არქეოლოგია

მეცნიერებმა გიზას დიდ პირამიდაში დიდი ხნის დამალული ვიწრო სიცარიელე აღმოაჩინეს. ვარაუდობენ, რომ ეს აღმოჩენა ფარდას ახდის 4,500 წლის ძეგლის საიდუმლოს.

სიცარიელე დიდი გალერეის ზემოთ 30 მეტრის სიმაღლეზეა გადაჭიმული – დერეფანი, რომელიც დედოფლისა და მეფის პალატებს პირამიდის გულში აკავშირებს.

ჯერჯერობით არ არის ცნობილი, თუ რატომ არსებობს სიცარიელე ან არსებობს თუ არა იქ რაიმე ღირებული არტეფაქტები. სიცარიელე გალერიის მსგავსი გაბარიტებისაა, რომლის სიგრძე 50 მეტრია, სიმაღლე – 8 მეტრი, ხოლო სიგანე – 1 მეტრი.

მკვლევარები ვარაუდობენ, რომ ეს შეიძლება იყოს სამშენებლო მიზნით დატოვებული სიცარიელე – თხრილი, რომლითაც მშენებლები დიდ გალერეასა და მეფის პალატს უკავშირდებოდნენ, როცა პირამიდის დანარჩენი ნაწილი უკვე აშენებული იყო.

აღმოჩენა მაშინ გაკეთდა, როცა ფიზიკოსები დედამიწიდან კოსმოსში გამოთავისუფლებული ნაწილაკების საშუალებით პირამიდის შიდანაწილის გამოსახულებებს იღებდნენ.

არქეოლოგებმა, ისტორიკოსებმა და ფიზიკოსებმა აღმოჩენა შეაფასეს, როგორც გიზაში გაკეთებულ უდიდეს აღმოჩენად 19 საუკუნის შემდეგ.

ხეოფსის (ხუფუს) პირამიდა, იგივე გიზას დიდი პირამიდა — შვიდი საოცრებიდან ერთ–ერთი და ჩვენამდე მოღწეული ერთადერთი ნაგებობა, ყველაზე დიდი პირამიდა. მისი მშენებლობა ჩვენ წელთაღრიცხვამდე 26-ე საუკუნეში დაიწყო. პირამიდის სიმაღლე 147 მეტრი იყო, მაგრამ, დღესდღეობით, ის 136 მეტრია. მისი თითოეული გვერდის სიგრძე 233 მეტრია. 1 კილომეტრის გავლაა საჭირო, რომ შემოუარო ამ პირამიდას.

ამ პირამიდის მშენებლობისას ეგვიპტელებმა საოცარი არქიტექტურული ცოდნა გამოიყენეს, ეს კი იმაში გამოიკვეთება, რომ მასში გამოყენებული ლოდები იდეალურად ჯდება ერთმანეთში. მასზე დაახლოებით 2 300 000 ლოდი დაიხარჯა. მისმა მშენებლობამ 20 წელიწადს გასტანა და მასში ჩართული იყო დაახლოებით 100 ათასი მუშა. ხეოფსის პირამიდა ერთადერთია იმ შვიდი საოცრებიდან, რომელიც შემორჩა. ის დღესაც მიიჩნევა არქიტექტურის საუკეთესო ნიმუშად. პირამიდაში შესასვლელი განთავსდა 15 მეტრის სიმაღლეზე, საიდანაც ჩადიოდნენ მიწის ქვეშ უცნობი დანიშნულების კამერაში. შესასვლელიდან 9 მეტრში გზა იყოფოდა. აქედან ერთი უცნობი დანიშნულების იყო, ხოლო მეორე ადიოდა ზევით სამეფო კამერაში. დერეფნის შუა ნაწილიდან ჭერის სიმაღლე იზრდებოდა 8 მეტრამდე, შედეგად, აქ წარმოიქმნა ცრუ თაღი – ეს იყო დიდი გალერეა.

