ისტორია

ერთ-ერთი ცნობილი ფილოსოფოსი სავლე წერეთელი დაიბადა 1901 წლის 1 თებერვალს,ამბროლაურის რაიონის სოფელ ჯვარისაში. დაწყებითი განათლება სოფელში მიიღო.1930 წელს დამთვარა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ხოლო 1934 წელს ასპირანტურა ფილოსოფიის ისტორიის სპეციალობით.1948-1953 და 1957-1960 წლებში საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის ფილოსოფიის ინსტიტუტის დირექტორი იყო, რომლის შექმნასა და ორგანიზაციაში დიდი წვლილი მიუძღვის. იგი იყო მრავალმხრივი მკვლევარი, ფართო დიაპაზონის მეცნიერი, მაგრამ მისი დამსახურება განსაკუთრებით მნიშვნელობანია დიალექტიკური ლოგიკის დარგში. მეცნიერის კაპიტალური ნაშრომი „დიალექტიკური ლოგიკა“,რომელიც ცნობილია უსასრულო დასკვნის თეორიის სახელწოდებით, ერთადერთი სერიოზული გამოკვლევაა საბჭოთა ფილოსოფიურ ლიტერატურაში. იგი ქართულ მეცნიერებას 35 წელი ემსახურა. 1977 წელს ნაშრომისათვის „დიალექტიკური ლოგიკა“ მიენიჭა საქართველოს სახელმწიფო პრემია. დაჯილდოვებული იყო წითელი დროშის, წითელი ვარსკვლავის, სამამულო ომის მეორე ხარისხის ორდენებითა და ოთხი საბრძოლო მედლით. იგი თვლის, რომ ლოგიკა მხოლოდ ერთი შეიძლება იყოს, ეს არის დიალექტიკური ლოგიკა, რომლის დაბალ საფეხურს ფორმალური ლოგიკა წარმოადგენს. მათემატიკური ლოგიკა მათემატიკური დისციპლინაა. დიალექტიკური ლოგიკა ონტოლოგიური მეცნიერებაა. ფორმალური ლოგიკა სასრულის ლოგიკას წარმოადგენს, დიალექტიკური ლოგიკა კი არის უსასრულოს ლოგიკა, რომელიც უზოგადესი ცნებების-კატეგორიების – საშუალებით ხორციელდება და შინაარსეული ხასიათი აქვს. არსებობს ორი ტიპის კატეგორიები: ლოგიკური კატეგორიები და ლოგიკურის კატეგორიები. ლოგიკურის კატეგორიის უარყოფა შეუძლებელია, ვიანიდან მისი უარყოფა მასვე ასაბუთებს. დიალექტიკური ლოგიკა აგებულია ამ ტიპის კატეგორიებზე. იგი ასე განსაზღვრავს დიალექტიკური ლოგიკის საგანს: “ლოგიკა არის მეცნიერება აზრის მოძრაობა– განვითარების ობიექტურ ფორმათა შესახებ”. ამ იდეის დასაბუთბას სავლე წერეთელმა მრავალი გამოკვლევა და მონოგრაფია მიუძღვნა.

მასალა მოამზადა : ლალი კიკვაძემ 

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

დღეს სოფელი ლაილაში ტურისტების ყურადღებას ებრაელების მიერ აშენებული აუზით იქცევს. სოფელი ლეჩხუმში მდებარეობს და მიუხედავად იმისა, რომ დღეს სოფელი თითქმის დაცლილია, აქ საუკუნეების განმავლობაში თანაცხოვრობდა რამდენიმე ეთნოსის წარმომადგენელი, მათ შორის, ქართველები, ებრაელები, ბერძნები და სომხები.
წიგნში “ნარკვევები ლეჩხუმის წარსულიდან” ვკითხულობთ, რომ ებრაელების ნაწილი სვანეთში დაახლოებით 26 საუკუნის წინ დასახლდა, საიდანაც მე-6 საუკუნეში ლაილაშშიც გადასულან და დასახლებულან. სწორედ აქედან იწყება მშვიდობიანი თანაცხოვრება მკვიდრი მოსახლეობის და ებრაელების. სოფელში შემორჩენილია ებრაელთა სინაგოგა და სასაფლაო.
რაც შეეხება სომხებს, მათი დასახლება ლაილაშში კიდევ უფრო ადრე მოხდა, ვიდრე ებრაელებისა და ბერძნების. სწორედ ებრაელებისა და სომხების მონდომებით შექმნილა იმდროინდელი მთავარი სავაჭრო პუნქტი, ლაილაშის ბაზარი. ადგილობრივების თქმით, 1913 წელს, როდესაც აღნიშნული ბაზარი დაიწვა, შაბათი დღე ყოფილა და ებრაელ კაცებს მუშაობა არ შეეეძლოთ. ებრაელთა ქონების გადასარჩენად ქართველებს ძალ-ღონე არ დაუშურიათ.
შეიძლება ითქვას, რომ სოფლის მცხოვრებლებს ერთმანეთისგან მხოლოდ რელიგია განასხვავებდა, თუმცა რელიგიურ რიტუალებსა და დღესასწაულებს ყველა ესწრებოდა და ერთმანეთს ეპატიჟებოდნენ. აღსანიშნავია, რომ აკაკი წერეთლის ამ რეგიონში მოგზაურობის დასასრული, სწორედ ლეჩხუმის სოფელი ლაილაში იყო 1912 წელს. არსებობს ინფორმაცია, რომ ლეჩხუმში პირველი სკოლა ლაილაშში გაიხსნა, რომელიც თავდაპირველად ორ კლასიანი იყო.
ლაილაში უდაოდ ბევრი რამით არის გამორჩეული და უნიკალური, ერთ-ერთი მიზეზი ამისა არის ებრაულენოვანი “ლაილაშის ბიბლია”, რომელიც სავარაუდოდ არის მე-9-10 საუკუნის უნიკალური ხელნაწერი, რომელიც შესრულებულია ეტრატზე. ხელნაწერში, სავარაუდოდ, სამი კალიგრაფიაა გამოყენებული და ამჟამად საქართველოს ხელნაწერთა ინსტიტუტში ინახება.
დროთა განმავლობაში მასობრივი გადასახლება დაიწყო, მოსახლეობის ნაწილი კი ადგილობრივ მოსახლეობასთან ასიმილირდა და ერთ დროს ხალხმრავალი და მრავალფეროვანი სოფელი დღეს დემოგრაფიულ პრობლემებს ებრძვის, თუმცა, ცხადია, დიდი მემკვიდრეობა დარჩა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

ლომისობა მოძრავი დღესასწაულია და აღდგომიდან მე-7 კვირას აღინიშნება. მისი სახელობის სალოცავებიდან ერთი ქსნისა და არაგვის წყალგამყოფ ქედზეა, ხოლო მეორე – სოფელ მლეთაში. ამ დღეს მლეთაში მლოცველები იკრიბებიან. ტრადიციის თანახმად, ,,დეკანოზები” (იგივე ხევისბერები) გამოასვენებდნენ დროშას და ,,ფერხისას” სიმღერით აიტანდნენ მთაზე, სადაც იმართებოდა დღეობა შესაწირავით.

