ასტრონომია - კოსმოსი

რუსეთი და ჩინეთი 2033-35 წლებში მთვარეზე ატომური ელექტროსადგურის დადგმას განიხილავენ, – ამის შესახებ რუსეთის კოსმოსური სააგენტოსRoscosmos-ის ხელმძღვანელმა, იური ბორისოვმაგანაცხადა.
მისი თქმით, ამ გეგმის განხორციელება მამავალში მთვარეზე დასახლებების შექმნის საშუალებასგააჩენს.
იური ბორისოვმა, რომელიც რუსეთის თავდაცვისმინისტრის ყოფილი მოადგილეა, განაცხადა, რომრუსეთი და ჩინეთი ერთობლივად მუშაობენ მთვარისპროგრამაზე და რომ მოსკოვს შეუძლია ბირთვულიკოსმოსური ენერგიის მიმართულებით თავისიწვლილი შეიტანოს.
„დღეს ჩვენ სერიოზულად განვიხილავთ პროექტს, რომელიც 2033-2035 წლების მიჯნაზე  ჩვენს ჩინელკოლეგებთან ერთად მთვარის ზედაპირზეელექტროსადგურის დამონტაჟებას გულისხმობს“, – აღნიშნა ბორისოვმა.
მისი განმარტებით, მზის პანელები ვერუზრუნველყოფენ საკმარის ელექტროენერგიას მთვარეზე მომავალი დასახლებებისთვის, ხოლოატომურ ენერგიას ეს შეუძლია.
”ეს არის ძალიან სერიოზული გამოწვევა. ეს უნდაგაკეთდეს ავტომატურ რეჟიმში, ადამიანებისგარეშე”, – განმარტა ბორისოვმა.
მან ასევე ისაუბრა ბირთვული სატვირთო კოსმოსურიხომალდის აშენების გეგმაზე. მისი თქმით, პროექტთან დაკავშირებული ყველა ტექნიკურისაკითხი მოგვარებულია, გარდა იმისა, თუ როგორუნდა გაგრილდეს ბირთვული რეაქტორი.
“ჩვენ ნამდვილად ვმუშაობთ კოსმოსურ გამწევზე. ესუზარმაზარი, ციკლოპური სტრუქტურა, ბირთვულირეაქტორისა და მაღალი სიმძლავრის ტურბინებისწყალობით, შეძლებს დიდი ტვირთების ერთიორბიტიდან მეორეში გადატანას, კოსმოსურინარჩენების შეგროვებას და ბევრ სხვა აპლიკაციაში ჩართვას“, – განაცხადა ბორისოვმა.
აღსანიშნავია, რომ რუსეთის კოსმოსურმა პროგრამამ ბოლო წლებში მთელი რიგი წარუმატებლობებიგანიცადა. შარშან, ბოლო 47 წლის განმავლობაშირუსეთის პირველი მისია მთვარეზე ჩაიშალა მას შემდეგ, რაც რუსული კოსმოსური ხომალდი Luna-25 კონტროლიდან გამოვარდა და ჩამოვარდა.
მოსკოვმა განაცხადა, რომ მთვარეზე მისიების განხორციელებას მომავალშიც გეგმავს და ასევე გეგმავს, შეისწავლოს რუსეთ-ჩინეთის ერთობლივი ეკიპაჟის გაშვებისა და მთვარეზე ბაზის აშენებისშესაძლებლობას. ჩინეთმა მიმდინარე წლის თებერვალში განაცხადა, რომ 2030 წლამდემთვარეზე ჩინელი ასტრონავტის გაშვებას აპირებს.
მედიის ინფორმაციით, შეერთებულმა შტატებმა მოკავშირეებს განუცხადა, რომ რუსეთმა, წელს, შესაძლოა, კოსმოსში ანტისატელიტური კოსმოსური იარაღი განათავსოს. რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა აღნიშნული ინფორმაცია უარყო.

