არქეოლოგია

3 700 წლით დათარიღებული ფირფიტით მეცნიერებმა აღმოაჩინეს, რომ ბაბილონელებმა პითაგორას თეორემა პითაგორამდე 1 000 წლით ადრე იცოდნენ.
ფირფიტის სახელია Si.427 და მას უძველეს დროში იყენებდნენ საზღვრების ზუსტად გასავლებად. ფირტიტაზე მათემატიკური ცხრილი ამოტვიფრულია ლურსმნულით და გვაძლევს ინფორმაციას, თუ როგორ შექმნას ზუსტი მართკუთხა სამკუთხედი. ფირფიტა ნამდვილად წარმოადგენს გამოყენებითი გეომეტრიის უძველეს ნიმუშს.
Si.427 ფრანგული ექსპედიციის ფარგლებში იქნა ნაპოვნი ერაყის ტერიტორიაზე 1894 წელს, ამჟამად სტამბოლის არქეოლოგიურ მუზეუმში ინახება. თუმცა, მეცნიერებმა მისი ამოხსნა ახლახან შეძლეს.
ავსტრალიის ახალი სამხრეთ უელსის უნივერსიტეტის მათემატიკოსმა, დენიელ მესნფილდმა 2017 წელს აღმოაჩინა ფირფიტა იმავე პერიოდიდან, სახელწოდებით Plimpton 322 და კიდევ ერთი ცხრილით. თუმცა, მხოლოდ Si.427-ის სამეულების ნახვის შემდეგ გახდა შესაძლებელი იმის მიხვედრა, რომ ბაბილონელები ელემენტარულ ტრიგონომეტრიულ თეორიებს მიწის ნაკვეთების გასანაწილებლად იყენებდნენ.
მიუხედავად იმისა, რომ მიწის გაყოფის მიზეზები Si.427-ზე ნათელი არ არის, მესნფილდი მიიჩნევს, რომ მასზე აღნიშნულია დავა საზღვარზე არსებული ფინიკის პალმების გამო. დიდი ხნის მანძილზე არსებობდა მოსაზრება, რომ ბერძნებმა მათემატიკური სწავლება ეგვიპტელებისგან, ეგვიპტელებმა კი ბაბილონელებისგან მიიღეს. თუმცა, განსაკუთრებულ ყურადღებას იპყრობს თეორიული განათლების დონე.

წყარო:eurekalert.org
მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის  ახალი სიცოცხლე დაიწყო – „აბულმუგის“ სპარსული აბანოს უსაფრთხო ტერიტორიაზე გადატანა წარმატებით დასრულდა. საუკუნოვანი ისტორიის მქონე ძეგლი, რომელიც განადგურების პირას იყო მისული, ბიზნესის სექტორისა და აქტივისტების თანამშრომლობით ავთენტური სახით ახლა ვიზიტორებს ელოდება. თუმცა, მანამდე იყო მრავალწლიან ბრძოლა, ბრძოლა მრავალსაუკუნოვანი ისტორიის მქონე ნაგებობის გადასარჩენად, რომელშიც „საყდრისის კომიტეტი“ და RMG იყვნენ ჩართულნი.

„აბულმუგის“ აბანო გვიანი შუა საუკუნეებისთვის (XVII – XVIII ს.ს.) დამახასიათებელ სპარსულ ნაგებობას წარმოადგენს, გათხრების დროს აბანოს ტერიტორიაზე აღმოჩენილია რუსუდანის მონეტა, ასევე მოჭიქული ჭურჭლის ნატეხები (ინახება ეროვნულ მუზეუმში). ექსპედიციის მუშაობისას ძეგლზე წყალგაყვანილობის სისტემებიც დადასტურდა. აბანოს ახლოს შესწავლილი იყო თონე, რომელიც აბანოს დანგრევის შემდეგ ყოფილა გამართული.

