close

არქეოლოგია

არქეოლოგია

აღმოაჩინეს 237 მილიონი წლის წინანდელი ნამარხი, რომელსაც დინოზავრების ისტორიის გადაწერა შეუძლია

ბრაზილიელმა მკვლევრებმა 237 მილიონი წლის რეპტილიის ნამარხი აღმოაჩინეს. მათ მიაჩნიათ, რომ ეს არსება დინოზავრის წინამორბედია, თუმცა ზომაში მხოლოდ პატარა ძაღლის ხელაა.

საუბარია სილეზაურიდების ახალ სახეობაზე, რომელიც გვიანი ტრიასული პერიოდის გადაშენებულთა ოჯახს მიეკუთვნება.

როგორც ჟურნალ Nature-ის წინა კვლევაშია აღნიშნული, ცხოველების ეს ჯგუფი დინოზავრების უძველესი წინაპრებს მოიცავს. თუმცა, უშუალოდ ამ არსებებისა და დინოზავრების გადაკვეთის კვალი ძალიან ბლარია.

და, აი, ახლა მკვლევრებმა დინოზავრების უშუალო წინაპარს მიაკვლიეს.

არიან თუ არა ისინი დინოზავრები, დებატების საგნად რჩება, მაგრამ კვლევის ავტორები თვლიან, რომ ამ ნამარხს დინოზავრების ისტორიის გადაწერა შეუძლია. მეტიც, ამას თავად ფრინველების ევოლუციაზეც ბევრის თქმა შეუძლია.

პალეონტოლოგმა როდრიგო ტემპ მიულერმა ბრაზილიის სამხრეთით Gondwanax paraisensi 2015 წელს აღმოაჩინა. ეს არსება მაშინ ცხოვრობდა, როდესაც ძუძუმწოვრები და დინოზავრები ყალიბდებოდნენ. მიუხედავად 2015 წლის აღმოჩენისა, ამ მიმართულებით კვლევა მხოლოდ 2021 წელს დაიწყო.

მკვლევრების ნაწილს მიაჩნია, რომ ეს არსება ერთ-ერთი უძველესი დინოზავრია. როგორც ჩანს, მას რამდენიმე შესანიშნავი ანატომიური მახასიათებელი ჰქონდა. სწორედ ამ მახასიათებლების შესწავლა სურთ ახლა მეცნიერებს.

ეს მეტყველებს იმაზე, რომ დინოზავრებისა და პტეროზავრების წინამორბედები ბევრად უფრო მრავალფეროვანი არსებები იყვნენ, ვიდრე აქამდე წარმოგვედგინა. ცნობისთვის, პტეროზავრები ძირითადად მფრინავი ქვეწარმავლები იყვნენ. ეს სახეობა უშუალოდ არქოზავრების ევოლუციაზე მეტყველებს, რადგან კონკრეტული ჯგუფი მოიცავს როგორც ქვეწარმავლებს, ისე ფრინველებს.

კვლევის ავტორების თქმით, გადამწყვეტია ამ არსების ანატომიის, ბიოლოგიისა და ევოლუციის უკეთ გაგება.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
არქეოლოგიაბიოლოგიადედამიწაკვლევები

2 მილიარდი წლის ქანში ცოცხალი მიკრობები აღმოაჩინეს

მეცნიერებმა სამხრეთ აფრიკაში 2 მილიარდი წლის ქანის ნიმუში მოიპოვეს, რომლის შესწავლის შედეგადაც იქ ცოცხალი მიკრობები აღმოაჩინეს. ეს უძველესი მსგავსი გეოლოგიური აგრეგატია, რომელშიც აქტიურ მიკროორგანიზმებს მიაკვლიეს. აქამდე რეკორდი მხოლოდ 100 მილიონი წელი იყო, რაც უკანასკნელ მიგნებას უაღრესად მნიშვნელოვნად აქცევს.

“ამგვარი მიკრობების დნმ-ისა და გენომის გამოკვლევის გზით შესაძლოა, დედამიწაზე არსებული ადრეული სიცოცხლის ევოლუციის შესახებ მეტი გავიგოთ”, — აცხადებს ტოკიოს უნივერსიტეტში მომუშავე იოჰე სუზუკი.

მან, კოლეგებთან ერთად, სამხრეთ აფრიკის ბუშველდის ვულკანურ კომპლექსში მდებარე უძველესი ქანი გააანალიზა, რომელიც მაგმის გაგრილების შედეგად წარმოიქმნა. ეს არეალი საკმაოდ დიდ ფართობს მოიცავს და მსოფლიოში მადნით ერთ-ერთი ყველაზე მდიდარია. ფორმირებიდან დღემდე ის თითქმის არ შეცვლილა, ამიტომ მიკრობებისთვის ხელსაყრელია.

ასეთი უძველესი ორგანიზმები ნელი მეტაბოლიზმის გამო გადარჩენას საკმაოდ დიდი ხნის განმავლობაში ახერხებენ და დედამიწის ზედაპირის ქვეშ ცხოვრობენ. ისინი ევოლუციასაც ნელა განიცდიან. სპეციალისტებმა მათ ქანის 30-სანტიმეტრიან ნიმუშში მიაგნეს, რომელიც 15 მეტრი სიღრმიდან ბურღის მეშვეობით მოიპოვეს. აღმოჩნდა, რომ თიხით ამოვსებულ მის ნაპრალებში მჭიდროდ თავმოყრილი მიკრობული უჯრედები იყო.

ფოტო: Y. Suzuki

იმის დასადასტურებლად, რომ ისინი იქ ბურღის მეშვეობით გარედან არ მოხვდნენ, მეცნიერებმა მიკრობების დნმ გამოიკვლიეს და მათში არსებული ცილების დასათვალიერებლად ინფრაწითელი სპექტროსკოპიის მეთოდიც გამოიყენეს. საბოლოოდ, დადგინდა, რომ ისინი მართლაც არქაული ორგანიზმები არიან, თანაც ზოგი მათგანი ჯერ კიდევ ცოცხალი იყო.

