არქეოლოგია

არქეოლოგებმა ვულკანის ამოფრქვევის შედეგად დამარხულ ქალაქთან, პომპეისთან ახლოს უძველესი რომაული საზეიმო ცერემონიებისთვის განკუთვნილი ეტლი აღმოაჩინეს.

კარგად შემონახული ოთხბორბლიანი ეტლი, რომელიც დამზადებულია რკინის, ბრინჯაოსა და კალასგან, უძველესი ვილის, Civita Giuliana-ის თავლებთან ახლოს, პომპეუსის კედლების ჩრდილოეთით 700 მეტრის დაშორებით იპოვეს.

პომპეის არქეოლოგიური ძეგლის დირექტორის, მასიმო ოსანას თქმით, უძველესი პომპეოს ტერიტორიაზე ეტლები მანამდეც აღმოუჩენიათ, თუმცა მხოლოდ ისეთები, რომლებიც ტრანსპორტირებისა და სხვადასხვა სამუშაოსთვის გამოიყენებოდა, რაც შეეხება ბოლო აღმოჩენას, ის ამ ტერიტორიაზე აღმოჩენილი პირველი ამ ტიპის ეტლია.

”ეს არის არაჩვეულებრივი აღმოჩენა, რომელიც ანტიკური სამყაროს უკეთ გაცნობაში გვეხმარება. როგორც ჩანს, ეტლი სადღესასწაულო ცერემონიების დროს, როგორიცაა აღლუმები და მსვლელობები, გამოიყენებოდა,“- აღნიშნა ოსანამ.

იტალიის კულტურის სამინისტრომ მას “უნიკალური აღმოჩენა უწოდა, რომელიც უპრეცედენტოა იტალიისთვის.”

პომპეიში, რომელიც ნეაპოლიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 23 კილომეტრში მდებარეობდა, დაახლოებით 13 000 ადამიანი ცხოვრობდა, როდესაც, ახალი წელთაღრიცხვის 79 წელს, იგი უამრავი ატომური ბომბის ექვივალენტი ვულკანური ამოფრქვევის შედეგად წარმოქმნილი  ნაცრის, პემზის კენჭებისა და მტვრის ქვეშ დაიმარხა.

ამ დრომდე ანტიკური, 66 ჰექტარზე გაშენებული ქალაქის დაახლოებით ორი მესამედია აღმოჩენილი. ტერიტორიაზე ორგანიზებული გათხრები დაახლოებით 1750 წელს დაიწყო.

პომპეი იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლთა ნუსხაშია შესული.

წყარო : reuters.com

მასალა მოამზადა : თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

არქეოლოგებმა ეგვიპტეს ქალაქი აბიდოსში 5 ათასი წლის ლუდსახარშის ნანგრევები აღმოაჩინეს, რომელსაც ათასობით ლიტრი ლუდის წარმოება შეეძლო. ამის შესახებ Reuters-ი წერს.

მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ ლუდსახარში სავარაუდოდ მეფე ნარმერის მმართველობის დროს, ძველი წელთაღრიცხვით 3 100 წელს აშენდა. არქეოლოგები მიიჩნევენ, რომ იქ წარმოებული ლუდი ეგვიპტეს ადრეული პერიოდის მეფეების დაკრძალვის ცერემონიების დროს გამოიყენებოდა.

ლუდსახარში 22 400 ლიტრი ლუდის წარმოება შეეძლო. საწარმო 8 სექციად იყო დაყოფილი, თითოეულ მათგანში თიხის 40 ქოთანი იდგა, სადაც ლუდი იხარშებოდა. ეგვიპტეს მთავრობაში იმედი აქვთ, რომ ახალი არქეოლოგიური აღმოჩენები ქვეყანაში ტურისტების რაოდენობას გაზრდის, რადგან პანდემიის გამო ეს სექტორი ძლიერად დაზარალდა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

არტისტების ჯგუფმა ჩვ.წ. IV საუკუნის რომის გამოსახულება 3D გრაფიკული პროგრამების დახმარებით გააცოცხლა.