ლომისობას რამდენიმე ლეგენდა უკავშირდება, ერთ-ერთის თანახმად, მისი აღნიშვნა მე-13 საუკუნეში დაიწყო, მას შემდეგ, რაც ჯალალ-ედ-დინმა ქვეყანა გაანადგურა და მთიულეთის მთავარი სიწმინდე – გზოვანის წმინდა გიორგის ხატი თან წაუღიათ მის მიერ ტყვედ აყვანილ ქართველებს.  გადმოცემით, ამ ხატს ხვარაზმელთა (ხორასნელთა) მხარე „შეუკრავს”: დედამიწას ნაყოფი აღარ გამოუღია, ადამიანი და საქონელი გაბერწებულა…

სულთანს თავზარი დასცემია და მისნები მოუხმია. მიზეზად გურჯისტანიდან წამოღებული ხატი დასახელდა. სულთანმა მისი დაწვა ბრძანა, საკირეშიც ჩააგდეს, მაგრამ, როგორც ლეგენდა იუწყება, იგი ამოფრენილა საკირედან და იქვე მოვლენილ თეთრი ხარის რქაზე დაბრძანებულა. ხარი და ხატი მანამ არ დაძრულან ადგილიდან, სანამ სულთანს ყველა ტყვე არ გაუთავისუფლებია. მაინც დაკლებიათ ერთი კოჭლი დედაკაცი, რომელიც ვიღაც ხორასნელს მოახლედ წაუყვანია. ის ქალიც სასწრაფოდ მოუძებნიათ და ხატიანი ხარიც 7000 ქართველის თანხლებით სამშობლოსკენ დაძრულა. გზად, სადაც კი ხარს შეუსვენია, ხალხს ყველგან ნიში აუგია. ხატი ბოლოს მლეთის მთაზე დამკვიდრებულა, სადაც ახლა სალოცავია. მას ევედრებოდნენ შვილიერებას, თვალის სინათლეს და ა.შ.

არავინ იცის, სად არის ამჟამად ლომისის სასწაულთმოქმედი ხატი. აქაურთა თქმით, შიშიანობის დროს დეკანოზებს იგი გადაუმალავთ და სანაცვლოდ მისი მსგავსი ვერცხლის ხატი მოუჭედინებიათ. გადამალული ხატი ვეღარ უპოვიათ. ასლი ახლა მლეთის ეკლესიაშია დაბრძანებული.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

დიდი ხანია მიდის მსჯელობა იმის შესახებ, თუ ვინ იყო საიდუმლოებით მოცული ელენე დარიანი – პაოლო იაშვილის ნიღაბი თუ რეალური ქალი? ამ მსჯელობის მიზეზად შეიძლება ისიც მივიჩნიოთ, რომ პაოლო ყოველთვის საკმაოდ ექსცენტრიკული და არაორდინალური პიროვნება იყო.

იქნებ სწორად ამის ბრალია, რომ 1937 წლის  22 ივლისს, ზუსტად იმ დროს, როცა მწერალთა კავშირის პრეზიდიუმის სხდომაზე მისი საბოლოო გაწირვის განაჩენი გამოჰქონდათ, „პირში ჩადებული ლულიდან გამოტყორცნილმა ტყვიამ თავის ქალა ახადა პოეტს, სისხლითა და დათხეული ტვინით შეიღება თეთრი კედლები…“ – მან თავი მოიკლა.  მწერალთა სასახლეში დატრიალებული ტრაგედიით სულშეძრულ და აცრემლებულ მიხეილ ჯავახიშვილს უთქვამს: ,,ნამდვილი ვაჟკაცი ყოფილა, ყველას გვაჯობაო”. საბჭოთა ხელისუფლებამ, სხვა რომ ვერაფერი იღონა, მკვდარი პოეტიც არ დაინდო და მას სასამართლო მოუწყო.

მისი და მისი პიროვნების შესახებ მსჯელობა კი დღემდე არ წყდება, ეს განსაკუთრებით კი, ელენე დარიანი-ბაქრაძის სახელს უკავშირდება, რომელსაც, უმეტესად, პაოლოს ნიღბად აღიქვამენ.

ამბობენ, „ცისფერყანწელებს“ ჯგუფში ქალი არ ჰყავდათ და დარიანის არსებობით ეს პრობლემა იხსნებოდაო – ეს მსჯელობა ლოგიკას მოკლებული არ უნდა იყოს.

ელენე დარიანის სახელი ქუთაისის პრესის ფურცლებზე 1915 წელს ჩნდება, გალაკტიონის პოეზიის საღამოს სხვებთან ერთად დაესწრება პოეტი ქალი – ელენე დარიანი. შემდგომ პრესაში ვრცელდება ინფორმაცია, რომ გამოდის „ცისფერი ყანწების“ მეორე ნომერი, სადაც თანამშრომელთა შორის მოიხსენება ელენე დარიანიც. რედაქცია შენიშვნაში მიუთითებს, რომ დარიანი პაოლოს ფსევდონიმია, მაგრამ უკვე ჩნდება ეჭვი მისი პიროვნების შესაძლო არსებობის შესახებ.

დარიანის „პოეტური დღიურები“ 1915-24 წლებშია დაწერილი. იგი 14 ლექსისაგან შედგება და მას შემთხვევით არ უნდა ერქვას „დღიურები“. შეიძლება, თამამად ითქვას, რომ თითოეული ლექსი დღიურის ნაწყვეტია. სწორედ იმიტომ, რომ ლექსები ზედმეტად მგრძნობიარე და ქალური ნიუანსებითაა გაჯერებული, რთულ წარმოსადგენად მიაჩნდათ, იგი მამაკაცს დაეწერა. ეს კონტრარგუმენტების მეორე მხარე იყო.

