არქეოლოგია

არქეოლოგებმა საუდის არაბეთში მნიშვნელოვანი აღმოჩენა გააკეთეს, რაც მკვლევრებს ბრინჯაოს ხანის  კულტურის უკეთ გაცნობაში დაეხმარება. ქვეყნის ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში აღმოჩენილია მცირე ზომის სპილენძის გონგები, რომლებიც, ექსპერტების შეფასებით, უძველესი მუსიკალური ინსტრუმენტებია და დაახლოებით 4,000 წელსითვლის. აღნიშნული არტეფაქტები მიუთითებს, რომ იმდროინდელი არაბული საზოგადოების ცხოვრებაში მუსიკას მნიშვნელოვანი ადგილი ეკავა.

სპილენძისგან დამზადებულ გონგებს, რომლებიც ერთმანეთისგან ზომით განსხვავდება, სპეციალური ჟღერადობა ჰქონდათ, რაც სავარაუდოდ, ცერემონიალური, რიტუალური ან გასართობი მიზნებით გამოიყენებოდა.

განსაკუთრებით საინტერესოა ამ აღმოჩენის კონტექსტი ბრინჯაოს ხანის ვაჭრობისა და კულტურული გაცვლის თვალსაზრისით. არაბეთის ნახევარკუნძული ცნობილია, როგორც მნიშვნელოვანი სავაჭრო მარშრუტების გადაკვეთის ადგილი, რომელიც მესოპოტამიასა და ინდოეთს აკავშირებდა. ახლად აღმოჩენილი მუსიკალური ინსტრუმენტები კი მიუთითებს, რომ იმდროინდელი სავაჭრო ურთიერთობები არ შემოიფარგლებოდა მხოლოდ კერამიკით, მძივებითა და მეტალით. სავარაუდოდ, კულტურული მახასიათებლების გაცვლასაც დიდი მნიშვნელობა ენიჭებოდა. რაც შეეხება გონგების დამუშავების ტექნიკას, იგი მეტალურგიის სიღრმისეულ ცოდნაზე მეტყველებს.

„მუსიკა, შესაძლოა, საერთო ენა იყო, რომელიც სავაჭრო საქონელთან ერთად მოგზაურობდა დარითმებისა და ჟღერადობის მეშვეობით განსხვავებულ კულტურებს აკავშირებდა” – აცხადებს ექსპედიციის ერთ-ერთი ხელმძღვანელი.

სპილენძის გონგების აღმოჩენით კვლავ მტკიცდება, რომ არაბული კულტურა უფრო კომპლექსური დამრავალფეროვანია, ვიდრე აქამდე მეცნიერებსეგონათ. მკვლევრები ინსტრუმენტებისა და მათი კონტექსტის შესწავლას განაგრძობენ და იმედოვნებენ, რომ უფრო მეტს შეიტყობენ მუსიკისროლზე არაბულ საზოგადოებაში.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

ბელგიაში არსებულ რომაულ სასაფლაოზე არქეოლოგების მიერ აღმოჩენილი ჩონჩხი 2500 წლით უფრო ძველი აღმოჩნდა, ვიდრე თავდაპირველად ვარაუდობდნენ. ეს ყველაფერი არაა — დეტალურმა ანალიზმა გამოავლინა, რომ ის ათასწლეულების განმავლობაში სხვადასხვა ეპოქაში მცხოვრები სულ მცირე 5 სხვადასხვა ადამიანის ძვლებს შეიცავს.

მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ ამ ძვლებისგან ჩონჩხი ერთბაშადაა “შექმნილი” და არა ეტაპობრივად. მის გარშემო სხვა ძვლებსაც მიაგნეს, რაც მიანიშნებს, რომ ამ სამარხს დროდადრო იყენებდნენ. ჩონჩხი იქ ჩვილის პოზაში იყო მოთავსებული, რაც რომაული სასაფლაოსთვის უჩვეულოა. ამის მიუხედავად, თავის ქალასთან ახლოს რომაულ ქინძისთავს მიაგნეს, საიდანაც დაასკვნეს, რომ ეს რომაული ეპოქის სამარხი იყო.

2019 წელს მეცნიერებმა რადიონახშირბადული დათარიღების მეთოდით დაადასტურეს, რომ კრემატორიუმ-სასაფლაოს ნაშთები მართლაც ზემოხსენებულ ეპოქას ეკუთვნოდა, მაგრამ ჩონჩხის შესწავლამ სხვა შედეგები აჩვენა. მისი ფრაგმენტები ნეოლითის სამი სხვადასხვა პერიოდის აღმოჩნდა (ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 7000-3000 წლები).

ახალ კვლევაში მეცნიერებმა ჩონჩხის შესწავლის, რადიონახშირბადული დათარიღებისა და დნმ-ის გაშიფვრის მეთოდები გამოიყენეს. სწორედ ასე დაადგინეს, რომ ძვლები სულ მცირე 5 სხვადასხვა ადამიანს ეკუთვნოდა. რაც შეეხება რომაულ ქინძისთავს, ის ჩვენი წელთაღრიცხვით 69-210 წლებისაა.

