური მომზადება გავლილი არ ჰქონდა, ამიტომ გამომგონებელ ჯორჯ ენთეილთან კოლაბორაცია გადაწყვიტა.

”სიხშირის პოტენციალი”, რომელსაც ჰედი გვთავაზობდა, დაცული Wi-Fi-ის, GPS-ის და ბლუთუზის წინამორბედია. ამ გამოგონებას მოგვიანებით სამხედრო სამსახურში იყენებდნენ. მას სიცოცხლეში საკმარისად არ აღიარებდნენ. როდესაც გამომგონებელთა საერო საბჭოში გაერთიანება მოისურვა, მას უპასუხეს, რომ სჯობდა ცხოვრება ომის ობლიგაციების პოსტერების გაყიდვაში გაეტარებინა. :ვფიქრობ,ადამიანების ტვინი ბევრად საინტერესოა, ვიდრე მათი გარეგნობა”, – ამბობდა ლამარი.

ENIAC-ის პროგრამისტები

1946 წელს, 6 ქალი პირველი სრულიად ელექტრონული და დაპროგრამებული კომპიუტერის შესაქმნელად მუშაობდა. ქეითლინ ანტონელს, ჯენ ბარტიკს, ფრანცის ბეტი ჰოლბერტონს, მერლინ მელტეზის, ფრანცის სპენსსა და რუთ თეითელბომს პენსილვანიის უნივერსიტეტის მურის ელექტრო ინჟინერიის სკოლის მიერ, ამერიკის არმიისთვის ENIAC-ის (ელექტრონული ინტეგრატორი და კომპიუტერი) დაპროგრამება დაევალათ. კომპიუტერს მეორე მსოფლიო ომში გამოიყენებდნენ, არტილერიის ტრაექტორიაზე სამუშაოდ. პროექტი უდიდესი საიდუმლო იყო და ქალების ვინაობა, რომლებმაც სამუშაო შეასრულეს არ გამჟღავნებულა.

1980 წლამდე ქალი პროგრამისტების დამსახურებაზე არავინ იცოდა. 1980 წელს, ჰარვარდის სტუდენტმა, ქესი კლაიმენმა ძველ პროგრამისტებზე თეზისის კვლევისას ფოტო აღმოაჩინა, რომელზეც ქალები კომპიუტერებთან დგანან. კლაიმენს ფოტოზე უთხრეს, რომ ეს ქალები მოდელები იყვნენ, რათა პროდუქტი უფრო მიმზიდველი გაეხადათ. დელვინგ ფასერმა აღმოაჩინა, რომ ქალების სამუშაო დიდი ხანია დაუფასებელია. ახლა, მათ შესახებ ბევრმა იცის და ცდილობენ პროგრამირება მომავალი თაობებისთვის გაამარტივონ.

მერიონ მაჰონი გრიფინი, არქიტექტორი

მეორე ქალი, რომელმაც მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიების ინსტიტუტი დაამთავრა, მერიონ მაჰონი გრიფინი (1871-1961) ილინოისში პირველი ლიცენზირებული ქალი არქიტექტორი გახდა. 1895 წელს ის იყო პირველი თანამშრომელი, რომელიც ცნობილმა ამერიკელმა არქიტექტორმა, ფრანკ ლოიდ ვრაითმა აიყვანა და მასთან ერთად 15 წელი იმუშავა, დაეხმარა არქიტექტურული სტილის American Prairie School-ის განვითარებაში. ის განსაკუთრებით ნიჭიერი იყო არქიტექტურულ ნახატებში. აკვარელით შესრულებული ნამუშევრები, რომლებიც გრიფინმა შექმნა, ფრანკ ლოიდ ვრაითის ცნობილ სიმბოლოდ იქცა.

