close

ისტორია

ისტორია

ბაბუშერას ტრაგედიიდან 29 წელი გავიდა

66 views on

1993 წლის 22 სექტემბერს, თვითმფრინავს, რომელიც თბილისიდან სოხუმში მიფრინავდა და რომლის ბორტზეც სამხედრო პოლიციის თანამშრომლები, სპეცდანიშნულების რაზმის წევრები, გვარდიის მებრძოლები, სამხედრო შენაერთ “მხედრიონის” წევრები, მოხალისეები, ექთნები და სამოქალაქო პირები იმყოფებოდნენ, რუსული სამხედრო ხომალდებიდან ცეცხლი გაუხსნეს. მფრინავმა შეძლო, ცეცხლში გახვეული თვითმფრინავის სოხუმის ბაბუშერას აეროპორტში დასმა, მაგრამ, ავიალაინერში მყოფთაგან, მხოლოდ 24 მგზავრი გადარჩა, 108 კი – დაიღუპა. ცხედრები აეროპორტთან ახლოს, საერთო სასაფლაოზე დაკრძალეს.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

სრულად ნახვა
ისტორია

70 წლიანი მმართველობის დასასრული – საინტერესო ფაქტები ელიზაბეტ II-ის შესახებ

93 views on

მოგეხსენებათ, რომ დედოფალი ელიზაბეტ II 8 სექტემბერს გარდაიცვალა, ტახტი კი ოფიციალურად უფროს ვაჟს, ჩარლზ III-ს გადაეცა. დედოფალი ელიზაბეტ II-ის ბიოგრაფია ნამდვილად ბევრ საინტერესო ისტორიას აერთიანებს, რომელთაგან რამდენიმეს ამ სტატიაში გავიხსენებთ.
დედოფალი ელიზაბეტ II დაიბადა 1926 წლის 21 აპრილს, თუმცა იუბილეს ოფიციალურად აღნიშვნა ივნისის მეორე შაბათამდე არ ხდება. ეს ტრადიცია 1748 წელს დანერგა მეფე ჯორჯ II-მ. იგი ნოემბერში დაიბადა, როდესაც აღნიშვნისთვის შესაფერისი ამინდი არ იყო და გადაწყდა, რომ ორი დაბადების დღე გადაეხადათ.
დედოფალმა ტახტი 1952 წელს, ჯორჯ VI-ის სიკვდილის შემდეგ დაიკავა. დინასტიური წესით, ტახტზე მისი ბიძა, ედუარდ VIII უნდა ასულიყო, თუმცა, ამ უკანასკნელმა ტახტზე უარი ჯერ კიდევ 1936 წელს თქვა. ასევე საინტერესოა, რომ ელიზაბეტ II მის მეუღლეს, პრინც ფილიპს ენათესავებოდა. ორივე მათგანი დედოფალი ვიქტორიას შვილთაშვილის შვილები იყვნენ. ელიზაბეტ II დიდი ბრიტანეთის ისტორიაში ტახტს ყველაზე ხანგრძლივად იკავებდა. მან ტახტი 1952 წელს, მამამისის გარდაცვალებისთანავე დაიკავა და 70 წლისა და 214 დღის განმავლობაში მართავდა.
დედოფლის მმართველობის პერიოდი მოიცავდა ბრიტანეთის 15 პრემიერ-მინისტრს. ლიზ ტრასი უახლესი პრემიერ-მინისტრი დედოფლის გარდაცვალებამდე ორი დღით ადრე გახდა. ასევე მისი მმართველობის განმავლობაში ამერიკის შეერთებულ შტატებში 14 პრეზიდენტი შეიცვალა. დედოფლის 70 წლიანი მმართველობის გამო, უფროსი ვაჟი ჩარლზი უელსის პრინცის წოდებას ყველაზე დიდხანს, 65 წლის განმავლობაში ატარებდა. იგი არის არის ქვეყნის ისტორიაში ტახტზე ასული ყველაზე ასაკოვანი მეფე, რადგან ჩარლზ III-ს ტახტი გადაეცა 73 წლის ასაკში.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ისტორია

ელენე დარიანი – პაოლო იაშვილის ნიღაბი თუ რეალური პოეტი ქალი?

5.38K views on

დიდი ხანია მიდის მსჯელობა იმის შესახებ, თუ ვინ იყო საიდუმლოებით მოცული ელენე დარიანი – პაოლო იაშვილის ნიღაბი თუ რეალური ქალი? ამ მსჯელობის მიზეზად შეიძლება ისიც მივიჩნიოთ, რომ პაოლო ყოველთვის საკმაოდ ექსცენტრიკული და არაორდინალური პიროვნება იყო.

იქნებ სწორად ამის ბრალია, რომ 1937 წლის  22 ივლისს, ზუსტად იმ დროს, როცა მწერალთა კავშირის პრეზიდიუმის სხდომაზე მისი საბოლოო გაწირვის განაჩენი გამოჰქონდათ, „პირში ჩადებული ლულიდან გამოტყორცნილმა ტყვიამ თავის ქალა ახადა პოეტს, სისხლითა და დათხეული ტვინით შეიღება თეთრი კედლები…“ – მან თავი მოიკლა.  მწერალთა სასახლეში დატრიალებული ტრაგედიით სულშეძრულ და აცრემლებულ მიხეილ ჯავახიშვილს უთქვამს: ,,ნამდვილი ვაჟკაცი ყოფილა, ყველას გვაჯობაო”. საბჭოთა ხელისუფლებამ, სხვა რომ ვერაფერი იღონა, მკვდარი პოეტიც არ დაინდო და მას სასამართლო მოუწყო.

მისი და მისი პიროვნების შესახებ მსჯელობა კი დღემდე არ წყდება, ეს განსაკუთრებით კი, ელენე დარიანი-ბაქრაძის სახელს უკავშირდება, რომელსაც, უმეტესად, პაოლოს ნიღბად აღიქვამენ.

ამბობენ, „ცისფერყანწელებს“ ჯგუფში ქალი არ ჰყავდათ და დარიანის არსებობით ეს პრობლემა იხსნებოდაო – ეს მსჯელობა ლოგიკას მოკლებული არ უნდა იყოს.

ელენე დარიანის სახელი ქუთაისის პრესის ფურცლებზე 1915 წელს ჩნდება, გალაკტიონის პოეზიის საღამოს სხვებთან ერთად დაესწრება პოეტი ქალი – ელენე დარიანი. შემდგომ პრესაში ვრცელდება ინფორმაცია, რომ გამოდის „ცისფერი ყანწების“ მეორე ნომერი, სადაც თანამშრომელთა შორის მოიხსენება ელენე დარიანიც. რედაქცია შენიშვნაში მიუთითებს, რომ დარიანი პაოლოს ფსევდონიმია, მაგრამ უკვე ჩნდება ეჭვი მისი პიროვნების შესაძლო არსებობის შესახებ.

დარიანის „პოეტური დღიურები“ 1915-24 წლებშია დაწერილი. იგი 14 ლექსისაგან შედგება და მას შემთხვევით არ უნდა ერქვას „დღიურები“. შეიძლება, თამამად ითქვას, რომ თითოეული ლექსი დღიურის ნაწყვეტია. სწორედ იმიტომ, რომ ლექსები ზედმეტად მგრძნობიარე და ქალური ნიუანსებითაა გაჯერებული, რთულ წარმოსადგენად მიაჩნდათ, იგი მამაკაცს დაეწერა. ეს კონტრარგუმენტების მეორე მხარე იყო.

მიუხედავად ამდენი მსჯელობისა, მოწინააღმდეგე მხარე ამაში განსაკუთრებულს ვერაფერს ხედავდა, რადგანაც პაოლოს ისედაც კარგად ახასიატებდა გარდასახვა და ამის უბადლო ოსტატი იყო. შესაბამისად, მას ელენე დარიანობაც არ უნდა გასჭირვებოდა.

პოეტი ქალი ელენე რომ რეალურად არსებობდა 20-იანი წლების ქუთაისის სინამდვილეში, ეს უკვე გამოცანას არ წარმოადგენს, იგი ლექსებსაც წერდა, ამას პაოლო იაშვილიც ადასტურებს: „არსებობს პოეტი ქალი, რომელიც ლექსებს წერს, მაგრამ საზოგადოებაში გამოჩენა არ სურს, მან ლექსების გამოტანა მე დამავალაო.“

ეს იდუმალებით მოცული პოეტი ქალი ყოფილა ელენე ბაქრაძე, რომელიც სიყმაწვილეში თავდავიწყებით ყვარებია პაოლოს, მას ეძღვნება სონეტი „ელლი“, რომელსაც სახელის და გვარის ნაცვლად ფსევდონიმი აქვს მიწერილი.