თავის ქალა ქალს ეკუთვნის, რომელიც დაახლოებით III-IV საუკუნეებში ცხოვრობდა. ამან კითხვები გააჩინა, მაგალითად ის, თუ როგორ მოხვდა რომაული პერიოდის ადამიანის თავის ქალა ნეოლითურ სამარხში. ვარაუდობენ, რომ რომაელებმა კრემაციული ნაშთების დამარხვისას ძველი საფლავი შემთხვევით მოშალეს და შემდეგ მდგომარეობის გამოსასწორებლად იქ ჩონჩხის ეს ნაწილი და ქინძისთავი დაამატეს. მეორე მოსაზრებაა, რომ სხვადასხვა ძვალი მიზანმიმართულად გააერთიანეს და ჩვილის პოზის მსგავსად განალაგეს. როდის მოხდა ეს, უცნობია.

ახალი მიგნება ნეოლითური და რომაული პერიოდის ადამიანების შესახებაც გვაწვდის ინფორმაციას. როგორც ჩანს, ორივე შემთხვევაში საფლავებს მდინარესთან ახლოს თხრიდნენ. ეს გასაკვირი არაა, რადგან მდინარეები და წყლის სხვა ბუნებრივი რეზერვუარები საუკუნეების განმავლობაში გეოგრაფიულად და საკრალურად მნიშვნელოვან ადგილებად მიიჩნეოდა.

ავტორთა ნაშრომი გამოცემაში Antiquity გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ეგვიპტელი არქეოლოგები სენსაციური აღმოჩენის შესახებ იუწყებიან – მათ ეგვიპტის მეთვრამეტე დინასტიის ფარაონის თუტმოს II-ის 3500 წლიან სამარხავს მიაგნეს.

გავრცელებული ინფორმაციით, ეს პირველი ნაპოვნი სამეფო სამარხავია ტუტანხამონის სამარხავის შემდეგ. იგი ფივას მთაზე აღმოაჩინეს. მასში შესასვლელი კორიდორი მეცნიერებმა ჯერ კიდევ 2022 წელს აღმოაჩინეს, თუმცა მხოლოდ ახლა შეძლეს იმის დამტკიცება, რომ ის თუტმოს II-ს ეკუთვნის. არქეოლოგებმა ისეთ არტეფაქტებს მიაგნეს, რომლებიც მიუთითებენ იმაზე, რომ სამარხი ნამდვილად თუტმოს II-ს ეკუთვნის. მათ შორისაა – ვაზა, რომელსაც აწერია „გარდაცვლილი ფარაონი“, სარიტუალო ტექსტების ფრაგმენტები და სხვა.

„წარმოდგენილი არტეფაქტები გვაძლევენ საშუალებას დარწმუნებით ვთქვათ, რომ აღმოჩენილი სამარხავი ნამდვილად თუტმოს II-ს ეკუთვნის. ეს ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი არქეოლოგიური აღმოჩენაა ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში“, – განაცხადა ეგვიპტის უძველესი ნივთებისა და აღმოჩენების უმაღლესი საბჭოს გენერალურმა მდივანმა უმაღლესი განაცხადა მოჰამედ ისმაილ ჰალედმა.

აღსანიშნავია, რომ თავად ფარაონის მუმია XIX საუკუნეში სხვა ადგილას იყო ნაპოვნი, თუმცა ეს აღმოჩენა არქეოლოგებს ფარაონის ცხოვრებისა და მმართველობის შესახებ ახალ ინფორმაციას აძლევს. სამარხი ცუდ მდგომარეობაშია, მისი კედლები დაზიანებულია, დიდი ალბათობით, წყალდიდობის გამო, რომელიც ფარაონის გარდაცვალების შემდეგ მალევე მოხდა. ახლა მეცნიერები ცდილობენ გაარკვიონ რატომ გადაიტანეს ფარაონის ნეშტი სხვა ადგილას. ამით არქეოლოგებს ძველი ეგვიპტის ისტორიის კიდევ ერთი უცნობი ფურცლის გადაშლა სურთ.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

იტალიის ტრენტინოს პროვინციაში არქეოლოგებმა აღმოაჩინეს თითქმის 3,000 წლის წინანდელი მონუმენტური ნეკროპილი, რომელიც სრულყოფილად არის შენახული.ეს ნეკროპოლი თარიღდება ძველი წელთაღრიცხვით IX-VI საუკუნეებით და მდებარეობს ტრენტოს ქალაქში, ადიჯეს მდინარის მახლობლად.

ადგილმდებარეობის უნიკალური ბუნებრივი პირობების გამო, ნეკროპოლისი განსაკუთრებულად კარგად არის დაცული, რაც არქეოლოგებს საშუალებას აძლევს ზუსტად აღადგინონ ადრეული რკინის ხანის საზოგადოების სამარხი პრაქტიკები.

ნეკროპოლისში აღმოჩნდა ვერტიკალურად განლაგებული მრავალი სამარხი სტელა, რომლებიც სუბპარალელურ რიგებად არის ორგანიზებული. სტელები აღნიშნავენ ქვის კასეტებში მოთავსებულ კრემაციის ნაშთებს,რომლებიც შეფუთული იყო ქსოვილში და ასევე დამაგრებული გახლდათ ქინძისთავებით.

აღმოჩენილი არტეფაქტები, მათ შორის ლითონის იარაღები და ორნამენტული ობიექტები, კულტურულ კავშირებზე მიუთითებს იტალიურ გარემოებებთან. ეს ნეკროპოლისი ახალი ინფორმაციის წყაროა ადრეული რკინის ხანის საზოგადოების შესახებ და მნიშვნელოვანი აღმოჩენაა არქეოლოგიური კვლევებისთვის.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“