წყარო : Reuters

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

აერონავტიკის და კოსმოსური სივრცის კვლევის ეროვნული სააგენტო (ნასა) ეძებს 4 მოხალისეს, რომლებიც ერთ წელს მარსის 3D ბეჭდურ ასლზე გაატარებენ.
ჰიუსტონის ჯონსონის კოსმოსურ ცენტრში განთავსებული Mars Dune Alpha ნასა-ს Chapea-ს (ეკიპაჟის ჯანმრთელობისა და სამუშაოს შესრულების კვლევის ანალოგი) პროგრამის ნაწილია, რომელიც შექმნილია იმ სისტემების შემუშავებისა და შეფასების ხელშეწყობის მიზნით, რომლებსაც ასტრონავტები მარსის მოსანახულებლად გამოიყენებენ 2030-იან წლებში დაგეგმილი ამბიციური მისიების ფარგლებში.
სააგენტო განმარტავს, რომ მოხალისეები იცხოვრებენ 1700 კვ. ფუტის ჰაბიტატში, სახელწოდებით Mars Dune Alpha, რომელიც მოახდენს მარსის მისიის გამოწვევების სიმულაციას, „რესურსების შეზღუდვის, აღჭურვილობის გაუმართაობის, კომუნიკაციის შეფერხებისა და სხვა გარემოსდაცვითი სტრესების ჩათვლით“.
ეკიპაჟი განახორციელებს იმიტირებულ კოსმოსურ გასეირნებას, რობოტული სისტემის ოპერაციებს, ჰაბიტატის შენარჩუნებას, ვარჯიშს და მოსავლის ზრდას კომპიუტერის მიერ წარმოქმნილ მარსის ზედაპირის რეკონსტრუქციაში.
შერჩეული მოხალისეები კომპენსაციას მიიღებენ, თუმცა ნასა არ აკონკრეტებს, რამდენს. მისიის მენეჯერები ორიენტირებულნი არიან კანდიდატების სწორი ნაკრების ჩამოყალიბების უზრუნველყოფაზე და ამტკიცებენ, რომ ნებისმიერ მსურველს, ვინც განაცხადს წარადგენს, უნდა ჰქონდეს უნივერსიტეტის დიპლომი ინჟინერიაში, მათემატიკაში, ბიოლოგიურ, ფიზიკურ ან კომპიუტერულ მეცნიერებაში და შემდგომ გამოცდილება ამ სფეროებში, ან 1000 საათის განმავლობაში პილოტად მუშაობის გამოცდილება.
ისინი ასევე უნდა იყვნენ 30-დან 55 წლამდე ასაკის ჯანსაღი, არამწეველი პირები, აშშ-ის მოქალაქეები ან მუდმივი რეზიდენტები.
„განმცხადებლებს უნდა ჰქონდეთ უნიკალური თავგადასავლების ძლიერი სურვილი და ინტერესი, წვლილი შეიტანონ ნასა-ს მუშაობაში“, – აცხადებენ სააგენტოში. განაცხადების მიღება 2 აპრილს დასრულდება.