პირველი გამაგრებითი საკონსერვაციო სამუშაოები ძეგლზე გასული საუკუნის 1970- იან წლებში ჩატარდა, თუმცა 2018 წლისთვის აბანოს მდგომარეობა საგანგაშო იყო.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

უკვე დიდი ხანია ცნობილია, რომ ალკოჰოლური სასმელები მნიშვნელოვან სოციალურ-კულტურულ ფუნქციას ასრულებდა ძველ საზოგადოებაში, მათ შორის რიტუალურ დღესასწაულებზე. ახალი კვლევის თანახმად, 9000 წლის წინ ჩინეთში ლუდის დალევის ტრადიცია დასტურდება, რომელიც სავარაუდოდ გარდაცვლილთა რიტუალის ნაწილი იყო.

აღნიშნული დასკვნები უძველესი ქოთნების ანალიზს ემყარება, რომელიც ქიაოტუუს სამარხში აღმოაჩინეს. უძველესი ქოთნები ადამიანის ხელით შექმნილი თხრილის პლატფორმაზე იპოვეს. მეცნიერებმა, გარდა კერამიკული ჭურჭლისა, სამარხში ორი ადამიანის ჩონჩხსაც მიაკვლიეს. ზოგიერთი ჭურჭელი თეთრად იყო შეღებილი, ნაწილი კი – აბსტრაქტული დიზაინით მორთული. კვლევის თანახმად, ეს არტეფაქტები სავარაუდოდ მსოფლიოში ყველაზე ადრეული მოხატული ჭურჭელია.

მკვლევართა ჯგუფმა ქიაოტუში აღმოჩენილი სხვადასხვა სახის ჭურჭელს ჩაუტარა ანალიზები. იმის დასადასტურებლად, რომ ჭურჭელი ალკოჰოლის დასალევად იყო გამოყენებული, მეცნიერებმა მიკროფოსილების ნაშთები, სახამებელი, ფიტოლიტი და ქოთნებს შიგნით არსებული სოკოები შეისწავლეს. შედეგად, ჭურჭელში სწორედ ის ნაწილაკები აღმოჩნდა, რომლებიც ლუდის დუღილის ნარჩენებს შეესაბამება და ბუნებრივად არ გვხვდება ნიადაგში ან სხვა არტეფაქტებში.

“ქიატოუს ქოთნების ნაშთების ანალიზი ადასტურებს, რომ კერამიკული ჭურჭელი ლუდის შესანახად გამოიყენებოდა. რა თქმა უნდა, ეს უძველესი ლუდი ზუსტად ისეთი არ იქნებოდა, როგორიც დღეს გვაქვს, მაგრამ ძირითადი მახასიათებლები მაინც საერთოა” – ამბობს კვლევის თანაავტორი ჯიაჯინგ ვანგი.

ამასთან, ქოთნის ნამსხვრევებში ბრინჯის ქერქისა და სხვა მცენარეების ფიტოლიტები იქნა აღმოჩენილი. ისინი, შესაძლოა, ლუდს დაემატოს, როგორც დუღილისთვის საჭირო ერთ-ერთი საშუალება. თანაც 9000 წლის წინ ბრინჯის ათვისების კულტურა საწყის ეტაპზე იყო და საკმაოდ დიდ შრომასთან ასოცირდებოდა. აქედან გამომდინარე, ქიაოტუში ლუდი რიტუალურად მნიშვნელოვანი სასმელი იყო.

გარდა ამისა, ქოთნების ნაშთების ანალიზმა ობის კვალიც დაადასტურა, რომელიც ასევე ლუდის წარმოების პროცესში მონაწილეობდა. თანაც, ქოთნებში ნაპოვნი ფორმა ძალიან წააგავდა ყალიბს, რომელიც აღმოსავლეთ აზიაში საკესა და სხვა ფერმენტირებული ბრინჯის სასმელების დასამზადებლად გამოიყენებოდა.

“ჩვენ არ ვიცით, როგორ შექმნეს ადამიანებმა ეს ყალიბები 9000 წლის წინ, რადგან დუღილი შეიძლება, ბუნებრივად მოხდეს. მიუხედავად იმისა, რომ ძველმა ხალხმა ბიოქიმია არ იცოდა, რომელიც მარცვლეულთანაა დაკავშირებული, ისინი აშკარად აკვირდებოდნენ დუღილის პროცესს და ცდების შედეგად საბოლოო სახემდე მივიდნენ” – აღნიშნავს ვანგი.