ეს დედამიწის წარსულის შესახებ გვაწვდის ინფორმაციას, მაგრამ მხოლოდ ამით არ შემოიფარგლება. სიცოცხლის კვალს კაცობრიობა სხვა პლანეტებზეც ეძებს, პირველ რიგში კი მარსზე. შესაძლოა, ცოცხალი ორგანიზმები იქაც ზედაპირის ქვეშ არსებობდნენ. წითელ პლანეტაზე ქვების ნიმუშები მარსმავალმა Perseverance უკვე შეაგროვა და მათი დედამიწაზე ჩამოტანა იგეგმება.

ახალი ნაშრომი გამოცემაში Microbial Ecology გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
არქეოლოგია

მეცნიერებმა ატლანტის ოკეანის სიღრმეში „დაკარგული ქალაქი“ აღმოაჩინეს

მეცნიერებმა ატლანტის ოკეანის სიღრმეში „დაკარგული ქალაქი“ აღმოაჩინეს, რომელიც დედამიწაზე არასდროს უნახავთ.

ახლახან მეცნიერები წააწყდნენ „დაკარგულ ქალაქს“ ატლანტის ოკეანეში, რომელიც რეალურად არის რამდენიმე ზღვის ცხოველის სახლი და, ალბათ, ჰყავს თავის ბინადარიც.

ეს დაკარგული ქალაქი შედგება რამდენიმე კლდოვანი, კოშკიანი სტრუქტურებისგან, რომლებიც მდებარეობს შუა ატლანტიკური მთის ქედის დასავლეთით.

ქალაქში არის უზარმაზარი კედლები, ასევე სვეტები და მონოლითებიც კი, რომელთა სიმაღლე 60 მეტრს აღემატება.
ეს არ არის უძველესი ადამიანური ცივილიზაციის ადგილი, რომელიც დაფარული იყო ზღვის დონის აწევით, მაგრამ მისი აღმოჩენა მაინც საყურადღებოა მეცნიერების სამყაროში.

2000 წელს, აღმოჩენის შემდეგ მას რეალურად ეწოდა “დაკარგული ქალაქი”. Science Alert-ის თანახმად, ეს არის ყველაზე ხანგრძლივად ცოცხალი გარემო ოკეანეში.

სხვა ადგილებისგან განსხვავებით, აქ წარმოებული ნახშირწყალბადები მზის შუქით არ იქმნება, ისინი 750-900 მეტრზე დგანან წყლის ქვეშ, სადაც სინათლე არ აღწევს (დაახლოებით 1000 მეტრზე).

სამაგიეროდ, ის ეყრდნობა ქიმიურ რეაქციებს, რომლებიც ხდება ზღვის ფსკერზე. ამ აღმოჩენამ გაამარტივა იმისი კვლევა, თუ როგორ წარმოიშვა სიცოცხლე ჩვენს პლანეტაზე 3,7 მილიარდი წლის წინ.

ბერძნული მითოლოგიის პატივსაცემად, დაკარგული ქალაქის ყველაზე მაღალ მონოლითს პოსეიდონი ეწოდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
არქეოლოგია

ნაჭუჭში მოქცეული ისტორია: მკვლევრებმა შემთხვევით გატეხეს კვერცხი, რომელმაც 10 საუკუნეს გაუძლო

დაახლოებით ათასი წლის წინ იავნეში, ისრაელში, ქათამმა კვერცხი დადო. მან ნარჩენებში ამოყო თავი და ათი საუკუნე გაატარა აქ, სანამ 2021 წელს იგი არქეოლოგებმა არ იპოვეს და შემთხვევით არ გატეხეს.

გამოცემა Haaretz-ის მიხედვით, ისრაელის ანტიკვარიატის განყოფილების (IAA) მკვლევრები იავნეში გათხრებს ატარებდნენ, რადგან ქალაქში მშენებლობის დაწყება იგეგმებოდა. არქეოლოგებს სურდათ, უკანასკნელი შანსით ესარგებლათ და წარსულის შესახებ რაც შეიძლება მეტი ინფორმაცია მოეპოვებინათ. სწორედ ამ დროს ისინი, არც მეტი, არც ნაკლები, ქათმის კვერცხს გადააწყდნენ და მისი ამოღება გადაწყვიტეს.

დიდი ძალისხმევის შედეგად იგი მიწიდან უვნებელი ამოიტანეს. არქეოლოგები, როგორც წესი, მხოლოდ ცალკეულ ფრაგმენტებს პოულობენ ხოლმე, ამიტომ მთლიანი კვერცხის აღმოჩენა მათთვის განსაცვიფრებელი აღმოჩნდა (განსაკუთრებით, თუ გავითვალისწინებთ, რომ ახალი კვერცხის ნაჭუჭიც კი ძალიან მყიფეა).

“ადრეული პერიოდიდან კვერცხის ნაჭუჭის ფრაგმენტებიც არის აღმოჩენილი — მაგალითად, დავითის ქალაქში, კესარიასა და აპოლონიაში”, — განაცხადა ლი პერი გალმა, IAA-ს მკვლევარმა და უძველესი ხანის მეფრინველეობის მთავარმა ექსპერტმა — “მაგრამ მყიფე ნაჭუჭის გამო მთლიანი კვერცხები თითქმის არასოდეს შემონახულა”.

როგორც ჩანს, კვერცხი მთელი ამ დროის განმავლობაში ხელუხლებელი იყო. იგი არათუ გატეხილა, არამედ არც კი დამპალა, რადგან საპირფარეშოში, რბილ ნარჩენებში, იყო ჩაგდებული; აქ იგი უჟანგბადო პირობებმა დაიცვა. გათხრებსაც კი უვნებელი გადაურჩა, თუმცა მისი მთლიანობა ბოლოს მაინც დაირღვა ისრაელის ანტიკვარიატის ლაბორატორიაში: 1000 წლის კვერცხი აქ შემთხვევით გაუტყდათ.