“მარადიული ქალაქი” არტისტებმა არსებული ნანგრევების მიხედვით, ასევე ისტორიულ წყაროებზე და ნაწილობრივ საკუთარ ფანტაზიაზე დაყრდნობით აღადგინეს.

Youtube-ის არხი, რომელსაც History in 3D ჰქვია, სამმა სხვადასხვა ქვეყნის(სერბეთი, სამხრეთ კორეა, რუსეთი) კომპიუტერულმა გრაფიკოსმა დააფუძნა.

“წარსულთან შეხება სასიამოვნო პროცესია, პანდემიის პირობებში მოგზაურობა სანატრელი გახდა, ჩვენი არხის მეშვეობით ქალაქების დათვალიერება სახლიდან გაუსვლელად გახდა შესაძლებელი”. – ამბობს არხის ერთ-ერთი სულისჩამდგმელი.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ეგვიპტეში არქეოლოგებმა აღმოაჩინეს მუმიები, რომელთაც ოქროსგან დამზადებული ენები აქვთ, – ამის შესახებ BBC წერს.

ეგვიპტის სიძველეთა სამინისტროში აცხადებენ, რომ 16 სამარხი ძველეგვიპტურ არქეოლოგიურ ძეგლ ტაპოსირის-მაგნაზე აღმოაჩინეს.

ძველ ეგვიპტელებს სჯეროდათ, რომ ადამიანებს სიკვდილის შემდეგ არსებობისას ლაპარაკი შეეძლოთ და ენა აუცილებელი იყო იმ შემთხვევისთვის, თუ ისინი ღმერთ ოსირისს შეხვდებოდნენ.

გარდა მუმიებისა, არქეოლოგებმა აღმოაჩინეს ქალის დასაკრძალი ნიღაბი, ოქროს გვირგვინის დეტალები და ბერძნული და რომაული ხანით დათარიღებული კიდევ რვა ნიღაბი.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ბრიტანეთში, ბენდრიქსის ყურის მახლობლად, ბარის სანაპიროზე 4 წლის ლილიმ და მისმა მამამ რიჩარდმა იპოვნეს დინოზავრის კარგად დაცული და შემონახული ნაკვალევი.

4 წლის ლილის მიერ აღმოჩენილი ნაკვალევი 220 მილიონი წლის წინანდელია და აქამდე ტალახში იყო ჩამარხული, რამაც ხელი შეუწყო ნაკვალევის ჩვენამდე ასეთი სახით შენარჩუნებას. ბენდრიქსის სანაპირო პალეონტოლოგებისა და მეცნიერებისთვის მნიშვნელოვანი ადგილია და მათ ყურადღებას იპყრობს, რადგან ამ ტერიტორიაზე სხვა ნიმუშებიც არის აღმოჩენილი.

შეუძლებელია იმის თქმა ზუსტად რა ტიპის დინოზავრის ნაკვალევია ნაპოვნი, თუმცა ნაკვალევის სიგრძე 10 სანტიმეტრია და მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ 75 სანტიმეტრიანი დინოზავრის ნაკვალევს მიაკვლიეს, რომელიც უკანა ფეხებზე დადიოდა და სხვა პატარა მწერებსა და ცხოველებზე ნადირობდა.

უელსის ეროვნული მუზეუმის პალეონტოლოგი ჰოველსი ანაბეჭდის შესახებ ამბობს, რომ ამ სანაპიროზე ნაპოვნი საუკეთესო ნიმუშია.

,,დინოზავრის შესანიშნავად შენარჩუნებული ნაკვალევი შეიძლება დაეხმაროს მეცნიერებს უფრო მეტი ინფორმაცია მიიღონ მათი ფეხის სტრუქტურის შესახებ, რადგან ის საკმაოდ მკაფიოდ გვაჩვენებს ფეხის ბალიშებსა და ბრჭყალებს”, – ნათქვამია უელსის ეროვნული მუზეუმის განცხადებაში.

