close

კვლევები

კვლევებიმედიცინა

ახალ ალგორითმს გულის გაჩერების პროგნოზირება შეუძლია

296 views on

გულის უეცარ გაჩერებას ყოველწლიურად მილიონობით ადამიანის სიცოცხლე ეწირება, მაგრამ ამის წინმსწრები ნიშნების დაფიქსირება მარტივი არაა. ფინეთის ტამპერეს უნივერსიტეტში მომუშავე მეცნიერებმა შექმნეს ახალი მეთოდი, რომელიც შესაძლოა, მსგავსი რისკის პროგნოზირებაში დაგვეხმაროს.

ესაა ალგორითმი, რომელიც ე.წ. დეტენდენციური ფლუქტუაციის ანალიზს (DFA2 a1) ეყრდნობა, რისი მეშვეობითაც დროთა განმავლობაში გულისცემის რიტმის ცვლილებას ავლენს. სპეციალისტებმა 2 794 ზრდასრული ადამიანის მონაცემები გამოიყენეს, დაკვირვების პერიოდი კი საშუალოდ 8.3 წელი იყო.

შედეგად დადგინდა, რომ DFA2 a1 გულის უეცარი გაჩერების “ძლიერი და დამოუკიდებელი” მაპროგნოზირებელია. მსგავსი ასოციაცია ყველაზე მკაფიო მაშინაა, როცა სხეული მოსვენებულ მდგომარეობაშია, რადგან ფიზიკური აქტიურობისას სხვაგვარი მაჩვენებლები მიიღება. კერძოდ, მაღალი რისკის ინდივიდებში მოსვენებისას არსებული გულისცემის რიტმის ინტერვალები ფიზიკურად დატვირთული ჯანმრთელი ადამიანებისას ჰგავს.

მეცნიერებმა DFA2 a1 ანალიზის შედეგები გულის უეცარ გაჩერებასთან სტატისტიკური მეთოდებით დააკავშირეს. გაითვალისწინეს სხვა მნიშვნელოვანი ფაქტორებიც, როგორიცაა ასაკი, გულის უკვე არსებული პრობლემები და სხვა. უნდა ითქვას ისიც, რომ რიტმზე დაკვირვებას მხოლოდ 1 წუთი სჭირდება და ამის გაკეთება სენსორებითაცაა შესაძლებელი, რომლებიც ჭკვიან საათშიც დამონტაჟდება, ანუ ამისთვის კლინიკაში მისვლაც არ იქნება აუცილებელი.

ახალი ალგორითმი ამჟამად გამოყენებად მეთოდებზე ზუსტია. როგორც წესი, ისინი კარდიოპულმონარულ მონაცემებს ეყრდნობა, ანუ ზომავს, რამდენად შეუძლია ადამიანის ორგანიზმს კუნთებში ჟანგბადის გადატანა და რა რაოდენობით მოიხმარს მას ფიზიკური დატვირთვისას.

ავტორები გეგმავენ, რომ მომდევნო ეტაპზე კვლევაში უფრო მეტი ინდივიდი ჩართონ და თავიანთი მეთოდი გულის სხვა პრობლემებზეც გამოცადონ. საბოლოოდ, შესაძლებელია მივიღოთ ინსტრუმენტი, რომელიც მრავალი ადამიანის სიცოცხლეს გადაარჩენს.

წყარო

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევებიმედიცინამსოფლიო

სიმსივნური დაავადებები ახალგაზრდებში თითქმის გაორმაგდა – შვეიცარიელი ექსპერტი

293 views on

„50 წლამდე ადამიანებში სიმსივნური დაავადებები ოდესღაც ძალიან იშვიათი იყო. ახლა ის ძალიან გახშირდა, თითქმის გაორმაგდა“, – ამბობს ლოზანის საუნივერსიტეტო კლინიკის სამედიცინო ონკოლოგიის განყოფილების ხელმძღვანელი, სოლანჟ პეტერსი. მისი აზრით, ეს „საგანგაშო ნიშანია“.

„შემთხვევების რაოდენობა 65 წელზე უფროსი ასაკის ადამიანებშიც იზრდება, მაგრამ, მათ შემთხვევაში, მოსახლეობის დაბერებასთან გვაქვს საქმე“, – განუცხადა ხუთშაბათს, 21 დეკემბერს პეტერსმა გაზეთ „24 საათს“ („24 heures“).

„50 წლამდე ასაკის ადამიანებში კიბო ადრე იშვიათობას წარმოადგენდა. ახლა ვითარება იცვლება, – ამბობს ის, – მართალია, ამ ასაკობრივ ჯგუფში (50 წელი და ქვემოთ) დააავდებულთა რაოდენობა, უფრო ხანდაზმულებთან შედარებით, კვლავ ნაკლებია, მაგრამ ისიც ფაქტია, რომ აღნიშნულ ასაკობრივ სეგმენტში (50 წელი) მათი რიცხვი თითქმის გაორმაგდა. ეს საგანგაშო ნიშანია“. დაავადების სიხშირის ზრდა განსაკუთრებით თვალშისაცემია სარძევე ჯირკვლის, მსხვილი ნაწლავის, პანკრეასის, ღვიძლის, პროსტატის, თირკმელების და საშვილოსნოს კიბოს შემთხვევებში.