დიდი გალერეის დასაწყისში გალერეა იტოტებოდა და ეს გზა მიემართებოდა დედოფლის კამერაში. გალერეის ბოლოში, სამეფო კამერაში ხემიუნმა გამოიყენა საინჟირნო მიდგომა, რომელმაც გადაარჩინა სამეფო კამერა ჩამონგრევას, კერძოდ, კამერის თავზე განათავსა ხუთი ჰორიზონტალური ქვის ბლოკი, მათ შორის დატოვა სიცარიელე და ბოლოს გადახურა ორქანობიანი გადახურვით. ზემოდან წამოსული სიმძიმე გადანაწილდა გვერდებზე. პირამიდის ახლოს აღმოაჩინეს მზიური ნავი. აღსანიშნავია, რომ პირამიდის შიგნით არსებობს სავენტილაციო შახტები. ერთ–ერთი მიმართულია ორიონის თანავარსკვლავედისაკენ.

მეცნიერები აცხადებენ, რომ აღმოჩენა, რომელიც სამეცნიერო ჟურნალ Nature-ში გამოქვეყნდა, ნათელს მოჰფენს გიზას დიდი პირამიდის აგების საიდუმლოს.

წყარო: http://www.dailymail.co.uk/

მასალა მოამზადა:  თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

არქეოლოგებმა ანტიკური დროის ჩვილის გამოსაკვები ბოთლები აღმოაჩინეს.  მეცნიერები აცხადებენ, რომ გერმანიაში, ჩვილებთან ერთად დამარხულ კერამიკის ჭურჭელში ძროხის, ცხვრისა თხის რძის ქიმიური კვალია ნაპოვნი.

აღმოჩენილი ჭურჭლიდან უძველესი დაახლოებით 2,800-3,200 წლის წინათ, ბრინჯაოს ხანაშია დამზადებული. მსგავსი ნივთები სხვადასხვა ადგილასა ნეოლითის პერიოდში 7,000 წლის წინაა აღმოჩენილი.

„ვფიქრობ, ეს აღმოჩენა პირდაპირი მტკიცებულებაა იმისა, თუ რით კვებავდნენ ჩვილებს პრეისტორიულ ხანაში,“ – განაცხადა ბრიტანეთის ბრისტონის უნივერსიტეტის არქეოლოგმა ჯული დანიმ.

ანტიკური „ბოთლები“ მცირე ზომისაა, ისე რომ ბავშვებს თავადაც შეძლებოდათ მათი ხელში ჭერა. ზოგიერთ მათგანს მარტივი ფორმა ჰქონდა, ზოგს კი – სხვადასხვა ცხოველის.

წყარო :Reuters

მასალა მოამზადა : თამარ ტაბატაძემ 

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

მეცნიერებმა გაარკვიეს, რომ 2011 წელს იტალიაში, მოდენაში აღმოჩენილი წყვილის ჩონჩხი (რომლებსაც “მოდენას შეყვარებულებს” უწოდებენ), რომლებსაც ერთმანეთისთვის ხელები აქვთ ჩაკიდებული, კაცები არიან. ამის შესახებ ინფორმაციას BBC ავრცელებს.

მკვლევრებს აქამდე წყვილის ჩონჩხის სქესის დადგენა არ შეეძლოთ, თუმცა დღეს უკვე, ახალი ტექნიკის გამოყენებით – კბილის ემალზე ცილის გამოყენებით, აღმოჩენილი ორი ჩონჩხის სქესი გამოარკვიეს – ორივე მათგანი კაცია.

რა ურთიერთობა ჰქონდათ ამ კაცებს ერთმანეთთან, რომელთა ჩონჩხიც ძველი წელთაღრიცხვით 4-6 საუკუნით თარიღდება უცნობია.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

