ასტრონომია - კოსმოსი

ჩინეთმა კოსმოსში ორი ასტრონავტი გააგზავნა. ისინი ერთ თვეს კოსმოსურ ლაბორატორიაზე გაატარებენ. მისია იმ გეგმის ნაწილია, რომელიც 2022 წლიდან მუდმივი, პერსონალით დაკომპლექტებული კოსმოსური სადგურის ქონას ითვალისწინებს. Shenzhou 11-ის  გაშვება გობის უდაბნოდან ორშაბათს, ადგილობრივი დროით 7:30 საათზე განხორციელდა. ასტრონავტები ჯინგ ჰაიპენგი და ჩენ დონგი კოსმოსურ ლაბორატორიაTiangong 2-ზე  დაეშვებიან, რომელიც კოსმოსში გასულ თვეს გააგზავნეს. ჩინეთის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ეს კოსმოსში ჩინელი ასტრონავტების ყველაზე გრეძელი მისია იქნება. 2013 წელს სამმა ჩინელმა ასტრონავტმა ორბიტაზე 15 დღე გაატარა. ქვეყნის კოსმოსური პროგრამის განვითარება პეკინისთვის პრიორიტეტია. ჩინეთის პრეზიდენტი ქსი ძინპინგი აცხადებს, რომ ქვეყანა კოსმოსურ ძალად უნდა ჩამოყალიბდეს. 2003 წელს ჩინეთი გახდა მესამე ქვეყანა ყოფილი საბჭოთა კავშირისა და ამერიკის შეერთებული შტატების შემდეგ, რომელმაც კოსმოსში ადამიანი გააგზავნა. ჩინეთი ირწმუნება, რომ მისი კოსმოსური პროგრამა მშვიდობიანია, თუმცა აშშ თავდაცვის დეპარტამენტი აცხადებს, რომ ჩინეთის კოსმოსში გააქტიურება მიზნად ისახავს მოწინააღმდეგეებს კრიზისის დროს ხელი შეუშალოს კოსმოსის აქტივების გამოყენებაში. აღსანიშნავია, რომ ჩინეთის კოსმოსური პროგრამის ბიუჯეტი აშშ-ს ბიუჯეტზე ათჯერ ნაკლებია. ჩინეთის სახელმწიფო მედია საშუალებების ინფორმაციით, ქვეყანა კოსმოსურ პროგრამაზე ყოველწლიურად 2 მილიარდ აშშ დოლარს ხარჯავს. შეგახსენებთ, რომ ჩინეთი 2020 წლისთვის მარსზე ზონდის გაგზავნას გეგმავს. ქვეყნის მთვარის კვლევის პროგრამის ფარგლებში კი 2036 წლისთვის მთვარეზე ასტრონავტს გააგზავნის.

წყარო: reuters
მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

Orbital ATK-ის კუთვნილი უპილოტო რაკეტა Antares  საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურზე გაემგზავრა.
14 სართულიანი შენობის სიმაღლის რაკეტა, რომელიც რუსეთის წარმოების ორი ძრავითაა აღჭურვილი, ორშაბათს საღამოს ვირჯინიაში მდებარე უოლოფსის კუნძულიდან გაეშვა. კადრები ნასას ტელევიზიით გავრცელდა.
რაკეტას 100-მილიარდი ღირებულების საერთაშორისო სადგურისთვის 2,400 კგ საკვებით, ტექნიკითა და აქსესუარებით დატვირთული კაფსულა Cygnus გადააქვს.
Cygnus სადგურამდე სავარაუდოდ კვირას მიაღწევს. მანამდე კი რამდენიმე დღეს ორბიტაზე დაყოვნდებიან, რათა დრო დაუთმონ რუსულ კაფსულა Soyuz-ს,  რომელსაც ახალი ეკიპაჟის სამი წევრი გადაჰყავს და რომელიც ოთხშაბათს ყაზახეთის Baikonur Cosmodrome-დან  უნდა გაეშვას.
2014 წლის 28 ოქტომბერს რაკეტა-გადამზიდავი Antares ამერიკულგემ Cygnus-თან  ერთად NASA-ს კოსმოდრომიდან ჩაშვების დროს აფეთქდა. რაკეტის გაშვების ამსახველი ვიდეომასალა NASA-ს ვებგვერდზე პირდაპირ ეთერში გადიოდა. აფეთქება კი სტარტის შემდეგ მალევე, ადგილობრივი დროით 18:23 მოხდა. აფეთქების შედეგად არვინ დაზარალებულა.
კატასტროფის მიზეზი საბჭოთა ეპოქის ძრავები გახდა.

