ასტრონომია - კოსმოსი

ადამიანის განვითარება განუყოფლად არის დაკავშირებული მზესთან. მზე ყველა ადამიანისთვის სიხარულის და სიცოცხლის სიმბოლოა და დიდ გავლენას ახდენს  ნივთიერებათა ცვლაზე, სისხლის მიმოქცევაზე, ამცირებს ტკივილის შეგრძნებას, ხსნის შინაგანი ორგანოების სპაზმებს. მზის სხივების უხილავ ულტრაიისფერ გამოსხივებას გააჩნია ბაქტერიოციდული ზემოქმედება, რომელიც იწვევს მიკრობული უჯრედების და ვირუსების სიკვვდილს. მისი ზემოქმედებით ორგანიზმი გამოიმუშავებს ვიტამინ D-ს,  რომელიც აუცილებელია ზრდისთვის. დაბოლოს.. მზის აბაზანები ამაღლებს სიცოცხლის ტონუსსა და განწყობას. მზე – ეს არის ჩვენი ერთგული მეკავშირე სტრესებთან და ნერვულ დაავადებებთან ბრძოლაში.

თუმცა  ამავე დროს მზეს შეუძლია ადამიანებზე მოახდილოს არასასურველი გავლენაც, თანაც ასეთ შემთხვევაში როგორც წესი, დამნაშავე ხშირად ადამიანია.

ყველაზე დიდ საფრთხეს ადამინის ჯანმრთელობისთვის წარმოადგენს მზის გამოსხივების ულტრაიისფერი ნაწილი, რომელიც უდიდეს ზემოქმედებას ახდენს ცოცხალ ორგანიზმზე. მზის ულტრაიისფერი  გამოსხივების მავნე ზემოქმედებისგან  დედამიწას იცავს სრატოსფერული ოზონი,რომელიც შეადგენს მისი სრულო რაოდენობის 90-96 %-ს .სამწუხაროდ, ადამიანების სამრეწველო მოღვაწეობის შედეგად ატმოსფეროში ხვდება ნივთიერებები, რომლებიც იწვევს ამ ოზონის თანდათან შემცირებას. ოზონის ფენის დარღვევა იწვევს მზის ულტრაიისფერი ნაკადის გაზრდას. მისი ბიოლოგიური ეფექტის გათვალისწინებით განიხილება სამი სახის ულტრაიისფერი გამოსხივება: UV-A,UV-B,UV-C.

ადამიანისთვის განსაკუთრებით საშიშია UV-C, რადგან ის იწვევს უჯრედების სიკვდილს. საბედნიეროდ, ის მთლიანად შთაინთქმება ოზონის შრის მიერ და ვერ აღწევს ჩვენი პანეტის ზედაპირამდე. მაგრამ  UV-C გამოსხივებას იძლევა ხელოვნური წყაროები – ელექტროშედუღება, ლაზერი, სოლარიუმი და ა.შ.

რაც შეეხება UV-B გამოსხივებას, ისიც ასევე შთაინთქმება ოზონის შრის მიერ და მხოლოდ მისი 6% აღწევს დედამიწის ზედაპირამდე. თუმცა ზუსტად იგი არის მიზეზი რიგი არასასურველი ეფექტებისა. მას გააჩნია ძლიერი ბიოლოგიური გავლენა და ამავე დროს ძლიერ მგრძნობიარეა ატმოსფეროი ოზონის შემცევლობის მიმართ.ყველა ცოცხალი არსების მნიშვნელოვანი კომპონენტი – ნუკლეინის მჟავები – შთანთქავენ გამოსხივებას სწორედ სპექტრის ამ უბანში, რაც შეეხება UV-A  გამოსხივებას – ეს თითქმის არ კავდება ატმოსფეროში  და მისი ეფექტი UV-B-სთან  შედარებით გაცილებით მცირეა.

მასალა მოამზადა: თამარ ლეჟავამ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

„ნასამ“ Apollo 1-ის საბედისწერო გაშვების 50 წლისთავი აღნიშნა და დაღუპული ასტრონავტების პატივსაგებად  რამდენიმე ღონისძიება გამართა. 

1967 წლის 27 იანვარს Apollo 1-ის კაფსულის ლუქი, რომელშიც სამი ასტრონავტი – ვირჯილ გრისომი, ედუარდ უაითი და როჯერ ჩაფი იმყოფებოდნენ, სატესtო გაშვების დროს დაიწვა. ასტრონავტებმა სამ-ნაწილიანი ლუქის გაღება ვერ მოახერეს და კვამლისგან გაიგუდნენ.