წყარო : theguardian.com

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

კომპანია Intuitive Machines-ი პირველი კომერციული კომპანია გახდა მსოფლიოში, რომლის კოსმოსური ხომალდი „ოდისევსი“ მთვარეზე დაეშვა.
მისია მნიშვნელოვანია იმითაც, რომ „ოდისევსი“ პირველი კოსმოსური აპარატია, რომელიც, ბოლო 50 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში აშშ-დან მთვარის ზედაპირზე დაეშვა.
კოსმოსური ხომალდი გასულ ხუთშაბათს, ფლორიდაში მდებარე კეიპ კანავერალიდან გაუშვეს და მან დედამიწიდან 384 400 კმ გაიარა და მთვარის სამხრეთ პოლუსთან ახლოს დაეშვა.
აღსანიშნავია, რომ ნასა-მ Intuitive Machines-თან ხელშეკრულება გააფორმა, რომლის თანახმად, „ოდისევსმა“ სპეციალური სამეცნიერო ინსტრუმენტების საშუალებით მთვარის ზედაპირი უნდა შეისწავლოს და რადიოტალღები გაზომოს. მისიის მიზანია მთვარის სამხრეთ პოლუსის გარემოს შეფასება, რაც მნიშვნელოვანია ნასა-ს გეგმის განსახორციელებლად, რომელიც 2026 ბოლოს მთვარეზე ეკიპაჟიანი მისიის გაშვებას ითვალისწინებს.
კოსმოსური ხომალდის მთვარეზე დაშვებიდან გარკვეული დროის შემდეგ Intuitive Machines-მა დაადასტურა, რომ კოსმოსური ხომალდი „ვერტიკალურ მდგომარეობაშია და მონაცემთა გამოგზავნას იწყებს“. ეს განცხადება მისიის მნიშვნელოვანი ეტაპია.
„ახლა ჩვენ ვმუშაობთ მთვარის ზედაპირიდან პირველი სურათების მისაღებად“, – აღნიშნულია Intuitive Machines-ის განცხადებაში, რომელიც სოციალურ მედია პლატფორმა X-ზე გამოქვეყნდა.

წყარო : CNN

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

თუ ფიქრობთ, რომ მგელივით მადა გაქვთ, ამ მხრივ ახლოსაც ვერ მიხვალთ ახლახან აღმოჩენილ სუპერმასიურ შავ ხვრელთან.

კვაზარი გალაქტიკის, სახელად J0529-4351-ის ცენტრში მდებარე შავი ხვრელი წარმოუდგენლად ბევრ მატერიას შთანთქავს — დღეში დაახლოებით მზის მასის ოდენობის მტვერსა და გაზს და შედეგად, უკვე აქვს 17 მილიარდი მზის მასა.

ის ყველაზე „მშიერი“ შავი ხვრელია ამ დრომდე აღმოჩენილთა შორის და იმდენად სწრაფად იზრდება, რომ პრაქტიკულად იმყოფება მატერიის აკრეციის (მიერთების) მაქსიმალურ ლიმიტთან. კვლევას ავსტრალიის ეროვნული უნივერსიტეტის ასტრონომი კრისტიან ვულფი ხელმძღვანელობდა.

წარმოადგენს ბრწყინვალე ლაბორატორიას იმის შესასწავლად, თუ როგორ იზრდებიან და ვითარდებიან სუპერმასიური შავი ხვრელები ასე ექსტრემალურ მასშტაბებამდე.

სუპერმასიური შავი ხვრელები სამყაროს ერთ-ერთი ყველაზე მომაჯადოებელი ობიექტებია. მათში თავს იყრის მილიონობით და მილიარდობით მზის მასა და როგორც წესი, გალაქტიკების ცენტრში გვხვდება; სწორედ მათ გარშემო მოძრაობს გალაქტიკის ყველა სხვა დანარჩენი ობიექტი.

საქმე ის არის, რომ მეცნიერებმა დაზუსტებით არ იციან, როგორ იზრდებიან ისინი ასეთ უკიდურეს ზომებამდე. გაცილებით პატარა შავი ხვრელები, რომლებშიც რამდენიმე ათეული მზის მასა იყრის თავს, მასიურ ვარსკვლავთა სიკვდილისას, მათი ბირთვის პირდაპირი კოლაფსისას წარმოიქმნება, შემდეგ კი სხვა ასეთივე, ვარსკვლავური მასის შავ ხვრელებთან შეჯახების შედეგად იზრდებიან.

თუმცა, სუპერმასიური შავი ხვრელები იმდენად დიდებია, რომ ამ გზით ვერ გაჩნდებოდნენ, განსაკუთრებით სამყაროს ისტორიის ადრეულ ეტაპზე.