„…ე.ი…“ (სავარაუდოდ, ელენე დარიანი) ელენეს რომ ელლის ეძახდა პაოლო, ეს წერილებიდანაც ჩანს: „ელლ! ჩემზე ჯვარდაწერილო, სასურველო ჩემო! ჩემი გული უშენობის გამო სევდიანად მოთქვამს.“

ცნობილია ისიც, რომ პაოლოს სიყვარული არათუ უპასუხო არ იყო, არამედ ელენეც თავდავიწყებით ეტრფოდა მას.

მიუხედავად ორმხრივი მგზნებარე სიყვარულისა, მათი დაქორწინება, რატომღაც, ვერ შედგა. ელენე მშობლებს გოგი ბერიშვილზე გაუთხოვებიათ. ამის შემდეგ პრესაში მისი ლექსები ელენე ბერიშვილის სახელით იბეჭდება. ბერიშვილთან თანაცხოვრების პერიოდში ელენეს პაოლოსთან იდუმალი მეგობრობა არ შეუწყვეტია. გოგი ბერიშვილს დიდხანს არ უცოცხლია, მაგრამ, როგორც ჩანს, ბერიშვილის მეუღლეობის პერიოდშია შექმნილი ცეცხლოვანი დარიანული ლექსები. უსიყვარულოდ გათხოვილი ელენეს უყვარდა პაოლო და მზად იყო, ამ სიყვარულისთვის ყველაფერი შეეწირა.

მალე ელენე ბაქრაძე მეორედ გათხოვდა. მისი მეუღლე იყო შალვა ქართველიშვილი, რომელიც 1937 წელს დახვრიტეს. შალვაზე გათხოვების შემდეგ ელენეს პაოლოსთან მეგობრობა, როგორც ჩანს, არ გაგრძელებულა და არც „ცეცხლოვანი დარიანულები“ შექმნილა, თუმცა დროდადრო ლექსები კვლავ იქმნებოდა…

რაც შეეხება ფსევდონიმ ,,დარიანს” – დღიურებიდან ირკვევა, რომ მას სატრფოსთვის (ანუ პაოლოსთვის) მეტისმეტი სილამაზის გამო, ოსკარ უაილდის დემონური სილამაზის გმირის, დორიანის სახელი უწოდებია. პაოლოს არ მოსწონებია ელენეს მიერ დარქმეული სახელი და უთქვამს, შენ თვითონ ხარ დორიანი, უფრო სწორად, დარიანიო. როგორც ჩანს, პაოლო დაფიქრდა და ინგლისურ გვარში ქართული ელემენტები იპოვა. ამის შემდეგ უწოდა მან საყვარელ ქალს დარიანი.

სხვათა შორის,  დარიანს ქართული ეროტიკული ლექსების ავტორსაც კი უწოდებენ.

და მაინც –  დღემდე საიდუმლოებით მოცულია, თუ ვინ იყო ელენე დარიანი – რეალური პიროვნება თუ პაოლო იაშვილის ,,გამოგონება”?

გთავაზობთ მის ერთ-ერთ ლექსს – ,,პირამიდებს”:

იქ, სადაც სდუმან პირამიდები,
მზის ქორწილის დროს მე დავწვები მზისფერ სილაზე,
იქ, სადაც სდუმან პირამიდები
შენ მომინდები,
შენი თვალები,
შენი მკლავები,
შენი სინაზე.
შენ მოგაფრენს ცხენი არაბული,
თვალ დანაბული, საყვარელ ხელებს მივეცემი
როგორც ნაზ საწოლს და შენ დამკოცნი
ვით დედოფალს, ვით მონას და ცოლს.
ტკბილი იქნება ცხელ სილაზე ჩვენი თამაში,
მზიურებს მაშინ არაფერი მოგვაგონდება…
პირამიდებში ატირდება ლოდინით რაში
ლურჯ სფინქსთან მივა, დიდხანს უცქერს და დაღონდება.
სილიან ტანით მდინარისკენ გავეშურებით
მწვანე ტალღებში დავამშვიდებთ ჩვენს ვნებას ალურს;
გამოფხიზლდება შენი რაში სფინქსის ყურებით,
დაუწყებს ძებნას უდაბნოში თავის სიყვარულს.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

 

სრულად ნახვა
ისტორია

პლატონ გიგინეიშვილი – ბათუმელი ექიმი, რომელიც უფასო რეცეპტს უწერდა ღარიბ პაციენტებს

1.18K views on

ავტორი: შოთა გუჯაბიძე 

ნაწყვეტი წიგნიდან ბათომი

___________________________

ჯერ ერთი ლანდი გამოეყო სიბნელეს, მერე – მეორე, მერე – ბევრი. ხელგაშვერილი მიიკვლევდნენ გზას დილის ბინდში და ფეხაკრეფით შორდებოდნენ ერთმანეთს. თითო კონა თივა ჰქონდათ მკერდში ჩაკრული. ერთდროულად ჩაიმუხლეს. ბღუჯა-ბღუჯად იძრობდნენ თივას მკერდიდან და ქვაფენილზე აფენდნენ უხმოდ.

პლატონ გიგინეიშვილი 1879 წლის შობას დაიბადა სოფელ ჯურუყვეთში, ლანჩხუთში.

უფროსი შვილი იყო გიორგი გიგინეიშვილის შეძლებულ ოჯახში.

სამი ძმა და ორი და ჰყავდა.

როიალი ჰქონდა გიორგის ჯურუყვეთში და პლატონმა ბავშვობაშივე ისწავლა დაკვრა.

შეძლების გარდა გიორგი ჭკუასაკითხავი კაცი იყო და თურქებთან მოლაპარაკებაშიც მიუღია მონაწილეობა ბათუმის მორიგი ოკუპაციისას. მოლაპარაკება სამეგრელოში გამართულა დადიანის სასახლეში და იმდენად მოხიბლულა კნეინა დადიანი გიორგით რომ, მიბრძანდით საჯინიბოში და ნებისმიერი ცხენი ამოირჩიეთო, უთხოვია. ადგა გიორგი და ერთ თეთრ ცხენს დაადგა თვალი. არადა ქალბატონის საყვარელი ცხენი ყოფილა მაინცდამაინც ის, მაგრამ თავის სიტყვას ხომ აღარ გადავიდოდა ქალბატონი.

პლატონმა განჯის პრესტიჟული გიმნაზია დაამთავრა და ოდესის უნივერსიტეტის სამედიცინო ფაკულტეტზე ჩააბარა გამოცდები. სტუდენტობის დროს უკვე ცოლი ჰყავდა. ნატა მამულაიშვილიც მდიდარი ოჯახიდან იყო, მაგრამ პლატონი სწავლისას ექიმ-ინტერნად მუშაობდა და თავად არჩენდა ოჯახს. პირველი ქალიშვილიც ოდესაში გაუჩნდათ, რომელიც მერე გერმანიაში დაამთავრებს კონსერვატორიას.

სწავლა რომ დაამთავრა, პროფესორი ივანოვსკი კათედრაზე ტოვებდა ოდესაში, მაგრამ არ დარჩა და ხერსონის ოლქში იმუშავა 1904 წლიდან და იქვე მოუსწრო ცხრაასხუთმაც. 1905 წლის რევოლუციის დღეებში “რევოლუციონერთა მფრინავ რაზმს” ხელმძღვანელობდა და დაჭრილ მეომრებს შველოდა შუაგულ ომში, ზედ ბარიკადებზე.

1906 წელს დაბრუნდა საქართველოში და პირდაპირ ბათუმში ჩამოვიდა. მაშინვე დანიშნეს შტატგარეშე ორგანიზატორად სტაციონარში, ახლანდელ რესპუბლიკურ საავადმყოფოში, სადაც სიცოცხლის ბოლომდე მუშაობდა.

ბავშვთა სახლები გახსნა მახინჯაურში, გოროდოკსა და ქობულეთში.

1922 წლიდან თერაპიულ განყოფილებას განაგებდა, იყო ტუბერკულოზური, ბავშვთა და ინფექციური განყოფილებების გამგე. თერაპიული განყოფილება მანვე დააარსა და 1942 წელს თამარ ბეთანელმა გადაიბარა. თამარი ძალიან სახელიანი ექიმი იყო ქალაქში, პლატონის კარის მეზობელი და მერი მონათლა, პლატონის უმცროსი ქალიშვილი, ჯერ კიდევ გასაბჭოებამდე.

პლატონ გიგინეიშვილის სახლი მარიას გამზირზე

პლატონ გიგინეიშვილის სარეკლამო განცხადება გაზეთში

პლატონის ოჯახი ჯერ ფოსტასთან ცხოვრობდა მარიას პროსპექტზე, მერე იმდენი შემოსავალი გაუჩნდა თავისივე საქმიანობით, რომ ორსართულიანი სახლი შეიძინა 1913 წელს იმავე ქუჩის 41-ში, რომელიც ებრაელმა კომერსანტმა ააშენებინა იტალიელ არქიტექტორს 1898-ში.