იმის გათვალისწინებით, რომ აღნიშნული ჭურჭელი სამარხების მახლობლადაა ნაპოვნი, ლუდის კულტურა გარდაცვლილთა რიტუალს უკავშირდებოდა. ასევე, მკვლევრების ვარაუდის თანახმად, სარიტუალო სმა სოციალურ ურთიერთობებსა და თანამშრომლობას უკავშირდებოდა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

საქართველოს, ავსტრიის, ბრიტანეთის, დანიის, ირლანდიისა და ისრაელის სამეცნიერო ინსტიტუციების მიერ ჩატარებული ერთობლივი კვლევების შედეგად წამყვან სამეცნიერო ჟურნალში Current Biology გამოქვეყნდა სტატია „სედიმენტიდან მიღებული 25,000 წლის წინანდელი დნმ-ი, ადამიანის, მგლისა და ბიზონის გენომის სეკვენირებული შკალა“ (Genome-scale sequencing and analysis of human, wolf, and bison DNA from 25,000-year-old sediment).

სტატიაში აღწერილია საწურბლიას მღვიმეში 25 ათასი წლის წინანდელი ადამიანისა და ძუძუმწოვრების ბირთვული და მიტოქონდრიალური დნმ-ი, რომელიც გაიშიფრა shotgun მეთოდით.

კვლევა ეყრდნობა 2012-2017 წლებში საქართველოს ეროვნული მუზეუმის, წყალტუბოს ქვის ხანის შემსწავლელი საერთაშორისო, ინტერდისციპლინური ექსპედიციის მიერ მოპოვებული მასალის ანალიზების შედეგებს. მეცნიერების ინტერნაციონალურმა ჯგუფმა გამოიყენა ინოვაციური მეთოდი და შეძლო სეკვენირების შედეგად გამოეყო გარემოს დნმ-ით მდიდარი მასალა.

Current Biology-ში გამოქვეყნებულ სტატიაში აღწერილია მღვიმის ნიადაგიდან (აქამდე კვლევები ანთროპოგენურ ან ფაუნისტურ მასალაზე ტარდებოდა) მიღებული დნმ-ის გაშიფვრის შედეგად მიღებული შედეგები, რომელიც აღწერს სამი ძუძუმწოვრის პოპულაციის ისტორიას.

ამ ახალმა მეთოდმა დაამტკიცა, რომ ძვლოვანი მასალის/ჩონჩხის არ არსებობის შემთხვევაშიც კი შესაძლებელია გარემოს გენომის მიღება. ანალიზით დამტკიცდა, რომ SAT29 ნიმუში წარმოადგენს ადამიანის იმ გამქრალ გენს, რომელმაც დიდი როლი შეასრულა დღევანდელი დასავლეთ ევროპის მოსახლეობის გენეტიკაში. შედეგების გადასამოწმებლად მეცნიერებმა შეადარეს ძუძუანას მღვიმეში აღმოჩენილი ადამიანის ძვლოვან მასალას და დაასკვნეს, რომ ამ ორ ინდივიდს ერთნაირი გენეტიკური მახასიათებელი აქვს. აღნიშნული კვლევით კიდევ ერთხელ დამტკიცდა რომ, ევრაზიის კონტინენტზე, უკანასკნელი გამყინვარების შემდგომ პერიოდში, ძირითადი მოსახლეობა სამხრეთ კავკასიის გენის მატარებელია.