მიუხედავად ამდენი მსჯელობისა, მოწინააღმდეგე მხარე ამაში განსაკუთრებულს ვერაფერს ხედავდა, რადგანაც პაოლოს ისედაც კარგად ახასიატებდა გარდასახვა და ამის უბადლო ოსტატი იყო. შესაბამისად, მას ელენე დარიანობაც არ უნდა გასჭირვებოდა.

პოეტი ქალი ელენე რომ რეალურად არსებობდა 20-იანი წლების ქუთაისის სინამდვილეში, ეს უკვე გამოცანას არ წარმოადგენს, იგი ლექსებსაც წერდა, ამას პაოლო იაშვილიც ადასტურებს: „არსებობს პოეტი ქალი, რომელიც ლექსებს წერს, მაგრამ საზოგადოებაში გამოჩენა არ სურს, მან ლექსების გამოტანა მე დამავალაო.“

ეს იდუმალებით მოცული პოეტი ქალი ყოფილა ელენე ბაქრაძე, რომელიც სიყმაწვილეში თავდავიწყებით ყვარებია პაოლოს, მას ეძღვნება სონეტი „ელლი“, რომელსაც სახელის და გვარის ნაცვლად ფსევდონიმი აქვს მიწერილი.

„…ე.ი…“ (სავარაუდოდ, ელენე დარიანი) ელენეს რომ ელლის ეძახდა პაოლო, ეს წერილებიდანაც ჩანს: „ელლ! ჩემზე ჯვარდაწერილო, სასურველო ჩემო! ჩემი გული უშენობის გამო სევდიანად მოთქვამს.“

ცნობილია ისიც, რომ პაოლოს სიყვარული არათუ უპასუხო არ იყო, არამედ ელენეც თავდავიწყებით ეტრფოდა მას.

მიუხედავად ორმხრივი მგზნებარე სიყვარულისა, მათი დაქორწინება, რატომღაც, ვერ შედგა. ელენე მშობლებს გოგი ბერიშვილზე გაუთხოვებიათ. ამის შემდეგ პრესაში მისი ლექსები ელენე ბერიშვილის სახელით იბეჭდება. ბერიშვილთან თანაცხოვრების პერიოდში ელენეს პაოლოსთან იდუმალი მეგობრობა არ შეუწყვეტია. გოგი ბერიშვილს დიდხანს არ უცოცხლია, მაგრამ, როგორც ჩანს, ბერიშვილის მეუღლეობის პერიოდშია შექმნილი ცეცხლოვანი დარიანული ლექსები. უსიყვარულოდ გათხოვილი ელენეს უყვარდა პაოლო და მზად იყო, ამ სიყვარულისთვის ყველაფერი შეეწირა.

მალე ელენე ბაქრაძე მეორედ გათხოვდა. მისი მეუღლე იყო შალვა ქართველიშვილი, რომელიც 1937 წელს დახვრიტეს. შალვაზე გათხოვების შემდეგ ელენეს პაოლოსთან მეგობრობა, როგორც ჩანს, არ გაგრძელებულა და არც „ცეცხლოვანი დარიანულები“ შექმნილა, თუმცა დროდადრო ლექსები კვლავ იქმნებოდა…

რაც შეეხება ფსევდონიმ ,,დარიანს” – დღიურებიდან ირკვევა, რომ მას სატრფოსთვის (ანუ პაოლოსთვის) მეტისმეტი სილამაზის გამო, ოსკარ უაილდის დემონური სილამაზის გმირის, დორიანის სახელი უწოდებია. პაოლოს არ მოსწონებია ელენეს მიერ დარქმეული სახელი და უთქვამს, შენ თვითონ ხარ დორიანი, უფრო სწორად, დარიანიო. როგორც ჩანს, პაოლო დაფიქრდა და ინგლისურ გვარში ქართული ელემენტები იპოვა. ამის შემდეგ უწოდა მან საყვარელ ქალს დარიანი.

სხვათა შორის,  დარიანს ქართული ეროტიკული ლექსების ავტორსაც კი უწოდებენ.

და მაინც –  დღემდე საიდუმლოებით მოცულია, თუ ვინ იყო ელენე დარიანი – რეალური პიროვნება თუ პაოლო იაშვილის ,,გამოგონება”?

გთავაზობთ მის ერთ-ერთ ლექსს – ,,პირამიდებს”:

იქ, სადაც სდუმან პირამიდები,
მზის ქორწილის დროს მე დავწვები მზისფერ სილაზე,
იქ, სადაც სდუმან პირამიდები
შენ მომინდები,
შენი თვალები,
შენი მკლავები,
შენი სინაზე.
შენ მოგაფრენს ცხენი არაბული,
თვალ დანაბული, საყვარელ ხელებს მივეცემი
როგორც ნაზ საწოლს და შენ დამკოცნი
ვით დედოფალს, ვით მონას და ცოლს.
ტკბილი იქნება ცხელ სილაზე ჩვენი თამაში,
მზიურებს მაშინ არაფერი მოგვაგონდება…
პირამიდებში ატირდება ლოდინით რაში
ლურჯ სფინქსთან მივა, დიდხანს უცქერს და დაღონდება.
სილიან ტანით მდინარისკენ გავეშურებით
მწვანე ტალღებში დავამშვიდებთ ჩვენს ვნებას ალურს;
გამოფხიზლდება შენი რაში სფინქსის ყურებით,
დაუწყებს ძებნას უდაბნოში თავის სიყვარულს.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

21 ოქტომბერი ნიკოლოზ ბარათაშვილის გარდაცვალების დღეა. 1845 წლის 21 ოქტომბერს ელიზავეტპოლში (განჯაში), „ავი მალარიით“ თუ „ხურვებად“ მონათლული ფილტვების ანთებით, გარდაიცვალა 28 წლის გენიოსი, რომლის დაუტირებელი სხეული მესამე დღეს, იქვე დაასაფლავეს ციხის ეკლესიის გალავანში. გავა დრო და ნიკოლოზ ბართაშვილის ძვირფას ნეშტს ჯერ დიდუბის, შემდეგ კი მთაწმინდის პანთეონში გადაასვენებენ;

გავა დრო და მასზე იტყვიან: „არც ერთი ქართველი პოეტი, რუსთაველის შემდეგ, არ ამაღლებულა ბარათაშვილის ლირიკამდე!“

ნიკოლოზ ბარათაშვილის გარდაცვალებამდე 4 დღით ადრე, განჯაში იმყოფებოდა ბარონი ნიკოლაი (ალ. ჭავჭავაძის სიძე), რომელსაც დღიურში ჩაუწერია, ჩამოვხტი თავად მამუკა ორბელიანის სახლში, საშინელ ქოხშიო.