სიმსივნური დაავადებების აქამდე კარგად ცნობილ ისეთ რისკ-ფაქტორებს, როგორიცაა სიმსუქნე, უმოძრაო ცხოვრების წესი, მოწევა და ალკოჰოლი, პიტერსი კიდევ უფრო განავრცობს და ჩამონათვალში ხელოვნური შაქარი და საკვები დანამატებიც შეჰყავს. „ეგრეთ წოდებულ „განვითარებულ ქვეყნებში“ ასეთი ევოლუცია, როგორც ჩანს, ჩვენს ცხოვრების წესს უკავშირდება“, – ამბობს პიტერსი.

„მიუღებელი უთანასწორობა“

„გამოიკვეთა სხვა მიზეზ-შედეგობრივი კავშირებიც: წითელი ხორცის გადაჭარბებულ მოხმარებასა და საჭმლის მომნელებელი ტრაქტის სიმსივნეებს შორის; გარემოს დაბინძურებასა და სასუნთქი და საშარდე გზების სიმსივნეებს შორის; ჰორმონებსა და ძუძუს კიბოს შორის“, – განმარტავს შვეიცარიელი ექსპერტი- ონკოლოგი.

მისივე თქმით, ჯანსაღი ცხოვრების წესი სიმსივნური დაავადებების პრევენციის მყარი საფუძველია, თუმცა, შესაძლოა, ეს დაავადებები გენეტიკურმა და ინფექციურმა ფაქტორებმაც გამოიწვიოს. ამასთან, პიტერსი ხაზს უსვამს ადრეული დიაგნოსტიკის მნიშვნელობას.

„უკეთესია, სამედიცინო სერვისები გამოვიყენოთ, ვიდრე სიმპტომების გახანგრძლივებას და დაგვიანებით გამოვლენას დაველოდოთ, – ამბობს ის, – მაგრამ ამ შემთხვევაში, სამწუხაროდ, ჯანმრთელობის დაზღვევის სისტემაში არსებულ ყოვლად მიუღებელ უთანასწორობასთან მოგვიწევს გამკლავება“.

1 tv.ge

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
დედამიწაეკოლოგიაკვლევებიმსოფლიო

დედამიწაზე მასობრივი გადაშენება მიმდინარეობს, რომელიც მთელ სახეობებს სამუდამოდ სპობს — მეცნიერები გვაფრთხილებენ

620 views on

ადამიანის მოქმედებას ისეთივე სასიკვდილო ეფექტი აქვს პლანეტაზე არსებული სიცოცხლისთვის, როგორიც მილიონობით წლის წინ იმ ასტეროიდს ჰქონდა, რომელმაც დინოზავრები და სხვა მრავალი სახეობა მოსპო. ამის შესახებ ახალი კვლევა იუწყება.

„ის გლობალურად ცვლის ევოლუციის მიმართულებას და ანგრევს იმ გარემო პირობებს, რომელიც ადამიანის სიცოცხლეს შესაძლებელს ხდის“, — გვაფრთხილებენ ეკოლოგები ახალ პუბლიკაციაში.

მათი განცხადებით, ეს შეუქცევადი საფრთხეა ჰომო საპიენსის ცივილიზაციის მდგრადობისა მომავალი გარემოს სიცოცხლისუნარიანობისთვის.

გასული რამდენიმე თვის განმავლობაში, მეექვსე მასობრივი გადაშენება და მისი გამანადგურებელი შედეგები აშკარად შესამჩნევი გახდა.

ვიხილე ზღვის ფრინველთა მასობრივი დახოცვა, სანაპიროები გადაივსო გამორიყული, დახოცილი თევზით, ზღვის ლომები სიცხით გამოწვეული წყალმცენარეების გამრავლებამ მოწამლა. შარშან, პინგვინების მთელმა პოპულაციებმა გამრავლება ვერ შეძლეს. უკვე წლებია, მეცნიერები სწავლობენ მწერების საგანგაშო მაჩვენებლით შემცირებას.

ამიტომ, მექსიკის ეროვნული ავტონომიური უნივერსიტეტის ეკოლოგმა ხერარდო სებალიოსმა და სტენფორდის უნივერსიტეტის კონსერვაციის ბიოლოგმა პოლ ერლიხმა შეაფასეს სახეობათა გადაშენება ახ. წ. 1500 წლის შემდეგ და მიღებული მაჩვენებლები გასული 500 მილიონი წლისას შეადარეს. აღმოჩნდა, რომ გასული 500 წლის განმავლობაში, ჩვენ, ადამიანებმა გამოვიწვიეთ ხერხემლიან ცხოველთა 73 გვარის გადაშენება.

სრულად :

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

სრულად ნახვა
კვლევებიმედიცინატექნოლოგიები

მეცნიერებმა ინტერნეტით სარგებლობასა და დემენციას შორის მოულოდნელი კავშირი გამოავლინეს

668 views on

მეცნიერებმა ინტერნეტით სარგებლობასა და დემენციას შორის მოულოდნელი კავშირი გამოავლინეს. ინფორმაციას უცხოური მედია ავრცელებს. 

ინტერნეტით სარგებლობა ხშირად სხვადასხვა კოგნიტიური პრობლემის მაპროვოცირებლად აღიქმება, რაც მეტწილად ნამდვილად ასეა. იმის გასაგებად, ვრცელდება თუ არა ეს დემენციაზე, მეცნიერებმა კვლევა ჩაატარეს და მოულოდნელი შედეგები მიიღეს.

