ასტრონომია - კოსმოსი

მარსმავალმა Perseverance-მა მარსზე თავისი მისიის განმავლობაში პირველი უჩვეულო ქანის ნიმუში აღმოაჩინა. ეს არის 2,9 სანტიმეტრის ქვა, რომელსაც „ვერცხლის მთა“ დაარქვეს. ის „ეზეროს” კრატერიდან იყო ამოღებული.

NASA-ში აღნიშნავენ, რომ მისი ტექსტურიდან გამომდინარე, მსგავსი ნიმუში აქამდე აღმოჩენილი არ ყოფილა.

„ჩემი 26-ე ნიმუში, ცნობილი, როგორც „ვერცხლის მთა“. მას აქვს ტექსტურა, რომელიც ჩვენ ადრე არ გვინახავს“, – ვკითხულობთ Perseverance-ის ოფიციალურ გვერდზე X-ში.

მეცნიერები მიიჩნევენ, რომ ეს არის მზის სისტემის ერთ-ერთი უძველესი ქანი. ასეთი ქვების შესწავლა დაეხმარება მეცნიერებს გაიგონ, თუ როგორი იყო მარსი შორეულ წარსულში. ასეთი მასალა ასევე მისცემს მეცნიერებს საშუალებას, მეტი რამ შეიტყონ დედამიწის ადრეული ისტორიის შესახებ.

NASA-ში განმარტავენ, რომ ეს არის Perseverance-ის მიერ ნაპოვნი პირველი ნიმუში, რომელიც ასეთი ძველია – დაახლოებით ოთხი მილიარდი წლის. ეს ის პერიოდია, როდესაც ასტეროიდებისა და კომეტების ხშირი შეჯახება მარსის ზედაპირის ფორმირებას ახდენდა.

Perseverance-ი მარსზე 2021 წლიდან მუშაობს და აგრძელებს ნიმუშების შეგროვებას. ბოლო მონაცემებით, ნიმუშების წითელი პლანეტიდან დედამიწაზე ჩამოტანა 2040 წლისთვის იგეგმება, თუმცა NASA ალტერნატიულ ვარიანტებზეც მუშაობს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

კოსმოსურმა აპარატმა Blue Ghost-მა ერთ კადრში მთვარე და მზე დააფიქსირა.

კომპანია Firefly Aerospace-ის კოსმოსურმა აპარატმა, რომელმაც თავისი მისია იანვარში დაიწყო, უნიკალური კადრი დაიჭირა, რომელშიც მთვარე და მზე ერთადაა დაფიქსირებული.

ფოტოზე ჩანს მზე, მთვარე და კოსმოსური აპარატის ელემენტები. ასევე, ფოტოში მოჩანს ანტენები დედამიწასთან კავშირის დამყარებისთვის და LEXI-ის ინსტრუმენტები, რომლებსაც კოსმოსური ამინდის დადგენისთვის იყენებენ.

კოსმოსური აპარატის მთვარეზე დაშვება მიმდინარე წლის 2 მარტს არის დაგეგმილი.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

ასტრონომებმა კოსმოსური აბლაბუდის საუკეთესო გამოსახულება მიიღეს, რომლის სიგრძეც სამ მილიონ სინათლის წელიწადს შეადგენს, – წერს Phys-ი.

კოსმოსური აბლაბუდა შედგება შეჯგუფებული გალაქტიკებისა და გაზების ურთიერთდაკავშირებული ფილამენტებისგან; ისინი მთელ სამყაროშია გადაჭიმული და ერთმანეთისგან გიგანტური ცარიელი სივრცეები ყოფს.

სპეციალისტებისთვის, რომლებიც კოსმოსური აბლაბუდის შესწავლით არიან დაკავებულები, ერთ-ერთი მთავარი პრობლემა იმაში მდგომარეობს, რომ გალაქტიკათშორისი აირის აღმოჩენა შესაძლებელია იმით, თუ როგორ შთანთქავს ის შორეული ობიექტების სინათლეს, მაგრამ ასეთი კვლევების შედეგები ვერ ეხმარება სპეციალისტებს აირის განაწილების დადგენაში კოსმოსურ აბლაბუდაში.

ახალი კვლევის ავტორებმა გამოიყენეს უახლოესი სპექტოგრაფი MUSE, რომელიც ტელესკოპ VLT-ზეა დამონტაჟებული. მისი წყალობით მათ მიიღეს კოსმოსური აბლაბუდის აქამდე არსებული საუკეთესო გამოსახულება.