მამუკა ორბელიანი მაზრის უფროსი იყო, ნიკოლოზ ბარათაშვილი კი – მისი თანაშემწე. მნიშვნელობა არ აქვს, ერთად ცხოვრობდნენ თუ ცალ-ცალკე, ადვილად შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ, რა საცოდაობა იქნებოდა ადგილი, სადაც ნიკოლოზ ბარათაშვილმა დალია სული.

„გულს ცეცხლი მეკიდება, ვგიჟდები და აღარა მესმის რა; ჩვენი სიცოცხლე ტატო გარდაიცვალა განჯას და იფიქრე ჩვენი ცხოვრებაც“, – ასე შეატყობინა საყვარელი დისშვილის გარდაცვალება ილია ორბელიანმა თავის უფროს ძმას, გრიგოლს. კიდევ უფრო მწარე და გულისმომკვლელი იყო დედის, ეფემია ორბელიანის გოდება: „მე უბედური უბედურად ქმნილი მოვაკლდი ჩემს სიხარულს შვილს და რა შვილს, რომლისგანაც მოველოდი ყოველ სიხარულს. ვუი და ვაი ჩემს მოსწრებას, ჩემს თვალების დაბნელებას.“

ნიკოლოზ ბარათაშვილის გვამი, პოლიციის მოხელის „მუნდირში“ გახვეული, დაკრძალეს ციხის პაწია ეკლესიის გალავანში, მაღლობზე. მიცვალებულს წესი აუგო მღვდელმა, სტეფანე ვერდერევსკიმ, რომელიც, თურმე, პოეტის სიცოცხლის უკანასკნელ წუთებს დასწრებია. ახალგაზრდა უფროსისა და თანამოსამსახურის წინაშე უკანასკნელი ჩინოვნიკური ვალი მოიხადეს ელიზავეტპოლის (განჯის) მოხელეებმა, რომლებიც „სამსახურეობრივი მოვალეობისამებ“ გამოცხადნენ მის დასაფლავებაზე. როგორც მიხეილ თუმანიშვილი, მ. ხელთუბნელის ფსევდონიმით გამოქვეყნებულ ნაშრომში, „უკანასკნელი წელი ნიკ. ბარათაშვილის ცხოვრებისა“ წერს, „ერთ-ერთმა ამ უსახელო ადამიანთა შორის, ვინმე ბ. პონაროვსკიმ – წვრილფეხა მოხელემ თუ ეკლესიის მსახურმა – უჩვენა შემდგომ პოეტის მახლობლებს ბარათაშვილის თითქმის დაკარგული საფლავი“.

გამწარებული ეფემია 1849 წელს გარდაიცვლება, თუმცა მოასწრებს განჯაში ჩასვლას და შვილის საფლავის მონახულებას.

„აქ მას გადასცეს შვილის შემდეგ დარჩენილი რაღაც საცოდაობის ქონება, რომელიც ისე იყო დამპალი, რომ სახმარლად არ ვარგოდა და მან აქვე დაურიგა იმ პირთ, ვინც განსასვენებელს ემსახურებოდა“, – წერს მიხეილ თუმანიშვილი.

განჯაში მომხდარმა უბედურებამ ნამდვილი სულიერი ბორგვა გამოიწვია ტფილისში – პოეტის მრავალრიცხოვან ნათესავებსა და მეგობრებში, თუმცა ისე მოხდება, რომ ნიკოლოზ ბარათაშვილის ნეშტი მთელი 48 წლის განმავლობაში დარჩება უცხო მიწაში;

გვიან დაფასდება მისი ლიტერატურული მემკვიდრეობაც – ცალკე წიგნად ნიკოლოზ ბარათაშვილის ლექსები პირველად 1876 წელს ანუ პოეტის გარდაცვალებიდან 31 წლის შემდეგ დაიბეჭდება.

სწორედ ამ ფაქტთან დაკავშირებით დაისმება პირველად პოეტის ნეშტის სამშობლოში გადმოსვენების საკითხი (გაზეთი „დროება“) და აღიძვრება შუამდგომლობა მთავრობის წინაშე, მაგრამ თხოვნა შეუსმენელი დარჩება. …გავა დრო და 1891 წელს გაზეთი “ნოვოე ობოზრენიე” დაბეჭდავს წერილს, რომლის მიხედვითაც ელიზავეტპოლის ადმინისტრაციას მიზნად აქვს დასახული ეკლესიის გალავანში, სადაც პოეტია დასაფლავებული, გაიყვანოს გზა. ცნობას მყისიერად ეხმაურება გაზეთი „ივერია“, რომლის რედაქცია აფუძნებს ბარათაშვილის ნეშტის თბილისში გადმოსვენების ფონდს, სადაც შემოწირულობები საქართველოს ყველა კუთხიდან ირიცხება. საქმეში ერთვება ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებული საზოგადოება, რომლის 1892 წლის 9 ოქტომბრით დათარიღებულ სხდომის ოქმში ვკითხულობთ:

„საგანი განხილვისა: მოხსენება საზოგადოების თავმჯდომარის ილია ჭავჭავაძისა პოეტის ნიკოლოზ ბარათაშვილის გვამის გადმოსვენების შესახებ.

განჩინება: ეთხოვოს თავად გ. ორბელიანს, როგორც მახლობელ ნათესავს, ნებართვა მიიღოს გადმოსვენებისა. დაინიშნოს თანაშემწედ: თ. (ნ.) ორბელიანისა, ი. ჭყონია და დ. კარიჭაშვილი“.