მათმა ანალიზმა აჩვენა, რომ 50-65 წლის ინდივიდებში ინტერნეტის რეგულარულად ან საშუალო სიხშირით გამოყენება შესაძლოა, კოგნიტიურ ფუნქციებზე პირიქით, დადებითად მოქმედებდეს. ეს საინტერესოა, რადგან მსგავსი კვლევების უმეტესობა უარყოფით გავლენაზეა ფოკუსირებული.

სპეციალისტებმა მიჩიგანის უნივერსიტეტის მიერ ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში შეგროვებული მონაცემები შეისწავლეს. ეს უკანასკნელი დაახლოებით 20 000 ზრდასრული ამერიკელის შესახებ ინფორმაციას მოიცავს, ავტორები კი შუახნის ასაკის ადამიანებზე კონცენტრირდნენ.

მათ 2002-2018 წლებში ყოველ 2 წელში ერთხელ ინტერნეტის გამოყენებასთან დაკავშირებით გამოკითხვა უტარდებოდათ. პასუხები განსხვავდებოდა. მაგალითად, 65% ამბობდა, რომ ინტერნეტით რეგულარულად სარგებლობდა, ხოლო 21% აღნიშნავდა, რომ ეს დროთა განმავლობაში ცვალებადი იყო. ზოგიერთ მონაწილეს ამ დროში დემენცია ჩამოუყალიბდა, ზოგი კი დაიღუპა.

მეცნიერთა შეფასებით, ინტერნეტით აქტიურად მოსარგებლეებში დემენციით დაავადების 1.54%-იანი რისკი იყო, ხოლო არამოსარგებლეებში – 10.45%. შესწავლილ ინდივიდებში დემენციის ჩამოყალიბების დროის გათვალისწინებით დადგინდა, რომ უკანასკნელ ჯგუფთან შედარებით, მათში, ვინც ინტერნეტს ხშირად იყენებდა, კოგნიტიური აშლილობის გამოვლენის შანსი მხოლოდ ნახევარი იყო.

მნიშვნელოვანია, რომ უარყოფითი გავლენაც გამოიკვეთა: მეცნიერებმა დღეში 2-ზე მეტი საათით ინტერნეტის გამოყენება დემენციის გაზრდილ რისკთან დააკავშირეს.

აქედან გამომდინარე, ავტორები ამბობენ, რომ შესაძლოა, ინტერნეტით სარგებლობა შუახნის ადამიანებში დემენციის რისკს ამცირებდეს, მაგრამ ყოველდღიურად ამის დიდი ხნით კეთება საფრთხეს შეიცავს.

„არაა გამორიცხული, ინტერნეტით რეგულარულად სარგებლობა გაზრდილ კოგნიტიურ სტიმულაციასთან და, შესაბამისად, დემენციის დაბალ რისკთან იყოს ასოცირებული ან შესაძლოა, დემენციის დაბალი რისკის მქონე ადამიანები ინტერნეტის ხშირი გამოყენებისკენ იყვნენ მიდრეკილნი”, — აცხადებენ სპეციალისტები.

ეს ნიშნავს, რომ გამოვლენილია გარკვეული კავშირი და არა მიზეზ-შედეგობრიობა, რაც უფრო სიღრმისეულ კვლევას საჭიროებს. ნაშრომი გამოცემაში Journal of the American Geriatrics Society გამოქვეყნდა.

 

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
გამოგონება - ინოვაციაკვლევებიმედიცინა

ადამიანებზე კბილების ხელახლა გასაზრდელ პრეპარატს გამოცდიან

1.14K views on

იაპონელი მეცნიერები გეგმავენ, რომ კბილების ხელახლა გასაზრდელად მათ მიერ შემუშავებული თერაპია ადამიანებზე გამოცადონ. როგორც სპეციალისტები ამბობენ, თუ ყველაფერი კარგად წარიმართება, რეგენერაციისთვის საჭირო პრეპარატი 2030 წლისთვის უკვე ხელმისაწვდომი იქნება. ინფორმაციას უცხოური მედია ავრცელებს. 

ჯერ კიდევ 2021 წელს კიოტოს უნივერსიტეტში მომუშავე მკვლევრებმა გამოაქვეყნეს ნაშრომი, რომლითაც ვიგებთ, რომ თაგვებში USAG-1-ის სახელით ცნობილი ცილა კბილების ამოსვლას აფერხებს. ასევე, დადგინდა, რომ ამ ცილის წარმოქმნაზე პასუხისმგებელი გენის გაუვნებლებით მღრღნელებში კბილების რეგენერაცია შედგა.

იმავე გუნდმა სათანადო პრეპარატი შექმნა, რომელიც USAG-1-ის ფუნქციას ბლოკავს და თაგვებში ახალი კბილების გაზრდას უწყობს ხელს. იგივე შედეგი დაფიქსირდა ქრცვინებშიც, რომელთაც ადამიანთა მსგავსი დენტალური მახასიათებლები აქვთ.

ავტორები ფიქრობენ, რომ ცხოველებზე ჩატარებული წარმატებული კლინიკური ცდების შემდეგ, ახლა უკვე ადამიანთა ჯერია. კვლევის ახალი ეტაპის დაწყება 2024 წლის ივლისში იგეგმება.

„ახალი კბილების გაზრდის იდეა ყველა დანტისტის ოცნებაა. ამაზე დამამთავრებელი კურსიდან მოყოლებულია, ვმუშაობ და დარწმუნებული ვიყავი, რომ შედეგს მივაღწევდი. იმედი გვაქვს, მედიკამენტის კლინიკურ გამოყენებამდე გზას გავკვალავთ”, – აცხადებს მეცნიერი კაცუ ტაკაჰაში.