მაჰონმა წოლტერ ბარლი გრიფინზე იქორწინა. წყვილი ბევრ პროექტში ერთად იღებდა მონაწილეობას. მათ შორსაა ავსტრალიის დედაქალაქის, კანბერას დიზაინი, თუმცა მაჰონის განსაკუთრებული ფერებით შექმნილ დიზაინს ხშირად მის ქმარს მიაწერდნენ. მართალია, გრიფინის ნამუშევრები კაცი კოლეგების გამო ჩრდილში რჩებოდა, მაგრამ ახლა, ავსტრალიურმა არქიტექტურის ინსტიტუტმა შექმნა “მერიონ მაჰონი გრიფინის პრიზი”, რომელიც მხოლოდ ქალ არქიტექტორებს გადაეცემათ.

წყარო : tabula.ge

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

აღარავისთვის არის ახალი ის ფაქტი, რომ საქართველო უძველესი ცივილიზაციის და კულტურის კერაა. ამას უკანასკნელ წლებში გაკეთებული მრავალი აღმოჩენა მოწმობს და მსოფლიოს წამყვანი მეცნიერებიც დაბეჯითებით აღიარებენ ჩვენი ქვეყნის უმნიშვნელოვანეს როლს მსოფლიოს ისტორიაში. მრავალი უნიკალური აღმოჩენის პარალელურად, ბოლო წლებში გაკეთდა ის ხუთი უმნიშვნელოვანესი აღმოჩენა, რამაც მსოფლიოს ისტორია რადიკალურად შეცვალა და საქართველოს მნიშვნელოვანი როლი წინა პლანზე წამოწია. ამ სტატიაში გთავაზობთ ყველა ამ მნიშვნელოვან აღმოჩენას და არტეფაქტებს:

1. 1,8 მილიონი წლის წინანდელი უძველესი ადამიანის ნარჩენები

საქართველო პირველი ევროპელის სამშობლოა! დიახ, ეს ასეა! ყველა ევროპელის აკვანი საქართველოში იყო ოდესღაც და პირველი ევროპელი სწორედ ჩვენი ტერიტორიიდან წავიდა დასავლეთისკენ. გასული საუკუნის 90-იან წლებში მოხდა სენსაციური აღმოჩენა – ქალის და მამაკაცის ძვლები, რომელთა ასაკი 1.8 მილიონი წელია! მეცნიერებმა ჰომო გეორგიკუსს ზეზვა და მზია უწოდეს და დაამტკიცეს, რომ აფრიკის გარეთ ნაპოვნი ნარჩენების ყველაზე ძველ წარმომადგენლებთან გვაქვს საქმე.

სწორედ ამ აღმოჩენიდან გამომდინარე შეგვიძლია თამამად ვამტკიცოთ და ვიამაყოთ – ევროპული ცივილიზაცია სწორედ საქართველოში იღებს სათავეს! 

2. მსოფლიოში უძველესი ძაფი  34 000 წლის არის და ის საქართველოშია ნაპოვნი!

ჯერ კიდევ პალეოლითის ხანაში, დღევანდელ დასავლეთ საქართველოს ტერიტორიაზე, ადამიანმა პირველი ძაფი გააკეთა! 

დღევანდელი გადასახედიდან ეს ძალიან ჩვეულებრივი და თითქოს მარტივი გამოგონებაა, მაგრამ იმ პერიოდში ძაფს უძველესი ადამიანისთვის სასიცოცხლო მნიშვნელობა ჰქონდა. ძაფის გამოყენებით ადამიანმა გააუმჯობესა ტანისამოსი და ფეხსაცმელი, რამაც ველურ ბუნებაში მისი გადარჩენის შანსები გააორმაგა. ამ პერიოდამდე ძაფის ყველაზე ძველ ნიმუშად ჩეხეთში ნაპოვნი ჭინჭრის ნაკეთობა ითვლებოდა, მაგრამ 2007 წელს ნაპოვნმა ქართულმა ძაფმა ისტორია შეცვალა – ის ჩეხურზე 5 000 წლით ძველია!

3. მსოფლიოში უძველესი ღვინო  8 000 წლის არის!