არსებობს ფორმაციის სხვა თეორიული არხებიც, მაგრამ ერთი გზა, რომლითაც შეგვიძლია უკეთესად შევისწავლოთ, თუ როგორ გახდნენ სუპერმასიური შავი ხვრელები ამ მასშტაბის, არის ზრდის პროცესში მყოფ შავ ხვრელთა შესწავლა. სწორედ აქ შემოდის სცენაზე J0529-4351-ის მსგავსი კვაზარები. ეს გახლავთ გალაქტიკები, რომელთა ცენტრშიც მატერიის აქტიურად შთანთქმის პროცესში მყოფი შავი ხვრელებია.

ასეთი შავი ხვრელი მდებარეობს მატერიის უზარმაზარი, მორევივით მბრუნავი მასის ცენტრში, რომელიც მასში ისე ჩაედინება, როგორც წყალი სადრენაჟო ჭაში.

ძლიერი ხახუნი და გრავიტაცია ამ მატერიას მილიარდობით და ტრილიონობით გრადუსამდე აცხელებს, რომელიც კოსმოსში ძლიერ კაშკაშებს სინათლის ყველა სპექტრში. ამ სინათლის შესწავლის საფუძველზე, მეცნიერებს შავი ხვრელის მახასიათებელთა შესწავლა შეუძლიათ.

კვაზარი J0529-4351 აღმოაჩინეს ე. წ. კოსმოსური შუადღის ეპოქაში, ანუ ეკუთვნის დიდი აფეთქებიდან დაახლოებით 1,5 მილიარდი წლის შემდეგ პერიოდს. ეს სამყაროს ისტორიის ძალიან ადრეული ეტაპია. მისმა სინათლემ ჩვენამდე მოსაღწევად 12 მილიარდ წელიწადზე დიდხანს იარა და როგორც ირკვევა, ამ შავი ხვრელის მასა ჩვენი მზისას 17-19 მილიარდჯერ აღემატება; როგორ? სწორედ ამის ახსნაა საკმაოდ რთული.

თუმცა, მატერიის შთანთქმის მაჩვენებელმა შეიძლება გარკვეული ნათელი მოჰფინოს მის კოლოსალურ ზომებს. ვულფისა და მისი ჯგუფის გაანგარიშებით, ამ შავ ხვრელს წელიწადში დაახლოებით 370 მზის მასა ემატება. ანუ, გამოდის, რომ დღეში მზეზე ოდნავ მეტი მასის მატერიას სანსლავს.

ამ შავი ხვრელის მასიდან გამომდინარე, ის ძალიან ახლოს არის ლიმიტთან, რომელსაც ედინგტონის ზღვარს უწოდებენ. ეს გახლავთ ის მაქსიმალური სტაბილური მაჩვენებელი, რომლითაც შავ ხვრელს „კვება“ შეუძლია. შავმა ხვრელმა შეიძლება მოკლე პერიოდში გაიაროს სუპერ-ედინგტონის აკრეცია, მაგრამ ამ მაჩვენებლებზე, მატერია იმდენად ძლიერ კაშკაშს იწყებს, რომ რადიაციის წნევა შავი ხვრელის გარშემო მატერიას იქამდე გადასწევს, ვიდრე ის მის გრავიტაციულ წვდომას არ გასცდება.

ეს კი იმას ნიშნავს, რომ გალაქტიკა J0529-4351-ის ცენტრალური შავი ხვრელი იმდენად სწრაფად იზრდება, რამდენადაც კი ეს შეუძლია. უფრო მეტიც, როგორც ჩანს, საკმაოდ ბევრ კვაზარ გალაქტიკაშია ედინგტონის ზღვართან ახლოს მყოფი შავი ხვრელი. თუმცა, J0529-4351 მათ შორის გამორჩეულია — არის ყველაზე კაშკაშა და ხარბი სუპერმასიური შავი ხვრელი ამ დრომდე აღმოჩენილთა შორის.