წყარო: BBC NEWS

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

დიდი ხნის წინ გადაშენებული მწერების გვარი, სახელწოდებით “ჯოჯოხეთური ჭიანჭველა”, 99 მილიონი წლის წინ გაყინულ ქარვაში, საინტერესო მდგომარეობაში აღმოაჩინეს – ის თავის მსხვერპლს, ტარაკანს, მთელი ამ პერიოდის განმავლობაში კბენდა!

“გაქვავებული ქცევა ძალზე იშვიათია, განსაკუთრებით მტაცებლურია”, – ამბობს ფილიპ ბარდენი, რომელიც სწავლობს სოციალური მწერების ევოლუციას ნიუ-ჯერსის ტექნოლოგიურ ინსტიტუტში (NJIT).

ჭიანჭველები ჩვენი პლანეტის ყველაზე მრავალფეროვანი არსებებია. დღემდე მეცნიერებმა 12 500-ზე მეტი სხვადასხვა სახეობა აღმოაჩინეს და მათი ვარაუდით, ჩვენს ფეხებქვეშ დაახლოებით კიდევ 10 000 მათგანი ელოდება აღმოჩენას.

ფილიპ ბარდენის თქმით ახლად აღმოჩენილი “ჯოჯოხეთური ჭიანჭველა” თითქმის ყველა სხვა, აქამდე ნაცნობი მწერისგან განსხვავებულია. თანამედროვე ჭიანჭველებს და სხვა ექვსფეხა მწერებს აქვთ ქვედა ყბა, რომელიც ჰორიზონტალურ ღერძზე მოძრაობს, ხოლო ამ შემთხვევაში ვხედავთ მის ვერტიკალურ მოძრაობას.

მართალია, წარსულში აღმოჩენილ სხვა “ჯოჯოხეთურ ჭიანჭველებსაც” აქვს რქა, რომლითაც მსხვერპლის დაჭერაა შესაძლებელი, თუმცა ეს ასეთი ცხადი, თვალსაჩინო და განსხვავებული არასდროს ყოფილა.

“ეს მწერი ავლენს ისეთ მექანიზმს, რასაც შეიძლება ევოლუციური ექსპერიმენტი ვუწოდოთ და მიუხედავად იმისა, რომ მსგავსი ექსპერიმენტების აღმოჩენა იშვიათობას არ წარმოადგენს, ჩვენ ხშირად არ გვაქვს მკაფიო სურათი მათკენ მიმავალ ევოლუციურ გზაზე.”

ჩვენთვის უცნობია, რატომ გადაშენდა ჭიანჭველების ეს სახეობა, რომელიც, როგორც ჩანს, 99 მილიონი წლის წინანდელი მდგომარეობითაც კი ბევრ ახლა არსებულ მწერს უსწრებდა თავისი მრავალფეროვნებით. ბარდენის თქმით, ეს ნათელი მაგალითია იმისა, თუ როგორ შეიძლება განადგურდეს ნებისმიერი სახეობა, მიუხედავად თავისი განსაკუთრებულობისა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ახალგაზრდებმა ისრაელში 1,000 წლის წინანდელი ოქროს მონეტები აღმოაჩინეს. ამის შესახებ Reuters-ი წერს.

ისრაელის სიძველეების სააგენტოს ინფორმაციით, საგანძური  თინეიჯერმა მოხალისეებმა ისრაელის ცენტრში მიმდინარე გათხრებისას აღმოაჩინეს.