ფერიის მთაზე შვიდი ჰექტარი მიწა იყიდა და ბაღი გააშენა მთლად უცხო ჯიშის ხეხილით და სხვა ნარგავებით. მათ შორის ციტრუსით, რომელიც უცხო ხილი იყო მაშინ საქართველოში. გასაყიდადაც კი გაჰქონდა რუსეთში ორი წლის განმავლობაში 9 ვაგონი მანდარინი, სანამ კომუნისტებმა არ მოუსწრეს და არ ჩამოართვეს. შენობა ახლაც დგას ბაღში, რომელიც პლატონმა საწყობად ააშენა. ხელვაჩაურის მეურნეობას გადასცეს მერე.

კეჩხობში ჰქონდა აგარაკი.

იმპერატორ ნიკოლოზ მეორის ერთადერთი ვაჟი და ტახტის მემკვიდრე უფლისწული ალექსანდრე ჰემოფილიით იყო ავად და საქართველოს ჰაერი ურჩიეს ექიმებმა დიდი განსჯის მერე. დიდხანს ეძებდნენ ადგილი აგარაკისთვის. დაიწუნეს ბორჯომი და ბოლოს კეჩხობის ჰავა მოეწონათ. რომ აღარ გაამართლა ჰავამ, ხელი ჩაიქნიეს და 1916 წელს იყიდა ეს აგარაკი პლატონმა ნიკოლოზის ძმისგან.

იყო ბათუმის თვითმართველობის წევრი 1902-1910 წლებში. აქტიურად მონაწილეობდა ჭაობის დაშრობაში და ტიფის საწინააღმდეგო ღონისძიებებში.

მერე მოვიდნენ კომუნისტები. ჩამოართვეს ფერია, ჯურუყვეთი, კეჩხობი.  ბათუმის სახლს არავინ გაკარებია, იმდენად დიდი ავტორიტეტი ჰქონდა. ის კი არა, გასაბჭოებისთანავე იხმეს რევკომში და სამკურნალო დაწესებულებების და თავშესაფრების შენობები და მთელი ქონება ჩააბარეს.

ამ სახლიდან გაასვენეს პლატონის დედა და მამა, რომლებიც ჯურუყვეთიდან წამოიყვანა პლატონმა გასაბჭოების მერე. არც იცოდნენ მოხუცმა მშობლებმა გაკულაკებულები რომ იყვნენ და ლამაზ სახლში კანტორა რომ გაუხსნეს ბოლშევიკებმა. იწევდნენ სოფლისკენ და არ უშვებდა შვილი, საშიშია იქო. სტუმარს კარებშივე ახვედრებდნენ ბავშვებს, სახლზე რომ არაფერი წამოსცდენოდათ.

ისე მიაწიეს 1930-ანებამდე, სიმართლე არ გაუგიათ და მშვიდად ჩაესვენნენ სოუქსუზე.

აკადემიკოსმა ვირსალაძემ ერთხელ 12 წლის ბიჭი გამოუგზავნა თბილისიდან, სამედიცინო ინსტიტუტის რექტორმა, იქნებ შეიფაროო და მოუაროო. პლატონი თანაშემწედ ამუშავებდა პაციენტების მიღების დროს. კარს აღებდა და შემდეგიო, იძახდა. შემდეგ გაიზარდა მიშა და პლატონმა ფაიტონზე დასვა. კიდევ გაიზარდა და დააოჯახა. პლატონმა ხელფასი დაუნიშნა და სტაჟიც ემატებოდა სობესის წყალობით. გაუჩნდა შვილები, ოჯახის წევრებად იქცნენ.

ერთხელაც პლატონმა ფაიტონით ჩაიარა პარკთან მიშასთან ერთად. კულტურის და დასვენების პარკი ერქვა მაშინ. კარვები იყო გაშლილი ტბის პირას. რაღაც უცნაური ხმა მოესმა. ფაიტონი გააჩერებინა მიშას და მიაყურადა. ტირილის ხმა იყო. მიჰყვა ხმას და ერთ კარავში მომაკვდავ ახალგაზრდა ქალს დასტიროდა მეორე ახალგაზრდა ქალი. დები აღმოჩნდნენ ცოცხალიც და ცოცხალ-მკვდარიც. მსახიობები ყოფილან დაბანაკებულები და ერთი ძალიან ცუდად გამხდარა მოულოდნელად. გასინჯა პლატონმა. ავადმყოფს ძალიან მაღალი სიცხე ჰქონდა და გონებაც დაეკარგა. აშკარად ტიფის სიმპტომები იყო სახეზე. მიშა დაიხმარა, ფაიტონში ჩაისვა ავადმყოფი და მისი და და სახლში წაიყვანა სასწრაფოდ. ინფექციური ავადმყოფის სახლში მიყვანა პატარა რისკი არ იყო, როცა ტიფი სიკვდილს უდრიდა იმ დროს.

რამდენიმე თვე ცხოვრობდნენ დები პლატონისას. პაციენტი გადარჩა და აღმოჩნდა ვერიკო ანჯაფარიძე, მისი და კი მერი ანჯაფარიძე, გიორგი დანელიას დედა. მერე პლატონსაც შეეყარა ტიფი, ტიფთან მებრძოლი საზოგადოების თავმჯდომარეს და ისიც სასწაულებრივად გადაურჩა სიკვდილს.

ქალი მიადგა ერთხელ სახლს პატარა ბავშვით, ღამე გაგვათევინეთო. 1933 წელი იყო. გაიზარდა ეს პატარა გოგონა, გათხოვდა, გამრავლდა და ამ სახლშივე გარდაიცვალა სიბერეში.

ოჯახს თუ შეატყობდა, რომ უჭირდა სხვა ფერის რეცეპტს უწერდა პაციენტს. რეცეპტს აფთიაქში ცნობდნენ და ფულს არ ახდევინებდნენ. თავად იხდიდა მერე პლატონი, მისი ჯიბიდან. ხანდახან ფულიც რჩებოდა შემთხვევით პაციენტის ოჯახში, რეცეპტის ქვეშ.

წუხდა ხშირად, რომ არ ჰქონდა საშუალება ყველა ავადმყოფს დახმარებოდა ჯერ საქართველოს და მერე აჭარის დამსახურებული ექიმი.

სერგო ჩამოვიდა ერთხელ ბათუმში, ორჯონიკიძე და ავად გახდა. მიიწვიეს პლატონი სასტუმრო “ინტერნაციონალში”. წარმოსადეგი კაცი იყო პლატონი და ნომერში რომ შევიდა მის დანახვაზე გადაუარა სერგოს ავადმყოფობამ და მოვრჩიო, განაცხადა. მერე პლატონი გახდა ავად ფილტვების ანთებით და პენიცილინის შოვნა რომ წარმოუდგენელი იყო, ძმამ დეპეშა გაუგზავნა სერგოს კრემლში, ძმა რესპუბლიკის დამსახურებული იურისტი იყო, ნიკოლოზ გიგინეიშვილი. სერგომ გამოგზავნა პენიცილინი თუ სტრეპტომიცინი და გადარჩა პლატონი.

ფრანგულს და ფორტეპიანოს ასწავლიდა ბავშვებს ოჯახში და მასწავლებლებიც აქვე ცხოვრობდნენ. განსაკუთრებით მკაცრი ფორტეპიანოს პედაგოგი იყო. ინსტრუმენტთან არ დასვამდა მერის, თუკი ფეხსაცმლის ზონარი შეხსნილი ჰქონდა.

სულ სტუმრიანობა და მიღებები იმართებოდა აწ უკვე ინტერნაციონალის 41-ში.

პლატონ გიგინეიშვილი. ფოტო: dspace.nplg.gov.ge

დიდი ჯაზმენი ედი როზნერი ჩერდებოდა გასტროლების დროს, მაგრამ ჯანმრთელი კაცი იყო და პლატონი მხოლოდ მასპინძელი იყო მისი. ზურაბ ანჯაფარიძე, ნადეჟდა ხარაძე, ვახტანგ ჭაბუკიანი და კიდევ ბევრი სხვა ცხოვრობდა ამ სახლში. არკადი რაიკინმა სახელი დაარქვა პლატონის შვილიშვილს, როცა პლატონი დიდ ძებნაში იყო სახელის. არკადი გასტროლებზე იყო მაშინ ბათუმში და პლატონთან ცხოვრობდა, რაღათქმაუნდა.

1949 წელს ავად გახდა. ექიმები მორიგეობდნენ და ყოველდღე კარზე აკრავდნენ განცხადებას სათაურით – “ჯანის სისაღე”. მოდიოდნენ ახლოდან და შორიდან. რიგები იდგა კართან და ხმამაღლა კითხულობდნენ განცხადებას წერა-კითხვის უცოდინართათვის.