კვლევამ დაადასტურა, რომ ცხოველის ნაშთიდან აღებული მსოფლიოში უძველესი დნმ დმანისში აღმოჩნდა. ამ ინფორმაციას ეროვნული მუზეუმი ავრცელებს. ინფორმაციის თანახმად, დმანისში აღმოჩენილი მარტორქის კბილის მინანქრიდან მეცნიერებმა შეძლეს გამოეყოთ 1.77 მილიონი წლის წინანდელი მნიშვნელოვანი გენეტიკური ინფორმაცია – ცილების პროტეომების თანმიმდევრობის სრული ჯაჭვი. ეს არის ცხოველის ნაშთიდან აღებული მსოფლიოში ყველაზე ძველი დნმ, რომელმაც მილიონი წლით დააძველა აქამდე ცნობილი ინფორმაცია, რომელიც კუნძულ იუკონზე (ჩრდილო-დასავლეთ კანადა) აღმოჩენილი 700.000 წლის წინანდელი ცხენიდან იყო მიღებული.

„დმანისში აღმოჩენილი უძველესი მარტორქის ბიომოლეკულარულ კვლევების შესახებ მსოფლიოს წამყვანი სამეცნიერო ჟურნალი “Nature” აქვეყნებს სტატიას სათაურით: Early Pleistocene enamel proteome from Dmanisi resolves Stephanorhinus phylogeny – დმანისში აღმოჩენილი ადრეპლეისტოცენური პერიოდის მარტორქის (Stephanorhinus) კბილის მინანქრიდან მიღებულმა პროტეონმა ახსნა უძველესი ფიოლოგენეზისი.

მეცნიერთა თქმით, „ესაა გარღვევა უძველეს ბიომოლეკულარულ კვლევებში, რაც საშუალებას აძლევს მეცნიერებს აღადგინონ ბევრად ადრეული ეპოქების ევოლუციური სურათი ვიდრე ეს დღემდე იყო შესაძლებელი, ასევე გამოიკვლიონ ცხოველების და ადამიანის წინაპრის ისტორია“.

ბიომოლეკულარული პროექტი შეიქმნა კოპენჰაგენის და საქართველოს ეროვნული მუზეუმის თანამშრომლობის ფარგლებში, აკადემიკოს დავით ლორთქიფანიძის და პროფესორ ესკე ვირსლევის ხელმძღვანელობით. ანალიზები ჩატარებულია კოპენჰაგენის, კემბრიჯის, მაქს პლანკის ინსტიტუტების ლაბორატორიებში. პალეონტოლოგიურ კვლევებში აქტიურად მონაწილეობდნენ იტალიელი მეცნიერები ფლორენციის უნივერსიტეტიდან. ქართველებთან ერთად, სტატიის ავტორები არიან მეცნიერები ევროპისა და აშშ-ს წამყვანი სამეცნიერო ცენტრებიდან.

დმანისის, როგორც პრეისტორიული ძეგლის აღმოჩენის ისტორია 1983 წელს დაიწყო, როდესაც პროფესორმა აბესალომ ვეკუამ, შუა საუკუნეების სამეურნეო ორმოში აღმოჩენილი მარტორქის კბილი განსაზღვრა. სიმბოლურია, რომ პირველი გენეტიკური ინფორმაციაც სწორედ მარტორქიდანაა მიღებული.

საქართველოს ეროვნულ მუზეუმში დაცული კოლექციები კაცობრიობის ისტორიისთვის უმნიშვნელოვანეს ინფორმაციას შეიცავს, რომელთა კვლევაში მსოფლიოს წამყვანი ლაბორატორიები მონაწილეობენ.

აღმოჩენისა და ახალი კვლევის შესახებ საქართველოს ეროვნული მუზეუმის გენერალურმა დირექტორმა, აკადემიკოსმა დავით ლორთქიფანიძემ და ფლორენციის უნივერსიტეტის პროფესორმა ლორენცო რუკიმ ისაუბრეს.

დმანისის პროექტის მხარდამჭერები არიან შოთა რუსთაველის საქართველოს ეროვნული სამეცნიერო ფონდი, საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემია და ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი“, – აღნიშნულია ეროვნული მუზეუმის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციაში.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ციმბირში, რუსეთში 40,000 წლის წინ გარდაცვლილი მგლის თავი აღმოაჩინეს. ცხოველის თავი ყინულისგან იმდენად კარგად არის შენახული, რომ ბეწვი, კბილები, ტვინი და სახის ქსოვილები ძირითადად დაუზიანებელია.

