ასტრონომია - კოსმოსი

საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურზე ასტრონავტები პირველ ხილს მოიყვანენ, რომელიც არც მეტი, არც ნაკლები წიწაკა ჩილი იქნება. როგორც „ნასაში“ აცხადებენ, თუ ყველაფერი გეგმის მიხედვით წავიდა, წიწაკის თესლს კოსმოსურ სადგურზე მიმდინარე წლის ნოემბერში გააგზავნიან.

აღსანიშნავია, რომ ამ შემთხვევაში წითელი წიწაკა გახდება პირველი ხილი, რომელსაც ამერიკელი ასტრონავტები კოსმოსში მოიყვანენ.

„გვსურდა, შეგვერჩია ისეთი სახეობა, რომელიც ძალიან მაღალი არ იზრდება და კონტროლირებულ გარემოში, რომლის გამოყენებაც კოსმოსშია შესაძლებელი, ძალიან პროდუქტიულია,“ განაცხადა „ნასას“ მცენარეთა ფიზიოლოგმა რეი უილერმა.

როგორც ცნობილია, წიწაკა ჩილის ათასობით სახეობა არსებობს, არჩევანი ესპანიოლას სახეობის წიწაკაზე იმის გამო  შეჩერდა, რომ ის მაღალ ამპლიტუდაზე მოდის,  ზრდის მოკლე პერიოდი აქვს და ამასთან, ადვილად  დამტვერვადია. ის მდიდარია ც ვიტამინით, რაც კოსმოსის კვების რეჟიმისთვის აუცილებელია.  

ასტრონავტები და კოსმონავტები მცენარეებს კოსმოსში 1982 წლიდან წარმატებით ზრდიან. პირველი მცენარე – Arabidopsis-ი – კოსმოსში საბჭოთა კოსმოსური ხომალიდს – „სალიუტ 7“-ის ეკიპაჟმა 1982 წელს მოიყვანა.

აღსანიშნავია, რომ რუსი კოსმონავტები საკუთარ კოსმორუ ნაწარმს 2003 წლიდან მიირთმევენ, ამერიკელმა ასტრონავტებმა კი პირველი „კოსმოსური“ სალათის ფურცელი 2015 წელს დააგემოვნეს.

საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურზე სხვადასხვა ბოსტნეული მოჰყავთ, მათ შორის სალათის ფურცელი, მანგოლდი, ბოლოკი, ჩინური კომბოსტო და ბარდა. უნდა აღინიშნოს, რომ ბარდა ბოტანიკური თვალსაზრისით ხილია და ის რუსებს კოსმოსური სადგურის რუსულ ნაწილში წლებია მოჰყავთ, თუმცა ამერიკელ ასტრონავტებს აქამდე კოსმოსში არანაირი ხილი არ მოუყვანიათ და შესაბამისად, წიწაკა ჩილი გახდება პირველი ხილი, რომელსაც ისინი კოსმოსში გაზრდიან.

მცენარეებს მიკროგრავოტაციის პირობებში გაზრდა საკმაოდ უჭირთ, ვინაიდან მათი ფესვთა სისტემები კომპლექსურია და საორიენტაციოდ დედამიწის გრავიტაციას იყენებენ. თუმცა ასტრონავტებმა სპეციალური ტიპის სინათლისა და სხვა ტექნოლოგიების გამოყენებით საერთაშიროსო კოსმოსურ სადგურზე მცენარეების გაზრდა წარმატებით განახორციელეს და დაეხმარნენ მცენარეებს „ზემო“ და „ქვედა“ გზის გარჩევაში.

2018 წელს საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურზე დამოუკიდებელი ზრდის სისტემა – The Advanced Plant Habitat-ი გაგზავნეს, რომელიც The Vegetable Production System (Veggie)-თან ერთად ეკიპაჟს ახალი ხილის მოყვანაში დაეხმარება.