როცა უკვე ძალიან დამძიმდა პლატონის ჯანმრთელობა, ის იყო რიგს რომ ერთი კაცი გამოეყო, მალევე დაბრუნდა და ერთი კონა თივა მოიტანა. სხვებმაც მიბაძეს და მთელს ქუჩაზე დააფინეს თივა, მომაკვდავი ექიმი ქუჩის ხმაურს რომ არ შეეწუხებინა.

იმ განცხადების ადგილას ახლა მემორიალური დაფაა გაკრული, – ამა და ამ წლიდან ამა და ამ წლამდე აქ პლატონ გიგინეიშვილი ცხოვრობდაო.

პლატონის უმცროსი ქალიშვილი მერი დღესაც ამ სახლში ცხოვრობს, ახსოვს ეს ყველაფერი. ის 2014 წლის 13 ივლისს ას ერთი წლის გახდა.

_____________________

მთავარ ფოტოზე: პლატონ გიგინეიშვილი, ფოტო შოთა გუჯაბიძის არქივიდან.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ეს საინტერესოაისტორიაკატეგორიის გარეშეკულტურარელიგია და მეცნიერებასაქართველო

დაღესტანში აღმოჩენილი უძველესი ქართული ოთხთავის თავგადასავლი

3.19K views on

რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის დაღესტნის სამეცნიერო ცენტრის ისტორიის, არქეოლოგიისა და ეთნოგრაფიის განყოფილებაში, წლებია, სხვა ათასობით ხელნაწერს შორის ინახება, სავარაუდოდ, XV საუკუნის არაბული ხელნაწერი ტექნიკური ნომრით N1012, რომლის გაციფრების პროცესმა დაღესტნელი მეცნიერები მნიშვნელოვანი აღმოჩენის წინაშე დააყენა: არაბულის ქვეშ იკითხება ქართული ასომთავრულით შესრულებული უძველესი ტექსტი.

საქართველოს ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის მეცნიერების დახმარებით გაირკვა, რომ საქმე გვაქვს VI-VII საუკუნის ხანმეტ ოთხთავთან.

დაღესტანში აღმოჩენილი წერილობითი ძეგლი პალიმფსესტია, რაც იმას ნიშნავს, რომ ტექსტი დატანილია ეტრატზე, რომლის ძველი ფენა (ამ შემთხვევაში ქართული ტექსტი) გადაფხეკილია, მაგრამ მისი წაკითხვა შესაძლებელია.

ქართველმა ენათმეცნიერებმა ამ მნიშვნელოვანი პალიმფსესტის არსებობის შესახებ პირველად ხუთი წლის წინ შეიტყვეს. 2014 წელს თბილისში გამართულ სამეცნიერო კონფერენციაზე შამილ შიჰალიევმა – დაღესტნის ისტორიის, არქეოლოგიისა და ეთნოგრაფიის ცენტრის მეცნიერ-თანამშრომელმა – წარმოადგინა პალიმფსესტის გადარეცხილი ფენის ერთი გვერდის ფოტოასლი, რომლის გაშიფრვას ვერ ახერხებდნენ დაღესტნელი მეცნიერები. ხელნაწერი წაიკითხა პროფესორმა თეიმურაზ გვანცელაძემ, რომლის ვარაუდით, საქმე გვქონდა ხანმეტი ენის ძეგლთან – ლუკას სახარებასთან.

2018 წლის შემოდგომაზე დაღესტანში ორი კვირით იმყოფებოდა საქართველოს ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის თანამშრომელი დალი ჩიტუნაშვილი, რომელმაც ადგილზე შეისწავლა ხელნაწერი და თბილისში მისი სრული ციფრული ვერსია ჩამოიტანა.

ქართული ხელნაწერის შინაარსი და მოცულობა

„ხელნაწერი შეიცავს ოთხთავის ფრაგმენტებს“, – ამბობს დალი ჩიტუნაშვილი, – „გვაქვს ოთხივე მახარებელი, ანუ ფრაგმენტები როგორც მათეს სახარებიდან, ასევე მარკოზიდან, იოანედან და ლუკადან, ანუ ოთხივე მახარებელი, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ ოთხთავის ძველი თარგმანების კვლევისათვის, არამედ თავად ოთხთავის ტექსტის კვლევისთვისაც“.

მთლიანად ხელნაწერი შედგება არაბული ტექსტის 84 და ქართული ტექსტის 42 ფურცლისგან. დალი ჩიტუნაშვილის განმარტებით, ქართული ხელნაწერის ერთი ფურცელი ორად არის გაყოფილი, გაკეცილი და ისეა გამოყენებული არაბულისთვის.

„42 ფურცელი ძალიან ბევრია ხანმეტი ტექსტისათვის“, – ამბობს ქართველი ენათმეცნიერი.

წყარო: .radiotavisupleba.ge

სრულად ნახვა
ემიგრანტიისტორიაპოლიტიკასაქართველო

ნიუ-იორკის ერთადერთი ქართველი ვიცე-მერი, რომელსაც თანამდებობა სამი მთავრობის მმართველობის პერიოდში ეკავა

1.26K views on

კონსტანტინე სიდამონ–ერისთავის (კონი)მსოფლიოს უდიდესი ქალაქის, ნიუ-იორკის  ვიცე-მერის თანამდებობა 1967-1973 წწ. სამი მთავრობის მმართველობის პერიოდში ეკავა. ცნობილი პოლიტიკოსი და გარემოს დამცველი უცხოეთში დაიბადა და გაიზარდა, თუმცა ცხოვრების მანძილზე ქართული ადათ–წესებსა და ტრადიციებს ინარჩუნებდა…

კონსტანტინე სიდამონ–ერისთავი ნიუ–იორკში 1930 წლის 28 ივნისს დაიბადა. ის არისტოკრატული ოჯახის შთამომავალია. მამა, სვიმონ (სიკო) სიდამონ–ერისთავი რუსეთის იმპერიის არმიის პოლკოვნიკი იყო. 1918 წელს სამშობლოში დაბრუნდა და სამხედრო კარიერა ქართულ არმიაში გააგრძელა პოლკოვნიკის ჩინით. 1921 წელს რუსეთის მიერ საქართველოს ოკუპაციის შემდეგ ემიგრაციაში ამერიკაში წავიდა. იქ ცოლად შეირთო საფრანგეთში ამერიკის ელჩის ქალიშვილი ენ ბიგლოუ–ტრეისი. მასთან ქალ–ვაჟი – კონსტანტინე და ანა შეეძინა.

განათლება კოლუმბიის და პრისტონის უნივერსიტეტებში მიიღო. კორეაში არმიაში მსახურობის დროს ბრინჯაოს ვარსკვლავით დაჯილდოვდა. სწავლის დასრულების შემდეგ საკუთარი იურდიული კომპანია გახსნა. ქართველ ემიგრანტებს იურდიულ კონსულტაციას უწევდა და დასაქმებაში ეხმარებოდა.

ნიუ–იორკის საუკეთესო ნაწილში გახსნილ სვიმონის რესტორან “კავკასიის არწივში” ხშირად იყრიდნენ თავს ქართველები და კავკასიელები. მან ნიუ–იორკიდან 100 კილომეტრში, კლოდ–სპინგის რაიონში, იტალიაში საქართველოს ელჩ გიორგი მაჩაბელსა და სათვისტომოს თავმჯდომარე, პიანისტ ირაკლი ორბელიანთან ერთად კავკასიელთა დასასვენებელი სახლი “ალავერდი” დაარსა. “ალავერდი” არა მარტო დასასვენებელი, არამედ კავკასიელთა სამეგობრო ცენტრი გახდა. სვიმონ სიდამონ–ერისთავის გარდაცვალების შემდეგ (1964 წ.) დასასვენებლ სახლსა და “ალავერდის საზოგადოების” ხელმძღვანელობა მისმა ვაჟმა კონსტანტინემ გადაიბარა, მდივნობა კი მისმა მეუღლემ.  კონსტანტინე სიდამონ–ერისთავი სწავლობდა მილბრუკის სკოლაში. დაამთავრა პრინსტონის უნივერსიტეტი სამთო ინჟინრის დიპლომით. მსახურობდა არმიაში, მონაწილეობდა კორეის ომში, რისთვისაც ბრინჯაოს ვარსკვლავი დაიმსახურა. სამხედრო სამსახურის შემდეგ, 1957 წელს დაამთავრა კოლუმბიის უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტი, ჯერ იურიდიულ ბიუროში მუშაობდა, შემდეგ კი დასთან, ანა სიდამონ–ერისთავთან ერთად (რომელიც ასევე იურისტია) საკუთარი ბიურო გახსნა. კენედის მკვლელობის შემდეგ აქტიურად ჩაება ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში. გახდა ამერიკის შეერთებული შტატების რესპუბლიკური პარტიის წევრი და სწრაფად გაიკეთა პოლიტიკური კარიერა.