Siberian Times-ის ინფორმაციისთ, ცხოველის თავი ადგილობრივმა მამაკაცმა, პაველ იაფიმოვმა, იაკუტიაში, მდინარე ტირეხტიახის ნაპირებზე შარშან ზაფხულს აღმოაჩინა. მგლის თავი იაკუტიის მეცნიერებათა აკადემიას გადასცეს. მათ ნიმუშები და სხვა მონაცემები საზღვარგარეთ გაგზავნეს და იაპონელი და შვედი კოლეგების დახმარებით მისი დაახლოებითი ასაკი დაადგინეს.

მგლის თავი თანამედროვე მგელზე გაცილებით დიდია, ის ბეწვითაა დაფარული.

მგელს პლასტინაციას ჩაუტარებენ, რაც წყლისა და ცხიმის პლასტმასით შეცვლას გულისხმობს. პლასტინაცია თავს გახრწნისგან დაიცავს და ქსოვილებს სამეცნიერო მიზნებისთვის შემოინახავს.

წყარო : Reuters  

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

ჩინეთში, გუანდუნის პროვინციის ქალაქ ჰეიუანში 10 წლის ბიჭმა დინოზავრის 11 გაქვავებული კვერცხი იპოვა. გამოცემა Daily Mail-ის ცნობით, ეს ფაქტი წყალდიდობას უკავშირდება, რომლის შედეგადაც, ჰეიუანის მახლობლად ერთ-ერთ ხევში მიწა ჩამოიშალა, ბავშვმა კი კვერცხები ხევში თამაშისას აღმოაჩინა. აღსანიშნავია, რომ ბიჭმა სახელად გჟან იანჩჟე, დინოზავრის კვერცხის ცნობა შეძლო, რადგან აქამდე, მუზეუმში ჰქონდა ნანახი მსგავსი რამ. მას შემდეგ, რაც დედამისმა პოლიციას დაურეკა, ექსპერტებმა ხევში კიდევ 10 კვერცხი იპოვეს. თითოეული კვერცხის დიამეტრი, დაახლოებით, 9 სანტიმეტრია. მედიის მტკიცებით, კვერცხები 65 მილიონი წლისაა, თუმცა მუზეუმის თანამშრომლები ამბობენ, რომ ეს საკითხი დამატებით შესწავლას საჭიროებს. 

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

საქართველოს ეროვნული მუზეუმის საერთაშორისო არქეოლოგიური ექსპედიცია ტყიბულის მუნიციპალიტეტში მდებარე ცუცხვათის მღვიმოვანში მუშაობს.

საქართველოს ეროვნული მუზეუმის ინფორმაციით, ცუცხვათის ცამეტიარუსიანი მღვიმოვანის შესწავლა გასულ საუკუნეში საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის გეოგრაფიის ინსტიტუტის ინიციატივით დაიწყო. 1970-1971 და 1974-1975 წლებში საქართველოს ისტორიის სახელმწიფო მუზეუმი და პალეობიოლოგიის ინსტიტუტი აქ ერთობლივად აწარმოებდა არქეოლოგიურ გათხრებს. მღვიმოვანის ტერიტორიაზე მდებარე მღვიმეებში მიკვლეულ იქნა შუა პალეოლითის (ძველი ქვის ხანის შუა პერიოდი, დაახლ. 400 – 40 ათასი წლის წინ) ქვის იარაღები, ასევე, განამარხებული ცხოველების ძვლები. განსაკუთრებით აღსანიშნავია, მღვიმოვანის ტერიტორიაზე არსებულ ე.წ. „ბრინჯაოს მღვიმეში“ მოპოვებული ნეანდერტალელი ბავშვის საღეჭი კბილი, რომელიც ახალი კვლევების თანახმად დაახლ. 50 000 წლით თარიღდება.

ხანმოკლე ხასიათის საველე სამუშაოები ჩატარდა 1998-1999 და 2003-2004 წლებშიც, თუმცა, ფართომასშტაბიანი სამუშაოების მიუხედავად, მღვიმოვანის უდიდესი ნაწილი 2016 წლამდე შეუსწავლელი იყო.