კვერცხი, რომელმაც ათ საუკუნეს გაუძლო

ფოტო: Dafna Gazit / Israel Antiquities Authority

დადგა საკითხი, რომ ძვირფასი აღმოჩენა ამის გამო მთელს თავის ღირებულებას დაკარგავდა. ალბათ, ერთგვარი შეხსენებაც იქნებოდა იმის, თუ რამდენად მყიფეა ისტორიასთან ჩვენი კავშირი.

მიუხედავად ამისა, კვერცხზე დაკვირვების შემდეგ მეცნიერებმა შენიშნეს, რომ მისი შიგთავსი არ დაზიანებულა. მკვლევრებს მისი დნმ-ის გამოკვლევის საშუალება მაინც მიეცათ. მეტიც, მათ აღიარეს, რომ შეიძლებოდა, ანალიზისთვის კვერცხი მიზანმიმართულადაც გაეტეხათ. IAA-მ შემდგომში ისიც დაამატა, რომ სპეციალისტმა კვერცხის ნაჭუჭი აღადგინა.

საბოლოო ჯამში, მიუხედავად სირთულეებისა, მკვლევრებისთვის ნაშრომი მაინც წარმატებული აღმოჩნდა. გათხრების ადგილზე სხვა საგნებიც იპოვეს, მათ შორის ზეთის უნიკალური სანათი და ძვლისგან დამზადებული თოჯინები. ასეთი სანათები მხოლოდ XI საუკუნისთვის იყო დამახასიათებელი. არქეოლოგებმა ივარაუდეს, რომ კვერცხიც ამ პერიოდიდან უნდა ყოფილიყო და მისი ასაკი სწორედ ამის მიხედვით დაასკვნეს.

ათსაუკუნოვანი კვერცხი მეცნიერებს ადგილის ისტორიის სიღრმისეულად გაგებაში დაეხმარება. როგორც გალმა დასძინა, “ეს გლობალური მასშტაბითაც კი ძალიან იშვიათი აღმოჩენაა”.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
არქეოლოგიაისტორია

ახალმა ექსპედიციამ დაადგინა, რომ „ტიტანიკის“ ცნობილი მოაჯირი გემს მოსძვრა და ოკეანის ფსკერზეა

ახალმა ექსპედიციამ „ტიტანიკის“ ნელი დაშლის შედეგები დააფიქსირა.

როგორც BBC წერს, ივლისსა და აგვისტოში ცნობილ ლაინერის ნანგრევებამდე RMS Titanic Inc-ის ექსპედიციამ მიაღწია. კომპანიის ორმა დისტანციურად მართვადმა აპარატმა ორ მილიონზე მეტი ფოტო გადაიღო და დაადგინა, რომ გემს ცნობილი მოაჯირი მოძვრა და ახლა ის ნანგრევებიდან 800 მეტრში, ოკეანეს ფსკერზე დევს. სპეციალისტების ვარაუდით, მოაჯირის ნაწილის, რომლის სიგრძეც დაახლოებით 4,5 მეტრია, გემს გასული 2 წლის განმავლობაში მოსძვრა.

ის, რომ გემი იშლება წინა ექსპედიციებმაც დაადგინეს. ამ ეტაპზე კომპანია ფოტოების შესწავლით არის დაკავებული და ნანგრევების 3D რუკას ადგენს. მომავალში ზაფხულში გადაღებულ ახალ ფოტოებსაც გამოაქვეყნებენ.

„ტიტანიკი“ 1912 წლის აპრილში ჩაიძირა, კატასტროფას 1 500 ადამიანი ემსხვერპლა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
არქეოლოგიადედამიწა

გრენლანდიაში უძველესი გიგანტური მტაცებელი ჭიების ნამარხები აღმოაჩინეს

ვიდრე ჩვენს პლანეტაზე სიცოცხლე მრავალ განშტოებად დაიყოფოდა, დედამიწა „ჭიების პლანეტა“ იყო, სადაც დაკლაკნილი მილის მსგავსი არსებები ბატონობდნენ.

ცხოველთა ამ უძველესი სამეფოს ერთ-ერთი მბრძანებელი — გიგანტური მტაცებელი ჭია, ახლახან აღმოაჩინეს ნამარხის ფორმით.

დაახლოებით 518 მილიონი წლის წინ, თითქმის 30 სანტიმეტრის სიგრძის ჭია წყლის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ცხოველი უნდა ყოფილიყო. შედარებით გიგანტური ყბებით, გრძელი საცეცებითა და ტალღოვანი ფარფლებით, ის სხვა არსებათა საშინელი მტერი უნდა ყოფილიყო.

მკვლევართა საერთაშორისო ჯგუფმა, რომელსაც კორეის პოლარულ კვლევათა ინსტიტუტის (KPRI) ექსპერტები ხელმძღვანელობდნენ, ამ ახალ სახეობას ოფიციალურ სახელად Timorebestia koprii უწოდა; სახელის პირველი ნაწილი ლათინურად „ტერორის მხეცებს“ ნიშნავს.

„ისინი იმ პერიოდის გიგანტები იყვნენ და კვების ჯაჭვის სათავესთან ახლოს უნდა ყოფილიყვნენ. ამის გამო, ისინი მნიშვნელობით დღევანდელი ოკეანეების მთავარ მტაცებელთა ეკვივალენტი უნდა ყოფილიყვნენ, როგორც ზვიგენები და სელაპები კემბრიულ პერიოდში“, — ამბობს ბრისტოლის უნივერსიტეტის დედამიწის მეცნიერი ჯეიკობ ვინტერი.

ამ სახეობის აღმოჩენა ეფუძნება გრენლანდიაში აღმოჩენილ 13 ნამარხს. ზოგიერთი ნამარხის საჭმლის მომნელებელ სისტემაში მეცნიერებმა საკვების კვალიც იპოვეს. კონკრეტულად კი ორსაგდულიანი ფეხსახსრიანის, სახელად Isoxys-ის.