უძველესი მონეტები თიხის ვაზაში ინახებოდა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

აღარავისთვის არის ახალი ის ფაქტი, რომ საქართველო უძველესი ცივილიზაციის და კულტურის კერაა. ამას უკანასკნელ წლებში გაკეთებული მრავალი აღმოჩენა მოწმობს და მსოფლიოს წამყვანი მეცნიერებიც დაბეჯითებით აღიარებენ ჩვენი ქვეყნის უმნიშვნელოვანეს როლს მსოფლიოს ისტორიაში. მრავალი უნიკალური აღმოჩენის პარალელურად, ბოლო წლებში გაკეთდა ის ხუთი უმნიშვნელოვანესი აღმოჩენა, რამაც მსოფლიოს ისტორია რადიკალურად შეცვალა და საქართველოს მნიშვნელოვანი როლი წინა პლანზე წამოწია. ამ სტატიაში გთავაზობთ ყველა ამ მნიშვნელოვან აღმოჩენას და არტეფაქტებს:

1. 1,8 მილიონი წლის წინანდელი უძველესი ადამიანის ნარჩენები

საქართველო პირველი ევროპელის სამშობლოა! დიახ, ეს ასეა! ყველა ევროპელის აკვანი საქართველოში იყო ოდესღაც და პირველი ევროპელი სწორედ ჩვენი ტერიტორიიდან წავიდა დასავლეთისკენ. გასული საუკუნის 90-იან წლებში მოხდა სენსაციური აღმოჩენა – ქალის და მამაკაცის ძვლები, რომელთა ასაკი 1.8 მილიონი წელია! მეცნიერებმა ჰომო გეორგიკუსს ზეზვა და მზია უწოდეს და დაამტკიცეს, რომ აფრიკის გარეთ ნაპოვნი ნარჩენების ყველაზე ძველ წარმომადგენლებთან გვაქვს საქმე.

სწორედ ამ აღმოჩენიდან გამომდინარე შეგვიძლია თამამად ვამტკიცოთ და ვიამაყოთ – ევროპული ცივილიზაცია სწორედ საქართველოში იღებს სათავეს! 

2. მსოფლიოში უძველესი ძაფი  34 000 წლის არის და ის საქართველოშია ნაპოვნი!

ჯერ კიდევ პალეოლითის ხანაში, დღევანდელ დასავლეთ საქართველოს ტერიტორიაზე, ადამიანმა პირველი ძაფი გააკეთა! 

დღევანდელი გადასახედიდან ეს ძალიან ჩვეულებრივი და თითქოს მარტივი გამოგონებაა, მაგრამ იმ პერიოდში ძაფს უძველესი ადამიანისთვის სასიცოცხლო მნიშვნელობა ჰქონდა. ძაფის გამოყენებით ადამიანმა გააუმჯობესა ტანისამოსი და ფეხსაცმელი, რამაც ველურ ბუნებაში მისი გადარჩენის შანსები გააორმაგა. ამ პერიოდამდე ძაფის ყველაზე ძველ ნიმუშად ჩეხეთში ნაპოვნი ჭინჭრის ნაკეთობა ითვლებოდა, მაგრამ 2007 წელს ნაპოვნმა ქართულმა ძაფმა ისტორია შეცვალა – ის ჩეხურზე 5 000 წლით ძველია!

3. მსოფლიოში უძველესი ღვინო  8 000 წლის არის!

საქართველო ღვინის სამშობლოა! 2017 წელს არქეოლოგებმა მსოფლიოს უძველესი ღვინის ნარჩენები აღმოაჩინეს. როგორც Science Alert გვატყობინებს, აღმოჩენა 8000 წლით თარიღდება, რაც იმას ნიშნავს, რომ ნაპოვნი ღვინო თითქმის ორჯერ უფრო ძველია ვიდრე აქამდე “ყველაზე ძველის” სტატუსით ცნობილი ირანული აღმოჩენა, რომელიც 5000 წლით თარიღდება. ეს დაუჯერებელი აღმოჩენა ტორონტოს უნივერსიტეტის მკვლევარებს და საქართველოს ეროვნულ მუზეუმს ეკუთვნის. აღსანიშნავია, რომ ღვინო აღმოჩენილია უძველესი თიხის ჭურჭლის ნამსხვრევებში. ნამსხვრევები, რომლებშიც ღვინის წვეთებია შემორჩენილი, თბილისთან ახლოს შულავერის გორასთან იქნა აღმოჩენილი. ლაბორატორიული ანალიზის შემდეგ დადასტურდა, რომ ნარჩენები ნამდვილად ღვინის არის, რაც იმას ნიშნავს, რომ სენსაციურ აღმოჩენასთან გვაქვს საქმე – მსოფლიოში ნაპოვნი უძველესი ღვინო, რა თქმა უნდა ღვინის სამშობლოში, საქართველოშია აღმოჩენილი! ქართული ღვინის კულტურა იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსით არის დაცული!