„სიკაშკაშის და ალბათ ზრდის მაჩვენებლის თვალსაზრისით, J0529-4351 არის ჩვენთვის ცნობილი ყველაზე კაშკაშა კვაზარი“, — წერენ მკვლევრები.

J0529-4351-ის შესახებ ჯერ ძალიან ბევრი რამ არ ვიცით. უცნობია მისი ასეთი მასიური აკრეციის მექანიზმი; ჩილეში მდებარე ტელესკოპ ALMA-ს მონაცემებით შეიძლება გავიგოთ, როგორ მოძრაობს გაზი გალაქტიკაში და როგორ ბრუნავს ეს გალაქტიკა. მკვლევართა ჯგუფი იმედოვნებს, რომ სივრცე-დროის ასეთ შორეულ მისადგომებში დამალულ სხვა ექსტრემალურ კვაზარებსაც იპოვის.

მომზადებულია ScienceAlert-ის მიხედვით, რომელიც მიხეილ ჭაბუკაშვილმა თარგმნა

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

იაპონურმა კოსმოსურმა სააგენტომ JAXA განაცხადა, რომ მისი მთვარის ზონდი SLIM, რომელიც დედამიწის თანამგზავრზე დაეშვა, ამუშავდა. ამის შესახებ BBC წერს.

„გასულ საღამოს კავშირი მოდულთან SLIM აღდგა, ვაგრძელებთ მუშაობას“, – ასეთი განცხადება გამოქვეყნდა JAXA-ს ანგარიშზე სოციალურ ქსელში X.

სააგენტოს ცნობით, კავშირის აღდგენის შემდეგ, სპეციალისტებმა მთვარის ზედაპირის შესწავლა დაიწყეს.
SLIM-ი მთვარის ზედაპირზე 19 იანვარს დაეშვა, თუმცა მას პრობლემები შეექმნა. იმის გამო, რომ მოდული ცხვირით მთვარის გრუნტში მოხვდა, მის ბატარეებს მზის სხივები ვერ ხვდებოდა. 3 საათის შემდეგ სპეციალისტებმა ის გამორთეს და მხოლოდ მაშინ ჩართეს, როდესაც ბატარეებს მზის სხივები ისევ მოხვდა.

იაპონია მეხუთე ქვეყანა გახდა, რომელმაც მთვარის ზედაპირზე აპარატის დასმა მოახერხა. მანამდე ეს მოახერხეს: საბჭოთა კავშირმა, აშშ-მა, ჩინეთმა და ინდოეთმა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

კოსმოსურმა ტელესკოპმა „ჯეიმს ვები“ ახალი ფოტოები გადაიღო, რომლებზეც 19 სპირალური გალაქტიკაა აღბეჭდილი. ამის შესახებ Reuters-ი წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, გალაქტიკები ირმის ნახტომის მახლობლად მდებარეობს. ფოტოებზე დაახლოებით 100 ათასი ვარსკვლავთგროვა და მილიონობით, შესაძლოა მილიარდობით ცალკეული ვარსკვლავია ასახული.

„ეს მონაცემები მნიშვნელოვანია, რადგან ვარსკვლავთა ფორმირების ყველაზე ადრეულ ფაზაზე ახალ ხედვას გვთავაზობს“, – განაცხადა ოქსფორდის უნივერსიტეტის ასტრონომმა ტომას უილიამსმა, რომელიც „ვებისგან“ მიღებული მონაცემების დამუშავებაზე მომუშავე ჯგუფს ხელმძღვანელობდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

NASA-ს მარსმავალმა Perseverance მარსზე ტბის კვალი აღმოაჩინა. შესაბამისი კვლევის შედეგები ჟურნალში Science Advances გამოქვეყნდა.