2017 წლიდან საქართველოს ეროვნული მუზეუმის ცუცხვათის მღვიმოვანის შემსწავლელი საერთაშორისო არქეოლოგიური ექსპედიცია შოთა რუსთაველის საქართველოს ეროვნული სამეცნიერო ფონდის მხარდაჭერით, პროექტის „ნეანდერტალელები სამხრეთ კავკასიაში“ ფარგლებში, აგრძელებს მულტიდისციპლინურ კვლევას. ფართომასშტაბიან სამუშაოებში მონაწილეობენ საქართველოს ეროვნული მუზეუმის პალეოანთროპოლოგები, პალეონტოლოგები, პალინოლოგები, ქვის ხანის არქეოლოგები და გეოლოგები. ქართველ მკვლევრებთნ ერთად, ფრანგი და ამერიკელი მეცნიერები და 50-მდე ქართველი სტუდენტი არიან ჩართულები.

ახალი არქეოლოგიური სამუშაოების შედეგად ცუცხვათის მღვიმოვანში ნეანდერტალელთა არსებობის კვალთან ერთად გამოვლინდა ძეგლისათვის სრულიად ახალი, უკვე ჰომო საპიენსისათვის (მოაზროვნე ადამიანი, ანუ ჩვენი, თანამედროვე ადამიანის სახეობა) დამახასიათებელი ზედაპალეოლითური (ქვის ხანის გვიანი პერიოდი – 80000-12000 წლის წინანდელი) ფენები. ასევე, „ბრინჯაოს მღვიმეში“ გაითხარა ქალკოლითური (სპილენძ-ქვის ხანა, მეტალურგიის საწყისები) ნამოსახლარი.

„ცუცხვათის მღვიმოვანის ხასიათი, თანამედროვე მეთოდების პროგრესი, საქართველოს ეროვნულ მუზეუმში დაცული მასალა და ამ ძეგლებზე არსებული ხელუხლებელი კულტურული ფენები უნიკალურ შესაძლებლობას იძლევა დეტალურად გამოვიკვლიოთ ნეანდერტალელები, მათი ქცევა და თანამედროვე ადამიანთან ურთიერთობა თუ ურთიერთკავშირის შესაძლებლობა. ასევე, ვეცდებით გავცეთ პასუხები ნეანდერტალელთა გადაშენების მიზეზებს“.-აღნიშნულია ეროვნული მუზეუმის განცხადებაში.

საქართველოს ეროვნული მუზეუმის უფროსი მეცნიერ-თანამშრომელი ნიკოლოზ წიქარიძე ექსპედიციის სამეცნიერო ხელმძღვანელია

ცუცხვათის მღვიმე დაცულ ტერიტორიას წარმოადგენს და გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს დაცული ტერიტორიების სააგენტოს მმართველობაშია.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

ფრანგმა პალეონტოლოგისტებმა  ტერიტორიაზე, სადაც არქეოლოგიური გათხრები მიმდინარეობს, გიგანტური დინოზავრის ძვალი აღმოაჩინეს.

მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ ორმენტრიანი ბარძაყის ძვალიsauropod-ის სახელით ცნობილ მცენარეჭამია დინოზავრს ეკუთვნოდა. გრძელ კისრიანი და გრძელ კუდიანი დინოზავრის ეს სახეობა ფართოდ იყო გავრცელებული იურულპერიოდში, დაახლოებით 140 მილიონი წლის წინ.

„ეს ცხოველები დაახლოებით 40-50 ტონას იწონიდნენ,“ განაცხადა პარიზის ეროვნული  მუზეუმის პალეონთოლოგისტმა რონან ალანმა.

მისი ინფორმაციით, არქეოლოგებმა 2010 წლიდან დღემდე ქალაქ კონიაკთან ახლოს 40 სხვადასხვა სახეობის 7,500-ზე მეტინამარხი აღმოაჩინეს, რაც ევროპაში ერთ-ერთ უდიდეს აღმოჩენად ითვლება. 