4. მსოფლიოს უძველესი ოქროს საბადო – 6 000 წლის!

ეს ფაქტი ალბათ არავის აკვირვებს, საქართველო ხომ ოქროს საწმისის ქვეყანაა?! მითიური კოლხეთი ისტორიული რეალობაა და ის ნამდვილად არსებობდა დასავლეთ საქართველოში. ამას უკანასკნელი წლების აღმოჩენებიც მოწმობს. ჩვენს ტერიტორიაზე უნიკალური ოქროს ნაკეთობებია აღმოჩენილი, რაც ქართული ოქრომჭედლობის უძველეს ფესვებზე მეტყველებს!

ვანში აღმოჩენილი უნიკალური ოქროს ნაკეთობები და საყდრისის საბადო პირდაპირ მეტყველებს იმ ფაქტზე, რომ უძველეს ცივილიზაციებში, ქართულ ოქრომჭედლობას მოწინავე როლი ეკავა. აღმოჩენილია ასევე ქართული კულტურის პირდაპირი კავშირები ეგვიპტურთან.

5. ქართული მეტალურგია და მჭედლობა 5 000 წლის წინ უკვე არსებობდა!

როდესაც უძველეს მეტალურგიასა და მჭედლობაზე მიდგება საქმე, არქეოლოგები ამ დარგების კერად, წინა აზიასა და ინდოეთს მოიხსენიებენ, სადაც ჩვ.წ.აღ.-დე II-I ათასწლეულებში მეტალის ნაკეთობები უკვე არსებობდა. თუმცა, ბიბლიაში ნახსენებია უძველესი ქართველური ტომები, თუბალები. სწორედ მათ მიერ მოხდა მოგვიანებით მეტალურგიის ხელოვნების ასირიაში, მესოპოტამიასა და საბერძნეთში გატანა. ეს ფაქტი ამირანის მითში ცოცხლდება – სწორედ ქალღმერთ დალის შვილმა ასწავლა ადამიანებს რკინის დამუშავების ტექნიკა, ხოლო ხსენებული გადმოცემა, როგორც ვიცით უძველესი ხალხური თქმულებაა.

ასევე უნდა ითქვას, რომ უკანასნკელ პერიოდში ბორჯომთან ახლოს გაკეთებული კიდევ ერთი უნიკალური არქეოლოგიური აღმოჩენის თანახმად, საქართველოში უძველესი თაფლის ნარჩენები იქნა აღმოჩენილი. მისი ასაკი 5 500 წელიწადია და ამით თითქმის 20 საუკუნით ძველია, ვიდრე ნარჩენები, რომლებიც ფარაონ ტუტანხამონის საფლავში იქნა ნაპოვნი! 

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

რუსეთის რეგიონში, აღმოსავლეთ ციმბირში განსაკუთრებით გახშირდა გამყინვარების ხანის ნაშთების პოვნა, ამის მიზეზი კლიმატის ცვლილებაა, კერძოდ კი გლობალური დათბობა, რაც მუდმივად იწვევს ტემპერატურის მატებას და ყინულის დნობას რუსეთის უკიდურეს ჩრდილოეთ და აღმოსავლეთ რეგიონებში.