შემთხვევა Cape CANAVERAL-ის საჰაერო ძალების სადგურზე მოხდა.

გამომძიებლებმა ტრაგედიის მიზეზად რამდენიმე პრობლემა დაასახელეს, მათ შორის, ელექტროგაყვანილობა საკითხი, სუფთა ჟანგბადის გარემო და აალებადი მასალები ეკიპაჟის კაბინაში.

ტრაგედიის შემდეგ ,,ნასამ“ ათეულობით ცვლილება განახორციელა და 1968 წლის ოქტომბერში ფრენები განაახლა, რამაც საფუძველი მოუმზადა 1969 წელს Apollo 11-ის ისტორიულ დაშვებას მთვარეზე.

„Apollo 1-გან ნასწავლი გაკვეთილები გადამწყვეტია ჩვენი მომავლი წარმატებისთვის. ჩვენ მთვარეზე გავფრინდით არა მიუხედავად  Apollo 1-ისა, არამედ, იმიტომ, რომ Apollo 1 არსებობდა,“ – განაცხადა კენედის კოსმოსური ცენტრი დირექტორმა და ყოფილმა მოქმედმა ასტრონავტმა ბობ კაბანამ.

„ნასა“ 2018 წლისთვის კერძო საკუთრებაში არსებული SpaceX-ისა და Boeing Co-ის საშუალებით საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურზე ფრენების განხორციელებას აპირებს.

წყარო: Reuters

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

Google -ის მხარდაჭერით მიმდინარე 30 აშშ მილიონ დოლარიან კონკურსში  – ,,Lunar XPrize-ში”  მონაწილეობას ხუთი კონკურენტი გუნდი განაგრძობს. ისინი მთვარის ზედაპირზე ავტომატიზირებული კოსმოსური ხომალდის დაშვებასა და ამუშავებას ცდილობენ.

,,XPrize Foundation-ის” ინფორმაციით, კანდიდატებმა თავიანთი კოსმოსური ხომალდები 31 დეკემბრამდე უნდა გაუშვან.

კონკურსი 2007 წელს გამოცხადდა და მასში თავდაპირველად 33 გუნდი მონაწილეობდა. პირველ ადგილზე გასული მონაწილე 20 აშშ მილიონ დოლარის ოდენობის ფულად ჯილდოს მიიღებს, მეორე ადგილოსანი – 5 მილიონს. ხოლო დამატებითი დავალების შემსრულებელი,  მაგალითად ის,  ვინც „აპოლოს“ დაშვების ადგილას მივა ან მთვარეზე წყალს აღმოაჩენს,  დამატებით ფულად ჯილდოს მიიღებს.

კონკურსში ხუთი მონაწილე დარჩა : ებრაული  – SpaceIL, ფლორიდაში დაფუძნებული  – Moon Express, საერთაშორისო გუნდი-  Synergy Moon, ინდური – Team Indus და იაპონური – Hakuto.

მთვარის ზედაპირზე ავტომატიზირებული კოსმოსური ხომალდის დაშვება ,,XPrize-ის” ცხრა მიმდინარე კონკურსიდან  ერთ-ერთია. კონკურსის დასრულების თარიღად თავდაპირველად 2012 წელი იყო დასახელებული, თუმცა ის სამჯერ შეცვალეს. კონკურსის ორგანიზატორები აცხადებენ, რომ 2017 წლის დეკემბერი მთვარეზე ავტომატიზირებული კოსმოსური ხომალდის გაშვების საბოლოო თარიღია.

წყარო: Reuters

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ექვსი მეცნიერი ჰავაიზე მდებარე მოქმედი ვულკანის კონუსში შევიდა, სადაც რვა თვეს იზოლირებულად გაატარებენ, რათა მარსზე მოგზაური ასტრონავტების ცხოვრების იმიტირება მოახდინონ.

ჰავაის უნივერსიტეტის ინფორმაციით, კვლევის მიზანია, დაეხმაროს „ნასას“ წითელ პლანეტაზე დაგეგმილი ხანგრძლივი კოსმოსური მისიის დროს ადამიანის ქცევისა და მდგომარეობის უკეთ გაგებაში.