საქართველო ღვინის სამშობლოა! 2017 წელს არქეოლოგებმა მსოფლიოს უძველესი ღვინის ნარჩენები აღმოაჩინეს. როგორც Science Alert გვატყობინებს, აღმოჩენა 8000 წლით თარიღდება, რაც იმას ნიშნავს, რომ ნაპოვნი ღვინო თითქმის ორჯერ უფრო ძველია ვიდრე აქამდე “ყველაზე ძველის” სტატუსით ცნობილი ირანული აღმოჩენა, რომელიც 5000 წლით თარიღდება. ეს დაუჯერებელი აღმოჩენა ტორონტოს უნივერსიტეტის მკვლევარებს და საქართველოს ეროვნულ მუზეუმს ეკუთვნის. აღსანიშნავია, რომ ღვინო აღმოჩენილია უძველესი თიხის ჭურჭლის ნამსხვრევებში. ნამსხვრევები, რომლებშიც ღვინის წვეთებია შემორჩენილი, თბილისთან ახლოს შულავერის გორასთან იქნა აღმოჩენილი. ლაბორატორიული ანალიზის შემდეგ დადასტურდა, რომ ნარჩენები ნამდვილად ღვინის არის, რაც იმას ნიშნავს, რომ სენსაციურ აღმოჩენასთან გვაქვს საქმე – მსოფლიოში ნაპოვნი უძველესი ღვინო, რა თქმა უნდა ღვინის სამშობლოში, საქართველოშია აღმოჩენილი! ქართული ღვინის კულტურა იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსით არის დაცული!

4. მსოფლიოს უძველესი ოქროს საბადო – 6 000 წლის!

ეს ფაქტი ალბათ არავის აკვირვებს, საქართველო ხომ ოქროს საწმისის ქვეყანაა?! მითიური კოლხეთი ისტორიული რეალობაა და ის ნამდვილად არსებობდა დასავლეთ საქართველოში. ამას უკანასკნელი წლების აღმოჩენებიც მოწმობს. ჩვენს ტერიტორიაზე უნიკალური ოქროს ნაკეთობებია აღმოჩენილი, რაც ქართული ოქრომჭედლობის უძველეს ფესვებზე მეტყველებს!

ვანში აღმოჩენილი უნიკალური ოქროს ნაკეთობები და საყდრისის საბადო პირდაპირ მეტყველებს იმ ფაქტზე, რომ უძველეს ცივილიზაციებში, ქართულ ოქრომჭედლობას მოწინავე როლი ეკავა. აღმოჩენილია ასევე ქართული კულტურის პირდაპირი კავშირები ეგვიპტურთან.

5. ქართული მეტალურგია და მჭედლობა 5 000 წლის წინ უკვე არსებობდა!

როდესაც უძველეს მეტალურგიასა და მჭედლობაზე მიდგება საქმე, არქეოლოგები ამ დარგების კერად, წინა აზიასა და ინდოეთს მოიხსენიებენ, სადაც ჩვ.წ.აღ.-დე II-I ათასწლეულებში მეტალის ნაკეთობები უკვე არსებობდა. თუმცა, ბიბლიაში ნახსენებია უძველესი ქართველური ტომები, თუბალები. სწორედ მათ მიერ მოხდა მოგვიანებით მეტალურგიის ხელოვნების ასირიაში, მესოპოტამიასა და საბერძნეთში გატანა. ეს ფაქტი ამირანის მითში ცოცხლდება – სწორედ ქალღმერთ დალის შვილმა ასწავლა ადამიანებს რკინის დამუშავების ტექნიკა, ხოლო ხსენებული გადმოცემა, როგორც ვიცით უძველესი ხალხური თქმულებაა.

ასევე უნდა ითქვას, რომ უკანასნკელ პერიოდში ბორჯომთან ახლოს გაკეთებული კიდევ ერთი უნიკალური არქეოლოგიური აღმოჩენის თანახმად, საქართველოში უძველესი თაფლის ნარჩენები იქნა აღმოჩენილი. მისი ასაკი 5 500 წელიწადია და ამით თითქმის 20 საუკუნით ძველია, ვიდრე ნარჩენები, რომლებიც ფარაონ ტუტანხამონის საფლავში იქნა ნაპოვნი! 

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”