მეცნიერები აცხადებენ, რომ კოსმოსურ სადგუყრზე ხილის მოყვანა „ნასას“ საბოლოო მიზნის განხორციელებისკენ, რომელიც ადამიანის მარსზე გაგზავნას ითვალისწინებს, მნიშვნელოვანი წინგადადგმული ნაბიჯი იქნება. მეცნიერთა შეფასებით, ადამიანს მარსამდე მისასვლელად დაახლეობით 6 თვიდან 1 წლამდე დრო ჭირდება, რომ აღარაფერი ვთქვათ იქ გაჩერებისა და უკან დაბრუნების დროზე, ამიტომ, კოსმოსში ახალი ხილისა და ბოსტნეულის წარმოება და ძალიან მნიშვნელოვანია.

„ჩვენ ვამზადებთ კოსმოსურ ხომალდებს მარსზე ადამიანების გასაგზავნად, თუმცა თუ არ გვქნება საჭმელი გამოსაკვებად, ჩვენი შრომა ამაო იქნება,“ განაცხადა „ნასას“ მეცნიერმა იაკობ ტორესმა.

NASA-ს ხელმძღვანელმა ჯიმ ბრაიდენშტაინმა CBS-სთან ინტერვიუში ის მიზეზი დაასახელა, რომლის გამოც ამერიკის შეერთებული შტატები მთვარესა და მარსზე ადამიანებისგან შემდგარ მისიას ვერ აგზავნის.

ბრაიდენშტაინის განცხადებით, ამის მიზეზი არასაკმარისი დაფინანსებაა. როგორც მან განაცხადა, პრეზიდენტ დონალდ ტრამპს სურს, რომ აშშ-ის დროშა მთვარეზე დაამაგრონ. მან ხაზი გაუსვა გენდერულ საკითხსაც, რომ ადრე მისიებში ქალები არ იგზავნებოდნენ, დღეს კი მისი თქმით, აშშ-ს ჰყავს კარგი სპეციალისტები და ქალი ასტრონავტები: “ახლა როცა ჩვენ მთვარეზე დავბრუნდებით, ამით დაბრუნდება იქ მთელი ამერიკა. და ვფიქრობ, რომ ეს კარგი მესიჯია”, – განაცხადა ბრაიდენშტაინმა. მან დაადასტურა, რომ 2024 წელს მთვარეზე მისიის დროს პირველ ნაბიჯს დედამიწის თანამგზავრზე ქალი დადგამს. 

მთვარეზე ასტრონავტების გაგზავნის შესახებ განცხადება დონალდ ტრამპს არაერთხელ გაუკეთებია. NASA-ს გამოთვლებით, 2024 წლისთვის ასტრონავტების მთვარეზე გაგზავნა $20- $30 მილიარდი აშშ დოლარი დაჯდება. ტრამპის ადმინისტრაციას თავდაპირველად სურდა, რომ ამერიკელები მთვარეზე 2028 წლისთვის გამგზავრებულიყვნენ, თუმცა მოგვიანებით პროექტის 4 წლით დაჩქარება გადაწყვიტეს. ამიტომ ტრამპმა 2020 წლისთვის NASA-ს ბიუჯეტის $1.6 მილიარდით გაზრდა მოითხოვა. 