ასაკის მატებასთან ერთად, კბილების დაკარგვის რისკი იზრდება და, სარძევე კბილებისგან განსხვავებით, მათ ახალი წყება აღარ ანაცვლებს. ზემოხსენებული თერაპიით კი შესაძლოა, ე.წ. მესამე თაობის რეგენერაციას მივაღწიოთ. შედეგები იმედის მომცემია და არაა გამორიცხული, პრეპარატი რამდენიმე წელში ფართო გამოყენებისთვის მზად იყოს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
დედამიწაკვლევები

ანტარქტიდაზე აღმოჩენილი ქარვა მიუთითებს, რომ ერთ დროს, სამხრეთ პოლუსთან ტროპიკული ტყე იზრდებოდა

201 views on

წარმოიდგინეთ, გაქვთ დროის მანქანა, რომელიც დინოზავრების ეპოქაში დაგაბრუნებთ. უცბად აღმოაჩენთ, რომ მოხვდით გაუვალ, ჭაობიან ტყეში, სადაც ყვავილებს, გვიმრებსა და წიწვოვან მცენარეებს შორის აურაცხელი მწერი ბზუის.

გჯერათ თუ არა, თქვენ დასავლეთ ანტარქტიდაზე ხართ.

ახლახან, გერმანელმა და ბრიტანელმა მეცნიერებმა იქ პირველად აღმოაჩინეს ქარვა — განმარხებული „სისხლი“ უძველესი წიწვოვანი ხეებისა, რომლებიც შორეულ წარსულში, დაახლოებით 83-92 მილიონი წლის წინ იზრდებოდნენ დედამიწის ყველაზე სამხრეთ კონტინენტზე.

ფესვების, ყვავილის მტვრისა და სპორების ნამარხებთან ერთად, ქარვის ეს ნატეხი ამ დროისათვის საუკეთესო მტკიცებულებას წარმოადგენს იმისა, რომ შუა ცარცულ პერიოდში, სამხრეთ პოლუსთან არსებობდა ჭაობიანი ტროპიკული ტყე და რომ ამ პრეისტორიულ გარემოში დომინირებდა ისეთი წიწვოვანები, როგორიც დღეს ახალი ზელანდიისა და პატაგონიის ტყეებში გვხვდება.

ანტარქტიდაზე ქარვის აღმოჩენა მეტყველებს, რომ ამჟამად გაყინული ეს კონტინენტი ერთ დროს იმდენად თბილი და ტენიანი იყო, რომ იქ ფისოვანი ხეებიც ხარობდა. შუა ცარცულ ეპოქაში, ამ ხეებს მოუწევდათ გადარჩება ზამთრის სრულიად წყვდიადით მოცულ თვეებში.

თუმცა, აშკარაა, რომ ისინი გადარჩენას ახერხებდნენ იმის მიუხედავად, რომ ალბათ დიდი ხნით უწევდათ მიძინებულ მდგომარეობაში ყოფნა.

ამ აღმოჩენამდე, ქარვის დეპოზიტები მეცნიერებს ყველაზე სამხრეთით ნაპოვნი ჰქონდათ ავსტრალიაში, ოტვეის აუზსა და ახალ ზელანდიაში, ტუპუანგის ფორმაციაზე.

„ძლიერ ამაღელვებელი იყო იმის გაცნობიერება, რომ ისტორიის რაღაც მომენტში, შვიდივე კონტინენტზე იყო ისეთი კლიმატური პირობები, რომ ფისოვანი ხეები გაზრდილიყო. ახლა ჩვენი მიზანია, მეტი შევიტყოთ ამ ტყის ეკოსისტემის შესახებ — შევძლებთ თუ არა ქარვის ამ ნატეხში სიცოცხლის კვალის პოვნას. ეს აღმოჩენა წარსულში მოგზაურობის კიდევ ერთ უფრო პირდაპირ გზას გვთავაზობს“, — ამბობს გერმანიის ალფრედ ვეგენერის ინსტიტუტის საზღვაო გეოლოგი იოჰან კლაგსი.

განმარხებულ მერქნებსა და ფოთლებს მეცნიერები ანტარქტიდაზე მე-19 საუკუნის დასაწყისიდან პოულობენ, მაგრამ ამ აღმოჩენათაგან მრავალი, ასობით მილიონი წლის წინანდელია, იმ პერიოდის, როცა არსებობდა სამხრეთი სუპერკონტინენტი გონდვანა. მას შემდეგ, რაც ანტარქტიდა ავსტრალიას და სამხრეთ ამერიკას მოსწყდა და სამხრეთ პოლუსისკენ დაიძრა, უცნობია, რა დაემართა მის ტყეებს.

2017 წელს, დასავლეთ ანტარქტიდის სიახლოვეს მკვლევრებმა ზღვის ფსკერი გაბურღეს და ამ დიდი ხნის წინ დაკარგული ჰაბიტატების განსაკუთრებით კარგად შემონახული მტკიცებულება ამოიღეს.

რამდენიმეწლიანი ანალიზების შემდეგ, კლაგსმა და მისმა კოლეგებმა 2020 წელს განაცხადეს, რომ აღმოაჩინეს შუა ცარცული პერიოდის განმარხებული ფესვების ქსელი. მიკროსკოპით მათ ასევე გამოავლინეს ყვავილის მტვრისა და სპორების მტკიცებულება.