1965 წელს კონსტანტინე სიდამონ–ერისთავი ნიუ–იორკის მერის არჩევნებში რესპუბლიკური პარტიის კანდიდატ ჯონ ლინდსის წინასაარჩევნო კამპანიას ხელმძღვანელობდა. არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ ლინდსმა საავტომობილო მიმოსვლის დარგში თანაშემწედ დანიშნა. ასე გახდა კონსტანტინე სიდამონ–ერისთავი არა მარტო ამერიკის შეერთებული შტატების, არამედ მსოფლიოს უდიდესი ქალაქის, ნიუ–იორკის ვიცე–მერი. ამ თანამდებობაზე კარგა ხანს იმუშავა, სამი მთავრობა გამოიცვალა და პენსიაში გასვლამდე ქალაქის მმართველობაშიც დიდ როლს ასრულებდა. 1989 წლიდან 1993 წლამდე ნიუ–იორკის რეგიონის გარემოს დაცვის სააგენტოს ხელმძღვანელობდა.

ნიუ-იორკის ყოფილი ვიცე-მერი საქართველოს შვილებთან ერთად რამდენჯერმე ესტუმრა.  მისი ინიციატივითა და ძალისხმევით 1994 წელს დაარსდა ამერიკული ჰუმანიტარული ორგანიზაცია “საქართველოს ამერიკელი მეგობრები”, რომლის დირექტორთა საბჭოს ის სიცოცხლის ბოლომდე თავმჯდომარეობდა, ორგანიზაციას დღეს კონის უფროსი ვაჟი სიმონ სიდამონ-ერისთავი ხელმძღვანელობს.“საქართველოს ამერიკელი მეგობრების” მეშვეობით უამრავი ჰუმანიტარული, საგანმანათლებლო და სამედიცინო პროგრამა დაფინანსდა. კონი ერისთავი ბოლომდე ჩართული იყო ყველა საგანმანათლებლო, სამედიცინო, თუ სოციალური დახმარების პროექტში.  უცხოეთში დაბადებული და გაზრდილი კონსტანტინე სიდამონ-ერისთავი ქართულ ადათ–წესებს დიდ პატივს სცემდა. ქართული სათვისტომოს ღონისძიებებს და საღამოებს, ყოველთვის ქართულ ჩოხაში გამოწყობილი ესწრებოდა. ის ამერიკაში, 2012 წლის იანვარში 81 წლის ასაკში გარდაიცვალა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

 

სრულად ნახვა
ეს საინტერესოაისტორიაკულტურასაქართველოფრაზები

ალექსანდრე დიუმა ქართველების შესახებ

4K views on

დიდი ფრანგი მწერალი ალექსანდრე დიუმა უფროსი დაიბადა 1802 წელს და გარდაიცვალა 1870 წელს. ის იყო ისეთი შედევრების ავტორი როგორიცაა “სამი მუშკეტერი“, “გრაფი მონტე-კრისტო“, “დედოფალი მარგო” და ა.შ. 1858-59 წლებში ის სტუმრობდა თბილისს და საქართველოს სხვა ქალაქებს. ამ მოგზაურობაზე მან დაწერა წიგნი “კავკასია”. გთავაზობთ ამონარიდებს ამ წიგნიდან, რომელიც ქართველებს ეხება:

“როდესაც თბილისში მივდიოდი, ვაღიარებ, წარმომედგინა, რომ ნახევრად ველურ ქვეყანაში მივდიოდი, ისეთში, როგორიც არის ნუხი ან ბაქო, მხოლოდ უფრო დიდი მასშტაბისა. მე შევცდი. ფრანგული კოლონიის წყალობით, რომელსაც უმთავრესად პარიზელი მკერავები და მოდელიორები შეადგენენ, ქართველი ქალები იტალიური თეატრისა თუ დიდი ბულვარების მოდას შეიძლება მხოლოდ ორიოდე კვირით ჩამორჩებოდნენ.”

“ამჟამად თბილისში 60 ათასიდან 75 ათასამდე ადამიანი ცხოვრობს. მისი ქუჩების სიგანე 60 ფუტია: აქ არის შესანიშნავი შენობები, მოედნები, ქარვასლები, ბაზრები და ბოლოს, თეატრი და ეკლესიები, რომლებიც თავადი გაგარინის წყალობით, ხელოვნების საუცხოო ნიმუშებად იქცნენ.”

“ქარვასლა საინტერესო სანახავია. მის ჭიშკარში აქლემებით, ცხენებითა და სახედრებით შედის და გამოდის აღმოსავლეთის ყველა ერის წარმომადგენელი: თირქები, სომხები, სპარსელები, არაბები, ინდოელები, ჩინელები, ყალმუხები, თურქმენები, თათრები, ჩერქეზები, ქართველები, მეგრელები, ციმბირელები და ღმერთმა იცის კიდევ ვინ. თითოეული მათგანი გამორჩეულია. აქვს თავისი კოსტიუმი, თავისი იარაღი, თავისი ხასიათი, თავისი გამომეტყველება და განსაკუთრებით ქუდი – საგანი, რომელიც მოდის ცვლილებებს ყველაზე ნაკლებად ემორჩილება.”

დიუმა თბილისის აბანოებზე წერს: “რატომაა, რომ გრძნობათა მორევის ისეთ ქალაქს, როგორიც პარიზია, არ გააჩნია ასეთივე აბანოები? რატომ არც ერთი საქმოსანი არ გამოიწერს თბილისიდან ორიოდე მექისეს? ეს რასაკავირველია სასარგებლოც იქნებოდა და სარფიანიც. ექვსი კვირის განმვლობაში, რომელიც თბილისში გავატარე, ყოველ მესამე დღეს სპარსულ აბანოში დავდიოდი.”

“მე თითქmის ყველაფერი ვნახე თბილისში, ქართულ სამოთხეში და მთელი ცხოვრების მანძილზე ისე ნაყოფიერად არსად მიმუშავია, როგორც თბილისში.”

დიუმა აღნიშნავს, რომ ქართველები მფლანგველები არიან და “არაპრაქტიკულობის გამო სწრაფად კოტრდებიან. ყველა ქართველი ღარიბია ან ახლოსაა ამასთან. რა საშინელი სიღარიბეა აქ! ღმერთო შემინდე! რა სიღატაკეა! ეს სიღარიბე იქამდე მიდის, რომ ბევრის აზრით, ყველაზე სათნო ქალის ზნეობა, რომელიც მედეადან მოდის, ახლა ოქროს მონეტის დანახვას ვერ გაუძლებდა.”

“ევროპაში წაrმოდგენათ კი არ აქვთ კოლხთა სილამაზეზე. განსაკუთრებით ლამაზი ტანადობა და სიარული აქვთ მამაკაცებს. სულ უბრალო მსახურსაც კი თავადიშვილის იერი აქვს.

“ქართველ ხალხს უყვარს იმის გაცემა, რისი მიღებაც სხვებს უყვართ.

– რა აზრის ხართ ქართველებზე? – შევეკითხე ბატონ ფინოს, ჩვენს (ფრანგების) კონსულს თბილისში, რომელიც იქ უკვე სამი წელია ცხოვრობს.

– ეს უნაკლო ხალხია, ყველა საუკეთესო თვისებით, – მიპასუხა მან.

როგორია ასეთი სიტყვების მოსმენა ფრანგისგან, რომელიც როგორც ეს ყველგან და ყოველთვს ხდება, ყოველივე უცხოურს ლანძღავს და საკუთარ თავს ყველაზე მაღლა აყენებს…”

“თავისი სიმამაცით განთქმულმა ერთმა რუსმა, გვარად შერემეტიევმა მითხრა: ისინი ბრძოლაში უნდა ნახო.. ისინი ამ დროს უკვე ადამიანები კი არა, ტიტანები ხდებიან, რომლებსაც ძალუძთ ზეცა იერიშით აიღონ.”

“ისინი სუფრასთან უნდა ნახო – მეუბნებოდა ერთი ღირსეული გერმანელი, რომელიც სიამაყით იხსენებდა ხოლმე როგორ სვამდე შუა დღეზე ჰაიდელბერგის დუქანში თორმეტ კათხა ლუდს. ისინი (ქართველები) თხუთმეტ, თვრამეტ, ოც ბოთლ ღვინოს ისე ყლაპავენ, თითქოს აქ არაფერი მომხდარაო. ფინოც სიმართლეს ამბობდა, რუსიც სიმართლეს ლაპარაკობდა, გერმანელიც სიმართლეს მეუბნებოდა.”

“მთელი ძველი კოლხეთის ქალები საუცხოონი არიან. – ჩვენ გვინდოდა გვეთქვა ქართველ ქალებზე ლამაზებიც კიო, მაგრამ აქ დროულად გაგვახსენდა, რომ სამეგრელო, იმერეთი და გურია ყოველთვის საქართველოს ნაწილები იყო. მეგრელი ქალები განსაკუთრებით ლამაზები არიან: ქარათმიანები შავი თვალებით და შავთმიანები ცისფერი თვალებით – ეს ხალხი დედამიწის ზურგზე ულამაზესი ქმნილებები არიან.”