წყარო: reuters
მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

კოსმოსურმა ხომალდმა „როზეტამ“ 12 წლიანი ისტორიული მისია ორი დღის წინ მტვრიან, ყინულოვან კომეტასთან შეჯახებით დაასრულა.
კოსმოსური ხომალდი მნიშვნელოვან ინფორმაციას აგროვებდა კომეტებზე, რაც მომდევნო ათეული წლის განმავლობაში მეცნიერების განსჯის საგნად იქცევა.
„მადლობა როზეტა,“ – წერს ევროპის კოსმოსური სააგენტოს დირექტორი ჯან ვორნერი სოციალურ ქსელ „ტვიტერში.“
2014 წლის 6 აგვისტოს „როზეტა“ კომეტის -67P-ჩურიუმოვ-გერასიმენკო- ორბიტაზე გავიდა. ასტრონომები და ასტროფიზიკოსები ამ ფაქტს კოსმოსის შესწავლის ისტორიის ერთ-ერთ ნიშანსვეტს და ტრიუმფალურ ეტაპსაც კი უწოდებენ.
კომეტები ასტეროიდებისგან განსხვავებით, რომლებსაც დედამიწასავით ქვისმაგვარი მყარი სხეული აქვთ, ყინულითაა დაფარული. კომეტა 67-P პირველად 1969 წელს შენიშნეს და მას მისი აღმომჩენების, კიეველი კლიმ ჩურიუმოვის და ალმაატელი სვეტლანა გერასიმენკოს სახელი დაარქვეს. ის დედამიწისგან 405 მილიონი კილომეტრის მანძილზე, დაახლოებით მარსის და იუპიტერის ორბიტებს შორის მდებარეობს. 67-P სიგრძეში 3.2 კილომეტრია და მისი სიგანე 4 კილომეტრს აღემატება.
კომეტაზე მცირე ზომის კოსმოსური ზონდი -„ფილი“- დასვეს, რომელიც ფოტოებს ახლო მანძილიდან იღებდა. თუმცა, „როზეტას“ მისია ამით არ შემოიფარგლებოდა. მისი შვილობილი „ფილი“ კომეტასთან ერთად მთელი წლის განმავლობაში მოგზაურობდან და მეცნიერებს ეხმარებოდა კომეტის გულისა და მისი სტრუქტურაში.
ნოტინჰემის ტრენტის უნივერსიტეტის ექსპერტი დანიელ ბრაუნი აცხადებს, რომ „როზეტას“ მიერ გამოგზავნილი ფოტოები ისეთივე მნიშვნელობისაა, როგორც ნილ ამსტრონგის პირველი ნაბიჯები მთვარეზე.
„როზეტასა“ და „ფილის“ მიერ შეგროვებული მონაცემები მეცნიერებს დაეხმარათ იმის უკეთ გაგებაში, თუ როგორ ჩამოყალიბდნენ დედამიწა და სხვა პლანეტები.
მაგალითად, მეცნიერებს ახლა სჯერათ, რომ დედამიწასა და მზის სისტემის სხვა პლანეტებზე წყლის მიწოდებაზე პირველ რიგში არა კომეტები არამედ ასტეროიდებები არიან პასუხისმგებელი.
„ჩვენმა მისიამ შეძლო მეცნიერების ზედაპირი მხოლოდ გაეჩხაპნა, მისია დამთავრდა, მაგრამ მეცნიერება მრავალ წელს გაგრძელდება,“ – აცხადებს პროექტის მეცნიერი მეთიუ ტეილორი.