მეცნიერების თქმით, კოსმოსური აბლაბუდის უახლეს გამოსახულებაზე ორი გალაქტიკაა აღბეჭდილი, რომლებიც ფორმირების სტადიაზე იმყოფებიან. მკვლევრებმა კოსმოსური აბლაბუდის ძაფების შესწავლის ახალი მეთოდის დემონსტრირება მოახდინეს და აღნიშნეს, რომ ის მათ დაეხმარება მოიპოვონ მეტი ინფორმაცია გალაქტიკების წარმოქმნისა და სამყაროს ევოლუციის შესახებ.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

ფენიქსის კლასტერში, რომელიც დედამიწიდან 5,8 მილიარდი სინათლის წლის დაშორებით მდებარეობს, მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიური ინსტიტუტის ასტრონომებმა (MIT) უცნაური მოვლენა აღმოაჩინეს.

მეცნიერები თვლიდნენ, რომ მისმა ცენტრალურმა გალაქტიკამ ვარსკვლავების წარმოქმნა შეწყვიტა, თუმცა დაკვირვებამ ვარსკვლავების წარმოქმნის მაღალი სიჩქარე აჩვენა – ათასამდე წელიწადში, რაც ასჯერ უფრო მეტია, ვიდრე ირმის ნახტომში. კვლევის შედეგები ჟურნალ Nature-შია გამოქვეყნებული.

ზოდად, ცხელი აირი, რომელიც გალაქტიკებს შორისაა ახალი ვარსკვლავების წარმოქმნას ხელს უშლის იმიტომ, რომ მას არ შეუძლია გაგრილდეს და მკვრივ ღრუბლებში შეიკუმშოს. შავი ხვრელები კიდევ უფრო ხელს უწყობენ აირის გახურებას თავისი მკვეთრი ენერგიით.

ახალმა კვლევამ ტელესკოპი JWST-ის მეშვეობით მეცნიერებს ბევრ კითხვაზე გასცა პასუხი. კერძოდ, მეცნიერებმა გაარკვიეს, რომ შავ ხვრელს კლასტერის შუა აირის არა მხოლოდ გახურება, არამედ გაგრილებაც შეუძლია. ეს თავის მხრივ ვარსკვლავების წარმოშობას უწყობს ხელს. ეს მიგნება არსებულ თეორიებს ეწინააღმდეგება და გალაქტიკების ევოლუციის მოდელის გადახედვას მოითხოვს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

დედამიწაზე მეტეორიტები ყოველდღიურად ცვივა. მათი მხოლოდ მცირე ნაწილის შემთხვევაშია ცნობილი ის სხეული, რომელსაც ისინი გამოყო, სანამ ჩვენს პლანეტაზე მოხვდებოდა. ასეთი ობიექტების უმრავლესობის შედგენილობა საერთო წარმომავლობაზე მიანიშნებს, რადიაციის კვალი კი მიუთითებს, რომ განცალკევება ახლო წარსულში მოხდა.

მეცნიერებმა მეტეორიტების წყაროების შესასწავლად კომპიუტერული სიმულაციები და ტელესკოპების მიერ ასტეროიდების შესახებ მოპოვებული მონაცემები შეაჯერეს. შედეგად დაადგინეს, საიდან მომდინარეობს მეტეორიტების 90%-ზე მეტი.

ყურადღება H და L ტიპის ქონდრიტებზე გამახვილდა, რომელთაგანაც პირველს რკინის მაღალი, მეორეს კი დაბალი შემცველობა გამოარჩევს. ისინი ჩვენს კოსმოსურ სამეზობლოში ყველაზე გავრცელებულია.

მათი წარმომავლობა მარსსა და იუპიტერს შორის არსებული ასტეროიდთა სარტყლის 3 ჯგუფს დაუკავშირეს: მასალიას, კარინსა და კორონისს. გამოთვლებით გაირკვა ისიც, რომ პირველ ჯგუფში შეჯახებები 466 და 40 მილიონი წლის წინ მოხდა, დანარჩენ ორში კი — დაახლოებით 5.8 და 7.6 მილიონი წლის წინ.

ამის დასტური მტვრის მასები, ქონდრიტებზე დამჩნეული რადიაციის კვალი და ატმოსფეროში შემოსვლამდე მათი ტრაექტორიაა. ასტეროიდთა გვიანდელი შეჯახებების შედეგად მცირე ზომის ის ობიექტები უნდა წარმოქმნილიყო, რომლებიც დედამიწაზე ახლა ცვივა.

სპეციალისტებმა სხვაგვარი ქონდრიტებიც შეისწავლეს, რომლებიც ვერიტასის, პოლანასა და ეოსის ჯგუფებთან დააკავშირეს. ამით მეტეორიტების 90%-ზე მეტის წყარო გახდა ცნობილი. სამომავლოდ გეგმავენ, რომ დარჩენილი მეტეორიტების წარმომავლობაც გაარკვიონ.