Reuters

აწყურის საკათედრო ტაძრის რეაბილიტაციის მიმდინარეობისას მის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში კანკელის ფრაგმენტი აღმოაჩინეს. წინსაწარი სამეცნიერო შეფასებით, ღვთისმშობლის მიძინების სცენის ამსახველი ფრაგმენტი განვითარებული შუასაუკუნეების ხანისაა და ამ დრომდე შემორჩენილი არქიტექტურული ნაგებობის თანადროულია. ინფორმაციას კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტო ავრცელებს. 

ამავე დასკვნის მიხედვით, კანკელი მე-11 საუკუნისაა. ის თეძამის ტუფშია ნაკვეთი და ძალიან ჰგავს ამ პერიოდისთვის დამახასიათებელი კანკელების სტილისტურ ჯგუფს, რომელიც სვეტიცხოვლის, ალავერდის, შიო-მღვიმის, სამთავროსა და საფარას მონასტრების კანკელებითაა წარმოდგენილი.

ფრაგმენტს სააგენტოს სპეციალისტები უახლოეს დღეებში ადგილზე შეისწავლიან. სავარაუდოდ, სწორედ ახლადგამოვლენილი ობიექტის ნიმუში დაედება საფუძვლად აწყურის საკათედრო ტაძრის ახალი კანკელის დამზადების პროცესს. 

ამასთან, სააგენტოში აცხადებენ, რომ საპროექტო ცვლილების გამო აწყურის ტაძრის რეაბილიტაციის ვადა 2 წლით გადაიწევს და ის 2024 წელს დასრულდება.

აწყურის ღვთისმშობლის სახელობის ტაძრის რესტავრაცია ფონდი “ქართუ”-ს და კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს თანამშრომლობით 2016 წელს დაიწყო. ფონდი სარეაბილიტაციო სამუშაოებისთვის 12,5 მილიონ ლარზე მეტს გაიღებს. აღდგენილ ტაძარზე ქვის უძველესი არქიტექტურული დეტალები მაქსიმალურად შენარჩუნდება.

მეცნიერების საერთაშორისო ჯგუფმა შეისწავლა პალეოლითის ხანის ადამიანის თავის ქალა, რომელიც ცნობილია როგორც Cioclovina calvaria. შედეგად მათ დაასკვნეს, რომ ის ძალადობრივი სიკვდილით დაიღუპა. კვლევის შესახებ ინფორმაცია EurekAlert!-ში გამოქვეყნდა. 

მეცნიერებმა გააანალიზეს 33 ათასი წლის წინანდელი ადამიანის თავის ქალა, რომელიც სამხრეთ ტრანსილვანიაში იპოვეს. ქალაზე მარჯვენა მხარს მოტეხილობა ფიქსირდება. სპეციალისტებმა რამდენიმე ექსპერიმენტი ჩაატარეს, რათა ტრავმის წარმოშობა დაედგინათ. გაირკვა, რომ სიკვდილის დადგომამდე კაცმა ორი სახის ტრავმა მიიღო, როგორც ჩანს მას ბიტას მსგავსი საგნით რამდენჯერმე ძლიერად დაარტყეს. სპეციალისტები ასევე ამბობენ, რომ სიკვდილის მიზეზი ასევე შეიძლებოდა ყოფილიყო სხეულის სხვადასხვა ნაწილის დაზიანებაც, თუმცა მეცნიერებს მხოლოდ თავის ქალის შესწავლის შესაძლებლობა ჰქონდათ. 

საბოლოოდ, მეცნიერების დასკვნით, შედეგებით დგინდება, რომ ზედა პალეოლითის ხანა კულტურული და ტექნოლოგიური სირთულეების პერიოდი იყო: “ჩვენი კვლევა აჩვენებს, რომ ძალადობრივი ინტერპერსონალური ქცევა და მკვლელობა ადრეული თანამედროვე ევროპელების ქცევითი მოდელის შემადგენელი ნაწილია.