კვლევამ გამოავლინა სავარაუდოდ გადაშენებული კავკასიური მგლისა და ძაღლის მემკვიდრეობითი ხაზი, ასევე ევროპული ბიზონის გენი, რომლის მემკვიდრეა თანამედროვე სახეობა. მიღებული შედეგები ახალ მონაცემებს იძლევა გვიან პლეისტოცენის (ზედაპალეოლითური) ძუძუმწოვართა სამი სახეობის გენეტიკის ისტორიაში და აღწერს ნიადაგში დნმ-ის სეკვენირების ‘shotgun’ მეთოდის გამოყენების შედეგებს, რომელიც იძლევა ჩვენი წინაპრის შესახებ უფრო ფართო ინფორმაციას და მის ფილოგენეტიკური კავშირების დადგენის შესაძლებლობას.

სამხრეთ კავკასიამ, რომელიც კაცობრიობის კულტურათა გზაჯვარედინადაა მიჩნეული, კიდევ ერთხელ დაადასტურა თავისი გეოგრაფიული, კულტურული და ისტორიული გავლენა ძველი მსოფლიოს ისტორიაში.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

საწურბლიას მღვიმეში, რომელიც წყალტუბოს მუნიციპალიტეტში მდებარეობს, აღმოჩენილი ნიმუშების შესწავლის შემდეგ გამოვლინდა 25 000 წლის წინ მცხოვრები ადამიანის, მგლისა და ბიზონის გენომები.

მღვიმის ფსკერზე ათასწლეულების განმავლობაში დალექილმა მასალამ ადამიანის უძველესი გენომი, ანუ ორგანიზმის უჯრედში შენახული გენეტიკური მასალა შემოინახა. მართალია, კვლევები ისევ აქტიურად გრძელდება, მაგრამ ანალიზის შედეგად გამოვლინდა ქალის კვალი, რომელიც 25 000 წლის წინ, ბოლო გამყინვარების პერიოდში ცხოვრობდა. მიუხედავად იმისა, რომ მის შესახებ ბევრი არაფერი ვიცით, ეს ქალი მნიშვნელოვან სამეცნიერო მიღწევას წარმოადგენს.

კვლევას ვენის უნივერსიტეტის მეცნიერთა გუნდის მკვლევრი და არქეოლოგი უძღვება და მიუხედავად იმისა, რომ ქალის გენომის მხოლოდ მცირე ფრაგმენტის აღდგენა მოხერხდა, მის საფუძველზე მკვლევრებმა შეძლეს იმის დადგენა, რომ ის თანამედროვე ადამიანთა ამ დრომდე უცნობი ჯგუფის წევრი ყოფილა. ეს ჯგუფი ამჟამად გადაშენებულია, მაგრამ წვლილი აქვს შეტანილი დღევანდელი ევროპისა და აზიის მოსახლეობაში; ეს მას შემდეგ გახდა ცნობილი, რაც მისი უძველესი გენომი ამჟამინდელ ადამიანთა გენომებს შეადარეს.

“ ჩვენ მიერ მიღებული შედეგები ახალ ცნობებს გვაწვდის გვიანდელი პლეისტოცენის ხანის სამი სახეობის გენეტიკური ისტორიის შესახებ და წარმოაჩენს, რომ დანალექებში არსებული დნმ-ის პირდაპირ სეკვენირებას, მიზანმიმართული გამდიდრების გარეშე, შეუძლია მოგვცეს გენომის მასშტაბის მონაცემები წინაპრებისა და ფილოგენეტიკური ურთიერთობების შესახებ“, — წერენ მკვლევრები პუბლიკაციაში.

აღსანიშნავია, რომ საწურბლიას მღვიმეში გარდა ადამიანის, მგლისა და ბიზონის გენომებისა, აღმოაჩინეს ქვის იარაღებიც, რომლებიც ძვალზე მეტად გამძლეა და დამატებითი ინფორმაციის წყაროა. შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ მღვიმეს დიდი ხნის განმავლობაში აქტიურად იყენებდნენ ადამიანები.

