close

ისტორია

ისტორია

დეხვირი – შუა საუკუნეების უნიკალური ციხე ცაგერში

3.02K views on

ალბათ ვერასდროს შევძლებთ ჩვენი წარსულის ბოლომდე გამოკვლევას. ყოველ დღე ჩვენს მდიდარ ისტორიაზე უფრო და უფრო მეტ საინტერესო ფაქტს ვიგებთ და ზოგჯერ მეტი კითხვის ნიშანიც ჩნდება.

საქართველოს ყველა რეგიონზე რაღაც ინფორმაცია ყველას მოგვეპოვება. ლეჩხუმის შესახებ ვიცით მისი ტურისტული ღირებულება, მაგრამ თუ მას ისტორიული კუთხითაც შევხედავთ შეიძლება ჩვენი ყურადღება მეტადაც მიიპყროს.

დეხვირის შესახებ ვახუშტი ბაგრატიონი გადმოგვცემს: „ლეჩხუმის საშუალს, ცხენისწყლის კიდეზედ არს ციხე კლდესა ზედა შენი, დეხვირი, თავი თაკუერისა, რამეთუ, რომელსა უპყრავს იგი, მორჩილებასა მისსა შინა არან სრულიად“, როგორც არქეოლოგიური აღმოჩენებით დადასტურდა დეხვირისა და ცხეთის ტერიტორიაზე მართლაც აღმოაჩინეს უძველესი ციხის ნაშტი, ასევე ანტიკური სამაროვანის სამარხები, რომელიც ძვ. წ. IV საუკუნეს შორის პერიოდსა და  ახ.წ. IV საუკუნემდე თარიღდება.

სამარხები კიდევ ერთხელ ამტკიცებს აღნიშნური ტერიტორიის გარე სამყაროსთან მჭირდრო კავშირს. ერთ-ერთი სამარხი განსაკუთრებულ ყურადღებას იპყრობს, სამარხი ეკუთვნის მამაკაცს, რომელსაც პირში მონეტა უდევს, გვერდით რკინის მახვილი. მამაკაცის ფეხებთან კი დაკრძალული იყო მოზარდის ნეშტი დოქთან ერთად. მონეტას უკავშირებენ რწმენას, რის მიხედვითაც სასუფეველში გარდაცვლილს საფასური უნდა გადაეხადა.

ამჟამად დეხვირის ტერიტორიაზე ღია ცის ქვეშ არქეოლოგიურ-ეთნოგრაფიული მუზეუმი მდებარეობს.

 

მოპოვებული არქეოლოგიური გათხრების საფუძველზე კი შეიძლება ნამდვილად ითქვას, რომ დეხვირის ტერიტორიაზე განთავსებულ ციხეთა კომპლექსს მნიშვნელოვანი სატრანზიტო და მაკონტროლებელი ფუნქცია ჰქონდა ძვ.წ. პირველი ათასწლეულის დასაწყისიდან შუა საუკუნეების ჩათვლით. ეს ციხეები აკონტროლებდა ცხენისწყლისა და ლაჯანურის ხეობებს, ტერიტორიებს მჭიდრო კავშირი ჰქონდათ დანარჩენ მსოფლიოსთან, სწორედ დეხვირის ციხეებზე გადიოდა საქარავნო გზა, რომელიც რაჭისკენ მიდიოდა.

უნდა ითქვას, რომ ინტერესი ამ ტერიტორიაზე დეხვირის ბრინჯაოს ხარის ქანდაკების პოვნის შემდეგ გამძაფრდა, რომელიც ძვ. წ. მე–8–7 საუკუნეებით თარიღდება.

 

ცხეთის წმინდა გიორგის სახელობის ტაძარს, რომელიც დეხვირის არქეოლოგიურ-ეთნოგრაფიულ მუზეუმთან ახლოს მდებარეობს, დასავლეთ კედელში გაჭრილი სარკმელი აქვს: მთავარანგელოზის, წმინდა გიორგის, ფრინველთა და ცხოველთა, კერძოდ ვერძის თავის გამოსახულებით, რაც კიდევ უფრო უსვამს ხაზს ამ ტერიტორიის კავშირს სხვა ქვეყნების კულტურასთან.

უნდა აღინიშნოს, რომ 2020 წლის 27 აგვისტოს დეხვირის ციხე კომპლექსს განესაზღვრა ეროვნული მნიშვნელობის კატეგორია, რაშიც დიდი წვლილი გიორგი გასვიანს მიუძღვის, ასევე ცხეთის ეკლესიის რეკონსტრუქციასა და მუზეუმის მოწყობაში.

წყარო: დეხვირის არქეოლოგიურ-ეთნოგრაფიული მუზეუმი

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ეს საინტერესოაისტორიაკატეგორიის გარეშეკულტურამსოფლიორელიგია და მეცნიერება

მუსლიმი ქალი ჩადრით – სურვილი თუ რელიგიური ვალდებულება?!

3.02K views on

ისლამის ფუნდამენტალური მკვლევარები, რომლებიც სწავლობდნენ ისლამის ისტორიას და მუსულმანურ ცივილიზაციას ამტკიცებენ, რომ ქალი თანაბარია მამაკაცთან, რომ ისინი ერთ მთლიანობას ქმნიან და მათი ცალ-ცალკე ყოფნა წარმოუდგენელია. ,,ქალი თუ კაცი ყველა ადამიანი ღმერთის წინაშე სავარცხლისკბილებივით თანაბარნი არიანო’’, ამბობს მუჰამმედ შუამავალი.

წმინდა ყურანში ,,ქალები’’–ს სახელის სურაც კია მოცემული, ასევე ერთ–ერთი სურაც წმინდა მარიამისსახელს ატარებს. აქედან  ჩანს რომ ყურანი ქალს ანიჭებს უდიდეს ღირსებას. ზოგიერთი მცდარი შეხედულება იმისა, რომ სამოთხეში თითქოსდა წმინდა ევამ მიაწოდა წმინდა ადამს აკრძალული ხის ნაყოფი და ამის გამო ქალი არის წყეული, ყურანი ამ აზრს არ ეთანხმება.

ისლამი ავალდებულებს ქალს მიიღოს განათლება, აქვთ უფლება  ჰქონდეთ საკუთარი ქონება, ეწეოდენ კომერციულ საქმიანობას, საკუთარი ნება სურვილით აირჩიონ  მეუღლე და მშობელს არა აქვს უფლება მათი  ძალისმიერი მეთოდის გამოყენებით გათხოვება–დაქორწინებისა. ისლამმა მისცა ქალს ნება იმისა, რომ თავისი სურვილით განქორწინდეს. ქალი თანასწორუფლებიანია მამაკაცისა ღვთისმსახურებაშიც. ევალება ლოცვა, მარხვა, ზექათის გადახდა და პილიგრიმობა ქააბაში.

მუსლიმი ქალის ერთ-ერთი ყველაზე გამოკვეთილი ნიშანი ალაჰისადმი მისი ღრმა ერთგულება და გულახდილი რწმენაა. ყოველდღიური ხუთი ლოცვიდან, მუსლიმი ქალი, თითოეულს მისთვის განკუთვნილ დროს აღავლენს და ამაში სხვა მოვალეობები ხელს არ უშლის.

მუსლიმი ქალი ჩაცმის სტილითაც გამოირჩევა. სწორედ ამ საკითხზე მინდა შევაჩერო ტქვენი ყურადღება, რადგან დღემდე კამათი არ წყდება მუსლიმი ქალების იმ ტანსაცმლის ნაწილობრივი აკრძალვის გამო, რომელიც სახეს ფარავს. მწერალი, აღმოსავლეთმცოდნე, ყურანის ქართულად მთარგმნელი, პროფესორი გიორგი ლობჟანიძე, „რადიო თავისუფლებასთან“  საუბრისას ამბობს, რომ  „ირანში არსებობს ერთი ლოზუნგი, რომელიც ხშირად წამიკითხავს: „ჰიჯაბი არის ჩემი ციხესიმაგრე და არა ციხე“, ამბობს ქალი.“

ჰიჯაბი ჩაცმულობას ჰქვია და რამდენიმე სახისა, თუ ფორმისაა,  ისლამის სხვადასხვა განშტოების მიხედვით ვარირებს. განსხვებული სტილის მიუხედავად, შემოსვის უმთავრესი პრინციპი, ზოგადად, მოკრძალებულობასა და ზომიერებას ეფუძვნება, რაც ყოველმა მუსლიმმა უნდა გაითვალისწინოს. ამდენად, შეიძლება ითქვას, რომ მუსლიმთა სამოსი ისლამური კულტურის განუყოფელი ნაწილიცაა.