დღეს Timorbestia-ს ნათესავები არიან ე. წ. ჯაგარყბიანი ჭიები (ქეტოგნათები), რომლებიც ოკეანის სხვა მრავალ ბინადართან შედარებით, ნამდვილად ციცქნები არიან. მიუხედავად ამისა, ეს ჭიები მაინც მნიშვნელოვან მტაცებლებს წარმოადგენენ თანამედროვე კვების ჯაჭვში და ძირითადად ფიტოპლანქტონით იკვებებიან.

ჯაგარყბიანების წინაპართა ნამარხები 538 მილიონი წლის წინანდელია. ანუ, ისინი რამდენიმე მილიონი წლით უფრო ძველია, ვიდრე უძველეს ფეხსახსრიანთა, მაგალითად, მწერების, ობობებისა და კობოსნაირების ჩვენთვის ცნობილი ნამარხები.

„დიდი ალბათობით შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ ისინი იყვნენ მტაცებლები, რომლებიც ოკეანეში იქამდე დომინირებდნენ, ვიდრე მათ ადგილს ფეხსახსრიანები დაიკავებდნენ. სავარაუდოდ, მათო ბატონობა 10-15 მილიონ წელიწადს გრძელდებოდა, ვიდრე სხვა, უფრო წარმატებული ჯგუფები ჩაანაცვლებდნენ.

ისინი ერთადერთი მტაცებლები არ იყვნენ, რომლებმაც ეკოლოგიური ტახტი დაკარგეს. კემბრიული აფეთქებისას, სიცოცხლის სწრაფმა ევოლუციურმა დივერსიფიკაციამ კვების ჯაჭვი მკვეთრად შეცვალა.

ზოგიერთი მეცნიერის აზრით, ამ კრიტიკულ გარდატეხას საფუძველი „ჭიების პლანეტის“ ეპოქამ დაუდო.

მაგალითად, 2016 წლის კვლევაში ექსპერტები ირწმუნებიან, რომ უძველესი წყლის ჭიების მიერ მიღწეულმა ევოლუციურმა გარღვევებმა, მათ შორის ახალმა სტრატეგიებმა, ქცევებმა და ფსიქოლოგიამ, გაზარდა ოკეანის ეკოსისტემათა მრავალფეროვნება.

Timorebestia შეიძლება მნიშვნელოვანი ევოლუციური საფეხური ყოფილიყო მტაცებლებში შიდა ყბების განვითარებაში. მიუხედავად იმისა, რომ უძველესი ჯაგარყბიანები Timorebestia-ს ახლო ნათესავები იყვნენ, მსხვერპლს არა პირით, არამედ გარე ჯაგრებით იჭერდნენ.

„გრენლანდიის უკიდურეს ჩრდილოეთში ექსპედიციებისას, მრავალი საოცარი ორგანიზმი შევაგროვეთ. უახლოეს წლებში კიდევ უფრო ამაღელვებელი აღმოჩენები გვექნება, რომელთა საფუძველზეც უფრო მეტს გავიგებთ, როგორ გამოიყურებოდა და როგორ განვითარდა ცხოველთა ადრეული ეკოსისტემები“, — ამბობს კორეის პოლარულ კვლევათა ინსტიტუტის მკვლევარი ტაე იუნ პარკი.

კვლევა Science Advances-ში გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
არქეოლოგიაკულტურარელიგია და მეცნიერება

“არქეოლოგებმა ბიბლიური არტეფაქტი აღმოაჩინეს, რომელიც სავარაუდოდ, მოსეს მიერ, 10 მცნების მიღებასთანაა კავშირში“ – ინსბრუკის უნივერსიტეტი კვლევის დეტალებს აქვეყნებს

არ­ქე­ო­ლო­გებ­მა ავ­სტრი­ა­ში, ად­რე­უ­ლი ეკ­ლე­სი­ის სა­ლო­ცა­ვის ნან­გრე­ვებ­ში “მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი“ რე­ლი­გი­უ­რი რე­ლიკ­ვია აღ­მო­ა­ჩი­ნეს.

რო­გორც ინსბ­რუ­კის უნი­ვერ­სი­ტე­ტიწერს, არ­ქე­ო­ლო­გებ­მა მი­აკ­ვლი­ეს 1500 წლის წი­ნან­დელ სპი­ლოს ძვლის ყუთს, სა­დაც სა­თუ­თად იყო შე­ნა­ხუ­ლი არ­ტე­ფაქ­ტი. სა­ვა­რა­უ­დოდ, მას­ზე ასა­ხუ­ლია მო­სეს მიერ, სი­ნას მთა­ზე, ღმერ­თის­გან 10 მცნე­ბის მი­ღე­ბის სცე­ნე­ბი.

წრის ფორ­მის მე­მა­ტი­ა­ნე­ზე უნი­კა­ლუ­რი სცე­ნე­ბი იკ­ვე­თე­ბა. მკვლევ­რე­ბის თქმით, აქამ­დე მსოფ­ლი­ო­ში მსგავ­სი მნიშ­ვნე­ლო­ბის მხო­ლოდ 40 აღ­მო­ჩე­ნა გა­კეთ­და.

“ასე­თი რამ არ­ქე­ო­ლო­გის, რო­გორც მეც­ნი­ე­რის ცხოვ­რე­ბა­ში, მხო­ლოდ ერთხელ ხდე­ბა” – აღ­ნიშ­ნავს უნი­ვერ­სი­ტე­ტის მთა­ვა­რი არ­ქე­ო­ლო­გი ჯე­რალდ გრა­ბ­ჰე­რი.

ჯგუ­ფის ვა­რა­უ­დით, რე­ლიკ­ვია, რო­მის იმ­პე­რა­ტო­რის კონ­სტან­ტი­ნე დი­დის მიერ, ქრის­ტი­ა­ნო­ბის მი­ღე­ბი­დან და მი­ლა­ნის ედიქ­ტის გა­მო­ცე­მი­დან, 100 წელ­ზე ნაკ­ლებ დრო­ში არის შექ­მნი­ლი.

აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, რომ 380 წელს იმ­პე­რა­ტორ­მა თე­ო­დო­სი­ამ გა­მოს­ცა თე­სა­ლო­ნი­კის ედიქ­ტი, რო­მელ­მაც ქრის­ტი­ა­ნო­ბა რო­მის იმ­პე­რი­ის ოფი­ცი­ა­ლურ რე­ლი­გი­ად აღი­ა­რა. ეს მოხ­და აღ­მო­ჩე­ნი­ლი სპი­ლოს ძვლის ყუ­თის დამ­ზა­დე­ბამ­დე 1644 წლით ადრე.

ინსბ­რუ­კის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის კვლე­ვის მი­ხედ­ვით, რე­გი­ო­ნი, სა­დაც არ­ქე­ო­ლო­გებ­მა იმუ­შა­ვეს, ოდეს­ღაც რო­მის იმ­პე­რი­ას ეკუთ­ვნო­და და ეკ­ლე­სია, იმ­პე­რა­ტო­რის მიერ კა­ნონ­მდებ­ლო­ბის მი­ღე­ბამ­დე სა­ვა­რა­უ­დოდ წარ­მარ­თუ­ლი სა­კურ­თხე­ვე­ლი იყო.

არ­ტე­ფაქ­ტზე გა­მო­სა­ხუ­ლია წვე­რე­ბი­ა­ნი, გრძე­ლი სა­მო­სით შე­მო­სი­ლი მა­მა­კა­ცე­ბი. მას­ზე ასა­ხუ­ლია ძვე­ლი და ახა­ლი აღ­თქმის სცე­ნე­ბი.

მა­თი­ვე თქმით, შე­საძ­ლოა ეს იყოს მოსე, რო­მე­ლიც ღვთის­გან სი­ნას მთა­ზე 10 მცნე­ბას იღებ­და. კი­დევ ერთი სცე­ნა შე­იძ­ლე­ბა იყოს იე­სოს მკვდრე­თით აღ­დგო­მა.

ეკ­ლე­სია და­ახ­ლო­ე­ბით 60 ფუტი სიგ­რძი­სა იყო და მის შე­სას­ვლელ­თან მარ­მა­რი­ლოს ზღურ­ბლით. სამ­ხრე­თით და და­სავ­ლე­თით იყო სა­მარ­ხე­ბი – ჯგუფ­მა აღ­მო­ა­ჩი­ნა იმ ადა­მი­ა­ნე­ბის ნაშ­თე­ბი, რომ­ლე­ბიც ოდეს­ღაც ცხოვ­რობ­დნენ რე­გი­ონ­ში.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
არქეოლოგიაისტორიასაქართველო

მსოფ­ლი­ო­ში უძ­ვე­ლე­სი ამორ­ძა­ლი სა­ქარ­თვე­ლო­შია აღ­მო­ჩე­ნი­ლი: ქალი სამხედრო პატივით, იარაღით იყო დაკრძალული

დღეს­დღე­ო­ბით მსოფ­ლი­ო­ში უძ­ვე­ლე­სი ამორ­ძა­ლი სა­ქარ­თვე­ლო­შია აღ­მო­ჩე­ნი­ლი, თუმ­ცა ამის შე­სა­ხებ ცო­ტამ თუ იცის.

1927 წელს ქარ­თუ­ლი არ­ქე­ო­ლო­გი­ის ერთ-ერ­თმა ფუ­ძემ­დე­ბელ­მა გი­ორ­გი ნი­ო­რა­ძემ გა­თხა­რა და შე­ის­წავ­ლა სა­მარ­ხი, რო­მე­ლიც დღე­ვან­დე­ლი მო­ნა­ცე­მე­ბით, მებ­რძო­ლი ქა­ლის ყვე­ლა­ზე ად­რე­ულ სა­მარ­ხად მი­იჩ­ნე­ვა მსოფ­ლი­ო­ში.

“მსოფ­ლი­ოს არ­ქე­ო­ლო­გი­ურ­მა ლი­ტე­რა­ტუ­რამ ჯერ კი­დევ არ იცის არც ერთი შემ­თხვე­ვა, რომ ეპო­ვოთ ბრინ­ჯა­ოს მახ­ვი­ლით, ხან­ჯლი­თა და შუ­ბით შე­ი­ა­რა­ღე­ბუ­ლი ქალი, რო­გორც ამას ად­გი­ლი ჰქონ­და ზემო ავ­ჭა­ლა­ში, და თუ გა­მო­ჩე­ნი­ლი მსოფ­ლიო მეც­ნი­ე­რი მონ­დე­ლი­უ­სი და­ნი­ა­ში აღ­მო­ჩე­ნი­ლი ხან­ჯლით შე­ი­ა­რა­ღე­ბულ ქა­ლებს უკავ­ში­რებ­და ამა­ზო­ნე­ბის ანუ ამორ­ძა­ლე­ბის შე­სა­ხებ წარ­მო­შო­ბილ მო­თხრო­ბებს, მით უმე­ტეს, ჩვენ უფრო მეტი სა­ფუძ­ვე­ლი გვაქვს ვი­ფიქ­როთ, რომ ზემო ავ­ჭა­ლის შე­ი­ა­რა­ღე­ბუ­ლი ადა­მი­ა­ნი, რო­მელ­საც ჭრი­ლო­ბა ჰქონ­და მი­ღე­ბუ­ლი, მე­ო­მა­რი ქალი უნდა ყო­ფი­ლი­ყო, ქალი, რო­მელ­მაც ცხე­ნოს­ნო­ბა კარ­გად იცო­და”, – წერს 1931 წელს გი­ორ­გი ნი­ო­რა­ძე.