წყარო:reuters
მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ბევრი დედამიწელი ელოდება სხვა პლანეტიდან რადიო სიგნალების მოსვლას, თუმცა ერთი ფიზიკოსი მკაცრად გვაფრთხილებს, რომ უცხოპლანეტელებთან კომუნიკაციის დროს სიფრთხილე უნდა გამოვიჩინოთ.

სტივენ ჰოკინგი ონლაინ ფილმში – „სტივენ ჰოკინგის საყვარელი ადგილები“ დედამიწიდან 16 სინათლის წლით დაშორებულ პლანეტა , გლიზე 832c-ზე მოგზაურობს.

„რაც დრო გადის და ასაკში შევდივარ, მით უფრო ვრწმუნდები, რომ სამყაროში მარტო არ ვართ. ერთ დღეს შესაძლოა გლიზე 832c-ის მსგავსი პლანეტიდან სიგნალი მივიღოთ, მაგრამ პასუხის გაცემამდე დიდი სიფრთხილე უნდა გამოვიჩინოთ,“ – აცხადებს ჰოკინგი. „განვითარებულ ცივილიზაციასთან შეხვედრას დაახლოებით ისეთი შედეგი ექნება, როგორიც აბორიგენი ამერიკელის კოლუმბუსის მოულოდნელ ნახვას,“ – განმარტავს მეცნიერი.

25 წუთიანი ფილმი, მაყურებელს სივრცესა და დროში „მოგზაურობის“ და სამყაროს შესწავლის საშუალებას აძლევს.

ღრმა სუპერ მასიური შავი ხვრელის – Sagittarius A-ის სტუმრობის შემდეგ ჰოკინგი პლანეტა გლიზე 832c-ზე მოგზაურობს, რომელიც მისი თქმით, დედამიწას ყველაზე მეტად ჰგავს და პოტენციური კოსმოსური ცხოვრებისთვის საუკეთეო ადგილია.

“ბოლო წლების განმავლობაში, ჩვენიმზის სისტემის მიღმა ათასობით პლანეტა აღმოვაჩინეთ. ზოგიერთი ცეცხლისა და ლავის მცხუნვარე ჯოჯოხეთური გამოქვაბულია, ზოგიერთი კი – მკვდარი ვარსკვლავებისგან შექმნილი მყარი ალმასი. მაგრამ ზოგი სახლს გავს. ერთ-ერთი მათგანი დედამიწიდან მხოლოდ 16 სინათლის წლითაა დაშორებული.  გლიზე 832c სუპერ დედამიწაა და ჩვენს პლანეტაზე მინიმუმ ხუთჯერ მასიურია,“ – აცხადებს მეცნიერი ფილმში.

ასტრონომთა საერთაშორისო გუნდი აცხადებს, რომ პლანეტა გლიზე 832-ის დასახლებად ზონაში მდებარეობს, რომელიც წყლის არსებობის საშუალებას იძლევა.

“ინტელექტუალური ცხოვრების პოვნა კაცობრიობის ისტორიაში უდიდესი აღმოჩენა იქნება – ეს გვაიძულებს, შევიცვალოთ, უნდა უარვყოთ იდეა, რომ უნიკალურები ვართ და მეტი თანაგრძნობითა და თავმდაბლობით მოქმედება დავიწყოთ“ – აცხადებს ჰოკინგი.