“როგორ უნდა ამოიცნო ქართველი? თუ ვინც გიყურებს ნათელი სახე და სწორი ცხვირი აქვს, თვალები, წარბები და თმები შავი, კბილები – თეთრი, თუ მას მოკლე ბწევიანი, წვეტიანი ქუდი ახურავს, მაშინ იგი ქართველია. რასაც ის იტყვის, წმინდა წყლის სიმართლე იქნება”.

“ამბობენ ჩერქეზები დედამიწის ზურგზე ყველაზე ლამაზი ხალხიაო. ეს შეიძლება ითქვას მხოლოდ მამაკაცებზე, ქალების მიმართ კი სადავოა. ჩემი შეხედულებით, ქართველს სრულიად თავისუფლად შეუძლია შეეცილოს ჩერქეზს სილამაზეში. ჩემს დღეში არ დამავიწყდება ის შთაბეჭდილება, რომელიც ნოღაის ველებში პირველი ქართველის შეხვედრამ გამოიწვია ჩემში.”

“ქართველები უმამაცესი ხალხია, ამაში უკვე ეჭვი აღარავის შესდის, თვით ყველაზე მამაც რუსებსაც კი. ისინი გვიამბობდნენ ქართველთა ვაჟკაცური სისადავის შესანიშნავ ფაქტებს. მაგალითად გრაფ ვორონცოვის მიერ მოწყობილ ერთ-ერთ ექსპედიციაში ჯარი წაადგა ტყეს, რომელზეც ამბობდნენ მთიელები იცავენო,

– ტყეს ორი ფინდიხით დატენილი ზარბაზანი დაუმიზნეთ და ესროლეთ – ბრძანა გრაფმა – ვნახოთ, როგორ იცავენ მას მთიელები.

– რაზე დავკარგოთ დრო და ფინდიხი, თქვენო უგანათლებულესობავ? – უპასუხა იქვე მყოფმა თავადმა ერისთავმა – თვითონ წავალ და ვნახავ.

ერისთავმა ცხენი გააჭენა, ტყე მოათვალიერა, დაბრუნდა და ვორონცოვს ანტიკური სისადავით მოახსენა – ტყეში არავინაა თქვენი უგანათლებულესობავ.”

“თუ თათარმა თავი დაგიქნია – ენდე. თუ მთიელმა პატიოსანი სიტყვა მოგცა – მასაც ენდე. ხოლო თუ სომეხთან გაქვს საქმე, უსათუოდ ხელწერილი დაადებინე და ორი კაციც დაიმოწმე, რომ თავის ხელწერილზე უარი არა თქვას.”

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ემიგრანტიისტორია

გიორგი ყაუხჩიშვილი-ცნობილი ემიგრანტი ექიმი, ნევროჯერიატრიის სკოლის ერთ–ერთ დამაარსებელი

316 views on

გიორგი ყაუხჩიშვილი დაიბადა ბერლინში 1923 წლის 19 ოქტომბერს. ბერლინის კანტის სახელობის ლიცეუმში განათლების მიღების შემდეგ სწავლა გააგრძელა მილანის უნივერსიტეტში, სადაც 1947 წელს ზოგადი მედიცინისა და ქირურგის დიპლომის მიღებისთანავე მილანის ზოგადი მედიცინის ინსტიტუტში გაიარა ინტერნატურა და 1949 წელს პათოლოგიური მედიცინის ინსტიტუტში დაოსტატდა. 1956 წელს მილანის სამედიცინო დეპარტამენტთან არსებული მოხუცთა სახლის დირექტორად დაინიშნა, სწორედ ამ პერიოდიდან შეუდგა იგი ასაკოვანთა ნევროფსიქიატრიისა და ჯერიატრიის საკითხების კვლევას.
1959–1965 წლებში გიორგი ყაუხჩიშვილი პავიის უნივერსიტეტის პროფესორი და მკვლევარია. მან ჩაუყარა საფუძველი ქალაქ პავიის საავადმყოფოში შაკიკის კვლევის მიმართულებებს და იქ ანალოგიურ განყოფილებას ხელმძღვანელობდა.
ღვაწლმოსილი მეცნიერის ხსოვნის უკვდავსაყოფად მადლიერმა კოლეგებმა და სტუდენტებმა 1992 წელს შექმნეს გ. ყაუხჩიშვილის სახელობის ადაპტაციის დარღვევებისა და თავის ტკივილის საუნივერსიტეტო ცენტრი (University Centre for Adaptive Disorders and Headache), რომელიც იტალიისა და ევროპის 11 უნივერსიტეტს აერთიანებს. მათვე „იტალიის მონდინის სახელობის ნევროლოგიის კვლევითი ცენტრის“ ინიციატივით დააარსეს გ. ყაუხჩიშვილის სახელობის საერთაშორისო პრემია, რომელიც ორ წელიწადში ერთხელ გაიცემა. ეს პრემია უკვე 9–ჯერ გაიცა და სხვადასხვა დროს ნევროლოგიის სფეროში მოღვაწე იტალიელ, ქართველ, რუს, ბულგარელ და დანიელ მეცნიერებს მიენიჭათ.
იტალიაში დღესაც მოწიწებით იხსენიებენ გიორგი ყაუხჩიშვილის სახელს, როგორც ნევროჯერიატრიის სკოლის ერთ–ერთ დამაარსებელს, ბრწყინვალე მეცნიერსა და პედაგოგს, რამდენიმე ენის უბადლო მცოდნესა და ქარიზმატულ პიროვნებას.
2013 წლის 25 სექტემბერს ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ემიგრაციის მუზეუმს გადაეცა მიხეილ ყაუხჩიშვილის არქივის ნაწილი, რომელიც საქართველოში ჩამოიტანა ემიგრანტის შვილიშვილმა ელენე ყაუხჩიშვილმა და რძალმა ფრანჩესკა მელცი-ყაუხჩიშვილმა. არქივის მეორე ნაწილი დაცულია საქართველოს პერლამენტის ეროვნულ ბიბლიოთეკაში.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
განათლებაეს საინტერესოაისტორია

ქალები, რომელთა მიღწევებიც კაცებს მიაწერეს

737 views on

პირველი ელექტრონული კომპიუტერის პროგრამა ქალის მიერ იყო შექმნილი. დღევანდელი Wi-Fi და ბლუთუზი ქალი მსახიობის რადიო-ტექნოლოგიების შესწავლის დამსახურებით არსებობს. პირველი კაცის მთვარეზე დაშვება და უსაფრთხოდ დაბრუნება ქალი კოლეგის მეშვეობით მოხდა.

კაცი მეცნიერებისგან მათი კოლეგა ქალების მიღწევების მიწერა იმდენად ხშირია, რომ მას სახელიც დაარქვეს და მატილდას ეფექტი უწოდეს. ამ ყველაფერს ასახავს რიცხვებიც. ყველა კატეგორიაში ქალებმა 51-ჯერ მოიგეს ნობელის ჯილდო, კაცებმა კი 853-ჯერ. აქ ვსაუბრობთ არა მხოლოდ ქიმიკოსებზე, ბიოლოგებსა და ფიზიკოსებზე, ამას ასევე ვხედავთ ისტორიაში. საქმე რომელიც ბევრმა ქალმა ხელოვანმა, არქიტექტორმა და გამომგონებლებმა შეასრულა, ხშირად მათ კაც კოლეგებს ან თუნდაც ქმრებს მიაკუთვნეს. დროა ასეთ ქალებს და მათ დამსახურებებს გავეცნოთ.

მარგარეტ კინი, ხელოვანი

 

1960-იან წლებში ნახატმა Big Eye ვოლტერ კინს უდიდესი პოპულარობა მოუტანა. ის 1964 წლის მსოფლიო გამოფენაზეც გამოიფინა.