„ნასა“ სატურნის უდიდეს მთვარეზე – „ტიტანზე“ დრონს გააგზავნის. პროექტი ამერიკის კოსმოსური სააგენტოს მისიის ფარგლებში განხორციელდება, რომლის მიზანი კაცობრიობის წარმოშობის შესახებ ინფორმაციის მოძიება და ამ მიზნით მზის სისტემის შესწავლაა.
დრაგონფლაი – ასე ეწოდება დრონს, რომელსაც ოთხი პროპელერი აქვს და რომელიც 2026 წელს „ტიტანზე“ 8 წლიან მისიას დაიწყებს.
„ნასას“ ინფორმაციით, „დრაგონფლაი“, რომელიც ატომურ ენერგიაზე მუშაობს, გახდება პირველი დრონ ლენდერი, რომელიც ტიტანის სქელი ატმოსფეროს გავლით დაახლოებით 100 მილ რადიუსზე იფრენს.
დრონი აღჭურვილი იქნება სპეციალური ხელსაწყოებით, რომლის საშუალებითაც „ტიტანის“ სიცოცხლისუნარიანობას და წარსულის, ან თუნდაც ახლანდელი ცხოვრების, ქიმიურ კვალს შეამოწმებენ.
„ტიტანი“, რომელიც პლანეტა სატურნის გარშემო მოძრაობს, ძალიან ჰგავს ახალგაზრდა დედამიწას. ამიტომ მეცნიერები ფიქრობენ, რომ მისი შესწავლით დედამიწაზე სიცოცხლის განვითარების შესახებ მნიშვნელოვან ინფორმაციას მოიპოვებენ.
„დრაგონფლაი“ მეოთხე მისიაა, რომლის განხორციელებასაც „ნასა“ „ახალი საზღვრების პროგრამის“ ფარგლებში გეგმავს. როგორც ცნობილია, ამ მისიის ნაწილი გახლავთ New Horizons-ის პროექტიც, რომელიც ორგანიზაციამ პლანეტა პლუტონის შესწავლის მიზნით 2006 წელს დაიწყო.

მეცნიერებმა დედამიწის „მეზობელ“ მზის სისტემაში ორი აქამდე უცნობი, დედამიწის მსგავსი პლანეტა აღმოაჩინეს.

მათი მზე, რომელიც “თიგარდენის ვარსკვლავის“ სახელითაა ცნობილი, დედამიწისგან მხოლოდ 12.5 სინათლითაა დაშორებული. ის ერთ-ერთი ყველაზე პატარა და ბნელი ვარსკვლავია, რის გამოც მისი და მისი პლანეტების დაფიქსირებას ძალიან ართულებს. სწორედ ამით აიხსნება ის, რომ მიუხედავად იმისა, რომ დედამიწისგან არცთუ შორს იმყოფება, ვარსკვლავი მხოლოდ 2003 წელს აღმოაჩინეს. ის შედარებით წყნარი ადგილია, ულტრაიისფერი სხივების ნათების ან სხვა ზემოქმედების გარეშე, რაც მასზე ყველა ცოცხალი ორგანიზმის განადგურებას გამოიწვევდა. მეცნიერები, რომლებიც ბნელ ვარსკვლავს იკვლევენ, აცხადებენ, რომ მის გარშემო მოძრავი პლანეტები ძალიან ჰგვანან დედამიწას და მათზე შესაძლოა სიცოცხლე არსებობდეს.

მეცნიერები, რომლებმაც პლანეტების დაახლოებითი ზომა და ტემპერატურა გამოთვალეს, განმარტავენ, რომ ერთ-ერთი პლანეტა დედამიწას შედარებით უფრო ჰგავს. მასზე დიდი ალბათობით წყალი და კლდოვანი ტერიტორია უნდა იყოს. თუმცა მეცნიერები იმასაც აღნიშნავენ, რომ მათი გამოთვლები მიახლოებითი და შეფასებითია, საბოლოო დასკვნების გასაკეთებლად კი პლანეტების უკეთ შესწავლაა საჭირო.

აღსანიშნავია, რომ მეცნიერებს საშუალება აქვთ აღნიშნულ პლანეტებს დედამიწისგან დააკვირდნენ, რაც ამ სამყაროების უკეთ შესწავლის დიდ შესაძლებლობას იძლევა.

კომპანია SpaceX-მა ორბიტაზე პროექტ Starlink-ის ფარგლებში გაშვებული 60 თანამგზავრიდან 3 დაკარგა. ინფორმაციას Business Insider-ი კომპანიაზე დაყრდნობით ავრცელებს. 

გამოცემის ცნობით, თანამგზავრებმა დედამიწასთან კავშირი დაკარგეს და ფუნქციონირება შეწყვიტეს. დაზუსტებული ინფორმაციით დანარჩენ 57 თანამგზავრს დედამიწასთან კავშირი აქვს და ინფორმაციას ცვლიან.  

SpaceX-ი ორბიტიდან კიდევ 2 თანამგზავრის დაბრუნებას აპირებს და მათ უტილიზაციას გეგმავს. 