თუმცა, მეცნიერის განმარტებით, უცნობი ფაქტები, როგორიცაა პლანეტის ძირითადი მასის შემადგენლობა და ატმოსფერო შესაძლოა მას დედამიწისგან საკმაოდ განსხვავებულ და საცხოვრებლად არახელსაყრელ პლანეტად აქცევდეს. “მისიატმოსფეროშესაძლოასქელი იყოს, ზედაპირს სქელინისლი ფარავდესანუარესი, ის შესაძლოა ახლომდებარე მზის გრავიტაციას განიცდიდეს,“ – დასძენს ჰოკინგი.

მეცნიერის განმარტებით, მიუხედავადამისა, შესაძლებელია, რომ გლიზე 832c ერთ დღეს ჩვენს ახალ სახლად იქცეს. „იქ სადაც წყალია, როგოც~რც წესი, სიცოცხლეცაა.“

“დედამიწიდანვერვხედავთ, რა არის გლიზე 832C-ზე, მაგრამთუიქ ინტელექტუალურიცხოვრებაა განვითარებული, შესაძლოა ეს გავიგოთ,“ – აცხადებს ჰოკინგი.

შეგახსენებთ, რომ რამდენიმე წლის წინ სტივენ ჰოკინგი აცხადებდა, რომ უცხოპლანეტელებს „აუცილებლად გაუჩნდებათ სხვა პლანეტების დაპყრობის სურვილი.“

