close

კვლევები

კვლევები

Telegraph: დიდი ბრიტანეთის ჯანდაცვის ეროვნული სამსახურის ცნობით, ტრანსგენდერების რძე ისეთივე სასარგებლოა, როგორც დედის რძე

ბრიტანეთის ჯანდაცვის ეროვნული სამსახურის განცხადებით, იმ ტრანსგენდერების მიერ გამომუშავებული “დედის რძე”, რომლებიც დაბადებისას მამრობითი სქესის წარმომადგენლები იყვნენ, ისეთივე კარგია ჩვილებისთვის, როგორც დედის რძე. აღნიშნულის შესახებ გამოცემა Telegraph-ი წერს.

საავადმყოფოების გაერთიანება, რომელიც მართავს სასექსის საგრაფოს ჰოსპიტალს, უორთინგის ჰოსპიტალს და სამეფო ალექსანდრას ბავშვთა საავადმყოფოს, პირველი იყო ბრიტანეთში, რომელმაც გამოიყენა ტერმინი „მკერდით კვება“ ძუძუთი კვების ნაცვლად, რადგან ზოგიერთის აზრით, ის უფრო ინკლუზიურად ითვლება.

2021 წელს გაერთიანებამ შექმნა ბრიტანეთის „პირველი კლინიკური და ენობრივი გაიდლაინები, რომლებიც მხარს უჭერენ ტრანს და არაბინარულ მშობიარე ადამიანებს“.

როგორც სტატიაშია აღნიშნული, იმისთვის, რომ დაბადებით მამაკაცმა ბავშვის ძუძუთი გამოკვება შეძლოს, მას უნდა განუვითარდეს რძის წარმომქმნელი ჯირკვლები ჰორმონ პროგესტინის მიღებით.

მათივე ცნობით, „პრეპარატით გამოწვეული“ „ძუძუთი კვების“ დროს გამოყოფილი სითხე, “შედარებადია” დედის რძესთან და შესაძლოა მას გაუთანაბრდეს.

როგორც ბრიტანეთის ჯანდაცვის ნაციონალური სამსახურის გვერდზეა მითითებული, თუ პირი ტრანსი ან არაბინარულია და მას “მკერდით კვება” შეუძლია, მისი გადასაწყვეტია, გამოკვებავს თუ არა ჩვილს. ის ყველა შემთხვევაში, სრულ მხარდაჭერას მიიღებს სახელმწიფოს მხრიდან.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
არქეოლოგიაკვლევები

ესპანეთში აღმოაჩინეს ბრინჯაოს ხელი, რომელზეც საიდუმლო წარწერებია გაკეთებული

ესპანეთში არქეოლოგებმა აღმოაჩინეს უცნაური 2 000 წლის ბრინჯაოს ხელი, რომელიც დაფარულია იდუმალი წარწერებით. ამის შესახებ ნათქვამია კვლევაში.

გავრცელებული ინფორმაციით, მკვლევრებმა აღმოაჩინეს საოცრად დამაინტრიგებელი აღმოჩენა ჩრდილოეთ ესპანეთში: ბრინჯაოს ხელი, რომელიც დაახლოებით 2 000 წლით თარიღდება, რომლის უკანა მხარეს უცნაური სიმბოლოების ოთხი ხაზია ჩაწერილი.

მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ წარწერა დაკავშირებულია ძველ პალეო-ესპანურ ენებთან და შესაძლოა იყოს იმ ენის ნაწილი, რომელიც თანამედროვე ესპანეთში ბასკურად გადაიქცა.

ცნობილია, რომ დაახლოებით იმ დროს, როდესაც ხელი გაკეთდა, ეს ტერიტორია დასახლებული იყო ვასკონებით, ტომით, რომელმაც ძალიან ცოტა წერილობითი მაგალითი დატოვა.

არქეოლოგები ვარაუდობენ, რომ ბრინჯაოს ხელი შეიძლებოდა შენობის შესასვლელთან ეკიდა. მკვლევრების აზრით, შესაძლებელია, რომ ხელს რაიმე სახის რიტუალური ან კულტურული მნიშვნელობა ჰქონოდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

ალცჰაიმერის დაავადებას ორი საკმაოდ გავრცელებული ვირუსის „შეამხანაგება“ იწვევს – კვლევა

სამოდელო თავის ტვინებზე ჩატარებული ექსპერიმენტი უფრო მეტ მტკიცებულებას მატებს ჰიპოთეზას, რომლის მიხედვითაც, ჩუტყვავილას და ჰერპესის გამომწვევ ვირუსთა შეამხანაგებამ შეიძლება ალცჰაიმერის დაავადება გამოიწვიოს.

მიუხედავად იმისა, რომ ამ მოსაზრების გარშემო მწვავე დებატები მიმდინარეობს, როგორც ტაფტსისა და ოქსფორდის უნივერსიტეტის მკვლევრები ირწმუნებიან, სულ ახლახან წარმოაჩინეს, რომ ამ ორი ვირუსის ტანდემს შეუძლია ხელი შეუწყოს იმ ცილების ჭარბ რაოდენობას, რომლებიც პასუხისმგებელია ალცჰაიმერისთვის დამახასიათებელ ტვინის ლაქებზე.