ქალის სამოსის სახეებია:

ჰიჯაბი – რაც არაბულად “დამალვას” ნიშნავს. ასე უწოდებენ სამოსს, რომელიც მუსლიმან ქალს თავიდან ფეხებამდე ფარავს. თუმც “ჰიჯაბს” უფრო ვიწრო მნიშვნელობითაც ხმარობენ და ამ სახელით მუსლიმი ქალის თავსაბურავს მოიხსენიებენ, რომელიც მთლიანად ფარავს თმას, ყურებს , ყელს და უმეტეს შემთხვევაში მხრების ნაწილსაც. სახე არ იფარება.

ამირას ჰიჯაბი – ეს თავსაბურავი ორი ნაწილისგან შედგება. ერთი თავზე მჭიდროდაა შემოხვეული ქუდის მსგავსად, მეორე შარფია, რომელსაც ხშირად სახელოების ფორმა აქვს და ზემოდან იცმევა ისე, რომ მხრებს ფარავს. სიტყვა “ამირა” არაბულად “პრინცესას” ნიშნავს.

ნიქაბი – შავი ფერის თავსაბურავი, მთლიანად ფარავს სახეს, თმას და მხოლოდ თვალებისთვის აქვს ჭრილი. ნიქაბს მუსლიმური ტანსაცმლის სხვა სახეობებთან ერთადაც ატარებენ. მაგალითად აბაისთან-გრძელ კაბასთან ქამრის გარეშე. ყველაზე ხშირად ნიქაბს სპარსეთის ყურის ქვეყნებში ხმარობენ, იემენში და პაკისტანში.

ჩადრი – სამოსი, რომელიც ფარავს მთლიანად სხეულს თმის ღერიდან ფეხის ტერფის ჩათვლით, თუმცა სახე არ არის დაფარული. მას ხშირად ნიქაბთან ერთად ატარებენ. გავრცელებულია ირანში.

ფარანჯა – ხალათის მსგავსი უხელო სამოსი, რომელიც მთლიანაც ფარავს სხეულს და ასევე სახეს. თვალების ჭრილი დაფარულია მჭიდრო ბადით-ჩაჩვანით. ტანსაცმლის ეს სახეობა შუა აზიაში და ავღანეთშია გავრცელებული.ამ სამოსის ტიპს მიეკუთვნება ბურკაც – ის სრულიად ფარავს ქალის სხეულის ზედა ნაწილს.

ხიმარი – ეს არის მოსაცმელი, რომელსაც სახის გამოსაყოფი აქვს. ფარავს თმას, ყურებს, მხრებს და წელამდე ჩამოდის. გავრცელებულია ახლო აღმოსავლეთსა და თურქეთში.

როგორ ვხედავთ მუსლიმანი ქალის სამოსის ინდივიდუალურობას განსაზღვრავს იმ კუთხისკულტურა, სადაც ის ცხოვრობს და რაღა თქმა უნდა რწმენა.

თვლიან, რომ ისლამი უკრძალავს ქალს მსგავსი სამოსის გარეშე საზოგადოებაში გამოჩენას, რომ თითქოს ყურანი ითხოვდეს თავსაბურავისა თუ ჩადრის ტარებას. ზოგიერთი კი ამ მოსაზრებას უარყოფს და  ამბობენ, რომ ყურანში არაფერი წერია ქალის ჩაცმულობასთან დაკავშირებით. ფაქტია, დღეს საზოგადოებაში იქმნება ერთგვარი განცდა მუსლიმი ქალების ჩაგვრისა ისლამის წესებით,  თუმცა აქაც აზრი ორად შეიძლება გაიყოს,  ის რაც ერთვისთვის  რელიგიური იდნეტურობის გამომხატველია,  მეორესთვის – ქალის უფლებების შეურაცხყოფად გაიონიხილება.

ჩაცმულობის მთავარი პრინციპი ისლამში არის უბრალოება. ვიცით, რომ ყურანსა და ჰადისებში განსაზღვრულია მოთხოვნები ქალის სამოსთან დაკავშირებით: აუცილებელია, რომ სხეულის ყველა ნაწილი, აგრეთვე თმა, სახის და ხელის მტევნების გარდა, დაფარული იყოს; ტანსაცმელი უნდა იყოს გაუმჭვირვალე; სამოსი უნდა იყოს ქალის ტანსაცმლის, და არა მამაკაცის კატეგორიიდან; ტანისამოსს არ უნდა ჰქონდეს სუნამოს ან რაიმე მძაფრი არომატი. ქალის მიერ თმის დაფარვა ქუჩაში, და საერთოდ, უცხო ადამიანების თანდასწრებით, რაც შეეხება კონკრეტულად ქალებს, ერთ-ერთ სურაში მათგან მოთხოვნილია, თვალი არ გაუსწორონ თანამოსაუბრეს, საქვეყნოდ არ გამოაჩინონ თავიანთი გარეგნული მშვენიერება გარდა იმისა, რაც ჩვეულებრივ, ბუნებრივად ჩანს. ქუჩაში და უცხო ადამიანების თანდასწრებით თმა დაფარული უნდა ჰქონდეთ, მკერდი მოსასხამით დამალონ. ქალის სამოსი სქელი ქსოვილისაგან უნდა იყოს დამზადებული და ტან-ფეხის მოყვანილობას მალავდეს… ეს წესები თუ მოთხოვნები იმის მიხვედვით შეიძლება იცვლებოდეს თუ რა კონიუნქტურაა, როგორი კულტურული თავისებურებები, ტრადიციები, პოლიტიკური რეჟიმია  ქყვეყანაში, რომლეშიც მუსლიმანს უწევს ცხოვრება.

ასე მაგალითად,  1996 წლის სექტემბერში, როცა ქაბულში თალიბანის მმართველობა დამყარდა, რადიო”შარიათმა” ყველა ავღანელისათვის სავალდებულო თექვსმეტი მითითება გამოაცხადა. ერთ-ერთის მიხედვით ქალებს ეკრძალებათ შილიფად ჩაცმა.
მძღოლებს არ აქვთ უფლება, თავდაუბურავ ან გამომწვევად შემოსილ ქალებს, რომლებიც თანმხლებინათესავი მამაკაცის გარეშე არიან, ტრანსპორტში ასვლის ნებართვა მისცენ. ყველას ვინც ასე მოიქცევა, დააპატიმრებენ. ქუჩაში შემჩნეული თავისუფლად ჩაცმული ქალის ქმარი დაისჯება და მათი სახლი გაიჩხრიკება.  ქალებს დამატებით სპეციალურად მოდური ტანისამოსით, მაკიაჟით, ჩადრის გარეშე სიარული სასტიკად ეკრძალებათ. მათ არ უნდა მიიქციონ სხვა ადამიანების ყურადღება. ურჩ ქალებს შარიათის კანონების მიხედვით დასჯიან და შეაჩვენებენ. მათთვის ყველა გზა ზეციური სასუფევლისკენ მოჭრილი იქნება!
კანონის დამრღვეევების საქმიანობას რელიგიური პოლიცია გამოიკვლევს, რომელთაც აღნიშნულის აღმოსაფხვრელად ყველანაირი ზომის გამოყენების უფლება აქვთ მინიჭებული.

არიან ქვეყნები სადაც მუსლიმი ქალი თავად წყვეტს, იაროს ჩადრით თუ ჩადრის გარეშე, მაგრამ მაგ. საუდის არაბეთში ქალს მსგავსი არჩევანის თავისუფლება არ აქვს. სხვადსახვა მიზეზით, რიგმა ქვეყნებმა მკაცრად  აუკრძალეს მუსლიმ ქალებს თავსაბურავის ტარება, კონსტიტუციურად დაამტკიცეს  და გარკვეული ჯარიმებიც კი დააწესეს.

საფრანგეთი პირველი ევროპული ქვეყანაა, სადაც 2010 წელს, საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებში აიკრძალა ჩადრის ტარება.  საფრანგეთის ყოფილი პრეზიდენტი ნიკოლა სარკოზი აღნიშნავდა, რომ ფარანჯის ტარება, არ შეესაბამება არც ქვეყნის ინტეგრაციის იდეას და არც საფრანგეთის თანამედროვე და მოდურ სტილს. ქალები, რომლებიც  საჯარო ადგილებში, სახეს მთლიანად ჩადრით  დაიფარავენ, 150 ევროთი დაჯარიმდებიან. მათ ვინც ქალებს აიძულებს სახე დაფაროს,  ჯარიმასთან ერთად, 1 წელი თავისუფლების აღკვეთაც შეეფარდებათ.

ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ საფრანგეთის აკრძალვას მხარი დაუჭირა და უარყო არგუმენტები, თითქოს, პირბადეების ტარების აკრძალვა რელიგიურ თავისუფლებას ზღუდავდა.

საფრანგეთის გადაწყვეტილებას ბელგიაც შეუერთდა. მათ აკრძალეს ისეთი სამოსისა თუ ნივთებისტარება, რომელიც საზოგადოებრივ ადგილებში პიროვნების იდენტიფიცირებას ხელს უშლის.

ჰოლანდიაში აკრძალულია ჩადრის ტარება  სკოლებში, სატრანსპორტო საშუალებებსა და  უნივერსიტეტებში.

ჩადრის ტარება აკრძალეს აფრიკულ ქვეყანაში – ჩადში, გაბონსა და კონგოში (ბრაზავილი). კამერუნმა სამოსის ტარება ქვეყნის ჩრდილოეთ რაიონებში აკრძალა. სენეგალის ხელისუფლებამაც გადაწყვიტაშემოიღოს კანონი, რომლის მიხედვითაც ქალებს ფარანჯის ტარება აეკრძალებათ. მიზეზი კი, რის გამოცაკრძალვა დაწესდება შემდეგია: ამგვარ სამოსში, დაფარული სახით, ბოროტმოქმედებს ადვილადშეუძლიათ თავდასხმების განხორციელება. მათი აზრით მსგავსი სამოსი დარტყმის ქვეშ აყენებს ეროვნულ უსაფრთხოებას.

ჩადში აკრძალვა მას შემდეგ ამოქმედდა, რაც თვითმკვლელმა, რომელსაც ჩადრი ეცვა, ივნისში თავი აიფეთქა და დედაქალაქ ნჯამენში 33 ადამიანი იმსხვერპლა. კამერუნში ორმა ჩადრში გამოწყობილმა ქალმა აიფეთქა თავი საჯარო ადგილას, რასაც 13 ადამიანის სიკვდილი მოჰყვა.

ბულგარეთში მოქმედი კანონმდებლობის თანახმად, ქალები, რომლებიც საჯარო ადგილებში ბურკასა და ნიქაბს ატარებენ, 770 ევროთი დაჯარიმდებიან.

ჰოლანდიაში 2007 წელს სრულად აკრძალეს სკოლებში ჩადრის ტარება, მოგვიანებით კი ყველა საჯარო თავშეყრის ადგილზეც. ჰოლანდიელმა კანონმდებლებმა საჯარო ადგილებში, ისლამური პირბადეების ნაწილობრივ აკრძალვის შესახებ გადაწყვეტილებას მხარი დაუჭირეს. შეზღუდვა ეხება სკოლებს, საავადმყოფოებს, სამთავრობო დაწესებულებებსა და საზოგადოებრივ ტრანსპორტს.

ამჟამად დასავლეთ ევროპის მხოლოდ სამ ქვეყანაშია აკრძალული ჩადრის ტარება, დანარჩენებში რეგიონალური შეზღუდვები მოქმედებს. ბარსელონაში აკრძალულია სახის დაფარვა საჯარო შენობებსა და ბაზარში. დანიაში იგივე აკრძალვა მოქმედებს სასამართლოებში. ჩადრი აკრძალულია გერმანულ ქალაქ გესენში და იტალიის ზოგიერთ ქალაქებში.

ეს ფაქტებია,  ვიღაც მუსლიმი ქალის სამოს ძალადობის სახელს უკავშირებს, ქართულენოვან საიტზე islam.ge აქვეყნებს სტატიას სახელწოდებით, „ხიჯაბი (ქალთა მუსლიმური სამოსი) ძალადობის წინააღმდეგ“, სადც ვკითხულობთ „ხიჯაბში შემოსილი ქალი–ისლამის სიმბოლოა, იმისი მაჩვენებელი, რომ მასზე  ძალაუფლება მხოლოდ უზენაეს ალლაჰს ეკუთვნის, იმის დასტური, რომ ის არ არის სუსტიდა ადვილად დასაჩაგრავი არსება, არამედ პიროვნება, რომელსაც  თავისუფლების, დაცულობისა დადაფასების არანაკლები უფლება აქვს ვიდრე ნებისმიერ მამაკაცს.“

ქვემოთ კი, „ჭეშმარიტად, ხიჯაბს შეზღუდვა არ აქვს, ვინაიდან ის საჭიროა, რადგანაც დაწესებულია.ხიჯაბი – არ არის მარტო ცხოვრების წესი, ის იცავს თავის მეპატრონეს მრავალი ცხოვრებისეულიპრობლემისა და შემთხვევისაგან, მათ შორის ძალადობისგან.“

სრულად ნახვა
ისტორია

ბაბუშერას ტრაგედიიდან 29 წელი გავიდა

478 views on

1993 წლის 22 სექტემბერს, თვითმფრინავს, რომელიც თბილისიდან სოხუმში მიფრინავდა და რომლის ბორტზეც სამხედრო პოლიციის თანამშრომლები, სპეცდანიშნულების რაზმის წევრები, გვარდიის მებრძოლები, სამხედრო შენაერთ “მხედრიონის” წევრები, მოხალისეები, ექთნები და სამოქალაქო პირები იმყოფებოდნენ, რუსული სამხედრო ხომალდებიდან ცეცხლი გაუხსნეს. მფრინავმა შეძლო, ცეცხლში გახვეული თვითმფრინავის სოხუმის ბაბუშერას აეროპორტში დასმა, მაგრამ, ავიალაინერში მყოფთაგან, მხოლოდ 24 მგზავრი გადარჩა, 108 კი – დაიღუპა. ცხედრები აეროპორტთან ახლოს, საერთო სასაფლაოზე დაკრძალეს.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

სრულად ნახვა
ისტორია

70 წლიანი მმართველობის დასასრული – საინტერესო ფაქტები ელიზაბეტ II-ის შესახებ

609 views on

მოგეხსენებათ, რომ დედოფალი ელიზაბეტ II 8 სექტემბერს გარდაიცვალა, ტახტი კი ოფიციალურად უფროს ვაჟს, ჩარლზ III-ს გადაეცა. დედოფალი ელიზაბეტ II-ის ბიოგრაფია ნამდვილად ბევრ საინტერესო ისტორიას აერთიანებს, რომელთაგან რამდენიმეს ამ სტატიაში გავიხსენებთ.
დედოფალი ელიზაბეტ II დაიბადა 1926 წლის 21 აპრილს, თუმცა იუბილეს ოფიციალურად აღნიშვნა ივნისის მეორე შაბათამდე არ ხდება. ეს ტრადიცია 1748 წელს დანერგა მეფე ჯორჯ II-მ. იგი ნოემბერში დაიბადა, როდესაც აღნიშვნისთვის შესაფერისი ამინდი არ იყო და გადაწყდა, რომ ორი დაბადების დღე გადაეხადათ.
დედოფალმა ტახტი 1952 წელს, ჯორჯ VI-ის სიკვდილის შემდეგ დაიკავა. დინასტიური წესით, ტახტზე მისი ბიძა, ედუარდ VIII უნდა ასულიყო, თუმცა, ამ უკანასკნელმა ტახტზე უარი ჯერ კიდევ 1936 წელს თქვა. ასევე საინტერესოა, რომ ელიზაბეტ II მის მეუღლეს, პრინც ფილიპს ენათესავებოდა. ორივე მათგანი დედოფალი ვიქტორიას შვილთაშვილის შვილები იყვნენ. ელიზაბეტ II დიდი ბრიტანეთის ისტორიაში ტახტს ყველაზე ხანგრძლივად იკავებდა. მან ტახტი 1952 წელს, მამამისის გარდაცვალებისთანავე დაიკავა და 70 წლისა და 214 დღის განმავლობაში მართავდა.
დედოფლის მმართველობის პერიოდი მოიცავდა ბრიტანეთის 15 პრემიერ-მინისტრს. ლიზ ტრასი უახლესი პრემიერ-მინისტრი დედოფლის გარდაცვალებამდე ორი დღით ადრე გახდა. ასევე მისი მმართველობის განმავლობაში ამერიკის შეერთებულ შტატებში 14 პრეზიდენტი შეიცვალა. დედოფლის 70 წლიანი მმართველობის გამო, უფროსი ვაჟი ჩარლზი უელსის პრინცის წოდებას ყველაზე დიდხანს, 65 წლის განმავლობაში ატარებდა. იგი არის არის ქვეყნის ისტორიაში ტახტზე ასული ყველაზე ასაკოვანი მეფე, რადგან ჩარლზ III-ს ტახტი გადაეცა 73 წლის ასაკში.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ეს საინტერესოაისტორიაკატეგორიის გარეშეკულტურარელიგია და მეცნიერებასაქართველო