აგვისტოში აღმოსავლეთ ციმბირში, მდინარე ტირეხთიახის სანაპიროზე ადგილობრივებმა აღმოაჩინეს ერთ-ერთი ყველაზე კარგად შემონახული მამონტის ნაშთი, რომლის შინაგანი ორგანოების დიდი ნაწილი ხელუხლებელია. პალეონტოლოგები აღნიშნავენ, რომ ამ აღმოჩენას უდიდესი მნიშვნელობა აქვს მსოფლიოსთვის, რადგან აქამდე მხოლოდ თავის ქალა და ძვლები იყო აღმოჩენილი. ამ მამონტის თითქის ყველა შინაგანი ორგანო კი დაცულია, რქის ჩათვლით, რაც იშვიათობაა, რადგან რქა ყველაზე სწრაფად იშლება. ნაშთი თარიღდება 20 000-დან 50 000-მდე წლით. მეცნიერების თქმით, მარტორქა სავარაუდოდ 3-4 წლის იქნებოდა, როდესაც დახრჩობით დაიღუპა.

მსგავსი აღმოჩენები ციმბირის რეგიონში აქამდეც გაკეთებულა, 2014 წელს სწორედ იმ ადგილის მახლობლად, სადაც 2020 წლის აგვისტოში მამონტის ნაშთი იპოვეს, კიდევ ერთი ახალგაზრდა მარტორქის ნაშთი აღმოაჩინეს, რომელიც თარიღდება 34 000 წლით.

უახლეს აღმოჩენაზე ამჟამად ინტენსიური კვლევა მიმდინარეობს, რისი საშუალებითაც უფრო ზუსტი თარიღისა და  წარმოშობის დადგენას შეძლებენ.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ვულკანის ამოფრქვევის შედეგად განადგურებულ ქალაქ პომპეიში არქეოლოგებმა ქუჩის საკვებისა და სასმელების მაღაზიის ნაშთები აღმოაჩინეს. უნიკალურ არტეფაქტებს შორისაა ტერაკოტას ჭურჭელი, სადაც სხვადასხვა სახის საკვების კვალიც იპოვეს.

“როიტერის” თანახმად, ნაშთებს მიაგნეს არქეოლოგიური პარკის იმ ნაწილში, რომელიც საზოგადოებისთვის ღია ჯერ კიდევ არ არის.

ადგილზე, სადაც გათხრები ჩატარდა, დაახლოებით 2000 წლის წინ ე.წ. თერმოპოლიუმი მდებარეობდა. ეს არის, დღევანდელი გაგებით, ქუჩის საკვების მაღაზია, სადაც ცხელ კერძებსა და სასმელებს ყიდდნენ.

დახლის წინა მხარე ცხოველებისა და ფრინველების გამოსახულებებითაა მოხატული. ვარაუდობენ, რომ მათ შორის ზოგიერთს ინგრედიენტებად იყენებდნენ.

“ეს არაჩვეულებრივი აღმოჩენაა. პირველი შემთხვევაა, როცა მთელ თერმოპოლიუმს ვთხრით”, – აცხადებს პომპეის არქეოლოგიური პარკის დირექტორი მასიმო ოსანა.

კიდევ ერთი არქეოლოგის თქმით, აღმოჩენილ კონტეინერებში მიაგნეს ღორისა და ძროხის ხორცის, ასევე, თევზისა და ლოკოკინის კვალს. ასევე მიაგნეს ბრინჯაოს თასს სასმელისთვის, კერამიკულ ქილებსა და ღვინის ჭურჭელს.

ქალაქი პომპეი დღევანდელი იტალიის ტერიტორიაზე მდებარეობდა. ის ქალაქ ჰერკულანუმთან ერთად, 79 წელს, ვულკან ვეზუვის ამოფრქვევის შედეგად განადგურდა. ადგილზე არქეოლოგიური გათხრები 1750 წელს დაიწყო.

ფოტო: Corriere Della Sera

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”