გაციების მსგავს ვირუსს, მარტივ ჰერპესსა (HSV-1) და ალცჰაიმერს შორის პოტენციურმა კავშირმა უკვე წლებია, მეცნიერთა ყურადღება მიიპყრო. მისი დნმ არა მხოლოდ დიდი ოდენობით აღმოაჩინეს ხანდაზმულ ადამიანთა თავის ტვინში, არამედ გაირკვა ისიც, რომ მათ, ვისაც ალცჰაიმერთან დაკავშირებული გენი ჰქონდათ, ამ დაავადების განვითარების უფრო მაღალი რისკი გააჩნდათ, თუკი ასევე ჰქონდათ HSV-1 ვირუსი.

ჰერპესის ვირუსის მსგავსად, ჩუტყვავილას ვირუსი, სახელად ვარიცელა-ზოსტერი, ნერვულ ქსელებში შეიძლება წლების განმავლობაში იყოს მიძინებული, მაგრამ შეიძლება ცხოვრების გვიანდელ ეტაპზე გააქტიურდეს და არეულობა გამოიწვიოს ჰერპესის სახით.

შედეგად გაჩენილმა ანთებამ შეიძლება გაზარდოს დემენციის რისკი, მაგრამ ჰერპესი ცხოვრების განმავლობაში იშვიათად ფეთქდება, ერთხელ ან ორჯერ. ძნელად დასაჯერებლად მიიჩნეოდა, რომ ის შეიძლება ალცჰაიმერის მიზეზი ყოფილიყო.

თუმცა, არსებობს კარგი მიზეზები, რათა ვიეჭვოთ, რომ ეს ორი დაავადება ერთმანეთთან რაღაც კავშირშია. მაგალითად, ტაივანში, გაერთიანებულ სამეფოში, სამხრეთ კორეასა და აშშ-ში ჩატარებული კვლევები მიუთითებს, ვაქცინაცია, რომელიც მიმართულია ვარიცელა-ზოსტერის ვირუსის ხელახლა, ჰერპესის სახით გამოჩენის წინააღმდეგ, დემენციის რისკს ამცირებს.

იმისათვის, რათა უკეთესი წარმოდგენა შეჰქმნოდათ, თუ რა ხდება რეალურად, მკვლევრებმა შექმნეს ექვსი მილიმეტრის სიგანის თავის ტვინის გარემო — ეს გახლდათ ფუნთუშას ფორმის ღრუბელი, რომელიც აბრეშუმის ცილისა და კოლაგენისგან შედგებოდა. მასში შეიტანეს ღეროვანი უჯრედები, რომლებიც გაიზარდა ფუნქციური ნეირონების და დამხმარე ქსოვილების, სახელად გლიის უჯრედების სახით გაიზარდა. გლიის უჯრდები ნეირონებს სიცოცხლესა და კარგად ყოფნაში ეხმარება.

როდესაც სამოდელო თავის ტვინის ქსოვილები მხოლოდ ვარიცელა-ზოსტერით დააინფიცირეს, არ აღინიშნებოდა ზრდა ალცჰაიმერის ცილების, ტაუ და ბეტა ამილოიდის ხელწერაში.

მაგრამ თუკი ნეირონები უკვე შეიცავდა მარტივი ჰერპესის მიძინებულ ვირუსს, ვარიცელა-ზოსტერის ვირუსთან ერთად მოხვედრისას, ხდებოდა ჰერპესის ვირუსის ხელახლა გააქტიურება.

ამ ორმხრივ შეტევას მოჰყვა ალცჰაიმერის დაავადებასთან დაკავშირებული ტაუ და ბეტა-ამილოიდი ცილების დრამატული ზრდა; ამავე დროს, შემცირდა ნეირონების სიგნალები.

„ეს გახლავთ ორი ვირუსის ერთობლივი დარტყმა, რაც ძალიან ხშირია და ძირითადად უსაფრთხო, მაგრამ როგორც ლაბორატორიული კვლევები მიუთითებს, თუკი ვარიცელა-ზოსტერის ვირუსთან ახალი შეხვედრა მარტივი ჰერპესის მიძინებულ ვირუსს გააღვიძებს, მათ შეიძლება დიდი გასაჭირი გამოიწვიონ“, — ამბობს კვლევის ავტორი, ტაფტსის უნივერსიტეტის ბიოსამედიცინო ინჟინერი დანა კერნსი.

ბეტა-ამილიოდი ცილები თავის ტვინში შეიძლება ლაქების სახით შეგროვდეს, რომლებიც წარმოადგენს ცილების ფრაგმენტების პათოლოგიურ შეჯგუფებებს; ისინი ხელს უშლის ნერვულ სიგნალირებას. ტაუ არის ცილა, რომელიც მიკრომილაკების სწორ ხაზზე განლაგებას უზრუნველყოფს. დემენციის მქონე ადამიანებში, ტაუ დაზიანებულია და მიკრომილაკები დაგრეხვას იწყებს, რაც უჯრედების შიმშილს იწვევს.