რაც შეეხება მგლის გენომს, აღმოჩნდა, რომ მგლის სახეობა მთლიანად შეიცვალა ბოლო გამყინვარების პერიოდში, დაახლოებით 11 000 წლის წინ. აქ აღმოჩენილი ბიზონის გენომით კი აღმოჩნდა, რომ ის დღევანდელი ევროპისა და აზიის ტერიტორიაზე მცხოვრები ბიზონების გენებს ემთხვევა, მაგრამ არა ამერიკის. გამოდის, რომ ეს გენომი ორ შტოდ გაყოფილა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

საწურბლიას მღვიმეში, რომელიც წყალტუბოს მუნიციპალიტეტში მდებარეობს, აღმოჩენილი ნიმუშების შესწავლის შემდეგ გამოვლინდა 25 000 წლის წინ მცხოვრები ადამიანის, მგლისა და ბიზონის გენომები.
მღვიმის ფსკერზე ათასწლეულების განმავლობაში დალექილმა მასალამ ადამიანის უძველესი გენომი, ანუ ორგანიზმის უჯრედში შენახული გენეტიკური მასალა შემოინახა. მართალია, კვლევები ისევ აქტიურად გრძელდება, მაგრამ ანალიზის შედეგად გამოვლინდა ქალის კვალი, რომელიც 25 000 წლის წინ, ბოლო გამყინვარების პერიოდში ცხოვრობდა.
აღსანიშნავია, რომ საწურბლიას მღვიმეში გარდა ადამიანის, მგლისა და ბიზონის გენომებისა, აღმოაჩინეს ქვის იარაღებიც, რომლებიც ძვალზე მეტად გამძლეა და დამატებითი ინფორმაციის წყაროა. შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ მღვიმეს დიდი ხნის განმავლობაში აქტიურად იყენებდნენ ადამიანები, მაგრამ ამ დროისთვის მხოლოდ ერთი ადამიანის გენომის მიღება გახდა შესაძლებელი.
კვლევას ვენის უნივერსიტეტის მეცნიერთა გუნდის მკვლევრი და არქეოლოგი უძღვება და მიუხედავად იმისა, რომ ნიმუშები ფრაგმენტულად არსებობდა, მათი ნაწილის გაერთიანება მოხერხდა, რაც საკმარისი აღმოჩნდა ინფორმაციის მისაღებად, რომ ის ადამიანის აქამდე უცნობი ჯგუფის წარმომადგენელი იყო, რომელმაც მიიღო მონაწილეობა ევროპისა და აზიის ამჟამინდელი მოსახლეობის ნაწილის გენომის განსაზღვრაში.
რაც შეეხება მგლის გენომს, აღმოჩნდა, რომ მგლის სახეობა მთლიანად შეიცვალა ბოლო გამყინვარების პერიოდში, დაახლოებით 11 000 წლის წინ. აქ აღმოჩენილი ბიზონის გენომით კი აღმოჩნდა, რომ ის დღევანდელი ევროპისა და აზიის ტერიტორიაზე მცხოვრები ბიზონების გენებს ემთხვევა, მაგრამ არა ამერიკის. გამოდის, რომ ეს გენომი ორ შტოდ გაყოფილა.

წყარო:cell.com

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

გრემის ტაძარში, სავარაუდოდ, კახეთის მეფის, ლევან ბაგრატიონის აკლდამა და ნეშტი აღმოაჩინეს. ნეშტთან ერთად, არქეოლოგებმა XVI საუკუნის რამდენიმე ნაკეთობაც ნახეს. საუკუნეების განმავლობაში ლევან ბაგრატიონის საფლავის ადგილსამყოფელი არავინ იცოდა. რამდენიმედღიან ექსპედიციაში მკვლევრები, არქეოლოგები და სპეციალისტები მონაწილეობდნენ.

ექსპედიცია 2 კვირის განმავლობაში მიმდინარეობდა. მეცნიერები ყოველთვის ვარაუდობდნენ, რომ მეფე ლევანის ნეშტი მის მიერვე აგებულ ტაძარში უნდა ყოფილიყო დაკრძალული. ეს ვარაუდი ცოტა ხნის წინ დადასტურდა.