იგივე ნაბურღი ახლა კონკრეტულ მტკიცებულებას გვთავაზობს იმისა, რომ ანტარქტიდაზე ერთ დროს მართლაც იზრდებოდა ფისოვანი ხეები.

თიხის ქვის (არგილიტი) სამი მეტრის სიგრძის ფენაში, კლაგსმა და მისმა ახალმა ჯგუფმა ქარვის რამდენიმე ციცქნა ნაჭერი აღწერა, მათი ზომა სულ რაღაც 0,5 – 1 მმ იყო. თითოეული მათგანი მოყვითალო-მონარინჯისფრო იყო, ზედაპირზე მათთვის დამახასიათებელი ნამგლისებრი ბზარებით.

ეს კი ფისის დინების ნიშანია, რაც მაშინ ხდება, როცა ხიდან წვენი ჟონავს, რათა ხანძრის ან მწერების მიერ მიყენებული დაზიანებები ამოავსოს და დალუქოს.

ცარცული ეპოქა დედამიწის ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე თბილი პერიოდი იყო. ანტარქტიდასა და ახლომდებარე კუნძულებზე აღმოჩენილი ვულკანური დანალექები გვთავაზობს მტკიცებულებას იმისა, რომ იმ პერიოდში ხშირი ყოფილა ტყის ხანძრები.

სავარაუდოდ, ქარვა იმიტომ შეინახა და განმარხდა, რომ აწეულმა წყლის დონემ სწრაფად დაფარა ხის ფისი და ამით ის ულტრაიისფერი სინათლისა და ოქსიდაციისგან დაიცვა.

სავარაუდოდ, ქარვა ხის ქერქის ციცქნა ნაჭრებსაც შეიცავს, მაგრამ ამის დასადასტურებლად დამატებითი ანალიზებია საჭირო.

ასე, მინიატურული ნაწილებით, მეცნიერები თანდათან ქმნიან სურათს იმისა, როგორ გამოიყურებოდა ანტარქტიდის ტყე ძლიერ შორეულ წარსულში, 90 მილიონი წლის წინ.

მომზადებულია awi.de-სა და ScienceAlert-ის მიხედვით, რომელიც მიხეილ ჭაბუკაშვილმა თარგმნა

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ბიოლოგიაკვლევები

მეცნიერებმა ტვინის ნათხემის ახალი ფუნქცია გამოავლინეს

652 views on

ნათხემის ლათინური შესატყვისი cerebellum “პატარა ტვინს” ნიშნავს. ჩვენი ცენტრალური ნერვული სისტემის ამ საკმაოდ მცირე ზომის ნაწილში ნეირონების 3/4-ზე მეტია თავმოყრილი და ის ტვინის მთლიანი მასის მხოლოდ 10%-ს შეადგენს. ამის მიუხედავად, მას მნიშვნელოვანი ფუნქციები აქვს.

ნათხემი თავის ქალის ქვედა მხარესაა განლაგებული და, ძირითადად, კოორდინირებულ მოძრაობაზეა პასუხისმგებელი, მაგალითად წონასწორობის დაცვაზე. ახალი კვლევის თანახმად, “პატარა ტვინს”, ასევე, საკუთარი როლი აქვს სწავლის პროცესშიც. მეცნიერები წინა ნაშრომს დაეყრდნონ, რომელშიც სწორედ ეს საკითხი იყო განხილული.

„დიდი ხნის განმავლობაში ვარაუდობდნენ, რომ ნათხემის ერთადერთი ფუნქცია ჩვენი მოძრაობის კონტროლი იყო. ახლა უკვე ვიცით, რომ მასში არის არეალები, რომლებიც ფიქრის პროცესში მონაწილე რეგიონებთანაა დაკავშირებული და, როგორც ჩანს, მათთან ერთად განვითარდა”, – აცხადებენ სპეციალისტები.

მათ კვლევა მაიმუნებზე ჩაატარეს, რომელთაც ეკრანზე გამოსახული სურათების მიხედვით ან მარჯვენა ხელი უნდა აემოძრავებინათ, ან მარცხენა. სწორი მხარის არჩევისას ჯილდოდ ისინი წვენს იღებდნენ. როდესაც პრეპარატების მეშვეობით ცხოველთა ნათხემის უკანა-ლატერალური ნაწილი დროებით გათიშეს, ამან დასწავლაზე იქონია გავლენა. კერძოდ, ჯილდოს მიუხედავად, მაიმუნებს უკვე უჭირდათ იმის გახსენება, თუ რომელი ხელი უნდა აემოძრავებინათ ფოტოს საპასუხოდ.

„როცა ნათხემის ამ რეგიონს თიშავ, ახლად დასწავლის პროცესი ფერხდება. ეს ძალიან ნელა ხდება, რამდენიმე ცდის განმავლობაში, და ქცევაც იმ დონის აღარაა, როგორიც იყო. ესაა კონკრეტული მაგალითი იმისა, თუ როგორ იყენებს ნათხემი ჯილდოთი განსაზღვრულ ინფორმაციას პრიმატებში კოგნიტიური ფუნქციის ფორმირებისთვის”, – ამბობენ ავტორები.