მიმდინარე დებატების საგანია, ზუსტად როგორ შეიძლება იყოს ეს ორი ცილა ალცჰაიმერში ჩართული; ლაქების წარმოქმნის წინააღმდეგ მიმართული პრეპარატები მოლოდინებს ვერ ამართლებენ. თუმცა, ის ფაქტი, რომ ისინი ამ დაავადების მახასიათებელია, აშკარად მიუთითებს, რომ რაღაც არასწორად ხდება. განაგრძეთ კითხვა

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

ჰერპესის ვირუსი შესაძლოა, დემენციის რისკს აორმაგებდეს

შვედეთში ჩატარებული ახალი კვლევის თანახმად, პირველი ტიპის ჰერპესის (HSV-1) ვირუსის ქონა დემენციის ჩამოყალიბების რისკს აორმაგებს. ეს ასოციაცია ამ კოგნიტიური დარღვევის განმსაზღვრავი უმთავრესი ფაქტორებისგან, ასაკისა და გენეტიკურ ვარიანტ APOE-4-ისგან, დამოუკიდებლად ვლინდება.

შვედეთში ზრდასრული მოსახლეობის თითქმის 80%-ში HSV-1-ის ანტისხეულებია, ანუ მათ ორგანიზმში პათოგენია მოხვედრილი. ორალური ჰერპესის მქონე ზოგ ადამიანს სიმპტომები საეროდ არ უვლინდება, ზოგს კი პირის მიდამოში ბუშტუკები უჩნდება. ნებისმიერ შემთხვევაში, როგორც ჩანს, ეს ვირუსი კვალს მაინც ტოვებს.

ავტორები ამბობენ, რომ დემენციასთან ჰერპესის კავშირზე უფრო და უფრო მეტი კვლევა მიანიშნებს. მისი ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ფორმა ალცჰაიმერის დაავადებაა, რომლის მქონე პაციენტებსაც ხშირად ტვინში ცილოვანი დანალექი უჩნდებათ. თერაპიების დიდი ნაწილი სწორედ ამ პრობლემის მოგვარებისკენაა მიმართული, რათა კოგნიტიური დარღვევები შეაჩეროს. ასეთი მცდელობები მეტწილად უშედეგოა.

სპეციალისტთა ნაწილი ფიქრობს, რომ ზემოხსენებულ დანალექს შესაძლოა, იმუნურ ან ნერვულ სისტემაში საკუთარი როლი ჰქონდეს, როგორიცაა, მაგალითად, პათოგენებთან დაკავშირებული ზიანის თავიდან აცილება. შესაბამისად, არაა გამორიცხული, ალცჰაიმერი სხეულში უცხო და უკონტროლო მიკრობების შემოჭრის ნიშანი იყოს.

ადრეულმა კვლევებმა ალცჰაიმერის მქონე პაციენტების ტვინში HSV-1-ის მოულოდნელი რაოდენობა გამოავლინა, თანაც მათი 72% სწორედ ცილოვან დანალექში იყო. ეს მიუთითებს, რომ შესაძლებელია, ჰერპესის ვირუსის მიმართ ორგანიზმის იმუნური რეაქცია კოგნიტიური ფუნქციების დაქვეითებასთან მჭიდრო კავშირში იყოს.

ამ საკითხზე მეტის გასაგებად შვედეთში მომუშავე მეცნიერები 1002 ახალგაზრდას 15 წლის განმავლობაში აკვირდებოდნენ. აქედან 82%-ის სხეულში HSV-1-ის ანტისხეულები იყო. დადგინდა, რომ მათ დემენციის ჩამოყალიბების ორჯერ მეტი შანსი ჰქონდათ, ვიდრე ამ ანტისხეულების არმქონე ინდივიდებს. აღმოაჩნდა, რომ გენური ვარიანტი APOE-4, როგორც რისკ-ფაქტორი, სიტუაციას უფრო მეტად არ ამწვავებს.

სპეციალისტებს სურთ, რომ ჩატარდეს კვლევები, რომლებითაც დაადგენენ, რამდენად შესაძლებელია, ჰერპესის მკურნალობით დემენცია ავიცილოთ თავიდან.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

30 წლის განმავლობაში გრენლანდიაში მცენარეულობის ფართობი გაორმაგდა – კვლევა

1980-დან 2010 წლამდე გადაღებული სატელიტური ფოტოების ანალიზმა აჩვენა, რომ ამ პერიოდის განმავლობაში გრენლანდიაში მცენარეულობის ფართობი გაორმაგდა. ამის მიზეზად მყინვარების დნობა სახელდება.

მეცნიერების თქმით, ეს პროცესი სახიფათოა იმის გამო, რომ მცენარეულობის ფართობის ზრდის შედეგად ჭაობების ფართობი იზრდება, რაც მეთანის გამოყოფას უწყობს ხელს.