ლევან ბაგრატიონმა, ისტორიული წყაროების მიხედვით, საქართველოში 54 წელი იმეფა. საუკუნეების განმავლობაში, მისი საფლავის ადგილსამყოფელი არავინ იცოდა. აღმოჩენების თანახმად, ყველა ფაქტი მიუთითებს, რომ აკლდამაში სწორედ ლევან მეფის ნეშტია. საბოლოო იდენტიფიცირებისთვის, აკლდამიდან აღებული ნიმუშების კვლევა ტექნიკური მეთოდებით ჩატარდება ეროვნული მუზეუმის კვლევით ინსტიტუტებსა და საზღვარგარეთის სპეციალიზებულ ლაბორატორიებში.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ჩინელმა მეცნიერებმა 88 წლის წინ აღმოჩენილი თავის ქალა გამოიკვლიეს და დაადგინეს, რომ ის ადამიანის აქამდე უცნობ სახეობას ეკუთვნის. ამის შესახებ BBC წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, თავის ქალა 1933 წელს, ხარბინში ხიდის მშენებელმა იპოვა. მაშინ ქალაქი იაპონური ოკუპაციის ქვეშ იმყოფებოდა. კაცს ეჭვი ჰქონდა, რომ მის აღმოჩენას კულტურული ღირებულება აქვს და თავის სახლში, ჭის ფსკერზე დამალა, სადაც ის 80 წლის განმავლობაში ინახებოდა. კაცმა ამ ამბის შესახებ ოჯახს თავისი სიკვდილის წინ უამბო, მათ კი თავის ქალა მეცნიერებს გადასცეს.

კვლევის ავტორები აცხადებენ, რომ თავის ქალა აღმოსავლეთ აზიაში სულ მცირე 146 ათასი წლის წინ მცხოვრებ 50 წლის კაცს ეკუთვნის. ახალ სახეობას Homo longi („ადამიანი-დრაკონი“) დაარქვეს. ევოლუციური თვალსაზრისით, ის თანამედროვე ადამიანის უახლოესი ნათესავია. ანალიზმა ასევე აჩვენა, რომ და Homo longi უფრო მჭიდროდ არის დაკავშირებულია ​Homo sapiens-თან ვიდრე ნეანდერტალელებთან.

„ადამიანი-დრაკონი“ სავარაუდოდ ასე გამოიყურებოდა

„აღმოჩენა კაცობრიობის ცალკეულ შტოს წარმოადგენს, რომელიც რეგიონში რამდენიმე ასეული ათასი წლის განმავლობაში ვითარდებოდა და ბოლოს გადაშენდა. ბოლო მილიონი წლის განმავლობაში ეს ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნამარხი ნეშტია“, – განაცხადა ლონდონის ბუნებრივი ისტორიის მუზეუმის პროფესორმა კრის სტრინგერმა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

საქართველოს ეროვნული მუზეუმის ცნობით, არქეოლოგებმა გრემის მთავარანგელოზთა ტაძარში ქართველი მეფის, ლევან ბაგრატიონის აკლდამა იპოვეს. ლევან ბაგრატიონი კახეთის სამეფოს მეფე იყო 1518-1547 წლებში.

მას დიდი ღვაწლის გამო „დიდისა“ და „აღმშენებლის“ წოდებაც მიენიჭა.

„მართალია, ისტორიული წყაროების და გადმოცემების მიხედვით, მათ შორის ვახუშტი ბაგრატიონის თხზულებითაც, ეს დიდი მოღვაწე ქალაქ გრემში, მისივე ძალისხმევით აგებულ მთავარანგელოზთა ტაძრის კომპლექსში უნდა ყოფილიყო დაკრძალული, მაგრამ ამ განსასვენებლის კონკრეტული ადგილი უცნობი იყო, ვინაიდან საფლავის ქვა ან სხვა ზედმიწევნითი მინიშნება არ არსებობდა,“ — წერს ეროვნული მუზეუმი.