დაღესტანში აღმოჩენილი უძველესი ქართული ოთხთავის თავგადასავლი

4.4K views on

რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის დაღესტნის სამეცნიერო ცენტრის ისტორიის, არქეოლოგიისა და ეთნოგრაფიის განყოფილებაში, წლებია, სხვა ათასობით ხელნაწერს შორის ინახება, სავარაუდოდ, XV საუკუნის არაბული ხელნაწერი ტექნიკური ნომრით N1012, რომლის გაციფრების პროცესმა დაღესტნელი მეცნიერები მნიშვნელოვანი აღმოჩენის წინაშე დააყენა: არაბულის ქვეშ იკითხება ქართული ასომთავრულით შესრულებული უძველესი ტექსტი.

საქართველოს ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის მეცნიერების დახმარებით გაირკვა, რომ საქმე გვაქვს VI-VII საუკუნის ხანმეტ ოთხთავთან.

დაღესტანში აღმოჩენილი წერილობითი ძეგლი პალიმფსესტია, რაც იმას ნიშნავს, რომ ტექსტი დატანილია ეტრატზე, რომლის ძველი ფენა (ამ შემთხვევაში ქართული ტექსტი) გადაფხეკილია, მაგრამ მისი წაკითხვა შესაძლებელია.

ქართველმა ენათმეცნიერებმა ამ მნიშვნელოვანი პალიმფსესტის არსებობის შესახებ პირველად ხუთი წლის წინ შეიტყვეს. 2014 წელს თბილისში გამართულ სამეცნიერო კონფერენციაზე შამილ შიჰალიევმა – დაღესტნის ისტორიის, არქეოლოგიისა და ეთნოგრაფიის ცენტრის მეცნიერ-თანამშრომელმა – წარმოადგინა პალიმფსესტის გადარეცხილი ფენის ერთი გვერდის ფოტოასლი, რომლის გაშიფრვას ვერ ახერხებდნენ დაღესტნელი მეცნიერები. ხელნაწერი წაიკითხა პროფესორმა თეიმურაზ გვანცელაძემ, რომლის ვარაუდით, საქმე გვქონდა ხანმეტი ენის ძეგლთან – ლუკას სახარებასთან.

2018 წლის შემოდგომაზე დაღესტანში ორი კვირით იმყოფებოდა საქართველოს ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის თანამშრომელი დალი ჩიტუნაშვილი, რომელმაც ადგილზე შეისწავლა ხელნაწერი და თბილისში მისი სრული ციფრული ვერსია ჩამოიტანა.

ქართული ხელნაწერის შინაარსი და მოცულობა

„ხელნაწერი შეიცავს ოთხთავის ფრაგმენტებს“, – ამბობს დალი ჩიტუნაშვილი, – „გვაქვს ოთხივე მახარებელი, ანუ ფრაგმენტები როგორც მათეს სახარებიდან, ასევე მარკოზიდან, იოანედან და ლუკადან, ანუ ოთხივე მახარებელი, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ ოთხთავის ძველი თარგმანების კვლევისათვის, არამედ თავად ოთხთავის ტექსტის კვლევისთვისაც“.

მთლიანად ხელნაწერი შედგება არაბული ტექსტის 84 და ქართული ტექსტის 42 ფურცლისგან. დალი ჩიტუნაშვილის განმარტებით, ქართული ხელნაწერის ერთი ფურცელი ორად არის გაყოფილი, გაკეცილი და ისეა გამოყენებული არაბულისთვის.

„42 ფურცელი ძალიან ბევრია ხანმეტი ტექსტისათვის“, – ამბობს ქართველი ენათმეცნიერი.

წყარო: .radiotavisupleba.ge

სრულად ნახვა
ემიგრანტიისტორიაპოლიტიკასაქართველო

ნიუ-იორკის ერთადერთი ქართველი ვიცე-მერი, რომელსაც თანამდებობა სამი მთავრობის მმართველობის პერიოდში ეკავა

2.54K views on

კონსტანტინე სიდამონ–ერისთავის (კონი)მსოფლიოს უდიდესი ქალაქის, ნიუ-იორკის  ვიცე-მერის თანამდებობა 1967-1973 წწ. სამი მთავრობის მმართველობის პერიოდში ეკავა. ცნობილი პოლიტიკოსი და გარემოს დამცველი უცხოეთში დაიბადა და გაიზარდა, თუმცა ცხოვრების მანძილზე ქართული ადათ–წესებსა და ტრადიციებს ინარჩუნებდა…

კონსტანტინე სიდამონ–ერისთავი ნიუ–იორკში 1930 წლის 28 ივნისს დაიბადა. ის არისტოკრატული ოჯახის შთამომავალია. მამა, სვიმონ (სიკო) სიდამონ–ერისთავი რუსეთის იმპერიის არმიის პოლკოვნიკი იყო. 1918 წელს სამშობლოში დაბრუნდა და სამხედრო კარიერა ქართულ არმიაში გააგრძელა პოლკოვნიკის ჩინით. 1921 წელს რუსეთის მიერ საქართველოს ოკუპაციის შემდეგ ემიგრაციაში ამერიკაში წავიდა. იქ ცოლად შეირთო საფრანგეთში ამერიკის ელჩის ქალიშვილი ენ ბიგლოუ–ტრეისი. მასთან ქალ–ვაჟი – კონსტანტინე და ანა შეეძინა.

განათლება კოლუმბიის და პრისტონის უნივერსიტეტებში მიიღო. კორეაში არმიაში მსახურობის დროს ბრინჯაოს ვარსკვლავით დაჯილდოვდა. სწავლის დასრულების შემდეგ საკუთარი იურდიული კომპანია გახსნა. ქართველ ემიგრანტებს იურდიულ კონსულტაციას უწევდა და დასაქმებაში ეხმარებოდა.

ნიუ–იორკის საუკეთესო ნაწილში გახსნილ სვიმონის რესტორან “კავკასიის არწივში” ხშირად იყრიდნენ თავს ქართველები და კავკასიელები. მან ნიუ–იორკიდან 100 კილომეტრში, კლოდ–სპინგის რაიონში, იტალიაში საქართველოს ელჩ გიორგი მაჩაბელსა და სათვისტომოს თავმჯდომარე, პიანისტ ირაკლი ორბელიანთან ერთად კავკასიელთა დასასვენებელი სახლი “ალავერდი” დაარსა. “ალავერდი” არა მარტო დასასვენებელი, არამედ კავკასიელთა სამეგობრო ცენტრი გახდა. სვიმონ სიდამონ–ერისთავის გარდაცვალების შემდეგ (1964 წ.) დასასვენებლ სახლსა და “ალავერდის საზოგადოების” ხელმძღვანელობა მისმა ვაჟმა კონსტანტინემ გადაიბარა, მდივნობა კი მისმა მეუღლემ.  კონსტანტინე სიდამონ–ერისთავი სწავლობდა მილბრუკის სკოლაში. დაამთავრა პრინსტონის უნივერსიტეტი სამთო ინჟინრის დიპლომით. მსახურობდა არმიაში, მონაწილეობდა კორეის ომში, რისთვისაც ბრინჯაოს ვარსკვლავი დაიმსახურა. სამხედრო სამსახურის შემდეგ, 1957 წელს დაამთავრა კოლუმბიის უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტი, ჯერ იურიდიულ ბიუროში მუშაობდა, შემდეგ კი დასთან, ანა სიდამონ–ერისთავთან ერთად (რომელიც ასევე იურისტია) საკუთარი ბიურო გახსნა. კენედის მკვლელობის შემდეგ აქტიურად ჩაება ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში. გახდა ამერიკის შეერთებული შტატების რესპუბლიკური პარტიის წევრი და სწრაფად გაიკეთა პოლიტიკური კარიერა.