შეშფოთების კიდევ ერთ საგანს წარმოადგენს ის, რომ მიწის ზედაპირი, რომელსაც ყინული აღარ ფარავს, უფრო ადვილად ინარჩუნებს სითბოს, რაც ტემპერატურას კიდევ უფრო ზრდის. ამის შედეგად მყინვარების დნობა კიდევ უფრო სწრაფად მიმდინარეობს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევებიმედიცინა

სისხლის ახალი ტესტი შიზოფრენიის რისკს ავლენს

შიზოფრენიის დროული დიაგნოსტირება გონებასა და სხეულზე მისი უარყოფითი გავლენის შემცირების საშუალებას იძლევა, თუმცა ადრეულ ეტაპზე სიმპტომების შემჩნევა ძნელია.

ინდიანას უნივერსიტეტის სამედიცინო სკოლაში მომუშავე მეცნიერებმა შექმნეს სისხლის ახალი ტესტი, რომელიც ამ მხრივ წინ გადადგმული მნიშვნელოვანი ნაბიჯია, რადგან შიზოფრენიის სიმწვავესა და რისკს ავლენს.

„ფსიქოზი ადრეულ ზრდასრულობაში ვლინდება – სიცოცხლის ძირითად პერიოდში. სტრესი და ნარკოტიკები, მათ შორის მარიხუანა, გენეტიკური მოწყვლადობის დამაჩქარებელი ფაქტორებია.

თუ ფსიქოზს უყურადღებოდ დავტოვებთ, ის ბიოლოგიურად, სოციალურად და ფსიქოლოგიურად დაგვაზიანებს”, — აცხადებენ სპეციალისტები.

შიზოფრენია ტვინს რეალობის უწყვეტ აღქმაში უშლის ხელს და მოძრაობასთან დაკავშირებული პრობლემების გამოწვევაც შეუძლია. ამის მიუხედავად, მისი კონტროლი შესაძლებელია, მაგრამ, პირველ რიგში, დიაგნოზის დასმაა საჭირო. სისხლის ტესტი სწორედ ფსიქოზთან ასოცირებული ფიზიკური ცვლილებების, ბიოინდიკატორების, იდენტიფიცირების საშუალებას იძლევა.

მკვლევრებმა სისხლში ზემოხსენებული ცვლილებების კვალის შესასწავლად პაციენტთა 1-დეკადიანი მონაცემები გამოიყენეს და ახალი ტესტი შექმნეს. ზოგიერთი ასეთი ბიომარკერი ამჟამინდელი თერაპიების სამიზნეა, ანუ შესაძლებელია, შიზოფრენიის ადრეული დიაგნოსტირების შემდეგ მათ აღმოფხვრას ჩვენს ხელთ არსებული მედიკამენტებით ვეცადოთ.

მეცნიერები ამბობენ, რომ სოციალური და ფსიქოლოგიური მხარდაჭერა ასევე ძალიან მნიშვნელოვანია. ისინი აღნიშნავენ, რომ მათ ტესტზე ჯანმრთელობის სხვა პრობლემების გავლენის შესწავლაცაა საჭირო, მაგრამ ის, სავარაუდოდ, წელსვე იქნება ხელმისაწვდომი.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევებიმსოფლიო

მსოფლიოს მოსახლეობის 68% მალე ქალაქებში იცხოვრებს – როგორი იქნება ჭკვიანი ქალაქები და რომელ ქვეყანაში ვიხილავთ მას პირველად?

დღეს, მსოფ­ლი­ოს მო­სახ­ლე­ო­ბის ნა­ხე­ვარ­ზე მეტი ქა­ლა­ქებ­ში ცხოვ­რობს და 2050 წლის­თვის ეს რი­ცხვი, სა­ვა­რა­უ­დოდ, 68%-მდე გა­იზ­რდე­ბა – ქა­ლა­ქებს კი­დევ 2,5 მი­ლი­არ­დი მო­სახ­ლე და­ე­მა­ტე­ბა. გლო­ბა­ლურ მო­სახ­ლე­ო­ბას სულ უფრო მე­ტად იზი­დავს ურ­ბა­ნუ­ლი ცხოვ­რე­ბა. ასეთ დროს კი აშ­კა­რა ხდე­ბა ჭკვი­ა­ნი ქა­ლა­ქე­ბის მნიშ­ვნე­ლო­ბა.

წარ­მო­იდ­გი­ნეთ ქა­ლა­ქი, სა­დაც ტექ­ნო­ლო­გია შე­უ­ფერ­ხებ­ლად ერ­წყმის ურ­ბა­ნულ ცხოვ­რე­ბას, რაც რე­ვო­ლუ­ცი­ას ახ­დენს ჩვე­ნი ცხოვ­რე­ბი­სა და მუ­შა­ო­ბის ხა­რისხზე. სწო­რედ ამას იმე­დოვ­ნე­ბენ ჭკვი­ა­ნი ქა­ლა­ქე­ბი – ისი­ნი იყე­ნე­ბენ სა­ინ­ფორ­მა­ციო და სა­კო­მუ­ნი­კა­ციო ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის ( ICT) ძა­ლას , რათა გა­ზარ­დონ ოპე­რა­ტი­უ­ლი ეფექ­ტუ­რო­ბა, უზ­რუნ­ველ­ყონ გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბუ­ლი სამ­თავ­რო­ბო სერ­ვი­სე­ბი და მო­ქა­ლა­ქე­თა კე­თილ­დღე­ო­ბა.