არქეოლოგებმა ლევან ბაგრატიონის აკლდამა იპოვეს. ფოტო: ეროვნული მუზეუმი

მათივე ინფორმაციით, აკლდამა აძრის დარბაზის სამხრეთ-დასავლეთ კუთხეში, შემაღლებული პლატფორმის ქვეშ, კედელზე გამოსახული ტაძრის გვირგვინოსანი ქტიტორის — ლევან მეფის ფერწერული გამოსახულების წინ იპოვეს. აკლდამაში ნეშტთან ერთად XVI საუკუნის რამდენიმე ნაკეთობაც აღმოჩნდა.

„გამოვლენილი ნეშტის პირველადი ანთროპოლოგიური შეფასება არ ეწინააღმდეგება საფუძვლიან მოსაზრებას, რომ აკლდამაში აღმოჩენილი ნეშტი, სავარაუდიდ, ლევან მეფეს ეკუთვნოდა. საბოლოო იდენტიფიცირებისთვის, მოპოვებული ნეშტის ფრაგმენტების და აკლდამის ინტერიერიდან აღებული სხვა ნიმუშების კვლევა ტექნიკური მეთოდებით ჩატარდება საქართველოს ეროვნული მუზეუმის კვლევით ინსტიტუტებში, აგრეთვე საზღვარგარეთის სპეციალიზირებულ ლაბორატორიებში,“ — აცხადებს მუზეუმი.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

ძვ.წ. I  ათასწლეულის დამდეგს, საწარმოო ძალების განვითარების შედეგად, ქართველი ტომების მიერ რკინის ათვისების ეპოქაში, შეიქმნა გვაროვნული თემის დაშლისა და მონათმფლობელური საზოგადოების ჩასახვის წინამძღვრები. ენობრივი და კულტურული მსგავსების საფუძველზე ქართველი ტომების ჯერ კონსოლიდაციისა და შემდეგ გაერთიანების შედეგად  ძვ.წ. VI- IV საუკუნეებში საქართველოს ტერიტორიაზე იქმნება ორი სახელმწიფოებრივი წარმონაქმნი, აღმოსვლეთისა – იბერია და დასავლეთისა – კოლხეთი. ძვ. წ VI საუკუნეში მიდიელებმა დაამხეს ურარტუს სამეფო, განადგურდა ქართველ ტომთა გაერთიანებები (დიაუხი), რის შედეგად დაიწყო მცირე აზიიდან ჩრდილო – აღმოსავლეთით ამ ტომების მოძრაობა. ასე, მცირე აზიურ-ხეთური ტრადიციების მატარებელი მესხური ტომების ნაკადმა გადმოინაცვლა ჩრდილოეთით. მათი სახელი შემოინახა ათვისებულმა ტერიტორიებმა – მესხეთი, სამცხე და თვით იბერიის სახელმწიფოს ცენტრმა – არმაზი

1940 წელს მცხეთის არქეოლოგიურმა ექსპედიციამ არმაზისხევში გათხრების შედეგად აღმოაჩინა ე.წ. არმაზის ბილინგვა ანუ ქვის ბრტყელი ფილა ზედ ამოკვეთილი ორენოვანი (არამეული და ბერძნული) წარწერით (ბი – ორი, ლინგვა – ენა). ქვის ფილა, წარწერის მიხედვით, ყოფილა ახალგაზრდა ქალის სერაფიტას საფლავის ქვა.

არმაზისხევში, საერთოდ, გათხრების შედეგად გამოვლენილია ქართლის სამეფოს პიტიახშების ნეკროპოლი (სამაროვანი), ქვაყუთების სამარხებით. აქვე ყოფილა პიტიახშების რეზიდენცია. გამოვლენილია სამეურნეო ნაგებობები, კეთილმოწყობილი აბანო, მოზაიკური იატაკით, ცხელი და ცივი წყლის მილებით და სხვ.

წარწერის არამეული ტექსტი წაიკითხა და გაანალიზა ცნობილმა ქართველმა მეცნიერმა – აკად. გიორგი წერეთელმა, ხოლო ბერძნული – აკად. ს. ყაუხჩიშვილმა. ორივე ტექსტი თითქმის ანალოგიურია. გ. წერეთელმა ამ არამეულ დამწერლობას უწოდა ,,არმაზული დამწერლობა”.