1965 წელს კონსტანტინე სიდამონ–ერისთავი ნიუ–იორკის მერის არჩევნებში რესპუბლიკური პარტიის კანდიდატ ჯონ ლინდსის წინასაარჩევნო კამპანიას ხელმძღვანელობდა. არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ ლინდსმა საავტომობილო მიმოსვლის დარგში თანაშემწედ დანიშნა. ასე გახდა კონსტანტინე სიდამონ–ერისთავი არა მარტო ამერიკის შეერთებული შტატების, არამედ მსოფლიოს უდიდესი ქალაქის, ნიუ–იორკის ვიცე–მერი. ამ თანამდებობაზე კარგა ხანს იმუშავა, სამი მთავრობა გამოიცვალა და პენსიაში გასვლამდე ქალაქის მმართველობაშიც დიდ როლს ასრულებდა. 1989 წლიდან 1993 წლამდე ნიუ–იორკის რეგიონის გარემოს დაცვის სააგენტოს ხელმძღვანელობდა.

ნიუ-იორკის ყოფილი ვიცე-მერი საქართველოს შვილებთან ერთად რამდენჯერმე ესტუმრა.  მისი ინიციატივითა და ძალისხმევით 1994 წელს დაარსდა ამერიკული ჰუმანიტარული ორგანიზაცია “საქართველოს ამერიკელი მეგობრები”, რომლის დირექტორთა საბჭოს ის სიცოცხლის ბოლომდე თავმჯდომარეობდა, ორგანიზაციას დღეს კონის უფროსი ვაჟი სიმონ სიდამონ-ერისთავი ხელმძღვანელობს.“საქართველოს ამერიკელი მეგობრების” მეშვეობით უამრავი ჰუმანიტარული, საგანმანათლებლო და სამედიცინო პროგრამა დაფინანსდა. კონი ერისთავი ბოლომდე ჩართული იყო ყველა საგანმანათლებლო, სამედიცინო, თუ სოციალური დახმარების პროექტში.  უცხოეთში დაბადებული და გაზრდილი კონსტანტინე სიდამონ-ერისთავი ქართულ ადათ–წესებს დიდ პატივს სცემდა. ქართული სათვისტომოს ღონისძიებებს და საღამოებს, ყოველთვის ქართულ ჩოხაში გამოწყობილი ესწრებოდა. ის ამერიკაში, 2012 წლის იანვარში 81 წლის ასაკში გარდაიცვალა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

 

სრულად ნახვა
ეს საინტერესოაისტორიაკულტურასაქართველოფრაზები

ალექსანდრე დიუმა ქართველების შესახებ

5.64K views on

დიდი ფრანგი მწერალი ალექსანდრე დიუმა უფროსი დაიბადა 1802 წელს და გარდაიცვალა 1870 წელს. ის იყო ისეთი შედევრების ავტორი როგორიცაა “სამი მუშკეტერი“, “გრაფი მონტე-კრისტო“, “დედოფალი მარგო” და ა.შ. 1858-59 წლებში ის სტუმრობდა თბილისს და საქართველოს სხვა ქალაქებს. ამ მოგზაურობაზე მან დაწერა წიგნი “კავკასია”. გთავაზობთ ამონარიდებს ამ წიგნიდან, რომელიც ქართველებს ეხება:

“როდესაც თბილისში მივდიოდი, ვაღიარებ, წარმომედგინა, რომ ნახევრად ველურ ქვეყანაში მივდიოდი, ისეთში, როგორიც არის ნუხი ან ბაქო, მხოლოდ უფრო დიდი მასშტაბისა. მე შევცდი. ფრანგული კოლონიის წყალობით, რომელსაც უმთავრესად პარიზელი მკერავები და მოდელიორები შეადგენენ, ქართველი ქალები იტალიური თეატრისა თუ დიდი ბულვარების მოდას შეიძლება მხოლოდ ორიოდე კვირით ჩამორჩებოდნენ.”

“ამჟამად თბილისში 60 ათასიდან 75 ათასამდე ადამიანი ცხოვრობს. მისი ქუჩების სიგანე 60 ფუტია: აქ არის შესანიშნავი შენობები, მოედნები, ქარვასლები, ბაზრები და ბოლოს, თეატრი და ეკლესიები, რომლებიც თავადი გაგარინის წყალობით, ხელოვნების საუცხოო ნიმუშებად იქცნენ.”

“ქარვასლა საინტერესო სანახავია. მის ჭიშკარში აქლემებით, ცხენებითა და სახედრებით შედის და გამოდის აღმოსავლეთის ყველა ერის წარმომადგენელი: თირქები, სომხები, სპარსელები, არაბები, ინდოელები, ჩინელები, ყალმუხები, თურქმენები, თათრები, ჩერქეზები, ქართველები, მეგრელები, ციმბირელები და ღმერთმა იცის კიდევ ვინ. თითოეული მათგანი გამორჩეულია. აქვს თავისი კოსტიუმი, თავისი იარაღი, თავისი ხასიათი, თავისი გამომეტყველება და განსაკუთრებით ქუდი – საგანი, რომელიც მოდის ცვლილებებს ყველაზე ნაკლებად ემორჩილება.”

დიუმა თბილისის აბანოებზე წერს: “რატომაა, რომ გრძნობათა მორევის ისეთ ქალაქს, როგორიც პარიზია, არ გააჩნია ასეთივე აბანოები? რატომ არც ერთი საქმოსანი არ გამოიწერს თბილისიდან ორიოდე მექისეს? ეს რასაკავირველია სასარგებლოც იქნებოდა და სარფიანიც. ექვსი კვირის განმვლობაში, რომელიც თბილისში გავატარე, ყოველ მესამე დღეს სპარსულ აბანოში დავდიოდი.”

“მე თითქmის ყველაფერი ვნახე თბილისში, ქართულ სამოთხეში და მთელი ცხოვრების მანძილზე ისე ნაყოფიერად არსად მიმუშავია, როგორც თბილისში.”

დიუმა აღნიშნავს, რომ ქართველები მფლანგველები არიან და “არაპრაქტიკულობის გამო სწრაფად კოტრდებიან. ყველა ქართველი ღარიბია ან ახლოსაა ამასთან. რა საშინელი სიღარიბეა აქ! ღმერთო შემინდე! რა სიღატაკეა! ეს სიღარიბე იქამდე მიდის, რომ ბევრის აზრით, ყველაზე სათნო ქალის ზნეობა, რომელიც მედეადან მოდის, ახლა ოქროს მონეტის დანახვას ვერ გაუძლებდა.”

“ევროპაში წაrმოდგენათ კი არ აქვთ კოლხთა სილამაზეზე. განსაკუთრებით ლამაზი ტანადობა და სიარული აქვთ მამაკაცებს. სულ უბრალო მსახურსაც კი თავადიშვილის იერი აქვს.

“ქართველ ხალხს უყვარს იმის გაცემა, რისი მიღებაც სხვებს უყვართ.

– რა აზრის ხართ ქართველებზე? – შევეკითხე ბატონ ფინოს, ჩვენს (ფრანგების) კონსულს თბილისში, რომელიც იქ უკვე სამი წელია ცხოვრობს.

– ეს უნაკლო ხალხია, ყველა საუკეთესო თვისებით, – მიპასუხა მან.

როგორია ასეთი სიტყვების მოსმენა ფრანგისგან, რომელიც როგორც ეს ყველგან და ყოველთვს ხდება, ყოველივე უცხოურს ლანძღავს და საკუთარ თავს ყველაზე მაღლა აყენებს…”

“თავისი სიმამაცით განთქმულმა ერთმა რუსმა, გვარად შერემეტიევმა მითხრა: ისინი ბრძოლაში უნდა ნახო.. ისინი ამ დროს უკვე ადამიანები კი არა, ტიტანები ხდებიან, რომლებსაც ძალუძთ ზეცა იერიშით აიღონ.”

“ისინი სუფრასთან უნდა ნახო – მეუბნებოდა ერთი ღირსეული გერმანელი, რომელიც სიამაყით იხსენებდა ხოლმე როგორ სვამდე შუა დღეზე ჰაიდელბერგის დუქანში თორმეტ კათხა ლუდს. ისინი (ქართველები) თხუთმეტ, თვრამეტ, ოც ბოთლ ღვინოს ისე ყლაპავენ, თითქოს აქ არაფერი მომხდარაო. ფინოც სიმართლეს ამბობდა, რუსიც სიმართლეს ლაპარაკობდა, გერმანელიც სიმართლეს მეუბნებოდა.”