პოეტის ნათესავებს მთელი თვეები მოუწიათ ცდა, ვიდრე მთავრობისგან ნეშტის ჩამოსვენების ნებართვას მიიღებდნენ. ბოლოს, როგორც იქნა, ნებართვა გაიცა. 1893 წლის 23 აპრილს განჯაში გაითხარა პოეტის საფლავი… აი, როგორც აღწერ ნიკოლოზ ბარათაშვილის ნეშტის ტფილისში ჩამოსვენებას 1893 წლის 27 აპრილს გამოსული „ივერია“ (1893 წ. N86):

„კვირა დილას, 25 აპრილს, დიდძალმა ხალხმა მოიყარა თავი ტფილისის რკინის-გზის ვაგზალზე… ვაგზლის არემარესა და თვით მისასვლელ მიედანზე ჭედვა იყო, იმოდენა საზოგადოებას მოეკრიბა თავი …09.30 საათზე მოვიდა მატარებელი და ვაგონიდან გადმოასვენეს კუბო ძვირფასი ნეშტით… აქ ვაგზალთან ამოდენა ხალხმა მუხლი მოიდრიკა და პატივი სცა დიდებულს მგოსნის ცხედარს. შემდეგ ეს აუარებელი ზღვა ხალხი დაიძრა და გაემართა ლიტანიით დიდუბისაკენ. ამფიონი შემკული იყო ძვირფასი სხვადასხვაგვარის გვირგვინებით, და კუბო ხელში ეჭირათ ხან ქალებს, ხან ახალგაზრდობას, ხან ნათესავებს, და ისე მიასვენებდნენ… როცა ლიტანია მიუხალოვდა დიდუბეს, ხალხმა კვლავ მოიდრიკა მუხლი… საფლავზე სიტყვები და ლექსები წარმოთქვეს: აკაკი წერეთელმა, ილია ჭავჭავაძემ, ნინო ორბელიანისამ, სომეხთა ახალგაზრდა პოეტმა თუმანიანმა, ბიძინა ჩოლოყაშვილმა და სხვებმა“.

1900 წელს გადაწყდა საფლავზე დასადგმელი ძეგლის – დეკორატიული ქანდაკების დადგმის საკითხი. 1905 წლის 10 ოქტომბერს, მიუხედავად წინა დღის კოკისპირული წვიმისა, დიდუბის ეკლესიის ეზოში თავი მოეყარა დიდძალ საზოგადოებრიობას. საზეიმოდ გაიხსნა მგოსნის ძეგლი, რომელიც თბილისში გამოაქანდაკეს იტალიელმა სკულპტორებმა ვილიმ და რიჩიმ. ძეგლი წარმოადგენს ალგეთის ქვის 3,195 მეტრი სიმაღლის ღარებიან სვეტს, რომელიც ეყრდნობა კიდეებჩამოთლილ კვარცხლბეკს და თავდება მარმარილოს ჩანგით. ძეგლის კვარცხლბეკზე ოთხივე მხრიდან მიმაგრებულია ნაცრისფერი მარმარილოს ფილები, რომლებზედაც ამოკვეთილია პოეტის ლექსები.

35 წელი განისვენებდა დიდი პოეტის ნეშტი დიდუბის მიწაში, ვიდრე 1938 წლის 15 ოქტომბერს, ქართველმა მწერლებმა მთაწმინდაზე არ გადაასვენეს. საქართველოს ლიტერატურის მუზეუმში ინახება გადაწყვეტილების ამსახავი დოკუმენტი – „აქტი ნიკოლოზ ბარათაშვილის ნეშტის გადასვენების შესახებ დიდუბის პანთეონიდან მთაწმინდის მწერალთა პანთეონში“. აქტში ვიკითხულობთ:

„1938 წლის 15 ოქტომბერს, დილის 8 საათზე, ნიკოლოზ ბარათაშვილის ნეშტის გადმომტანი კომისიის წევრების ა. მაშაშვილის, შ. დადიანის, გ. ლეონიძის, ი. მოსაშვილის და პროფესორ ვლადიმერ ჟღენტის თანდასწრებით დიდუბის პანთეონში გათხრილ იქნა პოეტის, ნიკოლოზ მელიტონის ძე ბარათაშვილის საფლავი. საფლავიდან ნეშტის ამოღებას დაესწრო მწერალთა აქტივი.

საფლავში აღმოჩნდა ცინკის კუბო დახურული, კარგად შენახული. კაკლის ხის კუბო დაშლილია. ცინკის კუბო არის სიგრძით 97 სმ, სიმაღლით 25 სმ, სიგანით – 56 სმ.

08.30 საათზე ნ. ბარათაშვილის ნეშტი გადასვენებული იქნა მთაწმინდის მწერალთა პანთეონში. პროფ. ჟღენტმა მოახდინა ნეშტის მეცნიერული დათვალიერება და ჩონჩხის აღდგენა-გაზომვა. ასისტენტობდა დოც. ა. ჯორბენააძე.

მეცნიერული ექსპერტიზის დასკვნა ასეთია: ნ. ბარათაშვილის ნეშტის ჩონჩხი ძირითადად კარგად არის შენახული. ჩონჩხის აღდგენის სურათი ადასტურებს, რომ პოეტი საშუალო ტანის და ძვალმსხვილი კაცი ყოფილა. მარცხენა ქვედა კიდურის წვივკოჭის მიდამოში ძვლებს ეტყობა ოდნავი დაკოჟრება. თავის ქალა და პირისახის ჩონჩხი კარგად შენახულია. თავის ქალა საშუალო ზმოისაა.

12.45 საათზე ნ. ბარათაშვილის ნეშტი ჩასვენებულ იქნა ახალ აკლდამაში.

კომისიის თავმჯდომარე ა. მაშაშავილი. კომისიის წევრები: შ. დადიანი, გ. ლეონიძე, ი. მოსაშვილი, ვლ. ჟღენტი. მდივანი: გ. აბზიანიძე”

დიახ, მთაწმინდაზე გაიჭრა ნიკოლოზ ბარათაშვილის მესამე და უკანასკნელი საფლავი, მთაწმინდაზე, რომლის მომნუსხველმა იდუმალებამ ერთით მეტი შედევრი შეაქმნევინა პოეტს:

ჰოი, მთაწმინდავ, მთაო წმინდავ, ადგილნი შენნი
დამაფიქრველნი, ვერანანი და უდაბურნი,
ვითარ შვენიან, როს მონამენ ცვარნი ციურნი,
ოდეს საღამოს დაშთენ ამოს ციაგნი ნელნი!