კალიფორნიისა და ოსლოს უნივერსიტეტების მეცნიერებმა, რომლებიც ამ თემაზე მუშაობდნენ, დაასკვნეს, რომ მარსმავალის მიერ შეგროვილი მონაცემები ადასტურებს, რომ ეზეროს კრატერში ადრე წყალი იყო.

მარსმავალი წითელ პლანეტას რადარის RIMFAX მეშვეობით იკვლევდა, რის შედეგადაც მეცნიერებმა მარსის ერთი მონაკვეთის 20 მეტრის სიღრმის ორგანზომილებიანი გამოსახულება მიიღეს. ფოტოებზე აღბეჭდილი ქანის ფენები მიუთითებს იმაზე, რომ კრატერში ადრე წყალი იყო. მეცნიერების ვარაუდით, ეს დაახლოებით 3 მილიარდი წლის წინ მოხდა.

ახალი კვლევა ადასტურებს მეცნიერების ვარაუდს იმის შესახებ, რომ წარსულში მარსის ნაწილები წყლით იყო დაფარული, რომელშიც მიკრობები ბინადრობდნენ.

Perseverance-ი მარსის ზედაპირზე 2021 წლის თებერვალში დაეშვა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ჩვენგან 73 სინათლის წლის მანძილზე აღმოჩენილი ეგზოპლანეტა არაჩვეულებრივ შანსს გვაძლევს, რათა თვალი შევავლოთ, როგორი შეიძლება ყოფილიყო ახალშობილი დედამიწა, თუკი მზესთან ისიც ასე ახლო ორბიტაზე მოძრაობდა.

ამ ახლად დაბადებულ პლანეტას HD 63433 d უწოდეს და დედამიწაზე ოდნავ დიდია, გარს უვლის მზის მსგავს ვარსკვლავს. წარმოადგენს ჩვენ მიერ 500 მილიონზე ნაკლები ასაკის პლანეტათა შორის ყველაზე პატარას, რომელიც იშვიათ ფანჯარას გვთავაზობს დედამიწის მსგავს, მაგრამ არა ბოლომდე მისნაირი პლანეტების ფორმაციაში.

დედამიწა ჩვენთვის ცნობილი ერთადერთი პლანეტაა, სადაც სიცოცხლე არსებობს. დედამიწის მსგავს პლანეტათა წარმოქმნისა და განვითარების განსხვავებული გზების შესწავლა, განსაკუთრებით კი მზის მსგავს ვარსკვლავებთან, მეცნიერებს იმ ინგრედიენტთა გარკვევაში ეხმარება, რომლებმაც სიცოცხლეს აღმოცენების საშუალება შეიძლება მისცეს სამყაროში სადმე.

HD 63433 დედამიწას თან ძალიან ჰგავს და თან ძლიერ განსხვავდება, რის გამოც, შესანიშნავ შესაძლებლობას წარმოადგენს. დედამიწისგან ის საკმაოდ ამაღელვებელი, ექსტრემალური მახასიათებლებით განსხვავდება.

„გამოსადეგი პლანეტაა, რადგან შეიძლება ადრეულ დედამიწას ჰგავდეს. მიუხედავად იმისა, რომ ვარსკვლავთან ძალიან ახლო ორბიტაზე მოძრაობს, შეგვიძლია მივყვეთ მონაცემებს, რათა ვიპოვოთ აირების გადინებისა და ატმოსფერული დანაკარგების მტკიცებულება, რაც შეიძლება მნიშვნელოვანი იყოს კლდოვან პლანეტათა ჩამოყალიბების შესახებ წარმოდგენის შექმნაში. თუმცა, მსგავსებები სწორედ აქ მთავრდება და თანაც, დრამატულად“, — ამბობს კვლევის თანაავტორი, ვისკონსინ-მედისონის უნივერსიტეტის ასტროფიზიკოსი მელინდა სოარეს-ფურტადო, რომელიც კვლევას ფლორიდის უნივერსიტეტის ასტრონომ ბენჟამინ კაპოსტრანტთან ერთად ავტორობს.