 

1970 წელს, ვოლტერ კენის ყოფილმა ცოლმა, მარგარეტმა რადიოში თქვა, რომ ამ სერიების შემქმნელი თვითონ იყო. როდესაც ყოფილმა ცოლ-ქმარმა ამ საქმეზე დავა დაიწყო Union Square-ზე, ვოლტერი არ გამოჩნდა. 1986 წელს მარგარეტმა ვოლტერი სასამართლოში მიიყვანა. ვოლტერმა აქტივობაში მონაწილეობაზე უარი მხრის დაზიანების გამო თქვა, როცა მარგარეტმა 4 მილიონ დოლარიანი ნახატი თითქმის 1 საათში გადახატა. მოგვიანებით კი ინტერვიუში თქვა: ქორწინების შემდეგ ნახატებს ხელს “კინით“ ვაწერდი, რადგან ეს ჩემი გვარიც იყო. მას ჩემი ნამუშევრების მისაკუთრების და ფულის მიღების შესაძლებლობა ამიტომ ჰქონდა. მას შემდეგ, რაც მარგარეტმა ეს აღმოაჩინა, ყოფილი ქმრისთვის კითხვების დასმა არ დაუწყია, რადგან მისი რეაქციის ეშინოდა. “ჩემი ცხოვრების გამო მეშინოდა,”- თქვა მან. მაგრამ პირიქით მოხდა, ხალხში მას მხარი დაუჭირა. მარგარეტმა საბოლოოდ მიიღო მისთვის კუთვნილი თანხაც და აღიარებაც. ამ ამბის მიხედვით, ტიმ ბარტონმა 2014 წელს ფილმი Big Eyes გადაიღო.

ელიზაბეთ “ლიზი” მეგი, თამაშების დიზაინერი

 

1900-იან წლებში, ლიზი მეგიმ The Landlord’s Game-ის დიზაინი შექმნა, რაც მისი რწმენის, გეორგიზმის დემონსტრაცია იყო. თამაშს კვადრატის ფორმის დაფა, ყალბი ფული და “ციხეში წადის” ოთხკუთხედი ბარათი ჰქონდა. თამაში ორ რაუნდად იყოფოდა: ანტი-მონოპოლისტურად, სადაც მოთამაშეები მიწას ყიდულობენ და თანასწორად იყოფენ, და მონოპოლისტური, მოთამაშეებისთვის, რომლებიც ინდივიდუალურად იმუშავებენ, რათა რაც შეიძლება მეტი ფული მიიღონ და მათი კონკურენტი გააკოტრონ.

 

1903 წელს ეს თამაში ძალიან პოპულარული გახდა მეგის მეგობრების თამაშებთან, პატენტებთან ერთად, რომელთა გაკეთებაზეც მეგი დათანხმდა. როდესაც ჩარლზ დეროუმ, მეგის “მტერმა” ის ითამაშა, იდეა მოიპარა, გააფერადა და მარტივი ილუსტრაციები დაამატა, მას Monopoly დაარქვა. თამაში 1935 წელს Parker Brothers-მა იყიდა და დეროუ პირველი მილიარდერი გახდა, რომელმაც ამას ასეთი თამაშით მიაღწია.

დიდი ხნის მანძილზე, თამაშის შემქმნელად დეროუ მოიაზრებოდა. გასათვალისწინებელია, რომ თამაშს ინსტრუქციების წიგნში მისი შექმნის ისტორიაც იყო დაბეჭდილი, მასში ეწერა: “1934 წელს, ჩარლზ ბი დეროუმ პენსილვანიიდან, Parker Brothers-ისთვის სპეციალურად შექმნა თამაში MONOPOLY.” მეგი თამაშის შემქმნელად მის სიცოცხლეში არ უღიარებიათ და დღეს თამაშის ნამდვილი მოწოდება, მიზანი დაკარგულია.

ქეთრინ ჯონსონი, მათემატიკოსი

 

1950-იანებში, ქეთრინ ჯონსონი (დაბადებული 1918 წელს) სხვა ქალებთან ერთად მუშაობდა, რომლებიც აანალიზებენ მონაცემებს და ასრულებენ კომპლექსურ მათემატიკურ გათვლებს NASA- სთვის. როდესაც ის 1953 წელს ფრენების საკვლევ ჯგუფში დროებით გადავიდა. ჯონსონი გახდა პირველი ქალი და მისი რასის პირველი წარმომადგენელი, რომელიც ჯგუფს შეუერთდა. მისი ცოდნით კი რასისტული და გენდერული ბარიერი მარტივად გადალახა, ისეთ შეხვედრებზე იწყვევდნენ, სადაც ქალებს არ პატიჟებდნენ.

 

მაგრამ მიერ შესრულებული ყველა სამუშაო ვერ დაფასდა, რადგან მაშინ ქალებს ჩანაწერებში თავიანთი სახელების მითითების უფლება არ ჰქონდათ. თუმცა ჯონსონი პირველი ქალი გახდა, ვინც ყველაფერი შეცვალა. “მოხსენება დავასრულე და მასში ჩემი სახელი შევიდა, ეს პირველი შემთხვევა იყო, როცა ჩემი დანაყოფიდან რამეზე ქალის სახელი ეწერა,”- ამბობდა ის. სწორედ ჯონსონი იყო ის ადამიანი, რომელმაც კოსმოსში პირველი ამერიკელის, აპოლო 11-ის ტრაექტორია შეიმუშავა და კოსმოსური მოგზაურობის ძირითადი პროგნოზები გააკეთა. მისი დამსახურებით ასტონავტი ჯონ გლენი პირველი ამერიკელი გახდა დედამიწის ორბიტაზე. ჯონსონი და მისი შავკანიანი ქალი კოლეგა 2016 წლის ფილმში Hidden Figures-ში არიან ნახსენები, ისევე როგორც იმავე სახელწოდწების წიგნში.

ელენე ბაქრაძე (დარიანი) პოეტი

 

ქართველი პოეტის და ცისფერყანწელთა ორდენის წევრის, პაოლო იაშვილის შემოქმედებაში “დარიანული ციკლი” ყოველთვის განსაკუთრებულ ყურადღებას იქცევდა. ეს არის  14 ლექსი, რომელიც ქალურ ეროტიკულ გრძნობებსა და სასიყვარულო განცდებს კარგად აღწერს.

 

1916 წელს შეიქმნა ცისფერყანწელთა ორდენი და მათი პირველი ჟურნალი გამოიცა. მალევე, ელენე დარიანის ფსევდონიმით დაიბეჭდა ცნობილი ლექსი “პირამიდებში.”

ლიტერატურათმცოდნე გიორგი ჯავახიშვილმა ელენე ბაქრაძის არქივის საფუძვლიანი შესწავლის შემდეგ მოსაზრება გამოთქვა, რომ ამ ფსევდონიმის უკან სწორედაც პაულო იაშვილის ახლო მეგობარი, ელენე ბაქრაძე დგას. თავად პაოლო იაშვილს არასდროს უთქვამს, რომ ლექსები თავად ეკუთვნოდა.

მარგარეტ ნაითი, გამომგონებელი

 

არგუმენტირებულად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მარგარეტ ნაითი მე-19 საუკუნის ყველაზე ცნობილი ქალი გამომგონებელია. ის პატარა ასაკიდანვე ცდილობდა ახალი რაღაცების შექმნას. მისი განსაკუთრებული გამოგონება მაშინ გამოჩნდა, როცა თინეიჯერმა მუშაობა ტექსტილის ქარხანაში დაიწყო. მუშაობისას საქსოვი დაზგის ერთი ნაწილი, რომელიც ძაფს იჭერს, ამოვარდა და ნაითის კოლეგა დააზიანა, ამის შემდეგ დაიწყო ფიქრი, როგორ დაეფარა ეს ნაწილი, რომ აღარავინ დაშავებულიყო. მისი გამოგონება გამოყენებადი გახდა და მისი ასლი ბევრმა ქარხანამ შექმნა. ნაითს კომპენსაციას არ უხდიდნენ.

განსაკუთრებით გვიან 1860-იან წლებში მან მუშაობა Columbia Paper Bag Company-ში დაიწყო, სადაც მან მექანიზმი გამოიგონა, რომელიც ქაღალდის ბრტყელძირიან ჩანთებს აკეთებდა, მას დღესაც იყენებენ. თუმცა, ეს იდეა ჩარლზ ენანმა მოიპარა, ის მექანიზმის აწყობისას ქარხანაში იმყოფებოდა. ნაითმა ენანს სასამართლოში უჩივლა, 1871 წელს სასამართლო ნაითის სასარგებლოდ დასრულდა. მაგრამ ცხოვრების მანძილზე არანაირი კომპენსაცია არ მიუღია. მას “ქალ ედისონადაც” მოიხსენიებდნენ.

დენის სკოტ ბრაუნი, არქიტექტორი

 

2018 წელს, არქიტექტორი დენის სკოტ ბრაუნი (1931 წელს დაბადებული) Soane Medal-ზე გლობალური გავლენისთვის დააჯილდოვეს. ეს ინდივიდუალური აღიარება ეწინააღმდეგება 1991 წელს პრიტზკერის არქიტექტურის პრიზს, რომელიც ბრაუნის ქმარს გადაეცა, მიუხედავად იმისა, რომ ნომინირებულ სამუშაოში ორივე თანასწორად იღებდა მონაწილეობას. სკოტ ბრაუნი დაჯილდოებას ვერ დაესწრო, ხოლო როცა ორგანიზაციას ამ გადაწყვეტილებისთვის დაუპირისპირდნენ, მათ თქვეს, რომ ჯილდოს გაცემა მხოლოდ ერთი ადამიანისთვის იყო შესაძლებელი. მაგრამ უნდა აღვნიშნოთ, რომ 1988 წელს ჯილდო ერთდროულად ორ კაცს გადაეცა.