ძეგლზეც, რომელიც საფლავზე დგას, ამოკვეთილია ფრაგმენტები პოეტის ნაწარმოებებიდან. სამხრეთის მხრიდან – ნაწყვეტი პოემიდან „ბედი ქართლისა“, დასავლეთიდან – ნაწყვეტი ლექსიდან „ფიქრნი მტკვრის პირას“, სხვა მხრიდან კი ნაწყვეტები „მერანიდან“.

ნუ დავიმარხო ჩემსა მამულში, ჩემთა წინაპართ საფლავებს შორის,
ნუ დამიტიროს სატრფომ გულისა, ნუღა დამეცეს ცრემლი მწუხარის;
შავი ყორანი გამითხრის საფლავს მდელოთა შორის ტიალის მინდვრის,
და ქარისშხალი ძვალთა შთენილთა ზარით, ღრიალით, მიწას მამაყრის!

ასეთი იყო პოეტის მიერ განჭვრეტილი მომავალი, გარდაუვალი ბედისწერა, რომლის შეცვლა თვითონ ვერ შეძლო, მაგრამ შეძლო მისმა შემოქმედებამ, მისმა დიდებულმა პოეზიამ, რომლის წყალობითაც აწ უკვე დამარხულია თავის მამუმლში, თავის დიდებულ წინაპართა საფლავებს შორის და, ტირილითაც, მის საფლავს სულმუდამ დასტირიან საქართველოს საუკეთესო შვილები…

“არ არის ტყვია რომელიც მე მომკლავს , რადგან ჩემი ფესვები იმ ქვეყანაშია რომელსაც კლავდნენ და არ კვდებოდა“

ყველაზე მდიდარი ადამიანის ხსენებისას დღეს სავარაუდოდ ყველას Amazon–ის დამფუძნებელი, ჯეფ ბეზოსი გაგვახსენდება, რომელიც უდაოდ იკავებს ყველაზე მდიდარი ადამიანების სიაში პირველ ადგილს, მაგრამ ის არ ყოფილა ყველა დროის ყველაზე მდიდარი ადამიანი.

მანსა მუსა იყო აფრიკის დასავლეთით მდებარე მალის იმპერიის მმართველი, რომელიც ფლობდა ოქროთი მდიდარ ტერიტორიებს. ისტორიკოსების შეფასებით, მუსა 400 მილიარდი ამერიკული დოლარის ეკვივალენტს ფლობდა. ის იმპერიას 1280-1337 წლებში მართავდა და მალის იმპერიის “ოქროს ხანად” არის აღიარებული მისი მმართველობის პერიოდი.

ქონების ნაწილს ის ქველმოქმედებასაც ახმარდა. მუსას პილიგრიმული მოგზაურობის შესახებ ლეგენდები დღესაც დადის. 1324 წელს მანსა მუსა მექასა და მედინას ეწვია დაახლოებით 60 000 ადამიანთან ერთად, სადაც განსაკუთრებით დიდი რაოდენობით ქონება და ოქრო დაარიგა, რომელიც ასევე სალოცავებსაც შეწირა. აღნიშნულმა ფაქტმა პროდუქციაზე ფასების კოლოსალური ზრდა და ჰიპერინფლაციაც კი გამოიწვია.

მეტი სიცხადისთვის, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მანსა მუსა დღეს ყველაზე მდიდარ ადამიანთან შედარებით, ორჯერ მეტ სიმდიდრეს ფლობდა.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ძვ.წ. I  ათასწლეულის დამდეგს, საწარმოო ძალების განვითარების შედეგად, ქართველი ტომების მიერ რკინის ათვისების ეპოქაში, შეიქმნა გვაროვნული თემის დაშლისა და მონათმფლობელური საზოგადოების ჩასახვის წინამძღვრები. ენობრივი და კულტურული მსგავსების საფუძველზე ქართველი ტომების ჯერ კონსოლიდაციისა და შემდეგ გაერთიანების შედეგად  ძვ.წ. VI- IV საუკუნეებში საქართველოს ტერიტორიაზე იქმნება ორი სახელმწიფოებრივი წარმონაქმნი, აღმოსვლეთისა – იბერია და დასავლეთისა – კოლხეთი. ძვ. წ VI საუკუნეში მიდიელებმა დაამხეს ურარტუს სამეფო, განადგურდა ქართველ ტომთა გაერთიანებები (დიაუხი), რის შედეგად დაიწყო მცირე აზიიდან ჩრდილო – აღმოსავლეთით ამ ტომების მოძრაობა. ასე, მცირე აზიურ-ხეთური ტრადიციების მატარებელი მესხური ტომების ნაკადმა გადმოინაცვლა ჩრდილოეთით. მათი სახელი შემოინახა ათვისებულმა ტერიტორიებმა – მესხეთი, სამცხე და თვით იბერიის სახელმწიფოს ცენტრმა – არმაზი

1940 წელს მცხეთის არქეოლოგიურმა ექსპედიციამ არმაზისხევში გათხრების შედეგად აღმოაჩინა ე.წ. არმაზის ბილინგვა ანუ ქვის ბრტყელი ფილა ზედ ამოკვეთილი ორენოვანი (არამეული და ბერძნული) წარწერით (ბი – ორი, ლინგვა – ენა). ქვის ფილა, წარწერის მიხედვით, ყოფილა ახალგაზრდა ქალის სერაფიტას საფლავის ქვა.

არმაზისხევში, საერთოდ, გათხრების შედეგად გამოვლენილია ქართლის სამეფოს პიტიახშების ნეკროპოლი (სამაროვანი), ქვაყუთების სამარხებით. აქვე ყოფილა პიტიახშების რეზიდენცია. გამოვლენილია სამეურნეო ნაგებობები, კეთილმოწყობილი აბანო, მოზაიკური იატაკით, ცხელი და ცივი წყლის მილებით და სხვ.

წარწერის არამეული ტექსტი წაიკითხა და გაანალიზა ცნობილმა ქართველმა მეცნიერმა – აკად. გიორგი წერეთელმა, ხოლო ბერძნული – აკად. ს. ყაუხჩიშვილმა. ორივე ტექსტი თითქმის ანალოგიურია. გ. წერეთელმა ამ არამეულ დამწერლობას უწოდა ,,არმაზული დამწერლობა”.