ცნობისათვის Starlink-ი არის თანამგზავრული ქსელი, რომელმაც დედამიწის მოსახლეობისთვის ფართოზოლიანი ინტერნეტის მიწოდება უნდა უზრუნველყოს. 

დღეს, ისევე როგორც გუშინ და გუშინწინ სავსე მთვარე ვარდისფერი იქნება. Dailymail-ის ინფორმაციით, NASA-მ დააანონსა, რომ 17 ივნისს “მარწყვის” სავსე მთვარე გამოჩნდებოდა და მისი ხილვა სამი დღის განმავლობაში – 17, 18, და 19 ივნისს იქნებოდა შესაძლებელი.

“მარწყვის მთვარის” სახელწოდება ადგილობრივი ამერიკული ტომებიდან მომდინარეობს, რადგან ივნისის სავსე მთვარე მწიფე ხილის შეგროვების დროს ემთხვეოდა.

“მარწყვის მთვარე” მაშინ ჩნდება, როცა მთვარე მზის მოპირდაპირე მხარეს ექცევა. ასეთ მთვარეს “თაფლის მთვარესაც” უწოდებენ.

ასტრონომებმა იმდენად იშვიათი ეგზოპლანეტა იპოვეს, რომ მას “აკრძალული პლანეტა” დაარქვეს. მისი ტექნიკური სახელწოდება NGTS-4b-ია და ის დედამიწაზე სამჯერ დიდი, ხოლო ნეპტუნზე 20%-ით პატარაა. ამის შესახებ ინფორმაციას CNN-ი ავრცელებს.

ეგზოპლანეტა მერკურიზე 1,832 ფარენჰეიტით უფრო ცხელია და მას საკუთარი ატმოსფერო აქვს. რაც შეეხება წონას, NGTS-4b-ის მასა 20 დედამიწის მასის ტოლია და თავისი ვარსკვლავის გარშემო სრული ორბიტის გავლას 1.3 დღეს ანდომებს

ილონ მასკის მიერ დაფუძნებულმა კომპანიამ SpaceX, გუშინ, პროექტ „სთარლინკის“ ფარგლებში, დედამიწის ორბიტაზე წარმატებით გაუშვა 60 თანამგზავრი. პროექტის მიზანია დედამიწის ნებისმიერ წერტილში, მაღალსიჩქარიანი (1GB/წმ) ინტერნეტის მიწოდების უზრუნველყოფა და ამისთვის, ორბიტაზე ჯამში 12 000 თანამგზავრი უნდა გაიგზავნოს. სავარაუდოდ, პროექტის სრულად შესრულებას SpaceX 2020 წლისთვის შეძლებს. ამ ეტაპზე კი, რაკეტა Falcon 9, რომელმაც 60 ინტერნეტ თანამგზავრი კოსმოსში გაუშვა, დედამიწაზე უსაფრთოდ დაბრუნდა.

ილონ მასკის ხედვის თანახმად, მისიის Starlink მთავარი სამიზნე მსოფლიოს ის წერტილებია, სადაც ინტერნეტი ამ დრომდე არ არის ხელმისაწვდომი.