ჭკვი­ან ქა­ლა­ქებს შო­რის მსოფ­ლიო ერთი პრო­ექ­ტით და­ინ­ტე­რეს­და: NEOM, ჭკვი­ა­ნი ქა­ლა­ქი სა­უ­დის არა­ბე­თის გულ­ში, რომ­ლის აშე­ნე­ბაც სა­მო­მავ­ლოდ იგეგ­მე­ბა.

  • რო­გორ ცვლის ჭკვი­ა­ნი ქა­ლა­ქე­ბი ურ­ბა­ნულ ცხოვ­რე­ბას

მო­მავ­ლის ჭკვი­ა­ნი ქა­ლა­ქე­ბი (Smart Cities) არის ურ­თი­ერ­თდა­კავ­ში­რე­ბუ­ლი მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტე­ბი. ისი­ნი იყე­ნე­ბენ სა­ინ­ფორ­მა­ციო და სა­კო­მუ­ნი­კა­ციო ტექ­ნო­ლო­გი­ებს, რათა გა­ა­უმ­ჯო­ბე­სონ სამ­თავ­რო­ბო მომ­სა­ხუ­რე­ბის ხა­რის­ხი და მო­ქა­ლა­ქე­თა კე­თილ­დღე­ო­ბა.

ჭკვი­ა­ნი ქა­ლა­ქის ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბი­სას უმ­თავ­რე­სი პრი­ო­რი­ტე­ტი მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის უსაფრ­თხო­ე­ბის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფაა. უსაფრ­თხო­ე­ბის გა­სა­უმ­ჯო­ბე­სებ­ლად, მო­ქა­ლა­ქე­ებ­მა სწრა­ფად უნდა გა­ი­გონ რა ხდე­ბა მათ გარ­შე­მო ქა­ლაქ­ში.

  • NEOM-ის პო­ტენ­ცი­ა­ლი

ახა­ლი ქა­ლა­ქი სა­უ­დის არა­ბე­თის 2030 წლის „ხედ­ვის“ პრო­ექ­ტის ნა­წი­ლია. მის აღ­სრუ­ლე­ბის პრო­ცესს სა­თა­ვე­ში უდ­გას მუ­ჰა­მედ ბინ სალ­მა­ნი, სა­უ­დის არა­ბე­თის პრინ­ცი, რო­მელ­მაც ახალ ქა­ლაქს The Line (ხაზი) უწო­და წრფი­ვი ფორ­მის და­გეგ­მა­რე­ბის გამო. პრო­ექ­ტი ნე­ო­მის (NEOM), ეკო­სის­ტე­მის შე­სა­ნარ­ჩუ­ნებ­ლად შექ­მნი­ლი ფუ­ტუ­რის­ტუ­ლი ქა­ლა­ქის ნა­წი­ლია და იგი 170 კმ-ზე იქ­ნე­ბა გა­და­ჭი­მუ­ლი, გათ­ვლი­ლი 1 მი­ლი­ონ მა­ცხოვ­რე­ბელ­ზე.

ქა­ლაქს აქვს პო­ტენ­ცი­ა­ლი გა­ა­უმ­ჯო­ბე­სოს ენერ­გო­ე­ფექ­ტუ­რო­ბა, გა­აძ­ლი­ე­როს მო­ბი­ლუ­რო­ბა და სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი უსაფრ­თხო­ე­ბა. მისი მი­ზა­ნია შექ­მნას ეკო­სის­ტე­მა, რო­მე­ლიც ხელს უწყობს პარტნი­ო­რო­ბას ბიზ­ნე­სებს, აკა­დე­მი­ურ ინ­სტი­ტუ­ტებ­სა და სტარ­ტა­პებს შო­რის.

  • შეშ­ფო­თე­ბა NEOM-ის შე­სა­ხებ

პრო­ექ­ტის პრე­ზენ­ტა­ცი­ა­ში კარ­გად ჩანს მისი მი­ზა­ნი – ადა­მი­ა­ნე­ბი და მათი ჯან­მრთე­ლო­ბა უპირ­ვე­ლეს ყოვ­ლი­სა, რის გა­მოც პრი­ო­რი­ტე­ტუ­ლია ქა­ლა­ქის დაც­ლა ყო­ველ­გვა­რი გა­მო­ნა­ბოლ­ქვის­გან – ჩქა­როს­ნუ­ლი მა­ტა­რებ­ლე­ბის და სხვა სატ­რან­სპორ­ტო სა­შუ­ა­ლე­ბა­თა გზე­ბი მი­წის­ქვეშ იქ­ნე­ბა გან­თავ­სე­ბუ­ლი.