წარწერა მრავალმხრივ მნიშვნელოვანი აღმოჩნდა:

1. მისი პალეოგრაფიული ანალიზის საფუძველზე გ. წერეთელმა წამოაყემა ახლებური ჰოპოთეზა, რომ ქართული დამწერლობა წარმოიქმნა არამეული დამწერლობიდან.
2.  წარწერის შინაარში უაღრესად მნიშვნელოვანია ქართლის სამეფოს სახელმწიფო წყობილების შესასწავლად.

წარწერაში აღნიშნულია, რომ:

სერაფიტა გარდაიცვალა 21 წლისა. ის ყოფილა ქართლის მეფის – ფარსმანის, პიტიახშის ზევახის ასული. მისი მეუღლე ყოფილა ქართლის მეფის ხსეფარნუგის მრავალ გამარჯვებათა მომპოვებელი ეზოსმოძღვარი იოდმანგანი. იოდმანგანის მამა კი (ე.ი სერაფიტას მამათილი), ყოფილა ფარსმან მეფის ეზოსმოძღვარი აგრიპა.

ბერძნული ტექსტის თარგმანი:

,,სერაფიტი, მცირე პიტიახშის, ზევახის ასული, პიტიახშ პუბლიკიოს აგრიპას ძის, იბერთა მეფის, ქსეფარნუგის მრავალი გამარჯვების მომპოვებელი ეზოსმოძრვარი, იოდმანგანის მეუღლე გარდაიცვალა ახალგაზრდა, 21 წლისა, რომელსაც ჰქონდა უბადლო სილამაზე.”

არამეული ტექსტის თარგმანი:

,,მე, სერაფიტი, ასული ზევახისა, მცირისა პიტიახშისა ფარსმან მეფისა, მეუღლე იოდმანგანისა – ძლევამოსილისა და მრავალი გამარჯვების მომპოვებელი ეზოსმოძღვრისა, ქსეფარნუგ მეფისა ძისა აგრიპა ეზოსმოძღვრისა ფარსმან მეფისა, ვაება ვაებისა. ის ვინც იყო… არადასრულებული და იმდენად კეთილი და მშვენიერი იყო, რომ არავინ იყო მსგავსი სილამაზით და გარდაიცვალა 21 წლისა.”

ამრიგად, წარწერაში დასახელებულია ორი მეფე: ფარსმანი და ხსეფარნუგი. ფარსმანი ეს არის წყაროებში ცნობილი ფარსმან II, რომელსაც ,,ქართლის ცხოვრებაში” ეწოდება ,,ფარსმან ქველი” და რომელიც მეფობდა II ს-ის პირველ ნახევარში. ამის მიხედვით წარწერა თარიღდება მეორე საუკუნით.

წარწერაში იხსენიება აგრეთვე ქართლის მეფის პიტიახში და მეფის ორი ეზოსმოძღვარი – აგრიპა და მისი ვაჟი იოდმანგანი. ამრიგად, უმაღლესი მოხელეობა სამემკვიდრეო ჩანს. შინაარსიდან ჩანს, რომ ეზოსმოძღვარი სარდალია ( შესაძლოა სამხედრო უწყების გამგებელი), რადგანაც მას მოუპოვებია მრავალი გამარჯვება.

,,არმაზის ბილინგვა” მოწმობს აგრეთვე, რომ ქართლის სამეფოში ამ დროს გავრცელებული ყოფილა არამეული და ბერძნული დამწერლობა და, შესაძლოა, ის ასრულებდა სახელმწიფო დამწერლობის როლს. ამას მხარს უჭერს ისიც, რომ მცხეთაშივე აღმოჩენილია მონოლინგვაც (ერთენოვანი არამეულწარწერიანი ქვის ფილა) და სხვა ძეგლები, არამეული და ბერძნული წარწერებით.

წყარო: www.ucnauri.com ; საქართველოს და მსოფლიოს ისტორია 11 კლ; საქართველოს ისტორიის წყაროები აბიტურიენტებისთვის; wikipedia.org .

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

თურქმენეთის ტერიტორიის 70% უდაბნოს უჭირავს და ქვეყანა საკმაოდ  მდიდარია ნავთობით. უდაბნოს ცენტრალურ ნაწილში შესაძლოა გადავეყაროთ მეტად საინტერესო ადგილს, ე.წ. “ჯოჯოხეთის კარიბჭეს”, სადაც ცეცხლი 50 წელზე მეტია რაც საერთოდ არ ჩამქრალა.

დერვეზის ორმოს ჩამოყალიბებას საკმაოდ საინტერესო ისტორია აქვს. 1971 წელს საბჭოთა კავშირში საბჭოთა გეოლოგებმა დაიწყეს მუშაობა ამ ტერიტორიაზე, ცენტრალურ აზიაში ნავთობის მოძებნის მიზნით. ადგილის გაბურღვის შემდეგ გეოლოგები წააწყდნენ სიცარიელეს და  რეალურად, ნავთობის ნაცვლად გადააწყდნენ ტოქსიკურ აირს. იმისათვის, რომ ტოქსიკური ნივთიერებები ატმოსფეროში არ აღმოჩენილიყო, გეოლოგებმა მიიღეს გადაწყვეტილება, რომ გაზი დაეწვათ. ისინი ფიქრობდნენ, რომ რამდენიმე კვირაში გაზი გამოილეოდა. თუმცა შეცდნენ, 50 წელი გავიდა მას შემდეგ და “ჯოჯოხეთის კარიბჭე” კვლავ იწვის და ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ტურისტული ადგილია ქვეყანაში.