„ამაყი ვარ იმ როლით, რაც ჩვენ ადამიანის მარსზე მოგზაურობის ბარიერების დაწევაში ვითამაშეთ,“ – განაცხადა მისიის მთავარმა გამომძიებელმა – კიმ ბინსთედმა.

აღნიშნულ მეცნიერთა გუნდი ვულკან მაუნა ლოას 1, 200 მეტრიან კონუსზე გეოლოგიურ სამუშაოებს შეასრულებს. მათ გარესამყაროსთან კონტაქტი არ ექნებათ.

გუნდთან კომუნიკაცია დროში გაჭიანურებული იქნება, იმისათვის, რომ დედამიწასა და მარს შორის გამავალი რადიოტალღების მოძრაობის 20-წუთიან სიჩქარეს დაემთხვეს.

„ყოველდღიური რეჟიმი მოიცავს შენახვაში მდგრადი ინგრედიეტებით საკვების მომზადებას, ვარჯიშს, კვლევას და „ნასას“ პლანეტარული შესწავლის შესაბამის საველე სამუშაოებს,“ – აცხადებენ ჰავაის უნივერსიტეტში.

„ნასას“ მიერ დაფინანსებული აღნიშნული პროექტი მიზნად ისახავს შეიქმნას გაიდლაინები  მარსზე დაგეგმილი მომავალი მისიებისთვის.

წყარო: Reuters

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

NASA-ს ოფიციალურ ვებგვერდზე უკვე გამოქვეყნდა ცნობა ახალი მისიის შესახებ –  “NASA – National Aeronautics and Space Administration -ის” ახალი მისია –  X-ray Polarimetry Explorer-ის   მიზანი შავი ხვრელების, ნეიტრონული ვარსკვლავებისა და პულსარების ფიზიკის, ასევე, კოსმიური X-სხივების მისტერიების  შესწავლა იქნება. მისია 2020 წელს დაიწყება და მის ფარგლებში გაგზავნილ სამ კოსმოსურ ტელესკოპს შესაძლებლობა ექნება გაზომოს X-სხივების პოლარიზაცია სპეციალური კამერების საშუალებით.

საინტერესოა, რომ ეს გადაწყვეტილება ასტროფიზიკაში, და არამარტო,  წინ გადადგმული უზარმაზარი ნაბიჯი იქნება. შესაძლოა პასუხი გაეცეს ისეთ კითხვებს, რომლებიც საუკუნეებია ადამიანებს აწუხებთ  და შეუცნობელ  ობიექტებს უკავშირდება.

მისიის ღირებულება 188  მილიონ დოლარს შეადგენს.

მასალა მოამზადა: ნატალია ჯალაღონიამ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

მკვლევარები ამტკიცებენ, რომ ჩვენი გალაქტიკის გარედან  ექვსი იდუმალი რადიოსიგნალის შემოსვლა  დაფიქსირდა.

სწრაფი რადიოიმპულსები ერთ-ერთი ყველაზე მოუხელთებელი და ფეთქებადი სიგნალებია, რაც კი ოდესმე კოსმოსიდან დაგვიფიქსირებია —  გრძელდება მხოლოდ მილიწამები, მაგრამ დროის ასეთ მცირე მონაკვეთშიც კი იმდენივე ენერგიას გამოიმუშავებს, რამდენსაც მზე მთელი დღის განმავლობაში. მიუხედავას ასეთი სიძლიერისა, მეცნიერებმა ჯერ დაზუსტებით არ იციან თუ რა შეიძლება იყოს ამ სიგნალების გამომწვევი მიზეზი.

სამყაროში დაახლოებით 2 000 მსგავსი სიგნალი ვრცელდება —  მაგრამ ისინი იმდენად მცირე ხანს გრძელდება, რომ მათი დაფიქსირება ძალიან გვიჭირს.

ექვსი სიგნალი პუერტო-რიკოში მდებარე არესიბოს რადიოტელესკოპმა დააფიქსირა, თითოეულ იმპულს შორის 10-წუთიანი შუალედით, ერთი თვის შემდეგ კი კვლავ დაფიქსირდა ოთხი სიგნალი, რომელიც იგივე ადგილიდან მოდიოდა.