კრი­ტი­კო­სებ­მა გა­მოთ­ქვეს სა­ფუძ­ვლი­ა­ნი შეშ­ფო­თე­ბა NEOM-ის მი­ზან­შე­წო­ნი­ლო­ბი­სა და მდგრა­დო­ბის შე­სა­ხებ. პრო­ექ­ტის მა­სი­ურ­მა მას­შტაბ­მა და მის­მა პო­ტენ­ცი­ურ­მა გა­რე­მო­ზე ზე­მოქ­მე­დე­ბამ შე­კი­თხვე­ბი გა­ა­ჩი­ნა. სკეპ­ტი­კო­სებს აინ­ტე­რე­სებთ, შე­იძ­ლე­ბა თუ არა ასე­თი დიდი ამ­ბი­ცი­ე­ბის ეფექ­ტუ­რად გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა პრაქ­ტი­კა­ში.

NEOM-ის გარ­შე­მო არ­სე­ბუ­ლი გე­ო­პო­ლი­ტი­კუ­რი კონ­ტექ­სტი ასე­ვე აჩენს და­მა­ტე­ბით კი­თხვებს. მისი მდე­ბა­რე­ო­ბა ეგ­ვიპ­ტი­სა და იორ­და­ნი­ის სა­ზღვრებ­თან და რე­გი­ო­ნუ­ლი დი­ნა­მი­კა იწ­ვევს გა­ურ­კვევ­ლო­ბას, რა­მაც შე­იძ­ლე­ბა გავ­ლე­ნა მო­ახ­დი­ნოს პრო­ექ­ტის წარ­მა­ტე­ბა­ზე. პო­ლი­ტი­კუ­რი სტა­ბი­ლუ­რო­ბა, მე­ზო­ბელ ქვეყ­ნებ­თან თა­ნამ­შრომ­ლო­ბა და პო­ტენ­ცი­უ­რი კონ­ფლიქ­ტე­ბის მარ­თვა ერთ-ერთი მთა­ვა­რი გა­მოწ­ვე­ვაა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევებიმსოფლიო

ბოლო 30 წელიწადში მსოფლიოში კიბოს შემთხვევები 80%-ით გაიზარდა

ბოლო 30 წლის განმავლობაში მსოფლიოს 50 წლამდე ასაკის მოსახლეობაში კიბოს შემთხვევები მკვეთრად გაიზარდა.

ამის შესახებ ნათქვამია კვლევაში, რომელსაც უკვე უწოდეს რევოლუციური და რომელიც ჟურნალ BMJ Oncology-ში გამოქვეყნდა. კვლევის თანახმად, განსაკუთრებული ზრდა ფიქსირდება სარძევე ჯირკვლის, ფილტვის, კუჭისა და სწორი ნაწლავის სიმსივნეების სტატისტიკაში. ამიტომ კვლევის ავტორები მოუწოდებენ მოსახლეობას, მეტი ყურადღებით მოეკიდონ ცხოვრების წესის შეცვლას და ადრეული სკრინინგისადმი მიმართვას.

ერთობლივი კვლევა განხორციელდა ჩინეთის ჩეციანზის უნივერსიტეტის ფაკულტეტის, ჰარვარდის უნივერსიტეტისა და ედინბურგის უნივერსიტეტის მეცნიერების მონაწილეობით.

კვლევის თანახმად, 1990-დან 2019 წლებამდე პერიოდში 50 წლამდე ასაკის ადამიანებში კიბოს ახალი შემთხვევები მთელი მსოფლიოს მასშტაბით 79%-ით გაიზარდა.

მეცნიერები ამ ცვლილებების მიზეზებზეც ამახვილებენ ყურადღებას და მას კვების თავისებურებებს, თამბაქოსა და ალკოჰოლის მოხმარებას უკავშირებენ.

„ჯანსაღი კვების პროპაგანდას, თამბაქოსა და ალკოჰოლის მოხმარების შეზღუდვას, ცხოვრების ჯანსაღი წესის პოპულარიზაციას (მათ შორის აქტიური დასვენების სუფთა ჰაერზე) შეუძლია შეამციროს ადრეული კიბოს ტვირთი,“ – ნათქვამია კვლევაში.

მკვლევარების ჯგუფი ასევე აცხადებს, რომ სკრინინგის პროგრამებისა და პროფილაქტიკის გაფართოება შესაძლებელია და საჭიროა მათში ადამიანების 40 წლიდან ჩართვა.

ეს საგანგაშო ტენდენცია უკვე გაითვალისწინა ამერიკამ, სადაც პროფილაქტიკური სერვისების სამუშაო ჯგუფმა კიბოს სკრინინგის დაწყების ასაკი 50-დან 45 წლამდე დასწია. ამასთან, უწყება ამზადებს რეკომენდაციას, სარძევე ჯირკვლის სკრინინგის დაწყების ასაკი 50-ის ნაცვლად 40 წელი იყოს.