“მთელი ძველი კოლხეთის ქალები საუცხოონი არიან. – ჩვენ გვინდოდა გვეთქვა ქართველ ქალებზე ლამაზებიც კიო, მაგრამ აქ დროულად გაგვახსენდა, რომ სამეგრელო, იმერეთი და გურია ყოველთვის საქართველოს ნაწილები იყო. მეგრელი ქალები განსაკუთრებით ლამაზები არიან: ქარათმიანები შავი თვალებით და შავთმიანები ცისფერი თვალებით – ეს ხალხი დედამიწის ზურგზე ულამაზესი ქმნილებები არიან.”

“როგორ უნდა ამოიცნო ქართველი? თუ ვინც გიყურებს ნათელი სახე და სწორი ცხვირი აქვს, თვალები, წარბები და თმები შავი, კბილები – თეთრი, თუ მას მოკლე ბწევიანი, წვეტიანი ქუდი ახურავს, მაშინ იგი ქართველია. რასაც ის იტყვის, წმინდა წყლის სიმართლე იქნება”.

“ამბობენ ჩერქეზები დედამიწის ზურგზე ყველაზე ლამაზი ხალხიაო. ეს შეიძლება ითქვას მხოლოდ მამაკაცებზე, ქალების მიმართ კი სადავოა. ჩემი შეხედულებით, ქართველს სრულიად თავისუფლად შეუძლია შეეცილოს ჩერქეზს სილამაზეში. ჩემს დღეში არ დამავიწყდება ის შთაბეჭდილება, რომელიც ნოღაის ველებში პირველი ქართველის შეხვედრამ გამოიწვია ჩემში.”

“ქართველები უმამაცესი ხალხია, ამაში უკვე ეჭვი აღარავის შესდის, თვით ყველაზე მამაც რუსებსაც კი. ისინი გვიამბობდნენ ქართველთა ვაჟკაცური სისადავის შესანიშნავ ფაქტებს. მაგალითად გრაფ ვორონცოვის მიერ მოწყობილ ერთ-ერთ ექსპედიციაში ჯარი წაადგა ტყეს, რომელზეც ამბობდნენ მთიელები იცავენო,

– ტყეს ორი ფინდიხით დატენილი ზარბაზანი დაუმიზნეთ და ესროლეთ – ბრძანა გრაფმა – ვნახოთ, როგორ იცავენ მას მთიელები.

– რაზე დავკარგოთ დრო და ფინდიხი, თქვენო უგანათლებულესობავ? – უპასუხა იქვე მყოფმა თავადმა ერისთავმა – თვითონ წავალ და ვნახავ.

ერისთავმა ცხენი გააჭენა, ტყე მოათვალიერა, დაბრუნდა და ვორონცოვს ანტიკური სისადავით მოახსენა – ტყეში არავინაა თქვენი უგანათლებულესობავ.”

“თუ თათარმა თავი დაგიქნია – ენდე. თუ მთიელმა პატიოსანი სიტყვა მოგცა – მასაც ენდე. ხოლო თუ სომეხთან გაქვს საქმე, უსათუოდ ხელწერილი დაადებინე და ორი კაციც დაიმოწმე, რომ თავის ხელწერილზე უარი არა თქვას.”

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
განათლებაეს საინტერესოაისტორია

ქალები, რომელთა მიღწევებიც კაცებს მიაწერეს

1.72K views on

პირველი ელექტრონული კომპიუტერის პროგრამა ქალის მიერ იყო შექმნილი. დღევანდელი Wi-Fi და ბლუთუზი ქალი მსახიობის რადიო-ტექნოლოგიების შესწავლის დამსახურებით არსებობს. პირველი კაცის მთვარეზე დაშვება და უსაფრთხოდ დაბრუნება ქალი კოლეგის მეშვეობით მოხდა.

კაცი მეცნიერებისგან მათი კოლეგა ქალების მიღწევების მიწერა იმდენად ხშირია, რომ მას სახელიც დაარქვეს და მატილდას ეფექტი უწოდეს. ამ ყველაფერს ასახავს რიცხვებიც. ყველა კატეგორიაში ქალებმა 51-ჯერ მოიგეს ნობელის ჯილდო, კაცებმა კი 853-ჯერ. აქ ვსაუბრობთ არა მხოლოდ ქიმიკოსებზე, ბიოლოგებსა და ფიზიკოსებზე, ამას ასევე ვხედავთ ისტორიაში. საქმე რომელიც ბევრმა ქალმა ხელოვანმა, არქიტექტორმა და გამომგონებლებმა შეასრულა, ხშირად მათ კაც კოლეგებს ან თუნდაც ქმრებს მიაკუთვნეს. დროა ასეთ ქალებს და მათ დამსახურებებს გავეცნოთ.

მარგარეტ კინი, ხელოვანი

 

1960-იან წლებში ნახატმა Big Eye ვოლტერ კინს უდიდესი პოპულარობა მოუტანა. ის 1964 წლის მსოფლიო გამოფენაზეც გამოიფინა.

 

1970 წელს, ვოლტერ კენის ყოფილმა ცოლმა, მარგარეტმა რადიოში თქვა, რომ ამ სერიების შემქმნელი თვითონ იყო. როდესაც ყოფილმა ცოლ-ქმარმა ამ საქმეზე დავა დაიწყო Union Square-ზე, ვოლტერი არ გამოჩნდა. 1986 წელს მარგარეტმა ვოლტერი სასამართლოში მიიყვანა. ვოლტერმა აქტივობაში მონაწილეობაზე უარი მხრის დაზიანების გამო თქვა, როცა მარგარეტმა 4 მილიონ დოლარიანი ნახატი თითქმის 1 საათში გადახატა. მოგვიანებით კი ინტერვიუში თქვა: ქორწინების შემდეგ ნახატებს ხელს “კინით“ ვაწერდი, რადგან ეს ჩემი გვარიც იყო. მას ჩემი ნამუშევრების მისაკუთრების და ფულის მიღების შესაძლებლობა ამიტომ ჰქონდა. მას შემდეგ, რაც მარგარეტმა ეს აღმოაჩინა, ყოფილი ქმრისთვის კითხვების დასმა არ დაუწყია, რადგან მისი რეაქციის ეშინოდა. “ჩემი ცხოვრების გამო მეშინოდა,”- თქვა მან. მაგრამ პირიქით მოხდა, ხალხში მას მხარი დაუჭირა. მარგარეტმა საბოლოოდ მიიღო მისთვის კუთვნილი თანხაც და აღიარებაც. ამ ამბის მიხედვით, ტიმ ბარტონმა 2014 წელს ფილმი Big Eyes გადაიღო.

ელიზაბეთ “ლიზი” მეგი, თამაშების დიზაინერი

 

1900-იან წლებში, ლიზი მეგიმ The Landlord’s Game-ის დიზაინი შექმნა, რაც მისი რწმენის, გეორგიზმის დემონსტრაცია იყო. თამაშს კვადრატის ფორმის დაფა, ყალბი ფული და “ციხეში წადის” ოთხკუთხედი ბარათი ჰქონდა. თამაში ორ რაუნდად იყოფოდა: ანტი-მონოპოლისტურად, სადაც მოთამაშეები მიწას ყიდულობენ და თანასწორად იყოფენ, და მონოპოლისტური, მოთამაშეებისთვის, რომლებიც ინდივიდუალურად იმუშავებენ, რათა რაც შეიძლება მეტი ფული მიიღონ და მათი კონკურენტი გააკოტრონ.

 

1903 წელს ეს თამაში ძალიან პოპულარული გახდა მეგის მეგობრების თამაშებთან, პატენტებთან ერთად, რომელთა გაკეთებაზეც მეგი დათანხმდა. როდესაც ჩარლზ დეროუმ, მეგის “მტერმა” ის ითამაშა, იდეა მოიპარა, გააფერადა და მარტივი ილუსტრაციები დაამატა, მას Monopoly დაარქვა. თამაში 1935 წელს Parker Brothers-მა იყიდა და დეროუ პირველი მილიარდერი გახდა, რომელმაც ამას ასეთი თამაშით მიაღწია.

დიდი ხნის მანძილზე, თამაშის შემქმნელად დეროუ მოიაზრებოდა. გასათვალისწინებელია, რომ თამაშს ინსტრუქციების წიგნში მისი შექმნის ისტორიაც იყო დაბეჭდილი, მასში ეწერა: “1934 წელს, ჩარლზ ბი დეროუმ პენსილვანიიდან, Parker Brothers-ისთვის სპეციალურად შექმნა თამაში MONOPOLY.” მეგი თამაშის შემქმნელად მის სიცოცხლეში არ უღიარებიათ და დღეს თამაშის ნამდვილი მოწოდება, მიზანი დაკარგულია.