წარწერა მრავალმხრივ მნიშვნელოვანი აღმოჩნდა:

1. მისი პალეოგრაფიული ანალიზის საფუძველზე გ. წერეთელმა წამოაყემა ახლებური ჰოპოთეზა, რომ ქართული დამწერლობა წარმოიქმნა არამეული დამწერლობიდან.
2.  წარწერის შინაარში უაღრესად მნიშვნელოვანია ქართლის სამეფოს სახელმწიფო წყობილების შესასწავლად.

წარწერაში აღნიშნულია, რომ:

სერაფიტა გარდაიცვალა 21 წლისა. ის ყოფილა ქართლის მეფის – ფარსმანის, პიტიახშის ზევახის ასული. მისი მეუღლე ყოფილა ქართლის მეფის ხსეფარნუგის მრავალ გამარჯვებათა მომპოვებელი ეზოსმოძღვარი იოდმანგანი. იოდმანგანის მამა კი (ე.ი სერაფიტას მამათილი), ყოფილა ფარსმან მეფის ეზოსმოძღვარი აგრიპა.

ბერძნული ტექსტის თარგმანი:

,,სერაფიტი, მცირე პიტიახშის, ზევახის ასული, პიტიახშ პუბლიკიოს აგრიპას ძის, იბერთა მეფის, ქსეფარნუგის მრავალი გამარჯვების მომპოვებელი ეზოსმოძრვარი, იოდმანგანის მეუღლე გარდაიცვალა ახალგაზრდა, 21 წლისა, რომელსაც ჰქონდა უბადლო სილამაზე.”

არამეული ტექსტის თარგმანი:

,,მე, სერაფიტი, ასული ზევახისა, მცირისა პიტიახშისა ფარსმან მეფისა, მეუღლე იოდმანგანისა – ძლევამოსილისა და მრავალი გამარჯვების მომპოვებელი ეზოსმოძღვრისა, ქსეფარნუგ მეფისა ძისა აგრიპა ეზოსმოძღვრისა ფარსმან მეფისა, ვაება ვაებისა. ის ვინც იყო… არადასრულებული და იმდენად კეთილი და მშვენიერი იყო, რომ არავინ იყო მსგავსი სილამაზით და გარდაიცვალა 21 წლისა.”

ამრიგად, წარწერაში დასახელებულია ორი მეფე: ფარსმანი და ხსეფარნუგი. ფარსმანი ეს არის წყაროებში ცნობილი ფარსმან II, რომელსაც ,,ქართლის ცხოვრებაში” ეწოდება ,,ფარსმან ქველი” და რომელიც მეფობდა II ს-ის პირველ ნახევარში. ამის მიხედვით წარწერა თარიღდება მეორე საუკუნით.

წარწერაში იხსენიება აგრეთვე ქართლის მეფის პიტიახში და მეფის ორი ეზოსმოძღვარი – აგრიპა და მისი ვაჟი იოდმანგანი. ამრიგად, უმაღლესი მოხელეობა სამემკვიდრეო ჩანს. შინაარსიდან ჩანს, რომ ეზოსმოძღვარი სარდალია ( შესაძლოა სამხედრო უწყების გამგებელი), რადგანაც მას მოუპოვებია მრავალი გამარჯვება.

,,არმაზის ბილინგვა” მოწმობს აგრეთვე, რომ ქართლის სამეფოში ამ დროს გავრცელებული ყოფილა არამეული და ბერძნული დამწერლობა და, შესაძლოა, ის ასრულებდა სახელმწიფო დამწერლობის როლს. ამას მხარს უჭერს ისიც, რომ მცხეთაშივე აღმოჩენილია მონოლინგვაც (ერთენოვანი არამეულწარწერიანი ქვის ფილა) და სხვა ძეგლები, არამეული და ბერძნული წარწერებით.

წყარო: www.ucnauri.com ; საქართველოს და მსოფლიოს ისტორია 11 კლ; საქართველოს ისტორიის წყაროები აბიტურიენტებისთვის; wikipedia.org .

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”