მისი ჩა­ნა­წე­რე­ბი­დან ირ­კვე­ვა, რომ სა­მარ­ხი 1927 წლის დე­კემ­ბერ­ში აღ­მო­ა­ჩი­ნეს ავ­ჭა­ლა­ში. გი­ორ­გი ნი­ო­რა­ძემ სა­მარ­ხი გახ­სნა, სა­დაც სამ­ხედ­რო პა­ტი­ვით დაკ­რძა­ლუ­ლი ქა­ლის ნეშ­ტი აღ­მოჩ­ნდა. არ­ქე­ო­ლო­გის ყუ­რა­დღე­ბა მი­იქ­ცია ბრინ­ჯა­ოს ხმლის ფრაგ­მენ­ტმა, თა­ვის ქა­ლა­ზე ჭრი­ლო­ბის კვალ­მა და იმ სამ­კა­უ­ლებ­მა, რომ­ლე­ბიც, მეც­ნი­ე­რის მტკი­ცე­ბით, ძვ. წ. XI-IX სა­უ­კუ­ნე­ებ­ში ამორ­ძალს საფ­ლავ­ში ჩა­ა­ტა­ნეს.

sasaxle-3-70717-1679728630.jpg

ნივ­თე­ბი, რო­მე­ლიც სა­მარხში აღოჩ­ნდა

ის, რომ შე­ი­ა­რა­ღე­ბუ­ლი ადა­მი­ა­ნი ნამ­დვი­ლად ქალი იყო, და­დას­ტურ­და ან­თრო­პო­ლო­გი­უ­რი კვლე­ვე­ბი­თაც. სა­ქარ­თვე­ლო­ში ეს აღ­მო­ჩე­ნა არა­სო­დეს გახ­მა­უ­რე­ბუ­ლა. ჩონ­ჩხი უკვე ათწლე­უ­ლე­ბია, ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის სა­ცავ­ში ინა­ხე­ბა.

ეს მხო­ლოდ რამ­დე­ნი­მე თვის წინ გახ­და ცნო­ბი­ლი. ეკუთ­ვნის თუ არა სა­მარ­ხი მი­თურ პერ­სო­ნაჟს, ამორ­ძალს და რა შე­იძ­ლე­ბა გა­კეთ­დეს მისი და­მა­ტე­ბი­თი შეს­წავ­ლი­სათ­ვის, სა­ქარ­თვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის, ის­ტო­რი­ი­სა და არ­ქე­ო­ლო­გი­ის სა­მეც­ნი­ე­რო მი­მარ­თუ­ლე­ბის ხელ­მძღვა­ნე­ლი მი­ხე­ილ აბ­რა­მიშ­ვი­ლი “კვი­რის პა­ლიტ­რას­თან” სა­უბ­რობს:

– ეს უნი­კა­ლუ­რი კო­ლექ­ცია ინა­ხე­ბა ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უმ­ში და თა­რიღ­დე­ბა ძვ.წ. XI-IX სა­უ­კუ­ნე­ე­ბით. ასე რომ, ავ­ჭა­ლა­ში აღ­მო­ჩე­ნი­ლი მე­ო­მა­რი ქალი შე­საძ­ლოა მსოფ­ლი­ო­ში უძ­ვე­ლე­სი ამორ­ძა­ლია. თა­ვის ქა­ლის მო­ცუ­ლო­ბის, ძვლე­ბის წო­ნის, პა­ტა­რა ზო­მის კბი­ლე­ბი­სა და კი­დევ რამ­დე­ნი­მე ნიშ­ნის მი­ხედ­ვით თა­ვი­დან­ვე დად­გინ­და, რომ სა­მარხში ნამ­დვი­ლად ქალი იყო.

ორი თვის წინ კი თა­ნა­მედ­რო­ვე მე­თო­დით კი­დევ ერთხელ გა­ნი­სა­ზღვრა სქე­სი და ასა­კი. თა­ვის ქა­ლა­ზე სქე­სის გან­მსა­ზღვრე­ლი 26 ნი­შა­ნია… გი­ორ­გი ნი­ო­რა­ძის შე­ფა­სე­ბით, ეს უნდა ყო­ფი­ლი­ყო 30-40 წლის 1.47 სი­მაღ­ლის ქალი. ნი­ო­რა­ძე სა­მარ­ხის პე­რი­ოდს ბრინ­ჯა­ოს ხა­ნის მი­წუ­რუ­ლი­თა და რკი­ნის ხა­ნის და­სა­წყი­სით გან­სა­ზღვრავს. ზუს­ტად ვერ ვი­ტყვით, ქალი რო­მელ რა­სას გა­ნე­კუთ­ვნე­ბო­და ან რა კულ­ტუ­რით ცხოვ­რობ­და, თუმ­ცა ამ დროს უკვე არ­სე­ბობ­და კლა­სობ­რი­ვი და­ყო­ფა და ვაჭ­რო­ბა. ქალი დიდ­გვა­რო­ვა­ნი უნდა ყო­ფი­ლი­ყო, რად­გან უამ­რა­ვი ძვირ­ფა­სი ნივ­თი ჩა­ა­ტა­ნეს სა­მა­რე­ში. საბ­რძო­ლო ია­რა­ღებ­ში გა­მორ­ჩე­უ­ლია მახ­ვი­ლი, რო­მელ­საც ბო­ლო­ში წვე­რი არა აქვს.