საქართველოში წლებია, სახელმწიფო კიბოს გარკვეული სახეობების სკრინინგს მოქალაქეებს სრულად, 40 წლის ასაკიდან უფინანსებს.

 

ქვეყანაში მოქმედებს კიბოს სკრინინგის პროგრამა, რომელიც ითვალისწინებს ძუძუს, საშვილოსნოს ყელის და მსხვილი ნაწლავის კიბოზე გამოკვლევას.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევებიტექნოლოგიები

ხელოვნური ინტელექტი სამუშაო ადგილების 40%-ს ჩაანაცვლებს

საერთაშორისო სავალუტო ფონდის (IMF) თანახმად, ხელოვნური ინტელექტის (AI) განვითარებამ, შეიძლება, მსოფლიოში სამუშაო ადგილების 40% შეამციროს. ზოგიერთი სამუშაო კი, შეიძლება, საერთოდ გაქრეს.

 

საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ხელმძღვანელმა კრისტალინა გეორგიევამ მოუწოდა მთავრობებს, შექმნან სოციალური უსაფრთხოების ქსელები და გადამზადების პროგრამები ხელოვნური ინტელექტის უარყოფითი გავლენის შესამცირებლად.

 

„ხელოვნური ინტელექტი, სავარაუდოდ, გააღრმავებს უთანასწორობას, ამიტომ პოლიტიკის შემქმნელებმა უნდა იზრუნონ, რომ ამ ტექნოლოგიამ არ გამოიწვიოს სოციალური დაძაბულობა,” – წერს იგი დავოსის მსოფლიო ეკონომიკური ფორუმის წინ, სადაც AI ერთ-ერთი მთავარი განსახილველი თემა იქნება.

 

გეორგიევას თქმით, ხელოვნური ინტელექტის გავლენა გაცილებით უფრო დიდი იქნება მოწინავე ეკონომიკებში, ვიდრე განვითარებად ბაზრებზე. ეს ნაწილობრივ იმის გამო მოხდება, რომ „თეთრსაყელოიანი” თანამშრომლები უფრო მეტად არიან რისკის ქვეშ, ვიდრე მუშები.

„ხელოვნური ინტელექტის აპლიკაციებს შეუძლიათ გადაჭრან ადამიანების წინაშე არსებული ძირითადი ამოცანები. ამან შეიძლება შეამციროს მოთხოვნა, რაც გამოიწვევს ხელფასების და  დაქირავებულთა რაოდენობის შემცირებას“, – წერს გეორგიევა IMF-ის ანალიზზე დაყრდნობით.

 

გეორგიევა ასევე აღნიშნავს AI-ის გამოყენებით წარმოების და შემოსავლების გაზრდის შესაძლებლობებს.

 

„AI გარდაქმნის გლობალურ ეკონომიკას,” – წერს იგი.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

ჰეპატიტის მკურნალობა ხელს უშლის სისხლის საკმაოდ გავრცელებული სიმსივნის პროგრესს – ახალი კვლევა

რამდენიმე წლის წინ, ერთი პაციენტი, რომელსაც სისხლის კიბო, სახელად მრავლობითი მიელომა ჰქონდა, მნიშვნელოვნად გამოჯანმრთელდა. ამ შემთხვევამ მკვლევართა ყურადღება მიიქცია, რომლებიც ფრიად გააოცა იმ ფაქტმა, რომ პაციენტი სულ სხვა დაავადებაზე მკურნალობდა.

პოტენციური კავშირისადმი ინტერესმა ესპანელი და ფრანგი მკვლევრები გააერთიანა, რომლებმაც აღმოაჩინეს, რომ B ჰეპატიტის ვირუსი (HBV) და C ჰეპატიტის ვირუსი (HCV) დაკავშირებულია მრავლობითი მიელომისა და ადრეული არასიმსივნური ეტაპის, სახელად მონოკლონური გამოპათიის განვითარებასთან.

მათი ახალი კვლევა ადასტურებს, რომ B და C ჰეპატიტის ადრეული დაფიქსირება ექიმებს შეიძლება დაეხმაროს მონოკლონური გამოპათიის კიბოდ გადაქცევის პრევენციაში, თუკი ამ ვირუსული ინფექციების მკურნალობას დაიწყებენ.

„ვაჩვენეთ, რომ ანტივირუსული თერაპია აუმჯობესებს B ჰეპატიტის მქონე მრავლობითი მიელომის პაციენტთა გადარჩენის მაჩვენებელს. ჩვენი კვლევა დიდ კოჰორტაში ასევე ადასტურებს, რომ ანტივირუსული მკურნალობა მრავლობითი მიელომის მდგომარეობას C ჰეპატიტით ინფიცირებულ პაციენტებშიც აუმჯობესებს“, — წერენ ესპანეთის ჰემატოლოგიური ავთვისებიანი სიმსივნეების კლინიკური კვლევების გაერთიანების ბიოსამედიცინო მეცნიერი ალბა როდრიგეს-გარსია და მისი კოლეგები პუბლიკაციაში.