აღსანიშნავია ისიც, რომ უკვე გამყარებული დასწავლილი ინფორმაცია გახსენებას მაინც ექვემდებარებოდა. უკანასკნელი მონაცემები საშუალებას გვაძლევს, უკეთ გავარკვიოთ, როგორ მუშაობს ტვინი და როგორ შეგვიძლია შევეწინააღმდეგოთ სხვადასხვა დარღვევას.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

ამ საკვებს, შეუძლია დაგიცვათ გულისა და ალცჰაიმერის დაავადებისგან – ახალი კვლევა

81 views on

შესაძლოა სიტყვა „პოლიფენოლი“ თქვენთვის არაფერს ნიშნავს, მაგრამ ის ნამდვილად დიდ გავლენას ახდენს თქვენს ჯანმრთელობაზე.

პოლიფენოლები არის ქიმიური ნაერთების ოჯახი, რომლებიც გვხვდება მცენარეული წარმოშობის საკვებში და ზღვის მცენარეებში, რომლებიც გასული საუკუნის განმავლობაში იქნა შესწავლილი მათი ჯანმრთელობის ეფექტებისთვის.

ბუნებრივი ანტიოქსიდანტები

პოლიფენოლები ბუნებრივი ანტიოქსიდანტებია, რაც იმას ნიშნავს, რომ მათ შეუძლიათ წინააღმდეგობა გაუწიონ ორგანიზმში მავნე თავისუფალ რადიკალებს.

საკვების ეს ანტიოქსიდანტური ეფექტი მნიშვნელოვანია ადამიანის ჯანმრთელობისთვის, რადგან ბევრი დაავადება (გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები, კიბო, ტიპი 2 დიაბეტი და ა.შ.) ნაწილობრივ ხასიათდება თავისუფალი რადიკალების დისბალანსით, რომელიც ასევე ცნობილია, როგორც მაღალი ოქსიდაციური სტრესი.

უფრო მეტიც, როგორც აღვნიშნეთ, პოლიფენოლები გარდაიქმნება ჩვენი ნაწლავის მიკრობიოტის მიერ, რათა შეიქმნას სასარგებლო მეტაბოლიტები. საინტერესოა, რომ ეს მეტაბოლიტები ასევე წარმოადგენს საკვებს ბაქტერიების მრავალი სასარგებლო სახეობისთვის, ამიტომ პოლიფენოლების მოხმარება ასევე შეიძლება ასოცირდებოდეს ნაწლავის მიკრობიოტის უფრო ჯანმრთელ პროფილთან.

ყველა ამ თვისების ერთობლივი ეფექტი ნიშნავს, რომ პოლიფენოლები ხელს უწყობენ გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების და ტიპი 2 დიაბეტის რისკის შემცირებას. ეს დაფიქსირდა არა მხოლოდ საცდელ მილებში, არამედ მრავალ კლინიკურ კვლევებში სხვადასხვა პოპულაციაში.

პოლიფენოლებით მდიდარი საკვები

კაკაო

რაც უფრო სუფთაა კაკაო, მით უფრო ჯანსაღი იქნება ის. კაკაოს დადებითი მხარე ის არის, რომ ის შეიცავს დიდი რაოდენობით ანტიოქსიდანტებს და სხვადასხვა სახის, როგორიცაა ტანინები, გალოკატექინები და რესვერატროლი.

მოწითალო ფერის ხილი და ბოსტნეული

ბოსტნეული და ხილი, რომლებიც მოწითალო და მეწამული შეფერილობისაა, როგორიცაა ჭარხალი, პომიდორი, ბროწეული, ყურძენი და ბადრიჯანი.

ზეითუნის ზეთი

ეს საკვები არის ჯანსაღი და დამახასიათებელია ხმელთაშუა ზღვის დიეტისთვის. ზედმეტი ხელუხლებელი ზეითუნის ზეთის რეგულარული მოხმარება ორგანიზმს აძლევს კარგ ცხიმებს, ანტიბაქტერიულ თვისებებს, უკეთეს კანს, აფერხებს ყაბზობას, აფერხებს დიაბეტსა და კიბოს, აძლიერებს კოგნიტურ ფუნქციებს და ა.შ.

ხმელი ნაყოფი

მთავარი თხილია ნუში, ნიგოზი და თხილი. ნუში ხელს უწყობს ძვლებისა და კბილების კარგ ჯანმრთელობას, ებრძვის შფოთვას, ზრუნავს კუნთებზე, ხელს უწყობს ძილს, მდიდარია კალციუმით, ხელს უშლის ოსტეოპოროზის და სხვა სარგებელს.

ისინი გამოიყენება დესერტებში, ისევე როგორც თხილი და მდიდარია ჯანსაღი ცხიმოვანი მჟავებით, ამცირებს ქოლესტერინს, ხელს უშლის დაავადებებს, ზრუნავს თავის ტვინზე და სხვა დიდ სარგებელს შორის.

თხილი გულისთვის, ამცირებს ქოლესტერინს, მდიდარია კალციუმით, ფოსფორით და მაგნიუმით, ეხმარება ლაქტაციის პერიოდში და ბავშვების ზრდაში და ა.შ.

კენკრა

საკვების ეს ჯგუფი ცნობილია თავისი ანტიოქსიდანტური თვისებებით, სხვადასხვა ტიპის პოლიფენოლებით დატვირთვის წყალობით.

პოლიფენოლებით მდიდარი საკვებია ჟოლო, მოცვი, მაყვალი.