ეს სა­გან­გე­ბოდ კეთ­დე­ბო­და – წვე­რი­ა­ნი მახ­ვი­ლი უფრო მძი­მეა, უწ­ვე­რო კი მსუ­ბუ­ქია და გან­კუთ­ვნი­ლია მხო­ლოდ მხედ­რის­თვის. სა­მარხშიც აღ­მოჩ­ნდა ცხე­ნის თა­ვის ქა­ლის ნა­წი­ლე­ბიც, რაც მი­ა­ნიშ­ნებს, რომ ქალი ნამ­დვი­ლად ცხე­ნო­სა­ნი მე­ო­მა­რი იყო. ბუ­ნებ­რი­ვია, მებ­რძოლ ქალს საბ­რძო­ლო ია­რა­ღი და ცხე­ნიც ჩა­ა­ყო­ლეს, რაც ნიშ­ნავს, რომ დიდი პა­ტი­ვით და­უკ­რძა­ლავთ. ჩანს, ძვ. წ. XI-IX სა­უ­კუ­ნე­ებ­ში დღეს პო­პუ­ლა­რუ­ლი გენ­დერუ­ლი სტე­რე­ო­ტი­პე­ბი არ არ­სე­ბობ­და. იმ ად­გი­ლას კი­დევ რომ მო­ი­ძებ­ნოს სა­მარ­ხი, შე­იძ­ლე­ბა და­მა­ტე­ბი­თი დე­ტა­ლე­ბი აღ­მო­ვა­ჩი­ნოთ. რა სა­ი­დუმ­ლოს ინა­ხავს ზემო ავ­ჭა­ლის ეს ად­გი­ლი გა­თხრე­ბის შემ­დეგ გა­ვი­გებთ, თუმ­ცა ტე­რი­ტო­რი­ის ხე­ლახ­ლა შეს­წავ­ლა დიდ ფი­ნან­სურ და ადა­მი­ა­ნურ რე­სურსს მო­ი­თხოვს… იხილეთ სრულად

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
არქეოლოგიასაქართველო

“ამოვიდა სრულიად ახალი, აქამდე უცნობი ფრაგმენტიც, მიიჩნევა, რომ მე-5-მე-6 საუკუნის მოზაიკაა და ჰგავს ბიჭვინთურს“ – უნიკალური აღმოჩენა პეტრას ციხეში

“ქარ­თუ­ლი კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კვიდ­რე­ო­ბა უძ­ვე­ლე­სი მო­ზა­ი­კით გამ­დიდ­რდა. აჭა­რა­ში, პეტ­რას ცი­ხის სა­ე­პის­კო­პო­სო ტაძ­რის სა­კურ­თხე­ველ­ში აღ­მო­ჩე­ნი­ლია ია­ტაკ­ზე და­გე­ბუ­ლი მო­ზა­ი­კის ფი­ლე­ბი“ , – ინ­ფორ­მა­ცი­ას და ფო­ტო­ებს გოგა ჩა­ნა­დი­რი ავ­რცე­ლებს.

რო­გორც ფო­ტო­რა­ფი წერს, არ­სე­ბულ არ­ტე­ფაქ­ტებს თავ­და­პირ­ვე­ლად 1960- იან წლებ­ში მი­აკ­ვლი­ეს, თუმ­ცა დიდი ხნით ად­გი­ლი და­ი­ლუ­ქა. რამ­დე­ნი­მე დღის წინ კი აჭა­რის კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კვიდ­რე­ო­ბის სა­ა­გენ­ტოს სპე­ცი­ა­ლის­ტებ­მა და პო­ლო­ნე­თი­დან მოწ­ვე­ულ­მა ექ­სპერ­ტებ­მა სა­ო­ცა­რი აღ­მო­ჩე­ნე­ბი გა­ა­კე­თეს – მო­ზა­ი­კის ახა­ლი ფრაგ­მენ­ტი, რო­მე­ლიც მე-5-მე-6 სა­უ­კუ­ნის ნა­მუ­შევ­რად მი­იჩ­ნე­ვა.

“თავ­და­პირ­ვე­ლად, ნა­მუ­შე­ვარს არას­რუ­ლი სა­ხით 1960-იან წლებ­ში მი­აკ­ვლი­ეს, მას­ზე მუ­შა­ო­ბა კი შე­სა­ბა­მი­სი დრო­ის­თვის გა­და­დეს და მი­წით და­ხუ­რეს. სა­ბო­ლო­ოდ აღ­მო­ჩე­ნა რამ­დე­ნი­მე დღის წი­ნათ გახ­სნეს და მისი გაწ­მენ­და და­ი­წყეს. ამო­ვი­და სრუ­ლი­ად ახა­ლი, აქამ­დე უც­ნო­ბი ფრაგ­მენ­ტიც.

სა­მუ­შა­ო­ებს აჭა­რის კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კვიდ­რე­ო­ბის სა­ა­გენ­ტოს სპე­ცი­ა­ლის­ტე­ბი და პო­ლო­ნე­თი­დან მოწ­ვე­უ­ლი ექ­სპერ­ტი ახორ­ცი­ე­ლე­ბენ. გა­მო­სა­ხუ­ლია ვაზი და გაწ­მენ­დის შემ­დეგ უკვე კარ­გად იკი­თხე­ბა.

სა­ა­გენ­ტო მო­ზა­ი­კას პეტ­რას ცი­ხის მუ­ზე­უმ­ში გა­და­ი­ტანს და ყვე­ლას შე­ეძ­ლე­ბა ნახ­ვა.

მი­იჩ­ნე­ვა, რომ მე-5-მე-6 სა­უ­კუ­ნის მო­ზა­ი­კაა და ჰგავს ბიჭ­ვინ­თურს. სპე­ცი­ა­ლის­ტთა აზ­რით, რად­გან ფი­ლე­ბად არის შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი, მო­ტა­ნი­ლია გა­რე­დან და არა ად­გილ­ზეა დამ­ზა­დე­ბუ­ლი. შე­საძ­ლოა, ეს ტაძ­რის შე­სა­წი­რიც ყო­ფი­ლი­ყო.

შე­გახ­სე­ნებთ, რომ უძ­ვე­ლეს ქარ­თულ მო­ზა­ი­კად მიჩ­ნე­უ­ლია ძა­ლი­სის ნა­ქა­ლა­ქა­რის, კერ­ძოდ აბა­ნოს მო­ზა­ი­კა“, – წერს ჩა­ნა­დი­რი.