2013 წელს აღნიშნულ ტერიტორიაზე პირველი ექსპედიცია მოეწყო და კანადელი მკვლევარი, ჯორჯ კურონისი კრატერის სიღრისკენ გაემართა. მკვლევართა თქმით, კრატერის დიამეტრი 69 მეტრია, სიმაღლე – 30 მეტრი. მიუხედავად იმისა, რომ საბჭოთა კავშირის დროს თურქმენეთში გაზი და ნავთობი ძალიან ძვირად ფასობდა, კრატერის შესახებ ნებისმიერი ინფორმაცია და ჩანაწერი გასაიდუმლოებული იყო.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

კონსტანტინე სიდამონ–ერისთავის (კონი)მსოფლიოს უდიდესი ქალაქის, ნიუ-იორკის  ვიცე-მერის თანამდებობა 1967-1973 წწ. სამი მთავრობის მმართველობის პერიოდში ეკავა. ცნობილი პოლიტიკოსი და გარემოს დამცველი უცხოეთში დაიბადა და გაიზარდა, თუმცა ცხოვრების მანძილზე ქართული ადათ–წესებსა და ტრადიციებს ინარჩუნებდა…

კონსტანტინე სიდამონ–ერისთავი ნიუ–იორკში 1930 წლის 28 ივნისს დაიბადა. ის არისტოკრატული ოჯახის შთამომავალია. მამა, სვიმონ (სიკო) სიდამონ–ერისთავი რუსეთის იმპერიის არმიის პოლკოვნიკი იყო. 1918 წელს სამშობლოში დაბრუნდა და სამხედრო კარიერა ქართულ არმიაში გააგრძელა პოლკოვნიკის ჩინით. 1921 წელს რუსეთის მიერ საქართველოს ოკუპაციის შემდეგ ემიგრაციაში ამერიკაში წავიდა. იქ ცოლად შეირთო საფრანგეთში ამერიკის ელჩის ქალიშვილი ენ ბიგლოუ–ტრეისი. მასთან ქალ–ვაჟი – კონსტანტინე და ანა შეეძინა.

განათლება კოლუმბიის და პრისტონის უნივერსიტეტებში მიიღო. კორეაში არმიაში მსახურობის დროს ბრინჯაოს ვარსკვლავით დაჯილდოვდა. სწავლის დასრულების შემდეგ საკუთარი იურდიული კომპანია გახსნა. ქართველ ემიგრანტებს იურდიულ კონსულტაციას უწევდა და დასაქმებაში ეხმარებოდა.

ნიუ–იორკის საუკეთესო ნაწილში გახსნილ სვიმონის რესტორან “კავკასიის არწივში” ხშირად იყრიდნენ თავს ქართველები და კავკასიელები. მან ნიუ–იორკიდან 100 კილომეტრში, კლოდ–სპინგის რაიონში, იტალიაში საქართველოს ელჩ გიორგი მაჩაბელსა და სათვისტომოს თავმჯდომარე, პიანისტ ირაკლი ორბელიანთან ერთად კავკასიელთა დასასვენებელი სახლი “ალავერდი” დაარსა. “ალავერდი” არა მარტო დასასვენებელი, არამედ კავკასიელთა სამეგობრო ცენტრი გახდა. სვიმონ სიდამონ–ერისთავის გარდაცვალების შემდეგ (1964 წ.) დასასვენებლ სახლსა და “ალავერდის საზოგადოების” ხელმძღვანელობა მისმა ვაჟმა კონსტანტინემ გადაიბარა, მდივნობა კი მისმა მეუღლემ.  კონსტანტინე სიდამონ–ერისთავი სწავლობდა მილბრუკის სკოლაში. დაამთავრა პრინსტონის უნივერსიტეტი სამთო ინჟინრის დიპლომით. მსახურობდა არმიაში, მონაწილეობდა კორეის ომში, რისთვისაც ბრინჯაოს ვარსკვლავი დაიმსახურა. სამხედრო სამსახურის შემდეგ, 1957 წელს დაამთავრა კოლუმბიის უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტი, ჯერ იურიდიულ ბიუროში მუშაობდა, შემდეგ კი დასთან, ანა სიდამონ–ერისთავთან ერთად (რომელიც ასევე იურისტია) საკუთარი ბიურო გახსნა. კენედის მკვლელობის შემდეგ აქტიურად ჩაება ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში. გახდა ამერიკის შეერთებული შტატების რესპუბლიკური პარტიის წევრი და სწრაფად გაიკეთა პოლიტიკური კარიერა.

1965 წელს კონსტანტინე სიდამონ–ერისთავი ნიუ–იორკის მერის არჩევნებში რესპუბლიკური პარტიის კანდიდატ ჯონ ლინდსის წინასაარჩევნო კამპანიას ხელმძღვანელობდა. არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ ლინდსმა საავტომობილო მიმოსვლის დარგში თანაშემწედ დანიშნა. ასე გახდა კონსტანტინე სიდამონ–ერისთავი არა მარტო ამერიკის შეერთებული შტატების, არამედ მსოფლიოს უდიდესი ქალაქის, ნიუ–იორკის ვიცე–მერი. ამ თანამდებობაზე კარგა ხანს იმუშავა, სამი მთავრობა გამოიცვალა და პენსიაში გასვლამდე ქალაქის მმართველობაშიც დიდ როლს ასრულებდა. 1989 წლიდან 1993 წლამდე ნიუ–იორკის რეგიონის გარემოს დაცვის სააგენტოს ხელმძღვანელობდა.

ნიუ-იორკის ყოფილი ვიცე-მერი საქართველოს შვილებთან ერთად რამდენჯერმე ესტუმრა.  მისი ინიციატივითა და ძალისხმევით 1994 წელს დაარსდა ამერიკული ჰუმანიტარული ორგანიზაცია “საქართველოს ამერიკელი მეგობრები”, რომლის დირექტორთა საბჭოს ის სიცოცხლის ბოლომდე თავმჯდომარეობდა, ორგანიზაციას დღეს კონის უფროსი ვაჟი სიმონ სიდამონ-ერისთავი ხელმძღვანელობს.“საქართველოს ამერიკელი მეგობრების” მეშვეობით უამრავი ჰუმანიტარული, საგანმანათლებლო და სამედიცინო პროგრამა დაფინანსდა. კონი ერისთავი ბოლომდე ჩართული იყო ყველა საგანმანათლებლო, სამედიცინო, თუ სოციალური დახმარების პროექტში.  უცხოეთში დაბადებული და გაზრდილი კონსტანტინე სიდამონ-ერისთავი ქართულ ადათ–წესებს დიდ პატივს სცემდა. ქართული სათვისტომოს ღონისძიებებს და საღამოებს, ყოველთვის ქართულ ჩოხაში გამოწყობილი ესწრებოდა. ის ამერიკაში, 2012 წლის იანვარში 81 წლის ასაკში გარდაიცვალა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”