მოცვს აქვს ანთების საწინააღმდეგო თვისებები, ამცირებს კიბოს გარეგნობას, აახალგაზრდავებს, ებრძვის დიაბეტს, ხელს უწყობს კარგი ქოლესტერინის წარმოქმნას, ხელს უშლის დნმ-ის დაზიანებას და ა.შ.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

ორი კვირა ინტერნეტის გარეშე: როგორ აისახება ეს ჩვენს ფსიქიკაზე

74 views on

უნდა ვაღიაროთ: ადამიანების უმეტესობა სმარტფონებზე ვართ დამოკიდებული. სწორედ სმარტფონებია ინტერნეტის წყარო, რომელზეც ხელი თითქმის ნებისმიერი ადგილიდან მიგვიწვდება.

ბუნებრივია ჩნდება შეკითხვა, რამდენად ცუდია ეს ჩვენი ტვინისთვის?

ამ შეკითხვაზე პასუხის მისაღებად მეცნიერებმა საინტერესო ექსპერიმენტი ჩაატარეს, რის მიხედვითაც კვლევის მონაწილეებს მობილურის ინტერნეტზე წვდომა ორი კვირით შეეზღუდათ. მათ შეეძლოთ განეხორციელებინათ სატელეფონო ზარები, გაეგზავნათ ტექსტური შეტყობინებები, გამოეყენებინათ ინტერნეტი კომპიუტერით, მაგრამ არ ჰქონდათ მობილურის ინტერნეტზე წვდომა.

მკვლევრებმა აღმოაჩინეს, რომ ორკვირიანი შესვენებაც კი (ინტერნეტისგან) საკმარისი აღმოჩნდა ადამიანების მენტალური ჯანმრთელობის გასაუმჯობესებლად. დიახ, სულ რაღაც ორ კვირაში კვლევის მონაწილეების ფსიქიკური ჯანმრთელობა და კონცენტრაციის უნარი მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდა.

“სმარტფონებმა ჩვენი ცხოვრება და ქცევა მკვეთრად შეცვალა და ეს სულ რაღაც 15 წელიწადში. მიუხედავად ამისა, ჩვენი ფსიქიკა იგივე რჩება. ჩვენ გვქონდა შეკითხვა, ვართ თუ არა ადაპტირებული ასეთ დრამატულ ცვლილებებზე. ვართ კი მზად ვიყოთ ყველაფერთან (ინტერნეტთან) მუდმივად კავშირში? კვლევის შედეგები გვაჩვენებს, რომ არა”, — თქვა კვლევის თანაავტორმა ადრიან უორდმა, ოსტინის ტეხასის უნივერსიტეტის პროფესორმა.

ექსპერიმენტში 467 მოხალისე მონაწილეობდა, რომელთა საშუალო ასაკი 32 წელი იყო. ინტერნეტთან წვდომის დასაბლოკად IPhone-ის სპეციალური აპლიკაცია გამოიყენეს. ამის შემდეგ, მონაწილეებს ჩაუტარდათ გამოკითხვები, რათა შეფასებულიყო მათი ფსიქიკური მდგომარეობა. ამასთან, გამოიყენეს კომპიუტერული ტესტები, რათა კვლევის მონაწილეების კონცენტრაციის დონე სპეციალური დიაპაზონის მიხედვით გაეზომათ.

კვლევის მონაწილეების 91%-ში ფსიქიკური მდგომარეობის საგრძნობი გაუმჯობესება დაფიქსირდა. მონაწილეების სამმა მეოთხედმა თავადაც განაცხადა, რომ თავს ბევრად უკეთ გრძნობდა. რაც ყველაზე საინტერესოა, კონცენტრაციის უნარი თითქმის ყველა მონაწილეს მნიშვნელოვნად გაუუმჯობესდა.

მთლიანობაში, ინტერნეტისგან 2 კვირიან დისტანციას კვლევის მონაწილეებზე ანტიდეპრესანტის ეფექტი ჰქონდა. მკვლევრები ამას იმით ხსნიან, რომ უინტერნეტობისას კვლევის მონაწილეებს ბევრად მეტი დრო გამოუჩნდათ რათა გადართულიყვნენ რეალურს საგნებზე.

“რა არის რეალური საგნები? ეს შეიძლება იყოს რაიმე ჰობი, ადამიანებთან პირისპირ საუბარი, ბუნებაში სეირნობა და სხვა. კვლევის მონაწილეებს მეტი ეძინათ, უფრო მეტად გრძნობდნენ სოციალურ კავშირებს და გაუჩნდათ შეგრძნება, რომ უფრო მეტად ჰქონდათ კონტროლი საკუთარ გადაწყვეტილებებზე”, — აღნიშნეს მკვლევრებმა.

მკვლევრებს ახლა იგივე ექსპერიმენტის უფრო ხანგრძლივად ჩატარება უნდათ. მათ აინტერესებთ, თუ როგორ შეიძლება აისახოს ჩვენს ფსიქიკურ მდგომარეობაზე რამდენიმე თვიანი უინტერნეტობა.

მომზადებულია პორტალ on.ge-ს მიერ

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

დაადგინეს ის კრიტიკული ასაკი, როცა ადამიანის აზროვნება დაქვეითებას იწყებს

103 views on

მეცნიერებმა დაადგინეს კონკრეტული წერტილი შუახნის ასაკში, როდესაც ჩვენი თავის ტვინის უჯრედებს დაღმასვლის დაწყების პირველი ნიშნები უჩნდება.