  • გარ­და ამი­სა, სა­ზო­გა­დო­ე­ბას მუ­ზე­უმ­ში მალე შე­ეძ­ლე­ბა ახ­ლად აღ­მო­ჩე­ნი­ლი ჭრა­ქის ხილ­ვა

“ჭრა­ქი, სულ ახა­ლი აღ­მო­ჩე­ნაა გო­ნი­ოს ცი­ხე­ში. მალე აქვე, მუ­ზე­უმ­ში ყვე­ლას შე­ეძ­ლე­ბა ნახ­ვა“, – აქ­ვეყ­ნებს ფო­ტოს გოგა ჩა­ნა­დი­რი.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
არქეოლოგიარელიგია და მეცნიერება

“არქეოლოგებმა ბიბლიური არტეფაქტი აღმოაჩინეს, რომელიც სავარაუდოდ, მოსეს მიერ, 10 მცნების მიღებასთანაა კავშირში“ – ინსბრუკის უნივერსიტეტი კვლევის დეტალებს აქვეყნებს

არ­ქე­ო­ლო­გებ­მა ავ­სტრი­ა­ში, ად­რე­უ­ლი ეკ­ლე­სი­ის სა­ლო­ცა­ვის ნან­გრე­ვებ­ში “მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი“ რე­ლი­გი­უ­რი რე­ლიკ­ვია აღ­მო­ა­ჩი­ნეს.

რო­გორც ინსბ­რუ­კის უნი­ვერ­სი­ტე­ტიწერს, არ­ქე­ო­ლო­გებ­მა მი­აკ­ვლი­ეს 1500 წლის წი­ნან­დელ სპი­ლოს ძვლის ყუთს, სა­დაც სა­თუ­თად იყო შე­ნა­ხუ­ლი არ­ტე­ფაქ­ტი. სა­ვა­რა­უ­დოდ, მას­ზე ასა­ხუ­ლია მო­სეს მიერ, სი­ნას მთა­ზე, ღმერ­თის­გან 10 მცნე­ბის მი­ღე­ბის სცე­ნე­ბი.

წრის ფორ­მის მე­მა­ტი­ა­ნე­ზე უნი­კა­ლუ­რი სცე­ნე­ბი იკ­ვე­თე­ბა. მკვლევ­რე­ბის თქმით, აქამ­დე მსოფ­ლი­ო­ში მსგავ­სი მნიშ­ვნე­ლო­ბის მხო­ლოდ 40 აღ­მო­ჩე­ნა გა­კეთ­და.

“ასე­თი რამ არ­ქე­ო­ლო­გის, რო­გორც მეც­ნი­ე­რის ცხოვ­რე­ბა­ში, მხო­ლოდ ერთხელ ხდე­ბა” – აღ­ნიშ­ნავს უნი­ვერ­სი­ტე­ტის მთა­ვა­რი არ­ქე­ო­ლო­გი ჯე­რალდ გრა­ბ­ჰე­რი.

ჯგუ­ფის ვა­რა­უ­დით, რე­ლიკ­ვია, რო­მის იმ­პე­რა­ტო­რის კონ­სტან­ტი­ნე დი­დის მიერ, ქრის­ტი­ა­ნო­ბის მი­ღე­ბი­დან და მი­ლა­ნის ედიქ­ტის გა­მო­ცე­მი­დან, 100 წელ­ზე ნაკ­ლებ დრო­ში არის შექ­მნი­ლი.

აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, რომ 380 წელს იმ­პე­რა­ტორ­მა თე­ო­დო­სი­ამ გა­მოს­ცა თე­სა­ლო­ნი­კის ედიქ­ტი, რო­მელ­მაც ქრის­ტი­ა­ნო­ბა რო­მის იმ­პე­რი­ის ოფი­ცი­ა­ლურ რე­ლი­გი­ად აღი­ა­რა. ეს მოხ­და აღ­მო­ჩე­ნი­ლი სპი­ლოს ძვლის ყუ­თის დამ­ზა­დე­ბამ­დე 1644 წლით ადრე.

ინსბ­რუ­კის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის კვლე­ვის მი­ხედ­ვით, რე­გი­ო­ნი, სა­დაც არ­ქე­ო­ლო­გებ­მა იმუ­შა­ვეს, ოდეს­ღაც რო­მის იმ­პე­რი­ას ეკუთ­ვნო­და და ეკ­ლე­სია, იმ­პე­რა­ტო­რის მიერ კა­ნონ­მდებ­ლო­ბის მი­ღე­ბამ­დე სა­ვა­რა­უ­დოდ წარ­მარ­თუ­ლი სა­კურ­თხე­ვე­ლი იყო.

არ­ტე­ფაქ­ტზე გა­მო­სა­ხუ­ლია წვე­რე­ბი­ა­ნი, გრძე­ლი სა­მო­სით შე­მო­სი­ლი მა­მა­კა­ცე­ბი. მას­ზე ასა­ხუ­ლია ძვე­ლი და ახა­ლი აღ­თქმის სცე­ნე­ბი.

მა­თი­ვე თქმით, შე­საძ­ლოა ეს იყოს მოსე, რო­მე­ლიც ღვთის­გან სი­ნას მთა­ზე 10 მცნე­ბას იღებ­და. კი­დევ ერთი სცე­ნა შე­იძ­ლე­ბა იყოს იე­სოს მკვდრე­თით აღ­დგო­მა.

ეკ­ლე­სია და­ახ­ლო­ე­ბით 60 ფუტი სიგ­რძი­სა იყო და მის შე­სას­ვლელ­თან მარ­მა­რი­ლოს ზღურ­ბლით. სამ­ხრე­თით და და­სავ­ლე­თით იყო სა­მარ­ხე­ბი – ჯგუფ­მა აღ­მო­ა­ჩი­ნა იმ ადა­მი­ა­ნე­ბის ნაშ­თე­ბი, რომ­ლე­ბიც ოდეს­ღაც ცხოვ­რობ­დნენ რე­გი­ონ­ში.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
1 2 3 19
Page 1 of 19