ეგზოპლანეტა NASA-ს კოსმოსური ტელესკოპის, TESS-ის გამოყენებით აღმოაჩინეს. ეს ტელესკოპი ვარსკვლავებს აკვირდება და მათ სინათლეში მცირე, რეგულარულ ჩაბნელებებს ეძებს, რაც მათ გარშემო ეგზოპლანეტების მოძრაობის ნიშანია. ვარსკვლავის სინათლეზე ეგზოპლანეტის სხვადასხვა ეფექტების გაზომვის შედეგად, ასტრონომებს შეუძლიათ გამოთვალონ პლანეტის ზომა და მასა.

HD 63433 ყვითელი ჯუჯა ვარსკვლავია, რომელიც ზომით, მასითა და ტემპერატურით ძლიერ ჰგავს ჩვენს მზეს. თუმცა, ის გაცილებით ახალგაზრდაა, სულ რაღაც 400 მილიონი წლის, მაშინ, როცა ჩვენი მზის ასაკი 4,5 მილიარდი წელია. ვარსკვლავური თვალსაზრისით, HD 63433 ჯერ ჩვილია; ასეთია მის გარშემო მოძრავი ეგზოპლანეტებიც. სხვათა შორის, იქ უკვე სამი ეგზოპლანეტაა აღმოჩენილი — HD 63433 d და ორი მინინეპტუნი, რომლებიც 2020 წელს იპოვეს.

ტრანზიტული მონაცემები, ანუ ორბიტაზე მოძრავი ობიექტით გამოწვეული ჩაბნელებები — აჩვენებს, რომ HD 63433-ს დედამიწაზე 1,1-ჯერ დიდი რადიუსი აქვს. მისი მასა ჯერ არ ვიცით, მაგრამ ასეთი ფიზიკური ზომა ძლიერ მიუთითებს კლდოვან შემადგენლობაზე, რომ ის დედამიწის, მარსისა და ვენერას მსგავსად კლდოვანი პლანეტა უნდა იყოს.

ეგზოპლანეტა ვარსკვლავის გარშემო ძალიან ახლოს მოძრაობს, ყოველ 4,2 დღეში ერთხელ. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ის და თავის ვარსკვლავი ერთმანეთთან ძლიერ ახლოს არიან, იმდენად ახლოს, რომ HD 63433 d სავარაუდოდ მოქცევით (გრავიტაციულად) ჩაკეტილია, ანუ მისი ერთი მხარე მუდმივად ვარსკვლავისკენაა მოქცეული, მეორე კი პირიქით. ვინაიდან ერთი მხარე მუდმივად უნდა იღებდეს ვარსკვლავის სითბოს, მის ზედაპირზე გამდნარი ქანების ზღვა უნდა იდგეს და იქ ტემპერატურა 1297 გრადუს ცელსიუსს აღწევდეს.

სავარაუდოდ, იქ ლავის უზარმაზარი ოკეანეა.

რა თქმა უნდა, დედამიწა არასოდეს ყოფილა მზესთან ასე ახლოს, მაგრამ ერთ დროს, მისი ტემპერატურა შეიძლება 2000 გრადუსამდე გაზრდილიყო, მარსის ზომის პლანეტასთან შეჯახების შემდეგ, რის შედეგადაც მთვარე წარმოიქმნა.

HD 63433 d-ის შესახებ ჯერ ბევრი რამ არ ვიცით; ჯგუფს იმედი აქვს, რომ შემდეგ კვლევებში მის შესახებ უფრო მეტს გაარკვევენ, მათ შორის, მასას. ამის საფუძველზე კი მეცნიერები გამოთვლიან სიმკვრივეს, რაც გვეტყვის, რისგან შედგება ეგზოპლანეტა. შეიძლება მისი ატმოსფეროს შემადგენლობის განსაზღვრაც კი შეძლონ.