19 300 ადამიანის თავის ტვინის სკანირებებსა და ტესტებზე დაყრდნობით, ეს ასაკი დაახლოებით 44 წელია. სწორედ ამ ასაკიდან იწყება შესამჩნევი დაქვეითება, რაც ყველაზე სწრაფ მაჩვენებელს 67 წლის ასაკში აღწევს. 90 წლის ასაკში, ტვინის დაბერების სიჩქარე იკლებს.

ახალი კვლევა აშშ-ის ბრუკის უნივერსიტეტის ჯგუფმა ჩაატარა. შედეგები შეიძლება გამოსადეგი იყოს იმ გზების დასადგენად, რომლებიც ხელს შეუწყობს ტვინის ჯანმრთელობას სიბერეში.

„თუ გვეცოდინება, ზუსტად როდის და როგორ ჩქარდება ტვინის დაბერება, ხელთ გვექნება ჩარევის სტრატეგიული წერტილები. გამოვავლინეთ შუახნის ასაკის კრიტიკული ფანჯარა, სადაც ტვინს ეწყება ენერგიაზე წვდომის შემცირება, ვიდრე შეუქცევადი დაზიანება მოხდება“, — ამბობს ბრუკის უნივერსიტეტის ნეირომეცნიერი ლილიან მუხიკა-პაროდი.

ჯგუფმა ასევე დაადგინა ამ უკუსვლის პოტენციურად მთავარი გამომწვევი — ნეირონების ინსულინისადმი რეზისტენტულობა. შედეგები მიუთითებს, რომ თავის ტვინის დაბერებასთან ერთად, მცირდება ინსულინის ეფექტი ნეირონებზე, რაც იმას ნიშნავს, რომ ენერგიის სახით ისინი უფრო ნაკლებ გლუკოზას იღებენ, რაც შემდეგ შლის თვის ტვინის სიგნალირებას.

იდეას, რომ მეტაბოლიზმი გავლენას ახდენს ტვინის დაბერებაზე, მხარს უჭერს მკვლევართა მიერ ჩატარებული გენეტიკური ანალიზები. გლუკოზის შთამნთქმელი ცილა GLUT4-ისა და ცხიმების გადამტანი ცილა APOE-ს აქტივობა ემთხვევა ტვინის ცვეთისა და დეგრადაციის ნიშნებს.

აქედან გამომდინარეობს, რომ ნეირონებისთვის ენერგიის წყაროს როგორღაც ჩანაცვლება ან აღდგენა შეიძლება დაეხმაროს თავის ტვინის დაბერების შენელებას, რაც პოტენციურად კიდევ ერთ სამკურნალო ვარიანტს გვთავაზობს ნეიროდეგენერაციული დაავადებისთვის.

„შუახნის ასაკში, არასაკმარისი საწვავის გამო, ნეირონები მეტაბოლურად ისტრესება; იტანჯებიან, მაგრამ მაინც სიცოცხლისუნარიანები არიან. გამომდინარე აქედან, ამ კრიტიკულ ფანჯარაში ალტერნატიული საწვავის მიწოდება შეიძლება ფუნქციის აღდგენას დაეხმაროს. თუმცა, გვიანდელ ასაკში, ნეირონების გახანგრძლივებულმა შიმშილმა შეიძლება გამოიწვიოს სხვა ფიზიოლოგიურ ეფექტთა კასკადი, რაც ინტერვენციას ნაკლებად ეფექტიანს ხდის“, — ამბობს მუხიკა-პაროდი.

ეს ჰიპოთეზა მკვლევრებმა შეამოწმეს 101 ინდივიდზე, რომლებსაც კეტონის საკვებ დანამატებს აძლევდნენ; როგორც ჩანს, ეს დანამატები ხელს უწყობს თავის ტვინის უჯრედებში ინსულინისადმი მგრძნობელობას და თრგუნავს მეტაბოლურ დაზიანებას.

კეტონის საკვები დანამატების მიღების შემდეგ, თავის ტვინის დეგრადაცია დასტაბილურდა; ყველაზე დიდი სარგებელი კი აღინიშნა შუა ხნის ასაკის პირებში (ამ შემთხვევაში 40-59 წლის). ეს კი იმაზე მიუთითებს, რომ ამ სახის მკურნალობა შეიძლება მუშაობდეს, მაგრამ გადამწყვეტია დროულობა.

„ეს წარმოადგენს პარადიგმულ ცვლილებას თავის ტვინის დაბერების პრევენციის შესახებ ჩვენს წარმოდგენაში. იმის ნაცვლად, რომ კოგნიტურ სიმპტომებს ვუცადოთ, რაც შეიძლება იქამდე არ გამოჩნდეს, ვიდრე არსებითი დაზიანება მოხდება, პოტენციურად შეგვიძლია გამოვავლინოთ რისკის ქვეშ მყოფი ადამიანები მეტაბოლური მარკერებით, შემდეგ კი ჩავერიოთ ამ კრიტიკული ფანჯრის მონაკვეთში“, — ამბობს ბრუკის უნივერსიტეტის ნეირომეცნიერი ბოტონდ ანტალი.

კვლევა ჟურნალ PNAS-ში გამოქვეყნდა.

მომზადებულია stonybrook.edu-სა და ScienceAlert-ის მიხედვით, რომელიც მიხეილ ჭაბუკაშვილმა თარგმნა

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
1 2 3 4 … 108
Page 2 of 108