არქიტექტურის ფირმის თანაპარტნიორმა, სკოტ ბრაუნმა აღმოაჩინა, რომ საერთო მიღწევებზე მხოლოდ მის ქმარს მოიხსენიებდნენ ხოლმე. ის მთელი კარიერის მანძილზე ღიად იბრძოდა სექსიზმის წინააღმდეგ. არქიტექტორის ესეი “ოთახი ზემოთ? სექსიზმი და ვარსკვლავების სისტემა არქიტექტურაში” (1989) აღწერს სირთულეებს, და როგორ მოიპოვა აღიარება სივრცეში, სადაც მამაკაცი დომინირებს. ბრაუნი აგრძელებს კამპანიებს არქიტექტურაში თანასწორობისთვის. ის ახლა XX საუკუნის ერთ-ერთ წამყვან არქიტექტორად ითვლება.

ჰედი ლამარი, მსახიობი და გამომგონებელი

 

ავსტიელ-ამერიკელ მსახიობ ჰედი ლამარს (1914-2000) ხშრად მსოფლიოში ყველაზე ლამაზ ქალად მოიხსენიებენ, შეიძლება ის ჰოლივუდის ფილმებიდან გახსოვდეთ. ჰედი ძალიან ჭკვიანი გამომგონებელიც გახლდათ.

 

ლამარი გადაღებების შესვენებისას ტრაილერში ან სახლში ახალ იდეებზეც მუშაობდა. ის მისი შეყვარებულის, ჰოვარდ ჰიუჯს თვითმფრინავის კვადრატულ ფრთებს ჩიტებსა და თევზებზე წიგნების შესწავლით ეხმარებოდა, მან ასევე შუქნიშნის გაუმჯობესებული ვარიანტი შემოგვთავაზა.

მეორე მსოფლიო ომის მსვლელობისას, ლამარი კონცენტრირებული იყო მისი გამოგონებებით მოკავშირეების დახმარებაზე. მაგრამ წყალქვეშა ხომალდი რადიოტალღებით კონტროლდებოდა, რომელშიც მტერი ამჩნევდა. ლამარმა მოიფიქრა, რომ სიგნალის სხვადასხვა სიხშირეზე გადაყვანით შესაძლებელი იყო მისი დაცვა. თუმცა მას ფორმალური მომზადება გავლილი არ ჰქონდა, ამიტომ გამომგონებელ ჯორჯ ენთეილთან კოლაბორაცია გადაწყვიტა.

”სიხშირის პოტენციალი”, რომელსაც ჰედი გვთავაზობდა, დაცული Wi-Fi-ის, GPS-ის და ბლუთუზის წინამორბედია. ამ გამოგონებას მოგვიანებით სამხედრო სამსახურში იყენებდნენ. მას სიცოცხლეში საკმარისად არ აღიარებდნენ. როდესაც გამომგონებელთა საერო საბჭოში გაერთიანება მოისურვა, მას უპასუხეს, რომ სჯობდა ცხოვრება ომის ობლიგაციების პოსტერების გაყიდვაში გაეტარებინა. :ვფიქრობ,ადამიანების ტვინი ბევრად საინტერესოა, ვიდრე მათი გარეგნობა”, – ამბობდა ლამარი.

ENIAC-ის პროგრამისტები

 

1946 წელს, 6 ქალი პირველი სრულიად ელექტრონული და დაპროგრამებული კომპიუტერის შესაქმნელად მუშაობდა. ქეითლინ ანტონელს, ჯენ ბარტიკს, ფრანცის ბეტი ჰოლბერტონს, მერლინ მელტეზის, ფრანცის სპენსსა და რუთ თეითელბომს პენსილვანიის უნივერსიტეტის მურის ელექტრო ინჟინერიის სკოლის მიერ, ამერიკის არმიისთვის ENIAC-ის (ელექტრონული ინტეგრატორი და კომპიუტერი) დაპროგრამება დაევალათ. კომპიუტერს მეორე მსოფლიო ომში გამოიყენებდნენ, არტილერიის ტრაექტორიაზე სამუშაოდ. პროექტი უდიდესი საიდუმლო იყო და ქალების ვინაობა, რომლებმაც სამუშაო შეასრულეს არ გამჟღავნებულა.

 

1980 წლამდე ქალი პროგრამისტების დამსახურებაზე არავინ იცოდა. 1980 წელს, ჰარვარდის სტუდენტმა, ქესი კლაიმენმა ძველ პროგრამისტებზე თეზისის კვლევისას ფოტო აღმოაჩინა, რომელზეც ქალები კომპიუტერებთან დგანან. კლაიმენს ფოტოზე უთხრეს, რომ ეს ქალები მოდელები იყვნენ, რათა პროდუქტი უფრო მიმზიდველი გაეხადათ. დელვინგ ფასერმა აღმოაჩინა, რომ ქალების სამუშაო დიდი ხანია დაუფასებელია. ახლა, მათ შესახებ ბევრმა იცის და ცდილობენ პროგრამირება მომავალი თაობებისთვის გაამარტივონ.

მერიონ მაჰონი გრიფინი, არქიტექტორი

 

მეორე ქალი, რომელმაც მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიების ინსტიტუტი დაამთავრა, მერიონ მაჰონი გრიფინი (1871-1961) ილინოისში პირველი ლიცენზირებული ქალი არქიტექტორი გახდა. 1895 წელს ის იყო პირველი თანამშრომელი, რომელიც ცნობილმა ამერიკელმა არქიტექტორმა, ფრანკ ლოიდ ვრაითმა აიყვანა და მასთან ერთად 15 წელი იმუშავა, დაეხმარა არქიტექტურული სტილის American Prairie School-ის განვითარებაში. ის განსაკუთრებით ნიჭიერი იყო არქიტექტურულ ნახატებში. აკვარელით შესრულებული ნამუშევრები, რომლებიც გრიფინმა შექმნა, ფრანკ ლოიდ ვრაითის ცნობილ სიმბოლოდ იქცა.

მაჰონმა წოლტერ ბარლი გრიფინზე იქორწინა. წყვილი ბევრ პროექტში ერთად იღებდა მონაწილეობას. მათ შორსაა ავსტრალიის დედაქალაქის, კანბერას დიზაინი, თუმცა მაჰონის განსაკუთრებული ფერებით შექმნილ დიზაინს ხშირად მის ქმარს მიაწერდნენ. მართალია, გრიფინის ნამუშევრები კაცი კოლეგების გამო ჩრდილში რჩებოდა, მაგრამ ახლა, ავსტრალიურმა არქიტექტურის ინსტიტუტმა შექმნა “მერიონ მაჰონი გრიფინის პრიზი”, რომელიც მხოლოდ ქალ არქიტექტორებს გადაეცემათ.

წყარო : tabula.ge

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ისტორიასაქართველო

გარსევან კურდღელაიძე – ანტარქტიდის მკვლევარი პირველი ქართველი მეცნიერი

456 views on

გარსევან კურდღელაიძე იყო პირველი ქართველი მეცნიერი, რომელიც ანტარქტიდის ყინულოვანი საფარის შესწავლით იყო დაკავებული. გარსევან კურდღელაიძე დაიბადა 1920 წელს თუშეთის სოფელში. 1951-56 წლებში თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტი დაასრულა და 1957 წელსვე მიიწვიეს ანტარქტიდის მე-3 საბჭოთა ექსპედიციაში, სადაც ორი წელი გაატარა. ქართველი მეცნიერის მიერ ჩატარებული სამუშაოების შესახებ გამოიცა წიგნიც – „ანტარქტიდის დღიური“ (1962).
1970 და 1971 წლებში გარსევან კურდღელაიძე ორჯერ მიიწვიეს საბჭოთა კავშირის ოკეანოლოგიურ ექსპედიციებში გემ „მუსონზე“, რომელიც ატლანტის ოკეანეს და გოლფსტრიმის დინებებს იკვლევდა. 1959 წელს მუშაობა დაიწყო მეცნიერებათა აკადემიის ვახუშტი ბაგრატიონის სახელობის გეოგრაფიის ინსტიტუტში, სადაც სათავეში ჩაუდგა ქართველ გლაციოლოგთა ექსპედიციებს. გარსევან კურდღელაიძემ ასევე დიდი წვლილი შეიტანა აფხაზეთ-სამეგრელოს სპელეოლოგიურ ექსპედიციებში და მღვიმე-გამოქვაბულების შესწავლის საქმეში. სამუშაოებთან დაკავშირებით ხშირად იქმნებოდა ნაშრომები, რომელთა დიდი ნაწილი გამოქვეყნებულია.

 

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
1 2 3 … 30
Page 1 of 30