მრავლობითი მიელომა არის კიბო, რომელიც ძვლის ტვინში პლაზმის არანორმალური უჯრედებისგან ვითარდება. ჩვეულებრივ მდგომარეობაში, პლაზმის უჯრედები არის სისხლის თეთრი უჯრედების ტიპი, რომელიც ინფექციებთან საბრძოლველ ანტისხეულებს წარმოქმნის. დაავადება მრავლობითი სიმსივნეებით ხასიათდება.

პლაზმის არანორმალური უჯრედები მრავლდება და ზედმეტად ბევრ ერთი სახის ანტისხეულს წარმოქმნის, რომელიც თითოეულ შემთხვევაში სხვადასხვანაირია. ამ ანტისხეულს მიელომის ცილას უწოდებენ და კიბოს მანიშნებელ ბიომარკერად იყენებენ.

მრავლობით მიელომამდე არის ადრეული ეტაპები, რომლებსაც გაურკვეველი მნიშვნელობის მონოკლონურ გამოპათიას (MGUS) და გაღვივებად მიელომას (SMM) უწოდებენ.

მრავლობითი მიელომის მკურნალობამ პროგრესი განიცადა, მაგრამ დაავადება დღემდე მაინც განუკურნებლად მიიჩნევა.

ზოგიერთი კვლევა გაურკვეველი მნიშვნელობის მონოკლონურ გამოპათიას (MGUS) და მრავლობით მიელომას გარკვეული ნივთიერებების (მაგალითად, ვირუსული ქვეპროდუქტები) ქრონიკულ ზემოქმედებას უკავშირებს. კვლევები გრძელვადიან ინფექციებს ასევე უკავშირებს ქრონიკულ ლიმფოციტურ ლეიკემიას და ლიმფომას — ორ დაავადებას, რომლებშიც ჩართულია ანტისხეულების ამომცნობი რეცეპტორები.

მკვლევრებმა ასევე იპოვეს კავშირები მრავლობით მიელომასა და სხვა ვირუსულ ინფექციებს შორის, მაგალითად, აივ-ინფექციასთან და ეპშტაინ-ბარის ვირუსთან. დაავადების კონტროლში შეიძლება დაგვეხმაროს იმის დადგენა, თუ რაზე შეტევას ცილობენ პაციენტის ანტისხეულები.

ამავე ჯგუფმა 2022 წელს გამოაქვეყნა კვლევა, რომელიც C ჰეპატიტისა და იმავდროულად მონოკლონური გამოპათიის მქონე ცხრა პაციენტზე ჩაატარეს. მათ, ვისაც ანტივირუსული მედიკამენტებით მკურნალობდნენ, გაცილებით დიდი გაუმჯობესება აღენიშნებოდათ მრავლობითი მიელომისა და მონოკლონური გამოპათიის მდგომარეობის თვალსაზრისით იმ პაციენტებთან შედარებით, რომლებსაც ასე არ მკურნალობდნენ.

კიდევ უფრო შემაგულიანებელია, რომ ამ პაციენტთაგან ერთ-ერთზე, მრავლობითი მიელომის მქონე ადამიანზე ჩატარებულმა ანტივირუსულმა მკურნალობამ ის გრძელვადიან, სრულ რემისიაში გადაიყვანა, რაც სულ მცირე ოთხ წელიწადს გაგრძელდა.

როდრიგეს-გარსია და მისი ჯგუფის ახალ კვლევაში მონოკლონური გამოპათიისა და B ჰეპატიტის მქონე 45 პაციენტი იყო ჩართული. შემთხვევათა 36,7 პროცენტში მათ შეძლეს დაედგინათ წარმოქმნილი ჭარბი ანტისხეულების ტიპი, ის კონკრეტულად B ჰეპატიტის ვირუსს იღებდა მიზანში, რაც იმაზე მიუთითებს, რომ მათ გამოპათიას სწორედ B ჰეპატიტის ვირუსი მართავდა. ანტივირუსული პრეპარატების მიღების შემდეგ, ორ პაციენტში გამოპათიის პროგრესი შეჩერდა.

ამის შემდეგ, მათ უფრო დიდი ჯგუფი შეისწავლეს, რომელიც მრავლობითი მიელომისა და პარალელურად B ან C ჰეპატიტის მქონე 2500 პაციენტისგან შედგებოდა. ორივე ჯგუფში აღმოაჩინეს, რომ გადარჩენის უფრო მაღალი შანსი მათ ჰქონდათ, ვინც ანტივირუსულ საშუალებებს იღებდა.

„ეს კვლევა წარმოაჩენს ანტივირუსული მკურნალობის მნიშვნელობას B და C ჰეპატიტის ვირუსების მიერ მართული კლონური გამოპათიების, მათ შორის, მრავლობითი მიელომის მქონე პაციენტებისთვის. ანტივირუსული თერაპია რაც შეიძლება ადრეულ ეტაპზე უნდა დაიწყოს“, — წერენ მკვლევრები.

მომზადებულია ScienceAlert-ის მიხედვით.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
1 2 3 4 5 6 99
Page 4 of 99