წყარო:dailymail
მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

შესაძლოა სამეცნიერო ფანტასტიკის მსგავსად ჟღერს, მაგრამ ნაწილაკების ფიზიკის ერთ-ერთი თეორია გამოთქვამს ვარაუდს, რომ არსებოს სივრცის არა სამი განზომილება, არამედ ცხრა და შავი ხვრელები შესაძლოა იქამდე მიღწევის საშუალება იყოს. ეს კი ნიშნავს, რომ შავი ხვრელები შესაძლოა სხვა სამყაროების პორტალები იყვნენ.
მეცნიერები შეეცადნენ დიდი ადრონული კოლაიდერის(LHC)   გამოყენებით აღნიშნული თეორიის მტკიცებულებები მოეძიებიათ.
ნაწილაკების ფიზიკის რამდენიმე თეორა, მათ შორის, ბრეინის თეორია’brane theory’  ვარაუდობს, რომ მრავალრიცხოვანი განზომილებები შესაძლოა დამატებით სამყაროებს მალავდეს. ბრეინის თეორია სიმების თეორიის (string theory) ნაწილია. სიმების თეორია მიიჩნევს, რომ ატომში ელქტრონები და კვარკები არიან არა ნულოვან – განზომილებიანი ობიექტები, არამედ წარმოადგენენ ერთ-განზომილებიან ოსცილირებად წრფეებს (“სიმებს”). ადრეული სიმების მოდელით ბოზონური სიმი დაკავშირებული იყო მხოლოდ ბოზონებთან, თუმცა ეს შეხედულება განვითარდა სუპერსიმების თეორიამდე, რომელიც უშვებს კავშირის (“სუპერსიმეტრიის”) არსებობას ბოზონებსა და ფერმიონებს შორის. სიმების თეორია აგრეთვე საჭიროებს რამდენიმე დაუკვირვებადი დამატებითი განზომილების არსებობას, გარდა ჩვეულებრივი ოთხ სივრცე-დროითი განზომილებისა.
თეორია სათავეს იღებს (1969 წ) დუალური რეზონანსის მოდელიდან. ამ დროიდან მოყოლებული ტერმინმა სიმების თეორია მოიცვა სუპერსიმების თეორიასთან დაკვშირებული ჯგუფებიც. ჩამოყალიბდა ხუთი მთავარი სიმების თეორია. მათ შორის მთავარი განსხვავება მდგომარეობდა განზომილებათა რაოდენობაში, სადაც ყალიბდებოდა სიმები და მათი მახასიათებლები. თუმცა ყოველი მათგანი იყო კორექტული. 90-იან წლეებში ჩამოყალიბდა ე. წ. M-თეორია, რომელიც წარმოადგენდა ყველა წინამორბედი სუპერსიმების თეორიის გაერთიანებას და ამტკიცებდა, რომ სიმები არის 11-განზომილებიან სივრცეში არსებული 2-განზომილებიანი მემბრანის ერთ-განზომოლებიანი რეალური ნაწილები.
კრისტოფ გარფალდი თავის წიგნში ‘The Universe in Your Hand’, აღწერს ექსპერიმენტს იმის შესახებ, თუ რა მოხდებოდა ადამიანებს ერთი განზომილებიდან მეორეში მოგზაურება რომ შეეძლოთ.
შესაძლოა თუ არა შავი ხვრელები ჩვენ და მათ სამყაროებს შორის გადასასვლელი იყოს?
დიდი ადრონული კოლაიდერის გამოყენებით მეცნიერები CERN- ში  დამატებითი განზომილებების ნიშნებს ეძებენ -შავი ხვრელები ერთ-ერთი მათგანია.
„თუკი დამატებითი განზომილებები არსებობს, ის ძალიან სწრაფად განადგურდება, მაგრამ დეტექტორებზე რადიაციის დრამატულ აფეთქებას დატოვებს “ – აცხადებს დოქტორი ქრის უაითი.
აქ კი სხვა განზომილებების არსებობის შესახებ იდეასთან დაკავშირებით გარკვეულ პრობლემას ვაწყდებით. მაგალითად, რატომაა გრავიტაცია სხვა ძალებთან შედარებით ასე სუსტი. მაცივრის პატარა მაგნიტი საკმარისია იმისთვის, რომ გრავიტაციის ძალაზე ძლიერი ელექტრომაგნიტური ძალა წარმოიქმნას. ერთ-ერთი თეორიის მიხედვით, გრავიტაციის ძალის გავლენას იმიტომ ვერ ვგრძნობთ, რომ ის დამატებით განზომილებებზე ნაწილდება.
ის თეორიები, რომლებიც დამატებითი განზომილებების არსებობას ვარაუდობენ, პროგნოზირებენ, რომ სხვა განზომილებებში სტანდარტული ნაწილაკების მძიმე ვერსიები არსებობს. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ ამ ახალი ნაწილაკების არსებობის მტკიცებულებას LHC-ის  საშუალებით აღმოაჩენენ.
მიკროსკოპული შავი ხვრელების აღმოჩენისას შესაძლოა დამატებითი განზომილებების მტკიცებულებაც იპოვნონ. თუმცა ამ შემთხვევაშიც კი გადაჭრით არ შეიძლება ითქვას, რომ სიმების, ან ბრეინის თეორია სიმართლეს შეესაბამება. ზოგიერთ მეცნიერს მათი არსებობის საერთოდაც არ სჯერა. თუმცა LHC მიკროსკოპული შავი ხვრელებისა და ახალი სახის ნაწილაკების ძებნას განაგრძობს. თუკი LHC   ვერაფერს ხედავს, დამატებითი განზომილებების არსებობა გამორიცხულია. თუკი აღმოაჩენს – დამატებითი განზომილებები შესაძლოა სხვა სამყაროებსაც შეიცავდეს. თუმცა ჯერ-ჯერობით უცნობია ამ აღმოჩენის გაკეთების ზუსტი თარიღი. „არ შეგვიძლია გავაკეთოთ პროგნოზი იმის შესახებ, თუ როდის გვექნება კონკრეტული შედეგი, მაგრამ გარწმუნებთ, რომ როგორც კი გვექნება პასუხი ზემოთნახსენებ რომელიმე კითხვაზე, აუცილებლად შევატყობინებთ ამის შესახებ მსოფლიოს“ – განუცხადა MailOnline-ს CERN-ის პრესსპიკერმა.