ქეთრინ ჯონსონი, მათემატიკოსი

 

1950-იანებში, ქეთრინ ჯონსონი (დაბადებული 1918 წელს) სხვა ქალებთან ერთად მუშაობდა, რომლებიც აანალიზებენ მონაცემებს და ასრულებენ კომპლექსურ მათემატიკურ გათვლებს NASA- სთვის. როდესაც ის 1953 წელს ფრენების საკვლევ ჯგუფში დროებით გადავიდა. ჯონსონი გახდა პირველი ქალი და მისი რასის პირველი წარმომადგენელი, რომელიც ჯგუფს შეუერთდა. მისი ცოდნით კი რასისტული და გენდერული ბარიერი მარტივად გადალახა, ისეთ შეხვედრებზე იწყვევდნენ, სადაც ქალებს არ პატიჟებდნენ.

 

მაგრამ მიერ შესრულებული ყველა სამუშაო ვერ დაფასდა, რადგან მაშინ ქალებს ჩანაწერებში თავიანთი სახელების მითითების უფლება არ ჰქონდათ. თუმცა ჯონსონი პირველი ქალი გახდა, ვინც ყველაფერი შეცვალა. “მოხსენება დავასრულე და მასში ჩემი სახელი შევიდა, ეს პირველი შემთხვევა იყო, როცა ჩემი დანაყოფიდან რამეზე ქალის სახელი ეწერა,”- ამბობდა ის. სწორედ ჯონსონი იყო ის ადამიანი, რომელმაც კოსმოსში პირველი ამერიკელის, აპოლო 11-ის ტრაექტორია შეიმუშავა და კოსმოსური მოგზაურობის ძირითადი პროგნოზები გააკეთა. მისი დამსახურებით ასტონავტი ჯონ გლენი პირველი ამერიკელი გახდა დედამიწის ორბიტაზე. ჯონსონი და მისი შავკანიანი ქალი კოლეგა 2016 წლის ფილმში Hidden Figures-ში არიან ნახსენები, ისევე როგორც იმავე სახელწოდწების წიგნში.

ელენე ბაქრაძე (დარიანი) პოეტი

 

ქართველი პოეტის და ცისფერყანწელთა ორდენის წევრის, პაოლო იაშვილის შემოქმედებაში “დარიანული ციკლი” ყოველთვის განსაკუთრებულ ყურადღებას იქცევდა. ეს არის  14 ლექსი, რომელიც ქალურ ეროტიკულ გრძნობებსა და სასიყვარულო განცდებს კარგად აღწერს.

 

1916 წელს შეიქმნა ცისფერყანწელთა ორდენი და მათი პირველი ჟურნალი გამოიცა. მალევე, ელენე დარიანის ფსევდონიმით დაიბეჭდა ცნობილი ლექსი “პირამიდებში.”

ლიტერატურათმცოდნე გიორგი ჯავახიშვილმა ელენე ბაქრაძის არქივის საფუძვლიანი შესწავლის შემდეგ მოსაზრება გამოთქვა, რომ ამ ფსევდონიმის უკან სწორედაც პაულო იაშვილის ახლო მეგობარი, ელენე ბაქრაძე დგას. თავად პაოლო იაშვილს არასდროს უთქვამს, რომ ლექსები თავად ეკუთვნოდა.

მარგარეტ ნაითი, გამომგონებელი

 

არგუმენტირებულად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მარგარეტ ნაითი მე-19 საუკუნის ყველაზე ცნობილი ქალი გამომგონებელია. ის პატარა ასაკიდანვე ცდილობდა ახალი რაღაცების შექმნას. მისი განსაკუთრებული გამოგონება მაშინ გამოჩნდა, როცა თინეიჯერმა მუშაობა ტექსტილის ქარხანაში დაიწყო. მუშაობისას საქსოვი დაზგის ერთი ნაწილი, რომელიც ძაფს იჭერს, ამოვარდა და ნაითის კოლეგა დააზიანა, ამის შემდეგ დაიწყო ფიქრი, როგორ დაეფარა ეს ნაწილი, რომ აღარავინ დაშავებულიყო. მისი გამოგონება გამოყენებადი გახდა და მისი ასლი ბევრმა ქარხანამ შექმნა. ნაითს კომპენსაციას არ უხდიდნენ.

განსაკუთრებით გვიან 1860-იან წლებში მან მუშაობა Columbia Paper Bag Company-ში დაიწყო, სადაც მან მექანიზმი გამოიგონა, რომელიც ქაღალდის ბრტყელძირიან ჩანთებს აკეთებდა, მას დღესაც იყენებენ. თუმცა, ეს იდეა ჩარლზ ენანმა მოიპარა, ის მექანიზმის აწყობისას ქარხანაში იმყოფებოდა. ნაითმა ენანს სასამართლოში უჩივლა, 1871 წელს სასამართლო ნაითის სასარგებლოდ დასრულდა. მაგრამ ცხოვრების მანძილზე არანაირი კომპენსაცია არ მიუღია. მას “ქალ ედისონადაც” მოიხსენიებდნენ.

დენის სკოტ ბრაუნი, არქიტექტორი

 

2018 წელს, არქიტექტორი დენის სკოტ ბრაუნი (1931 წელს დაბადებული) Soane Medal-ზე გლობალური გავლენისთვის დააჯილდოვეს. ეს ინდივიდუალური აღიარება ეწინააღმდეგება 1991 წელს პრიტზკერის არქიტექტურის პრიზს, რომელიც ბრაუნის ქმარს გადაეცა, მიუხედავად იმისა, რომ ნომინირებულ სამუშაოში ორივე თანასწორად იღებდა მონაწილეობას. სკოტ ბრაუნი დაჯილდოებას ვერ დაესწრო, ხოლო როცა ორგანიზაციას ამ გადაწყვეტილებისთვის დაუპირისპირდნენ, მათ თქვეს, რომ ჯილდოს გაცემა მხოლოდ ერთი ადამიანისთვის იყო შესაძლებელი. მაგრამ უნდა აღვნიშნოთ, რომ 1988 წელს ჯილდო ერთდროულად ორ კაცს გადაეცა.

არქიტექტურის ფირმის თანაპარტნიორმა, სკოტ ბრაუნმა აღმოაჩინა, რომ საერთო მიღწევებზე მხოლოდ მის ქმარს მოიხსენიებდნენ ხოლმე. ის მთელი კარიერის მანძილზე ღიად იბრძოდა სექსიზმის წინააღმდეგ. არქიტექტორის ესეი “ოთახი ზემოთ? სექსიზმი და ვარსკვლავების სისტემა არქიტექტურაში” (1989) აღწერს სირთულეებს, და როგორ მოიპოვა აღიარება სივრცეში, სადაც მამაკაცი დომინირებს. ბრაუნი აგრძელებს კამპანიებს არქიტექტურაში თანასწორობისთვის. ის ახლა XX საუკუნის ერთ-ერთ წამყვან არქიტექტორად ითვლება.

ჰედი ლამარი, მსახიობი და გამომგონებელი

 

ავსტიელ-ამერიკელ მსახიობ ჰედი ლამარს (1914-2000) ხშრად მსოფლიოში ყველაზე ლამაზ ქალად მოიხსენიებენ, შეიძლება ის ჰოლივუდის ფილმებიდან გახსოვდეთ. ჰედი ძალიან ჭკვიანი გამომგონებელიც გახლდათ.

 

ლამარი გადაღებების შესვენებისას ტრაილერში ან სახლში ახალ იდეებზეც მუშაობდა. ის მისი შეყვარებულის, ჰოვარდ ჰიუჯს თვითმფრინავის კვადრატულ ფრთებს ჩიტებსა და თევზებზე წიგნების შესწავლით ეხმარებოდა, მან ასევე შუქნიშნის გაუმჯობესებული ვარიანტი შემოგვთავაზა.

მეორე მსოფლიო ომის მსვლელობისას, ლამარი კონცენტრირებული იყო მისი გამოგონებებით მოკავშირეების დახმარებაზე. მაგრამ წყალქვეშა ხომალდი რადიოტალღებით კონტროლდებოდა, რომელშიც მტერი ამჩნევდა. ლამარმა მოიფიქრა, რომ სიგნალის სხვადასხვა სიხშირეზე გადაყვანით შესაძლებელი იყო მისი დაცვა. თუმცა მას ფორმალური მომზადება გავლილი არ ჰქონდა, ამიტომ გამომგონებელ ჯორჯ ენთეილთან კოლაბორაცია გადაწყვიტა.