როდესაც მკვლევართა ჯგუფმა მონაცემების დამუშავება დაიწყო, შენიშნეს, რომ იგივე ადგილიდან იყო წამოსული 2012 წელს დაფიქსირებული FRB-ც, რის შედეგადაც, დაგროვდა ერთი წერტილიდან წამოსული 11 FRB, რაც იმაზე მიუთითებდა, რომ ირმის ნახტომს მიღმა არის რაღაც, რაც რეგულარულად გამოსცემს ამ უკიდურესაც მოკლე და ინტენსიურ სიგნალებს.

ამჯერად, კანადის მაკგილის უნივერსიტეტის მკვლევართა ჯგუფმა დააფიქსირა კიდევ ექვსი იდუმალი სიგნალი, რომლებიც კვლავ კოსმოსის იგივე მონაკვეთიდან მოდის. ამ წყაროს FRB 121102 უწოდეს.

ამ ეტაპზე, ირმის ნახტომს შიგნით წარმოქმნილი FRB-ს მხარდამჭერი მთავარი ჰიპოთეზაა ორი ნეიტრონული ვარსკვლავის კატაკლიზმური შეჯახება, რის შედეგადაც წარმოიქმნება შავი ხვრელი. იდეა იმაში მდგომარეობს, რომ ასეთი შეჯახება მოხდა და კოსმოსში გაიფანტა მოკლე რადიოენერგიის უზარმაზარი მოცულობა.

FRB 121102-დან წამოსული 17 რადიოსიგნალი იმაზე მიუთითებს, რომ იქ რაღაც დრამატული მიმდინარეობს —  ამ დროისათვის ყველაზე მეტად სავარაუდო ჰიპოთეზის მიხედვით, ეს FRB სიგნალები მომდინარეობს ჩვენი გალაქტიკის გარეთ მდებარე ეგზოტიკური ობიექტიდან, მაგალითად ახალგაზრდა ნეიტრონული ვარსკვლავიდან, რომელსაც ბრუნავს საკმარისი ენერგიით იმისათვის, რომ რეგულარულად გამოყოს უკიდურესად კაშკაშა პულსები.

დამატებითი მტკიცებულებების გარეშე, მკვლევრები გადაჭრით ამ დრომდე ვერ ამბობენ თუ რა ხდება იქ, სიგნალების წყაროსთან.

წყარო:  ScienceAlert

მასალა მოამზადა: ნატალია ჯალაღონიამ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

იაპონიამ მყარი საწვავის  რაკეტა Epsilon-2-ის წარმატებული გაშვება განახორციელა, ამის შესახებ ქვეყნის კოსმოსურმა სააგენტომ სამშაბათს განაცხადა.

ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ტოკიო მზარდი პოტენციალისა და ძლიერი უსაფრთხოების შედეგების მქონე წარმოებაში კონკურენტუნარიანობას ინარჩუნებს.

26-მეტრიანი რაკეტა სამხრეთ იაპონიაში მდებარე კოსმოსურ ცენტრ Uchinoura-დან დაახლოებით საღამოს 8 საათზე გაფრინდა.  რაკეტამ დედამიწის რადიაციული სარტყლის შესასწავლად სატელიტი გაუშვა.

იაპონიის კოსმოსური სააგენტოს (Jaxa) ინფორმაციით, სამსაფეხურიანი რაკეტა მყარი საწვავი რაკეტების ახალ თაობას განეკუთვნება, რომელიც გაფრენის ხარჯების 1/3-ით შემცირების საშუალებას იძლევა.

ხარჯების შემცირება სარაკეტო გაშვებისთვის მნიშვნელოვანია, რადგან თანამედროვე განვითარებული ეკონომიკა კოსმოსში საკომუნიკაციო და ამინდის სატელიტების გაშვებას ისახავს მიზნად,  იაპონიას კი ამ მხრივ ისეთი ძლიერი ამერიკული და ევროპული კონკურენტები ჰყავს.

წყარო: REUTERS

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ასტრონომებმა პლანეტარული სისტემის იშვიათი აღმოჩენა გააკეთეს. მათ დედამიწის მზის მსგავს მასპინძელ ვარსკვლავს მიაგნეს, რომელსაც შემაშფოთებელი საიდუმლო აქვს.

ვარსკვლავის არაორდინალურმა კომპოზიციამ მეცნიერები გააოგნა – მათ აღმოაჩინეს, რომ ვარსკვლავი ზოგიერთ თავის პლანეტას ჭამს.