ავტორთა ორი ნაშრომი (1,2) გამოცემაში Astronomy and Astrophysics გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

მარსის ზედაპირზე, გაყინული წყლის ქვეშ შეიძლება მიკრობები ცხოვრობდნენ. მეცნიერები ამ დასკვნამდე მივიდნენ NASA-ს ახალ კვლევაში, წერს Interesting Engineering.
მკვლევრებმა დაადგინეს, რომ მზის შუქის რაოდენობა შეიძლება საკმარისი იყოს ფოტოსინთეზის გასააქტიურებლად. მეცნიერებმა ამის გარკვევა კომპიუტერული მოდელირების გამოყენებით შეძლეს.
აღნიშნულია, რომ დედამიწის ყინულის შიგნით წყლის მსგავსი აუზები, ფაქტობრივად, სავსეა სიცოცხლით. საუბარია ბაქტერიებსა და მიკრობებზე, რომლებიც ენერგიას ფოტოსინთეზიდან იღებენ.
გამოცემა წერს, რომ მარსზე ორი სახის ყინული არსებობს: გაყინული წყალი და გაყინული ნახშირორჟანგი. ბოლო კვლევაში, მეცნიერებმა დაათვალიერეს წყლის ყინული, რომლის დიდი მოცულობები წარმოიქმნა თოვლისა და მტვრისგან.
ბოლოდროინდელმა კვლევამ აჩვენა, რომ მარსზე მტვრიანი ყინული იძლევა საკმარისი შუქის საშუალებას, რათა მოხდეს ფოტოსინთეზი სამ მეტრამდე სიღრმეზე.
შეგახსენებთ, რომ ადრე გავრცელდა ინფორმაცია, რომ SpaceX-ის რაკეტის წარმატებით დაშვებამ დააახლოვა ადამიანის მოგზაურობა მარსზე.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

მეცნიერებმა შექმნეს უპრეცედენტოდ დეტალური რუკა, რომელზეც მზის გვირგვინის, ანუ ატმოსფეროს ზედა შრის, მაგნიტური ველია აღბეჭდილი. ეს უკანასკნელი ჩვენს სისტემაში კოსმოსურ ამინდს განკარგავს და ვარსკვლავის გვირგვინს ზედაპირზე მეტად აცხელებს, რაც საინტერესო ფენომენია.

ამჟამად მზე საკუთარ 11-წლიან ციკლში აქტიურობის პიკს უახლოვდება, რასაც ხშირი ამოფრქვევები ახლავს თან. მის მძვინვარებას რამდენიმე ზონდი აკვირდება, მათ შორის SOHO, Parker Solar Probe დაა Solar Orbiter. ამის მიუხედავად, ასტრონომები ხმელეთზე განლაგებულ მოწყობილობებსაც იყენებენ. მაგალითად, ასეთია დენიელ ინოის სახელობის მზის ტელესკოპი, რომელსაც გვირგვინის მაგნიტური ველის სამ განზომილებაში, დეტალურად, გაზომვა შეუძლია, თუმცა მთლიანი ვარსკვლავის მონაცემებს ერთ ჯერზე ვერ მოიპოვებს.

ამ დაბრკოლების გადასალახად სპეციალისტებმა ხელსაწყო Upgraded Coronal Multi-channel Polarimeter (UCoMP) გამოიყენეს. მისი მეშვეობით მათ 8 თვის განმავლობაში მზის გვირგვინის მაგნიტური ველის 114 რუკა მიიღეს.

“ეს კვლევა გვეხმარება, რომ მნიშვნელოვანი სიცარიელე ამომავსოთ გვირგვინის მაგნიტური ველების გაგებაში, რომლებიც დედამიწაზე გავლენის მქონე შტორმებისთვის ენერგიის წყაროა”, — აცხადებენ ავტორები.

მათი მიღწევა მზეზე უკეთ დაკვირვების, მასა და სხვა ვარსკვლავებში მიმდინარე პროცესების უფრო სიღრმისეულად შესწავლისა და კოსმოსური ამინდის პროგნოზირების საშუალებას გვაძლევს.

ახალი ნაშრომი გამოცემაში Science გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

NASA-ს მარსმავალმა Curiosity მარსზე სუფთა გოგირდისგან შემდგარი ქვები იპოვა. აქამდე მეცნიერებმა იცოდნენ, რომ წითელ პლანეტაზე გოგირდის შემცველი მინერალები არსებობს, თუმცა სუფთა გოგირდი პლანეტაზე პირველად აღმოაჩინეს.

NASA-ში აზუსტებენ, რომ კრისტალები მაისში იპოვეს, როცა მარსმავალმა ერთ-ერთი ქვა გატეხა, რომელსაც შიგნით გოგირდისთვის დამახასიათებელი ყვითელი შეფერილობა ჰქონდა. მეცნიერები აღნიშნავენ, რომ სუფთა გოგირდის ფორმირებას განსაკუთრებული პირობები სჭირდება.

„მინდორში სუფთა გოგირდისგან შედგენილი ქვების პოვნა იგივეა, რაც უდაბნოში ოაზისის პოვნა. ამ აღმოჩენას ახსნა სჭირდება“, – განაცხადა Curiosity-ს მისიის თანამშრომელმა აშვინ ვასავადამ.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”