წყარო:dailymail
მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ნასას „მარს როვერ 2020“ წითელ პლანეტას გამოიკვლევს
ნასა „მარს როვერის“ მშენებლობას იწყებს.
სააგენტოს ინფორმაციით, „მარს როვერ 2020“ მარსის მთის ქანებს გამოიკვლევს, რათა დაადგინოს, იყო თუ არა წარსულში პლანეტის გარემო პირობები მიკრობული სიცოცხლისთის ხელსაყრელი.
ნასა „მარს როვერის“ დასრულებას 2020 წლისთვის გეგმავს, ხოლო წითელ პლანეტაზე მის გაგზავნას – 2021 წლის თებერვალში.
“მარს როვერ 2020 პოტენციური მულტი მისიური კაპმანიის პირველი ნაბიჯია, რომლის მიზანი მარსის მთის ქანებისა და მიწის ნიმუშების დედამიწაზე ჩამოტანაა,“- განაცხადა ნასას სამეცნიერო დირექტორატის მოქმედმა ადმინისტრატორმა ჯოფრეი იოდერმა.
რისკებისა და ხარჯების შემცირების მიზნით როვერ 2020 ვიზუალურად მისი წინამორბედის ჩურიოსიტყ მსგავსი იქნება, თუმცა წითელ პლანეტაზე მისიის განსახორციელებლად სამეცნიერო ინსტრუმენტებით უპრეცედენტოდ იქნება აღჭურვილი. მაგალითად, ადამიანის მარსზე მისიისთვის მზადების ფარგლებში როვერი პლანეტის რესურსების, მათ შორის ჟანგბადის, ხელმისაწვდომობას გამოიკვლევს.
მარსი 2020 დედამიწაზე წითელი პლანეტის მთის ქანებისა და ნიადაგის ნიმუშებს ჩამოიტანს, რომლის ლაბორატორიული ანალიზის შედეგად პლანეტის წარსულს გამოიკვლევენ, ასევე დაადგენენ, რა რისკები ახლავს მარსზე ადამიანის მომავალ მისიებს.

ასტრონომებმა ახალი პლანეტა აღმოაჩინეს, რომელიც აქამდე აღმოენილი პლანეტებისგან სრულიად განსხვავებულია.
პლანეტას, რომლის სისტემაშიც სამი ვარსკვლავია, სავარაუდოდ სამმაგი მზის სინათლე აქვს. იმდენად, რამდენადაც პლანეტას ძალიან გრძელი ორბიტა აქვს, თითოეული სეზონი რამდენიმე ასწლეულის განმავლობაში გრძელდება.
პლანეტა სახელად – 131399AB, ჩვენი მზის სისტემის უდიდეს პლანეტა იუპიტერზე ხუთჯერ დიდია და დედამიწიდან დაახლოებით 340 სინათლის წელიწადის დაშორებით მდებარეობს.
მეცნიერებმა ჯერ-ჯერობით დაზუსტებით არ იციან, როგორ გაჩნდა 131399AB, რომელიც მშობლიურ ვარსკვლავს იმაზე ორჯერ შორს უვლის, ვიდრე პლუტონი – მზეს, რომელსაც ერთი წრის გასაკეთებლად 550 წელი სჭირდება. აქამდე აღმოჩენილი არცერთი პლანეტა არ უვლის მშობლიურ ვარსკვლავს ამდენად დიდ მანძილზე.
მიუხედავად იმისა, რომ პლანეტა შედარებით ახალგაზრდაა, დაახლოებით 16 მილიონი წლის (დედამიწა 4.5 მილიარდი წლისაა), როგორც ჩანს, ამ პერიოდში მას უწყვეტი ცხოვრება ჰქონდა.
მეცნიერები დამატებით გამოკვლევების ჩატარებას გეგმავენ, რათა დადგინდეს, არის თუ არა პლანეტის ორბიტა ნამდვილად სტაბილური.
პლანეტა ჩრდილოეთ ჩილეში მდებარე „ევროპის სამხრეთ ობსერვატორიის ძალიან დიდი ტელესკოპით“ აღმოაჩინეს.

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”