„ეს იმას არ ნიშნავს, რომ მზე მალე დედამიწას „შეჭამს“, მაგრამ ჩვენი აღმოჩენა მიანიშნებს, რომ ძალადობრივი ისტორიები შესაძლოა პლანეტარული სისტემებისთვის, ჩვენი ჩათვლით, დამახასიათებელი იყოს,” განაცხადა ჩიკაგოს ასტრონომიისა და ასტროფიზიკის უნივერსიტეტის დოცენტმა იაკობ ბინმა.

ბინმა და მისმა კოლეგებმა ვარსკვლავი HIP68468 შეისწავლეს, რომელიც დედამიწიდან 300 სინათლის წელიწადითაა დაშორებული.  მეცნიერები აცხადებენ, რომ ისინი კიდევ რამდენიმე მსგავსი ვარსკვლავის შესწავლას აპირებენ იმის დასადგენად, არის თუ არა ეს  პლანეტის ფორმაციის ზოგადი პროცესის შედეგი.

„კომპიუტერული სიმულაციები აჩვენებს, რომ მილიარდობით წლის განმავლობაში პლანეტებს შორის დაგროვილი გრავიტაციული მიზიდულობა მერკურის მზესთან შეჯახებას გამოიწვევს,“ – განაცხადა იელის უნივერსიტეტის ასტრონომიის პროფესორმა დებრა ფიშერმა.

მეცნიერები აცხადებენ, რომ HIP68468-ის შესწავლამ პლანეტარული სისტემების ევოლუციის შესახებ ცოდნა გააღრმავა.  მკვლევარებმა მისი პირველი ეგზოპლანეტა ჩილეს ობსერვატორიის 3,6-მეტრიანი ტელესკოპის საშუალებით 2015 წელს აღმოაჩინეს.

რაც შეეხება უფრო ახალ აღმოჩენას, ის ორ პლანეტას მოიცავს – სუპერ ნეპტუნსა და სუპერ დედამიწას.

მათი ორბიტები მასპინძელ ვარსკვლავთან გასაოცრად ახლოს მდებარეობს. სუპერ ნეპტუნი ნეპტუნზე 50 პროცენტით მასიურია, ხოლო სუპერ დედამიწა – დეამიწაზე 3-ჯერ მასიური და იმდენად ახლოს თავის ვარსკვლავთან, რომ მის გარშემო ორბიტაზე შემოვლას მხოლოდ 3 დღეს ანდომებს.

მეცნიერები ფიქრობენ, რომ ეს ორი პლანეტა იქ არ ჩამოყალიბებულა, სადაც დღეს ვხედავთ. როგორც ჩანს, მათ პლანეტარული სისტემის გარე ნაწილებიდან მიგრაცია განიცადეს. დანარჩენი პლანეტები სისტემიდან განიდევნენ, ან მასპინძელმა ვარსკვლავმა „გადაყლაპა.“

HIP68468 -ის კომპოზიცია პლანეტების “ჩაყლაპვის“ ისტორიას გვიამბობს. ის იმაზე 4-ჯერ მეტ ლითიუმს შეიცავს, ვიდრე 65 მილიარდი წლის ვარსკვლავი უნდა შეიცავდეს, ჭარბი რაოდენობით შეიცავს ასევე ცეცხლგამძლე ელემენტებს – მეტალებს, რომლებიც სიცხის მიმართ რეზისტენტულები არიან.  HIP68468 -ის მსგავსი ვარსკვლავების ცხელ ინტერიერში ლითიუმი დროთა განმავლობაში მოიხმარება. მეორე მხრივ, იმის გამო, რომ მათი შიგა ტემპერატურა საკმარისად მაღალი არაა, პლანეტები ლითიუმს ინარჩუნებენ. შედეგად, როცა ვარსკვლავი შთანთქავს პლანეტას, ლითიუმი ვარსკვლავის ატმოსფეროში ნარჩუნდება.  ლითიუმი და შთანთქმული ქვიანი პლანეტის ნივთიერება  HIP68468-ის ატმოსფეროში ექვსი დედამიწის მასის ეკვივალენტია.

„ეს იგივეა, რაც ჩიტის გალიასთან მჯდომარე კატა, თუკი კატას პირიდან ყვითელი ბუმბული უჩანს, ეს იმას ნიშნავს, რომ მან ჩიტი გადასანსლა,“ – განაცხადა ფიშერმა.

მეცნიერები მზის 60 ტყუპისცალის დაკვირვებას განაგრძობენ და მათ ეგზოპლანეტებს ეძებენ.

წყარო: Dailymail

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”