NASA- ს და MIT- ის გუნდმა თვითმფრინავის ახალი ტიპის ფრთა შექმნა, რომელსაც შეუძლია საჰაერო მგზავრობა უფრო ეფექტური გახადოს.
ჟურნალ Smart Materials and Structures-ში გამოქვეყნებულ სტატიაში მკვლევარებმა აღწერეს, თუ როგორ ააგეს თვითმფრინავის ფრთა ასობით იდენტური, მსუბუქი კუბის მსგავსი სტრუქტურისგან, შემდეგ ყველა მათგანი ჭანჭიკებით ერთმანეთთან მიამაგრეს და თხელი პოლიმერული მასალით დაფარეს.
დიზაინი საშუალებას იძლევა ფრთამ ფორმა ავტომატურად შეიცვალოს, ფრენის კონკრეტული ფაზისთვის ოპტიმალური კონფიგურაციის ადეკვატურად. მაგალითად : ერთი კონფიგურაცია – აფრენისთვის, და მეორე- დაჯდომისთვის.
მკვლევარების მიერ შექმნილი ფრთა დაახლოებით იმ ზომისაა, რაც ერთადგილიანი თვითმფრინავისთვისაა საკმარისი.
აღნიშნულმა გუნდმა მსგავსი, მაგრამ ზომით შედარებით პატარა ფრთა რამდენიმე თვის წინ წარმოადგინა. გარდა იმისა, რომ ახალი ფრთა ზომით უფრო დიდია და უკვე ერთადგილიანი თვითმფრინავის შესაბამისია, გაუმჯობესებულია მისი წარმოების ტექნოლოგიაც. წინა ფრთის თითოეული დეტალის დასამზადებლად რამდენიმე წუთი იყო საჭირო, ახალი ფრთის შემთხვევაში კი ეს დრო 17 წამამდეა შემცირებული.
მკვლევარები იმედოვნებენ, რომ სამომავლოდ კიდევ უფრო დიდი ზომის, უფრო მსუბუქი და მდგრადი ფრთის შექმნას შეძლებენ.
www.sciencealert.com

“ნასას“ კოსმოსურმა ხომალდმა „InSight“-მა პლანეტა „მარსზე“ პირველი მიწისძვრა დააფიქსირა.

“InSight“-ი მარსის ზედაპირზე ნოემბერში დაეშვა. „ნასამ“ კოსმოსური ხომალდი ამ შორეული სამყაროს ღრმა ინტერიერის შესასწავლად და  ორწლიანი სეისმოლოგიური მისიის დასაწყებად შექმნა.

6 აპრილს, “InSight“-ის მარსის ზედაპირზე განთავსებიდან 128-ე დღეს, ხომალდმა წითელ პლანეტაზე მიწისძვრა დააფიქსირა. აღსანიშნავია, რომ აქამდე ამ ძალის სეისმური მოვლენა დედამიწისა და მთვარის გარდა მზის სისტემის არცერთ ციურ სხეულზე არ დაფიქსირებულა. 

მეცნიერთა შეფასებით მიწისძვრის სიმძლავრე დაახლოებით 2,5 მაგნიტუდა იყო. აღნიშნული მოვლენა “InSight“-ის სეისმომეტრის საშუალებით დაფიქსირდა.

მეცნიერთა განმარტებით, მარსის მიწისძვრის ზომა და ხანგრძივობა შეესაბამება ზოგიერთ იმ მიწისძვრას, რომელიც „ნასას“ „აპოლოს“ მისიის ფარგლებში დამონტაჟებული სეისმომეტრებით 1969-1977 წლებში მთვარეზე დაფიქსირდა.

მთვარისა და მარსის ზედაპირები დედამიწის ზედაპირთან შედარებით გაცილებით წყნარია. ჩვენი პლანეტა ოკეანეებისგან დაბალი დონის სეისმურ ხმაურს მუდმივად განიცდის, იგივე ითქმის მიწისძვრებზეც, რომელიც პლანეტის ქერქში განთავსებული მერყევი ტექტონიკური პლატფორმისგან გამოწვეული მიწისქვეშა დეფექტების გასწვრივ ხდება.

მარსსა და მთვარეზე ტექტონიკური პლატფორმები არ არის. მათი სეისმური აქტივობა განპირობებულია გაგრილებისა და შეკუმშვის პროცესით, რომელიც ისეთი ძალის ზემოქმედებას იწვევს, რაც ქერქის რღვევისთვის საკმარისია. 

გარდა 6 აპრილის მიწისძვრისა, „InSight“-მა სამი სხვადასხვა სეისმური სიგნალი სხვადასხვა დროს – 14 მარტს, 10 და 11 აპრილს დააფიქსირა. თუმცა ისინი შედარებით სუსტი და ბუნდოვანი სიგნალები იყო, რის გამოც მეცნიერებს უჭირთ იმის დადგენა, იყო თუ არა ეს სამი სიგნალიც მიწისძვრა.

Reuters