HD 63433 d დედამიწასთან ყველაზე ახლომდებარე ეგზოპლანეტაა, რომელსაც აქვს მისი მსგავსი რადიუსი და ახალგაზრდა ვარსკვლავთან მოძრაობს. ამ პლანეტამ ნამდვილად ბევრი რამ შეიძლება გვასწავლოს.

კვლევა The Astronomical Journal-ში გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ევროპის კოსმოსური სააგენტოს ზონდმა Mars Express მარსის ეკვატორის მიმდებარედ, ზედაპირის ქვეშ, დიდძალ ყინულს მიაგნო, რომელიც თხევად მდგომარეობაში 1.5-1.7 მეტრი სიღრმის ოკეანის წარმოსაქმნელად საკმარისია. მართალია, ამ რეგიონში ყინული აქამდეც გამოუვლენიათ, თუმცა ასეთი რაოდენობის — არა.

ზონდმა წითელი პლანეტის ორბიტიდან სწორედ ყინულის შესაბამისი კვალი დააფიქსირა, ისეთი, როგორიც მარსის პოლარულ ყინულოვან საფარებს ახასიათებს. ეკვატორზე ამ გრუნტქვეშა მასის სისქე დაახლოებით 3.7 კილომეტრია. ის გამყარებული მტვრისა და ფერფლის ქერქითაა დაფარული, რომელიც ათასობით მეტრზე ვრცელდება. უნდა ითქვას, რომ თავად ყინულიც მტვრითაა “დაბინძურებული” და ასეთი სიღრმის გამო მისი მოპოვება ძნელი იქნება.

15 წლის წინ Mars Express-მა Medusae Fossae Formation-ის სახელით ცნობილი გეოლოგიური ფორმაციის მიმდებარედ უცნობი შემადგენლობის დანალექი დააფიქსირა. ეს ტერიტორია ბოლო 3 მილიარდ წელში ლავისაგან უნდა გაჩენილიყო და ვულკანურ მტვერს დაეფარა. დღეს მის თავზე მტვრის რამდენიმეკილომეტრიანი გროვებია, მაგრამ მხოლოდ ეს მატერია ავსებდა ამ ღრმა ხეობას, რომელიც მარსის ჩრდილოეთ მთიანეთისა და სამხრეთ დაბლობის შუაშია განლაგებული?

ზონდის ხელსაწყოს MARSIS მონაცემებით, ამ არეალში არსებული დანალექი ნაკლებად მკვრივია, ასევე გამჭვირვალეა, რაც სწორედ ყინულზე მიანიშნებს. თანაც, იქ რომ მხოლოდ მტვერი იყოს, საკუთარი მძიმე წონის გავლენით “დაიპრესებოდა” და ძალიან დიდ სიმკვრივეს მიაღწევდა. საინტერესო ისაა, როგორ აღმოჩნდა ჩვენი მეზობელი ციური სხეულის ეკვატორის სიღრმეში ამ რაოდენობის ყინული.

მარსის ეკვატორსა და მის მიმდებარე განედებზე სხვადასხვა მისიის ფარგლებში ყინულს არაერთხელ მიაგნეს. ეს მიუთითებს, რომ იქ ძველად აბსოლუტურად სხვანაირი კლიმატი იყო. შესაძლოა, ყინულის დალექვას პლანეტის ღერძის ცვალებადობასთან ჰქონდეს კავშირი. ახლა მისი დახრილობა 25 გრადუსია, მაგრამ ადრე ეს მაჩვენებელი 10-დან 60 გრადუსამდე მერყეობდა. შედეგად, პოლუსები მზისკენ იყო მიბრუნებული, რაც ეკვატორის ზედაპირზე დიდი რაოდენობით ყინულის გაჩენას შეუწყობდა ხელს. ამ მარაგს მოგვიანებით მტვერი და ფერფლი დაფარავდა.

ავტორთა ნაშრომი გამოცემაში Geophysical Research Lettersგამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”