”სიხშირის პოტენციალი”, რომელსაც ჰედი გვთავაზობდა, დაცული Wi-Fi-ის, GPS-ის და ბლუთუზის წინამორბედია. ამ გამოგონებას მოგვიანებით სამხედრო სამსახურში იყენებდნენ. მას სიცოცხლეში საკმარისად არ აღიარებდნენ. როდესაც გამომგონებელთა საერო საბჭოში გაერთიანება მოისურვა, მას უპასუხეს, რომ სჯობდა ცხოვრება ომის ობლიგაციების პოსტერების გაყიდვაში გაეტარებინა. :ვფიქრობ,ადამიანების ტვინი ბევრად საინტერესოა, ვიდრე მათი გარეგნობა”, – ამბობდა ლამარი.

ENIAC-ის პროგრამისტები

 

1946 წელს, 6 ქალი პირველი სრულიად ელექტრონული და დაპროგრამებული კომპიუტერის შესაქმნელად მუშაობდა. ქეითლინ ანტონელს, ჯენ ბარტიკს, ფრანცის ბეტი ჰოლბერტონს, მერლინ მელტეზის, ფრანცის სპენსსა და რუთ თეითელბომს პენსილვანიის უნივერსიტეტის მურის ელექტრო ინჟინერიის სკოლის მიერ, ამერიკის არმიისთვის ENIAC-ის (ელექტრონული ინტეგრატორი და კომპიუტერი) დაპროგრამება დაევალათ. კომპიუტერს მეორე მსოფლიო ომში გამოიყენებდნენ, არტილერიის ტრაექტორიაზე სამუშაოდ. პროექტი უდიდესი საიდუმლო იყო და ქალების ვინაობა, რომლებმაც სამუშაო შეასრულეს არ გამჟღავნებულა.

 

1980 წლამდე ქალი პროგრამისტების დამსახურებაზე არავინ იცოდა. 1980 წელს, ჰარვარდის სტუდენტმა, ქესი კლაიმენმა ძველ პროგრამისტებზე თეზისის კვლევისას ფოტო აღმოაჩინა, რომელზეც ქალები კომპიუტერებთან დგანან. კლაიმენს ფოტოზე უთხრეს, რომ ეს ქალები მოდელები იყვნენ, რათა პროდუქტი უფრო მიმზიდველი გაეხადათ. დელვინგ ფასერმა აღმოაჩინა, რომ ქალების სამუშაო დიდი ხანია დაუფასებელია. ახლა, მათ შესახებ ბევრმა იცის და ცდილობენ პროგრამირება მომავალი თაობებისთვის გაამარტივონ.

მერიონ მაჰონი გრიფინი, არქიტექტორი

 

მეორე ქალი, რომელმაც მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიების ინსტიტუტი დაამთავრა, მერიონ მაჰონი გრიფინი (1871-1961) ილინოისში პირველი ლიცენზირებული ქალი არქიტექტორი გახდა. 1895 წელს ის იყო პირველი თანამშრომელი, რომელიც ცნობილმა ამერიკელმა არქიტექტორმა, ფრანკ ლოიდ ვრაითმა აიყვანა და მასთან ერთად 15 წელი იმუშავა, დაეხმარა არქიტექტურული სტილის American Prairie School-ის განვითარებაში. ის განსაკუთრებით ნიჭიერი იყო არქიტექტურულ ნახატებში. აკვარელით შესრულებული ნამუშევრები, რომლებიც გრიფინმა შექმნა, ფრანკ ლოიდ ვრაითის ცნობილ სიმბოლოდ იქცა.

მაჰონმა წოლტერ ბარლი გრიფინზე იქორწინა. წყვილი ბევრ პროექტში ერთად იღებდა მონაწილეობას. მათ შორსაა ავსტრალიის დედაქალაქის, კანბერას დიზაინი, თუმცა მაჰონის განსაკუთრებული ფერებით შექმნილ დიზაინს ხშირად მის ქმარს მიაწერდნენ. მართალია, გრიფინის ნამუშევრები კაცი კოლეგების გამო ჩრდილში რჩებოდა, მაგრამ ახლა, ავსტრალიურმა არქიტექტურის ინსტიტუტმა შექმნა “მერიონ მაჰონი გრიფინის პრიზი”, რომელიც მხოლოდ ქალ არქიტექტორებს გადაეცემათ.

წყარო : tabula.ge

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ისტორია

თამარ მეფის შვილიშვილის, გურჯი ხათუნის საფლავი თურქეთში

731 views on

2019 წლის აგვისტოში, თურქეთის ტერიტორიაზე მიაკვლიეს გურჯი ხათუნის, იგივე თამარ ბაგრატიონისა და მისი ვაჟის, სულთან ალაედდინ ქეიქუბად II-ის საფლავს. არქეოლოგიური გათხრების შედეგად ნაპოვნი აკლდამებიდან ერთ-ერთი, სწორედ თამარ მეფის შვილიშვილსა და რუსუდან დედოფლის ქალიშვილს ეკუთვნოდა. თამარ ბაგრატიონი 13 წლის ასაკში რუმის 17 წლის სულთანს, ყიას ად-დინ ქეი ხუსრევ II მიათხოვეს. ქორწინება პოლიტიკურ ხასიათს ატარებდა.
არქეოლოგიური გათხრები თურქეთის ქალაქ ერზერუმის ტერიტორიაზე მიმდინარეობდა. აკლდამები 2019 წლის აგვისტოში იპოვეს, თუმცა მათი ვინაობა რამდენიმე თვის შემდეგ გახდა ცნობილი და დადასტურდა, რომ საფლავები ნამდვილად ეკუთვნოდა გურჯი ხათუნსა და მის ვაჟს. თამარ ბაგრატიონისა და ალაედდინ ქეიქუბად II-ის სამარხი იმ დრომდე დაკარგულად ითვლებოდა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

სრულად ნახვა
ემიგრანტიისტორიასაქართველო

გიორგი ყაუხჩიშვილი – იტალიაში, ამერიკასა და გერმანიაში მოღვაწე მეცნიერი

705 views on

გიორგი ყაუხჩიშვილი 1923 წელს ბერლინში დაიბადა. მისი მამა პროფესიით ინჟინერი გახლდათ, განათლება სანქტ–პეტერბურგში ჰქონდა მიღებული. 1918 წელს იგი დამოუკიდებელი საქართველოს მთავრობამ გააგზავნა საქართველოს ეკონომიკურ წარმომადგენლად შვედეთში. 1919 წელს გადაიყვანეს გერმანიაში, სადაც “სიმენსის” დირექტორად, შემდეგ კი კომპანიის იტალიური განყოფილების ხელმძღვანელად დაინიშნა.
გიორგიმ ბერლინის კანტის სახელობის ლიცეუმის შემდეგ, სწავლა გააგრძელა მილანის უნივერსიტეტში, მედიცინისა და ქირურგიის ფაკულტეტზე. 1956 წელს მოხუცთა სახლის დირექტორად დაინიშნა. 1959–1965 წლებში გიორგი ყაუხჩიშვილი პავიის უნივერსიტეტის პროფესორი და მკვლევარი იყო. იგი წლების განმავლობაში პავიის საავადმყოფოში შაკიკის განყოფილებას ხელმძღვანელობდა, სადაც საფუძველი ჩაუყარა შაკიკის კვლევის მიმართულებას. მოგვიანებით გიორგი ყაუხჩიშვილი მოღვაწეობდა ლოს–ანჯელესში, კალიფორნიის უნივერსიტეტის გერონტოლოგიის ცენტრში და კიოლნის მაქს პლანკის ინსტიტუტში. სხვადასხვა ენაზე გამოქვეყნებული აქვს 100–მდე ნაშრომი.
1975 წლის გაზაფხულზე მეცნიერი მოულოდნელად გარდაიცვალა. ხსოვნის პატივსაცემად დააარსა გ. ყაუხჩიშვილის სახელობის საერთაშორისო პრემია, რომელიც ორ წელიწადში ერთხელ ნევროლოგიის სფეროში მოღვაწე მეცნიერებისთვის გაიცემა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

სრულად ნახვა
1 … 11 12 13 14 15 … 34
Page 13 of 34