დედამიწა

წყალმცენარეების აყვავების გაძლიერებისა და ჟანგბადის შემცირების გარდა, დედამიწის მტკნარი წყლები იმაზე დიდი სიჩქარით ორთქლდება, ვიდრე აქამდე მიიჩნევდნენ, – ამის შესახებ მეცნიერების ახალ კვლევაშია აღნიშნული.
“ტბის აორთქლება უფრო დიდ როლს თამაშობს ჰიდროლოგიურ ციკლში, ვიდრე მანამდე ფიქრობდნენ. ეს პროცესი მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს ჩვენი კლიმატისა და ამინდის მოდელირებაზე”, – აცხადებს კვლევის ერთ-ერთი ავტორი, ტეხასის A&M უნივერსიტეტის ეკოლოგი განგ ჟაო.
ბუნებრივი და ხელოვნური ტბები დედამიწის ზედაპირის დაახლოებით 5 მილიონ კვადრატულ კილომეტრს ამშვენებს. ისინი შეიცავს ჩვენი პლანეტის სუფთა თხევადი ზედაპირული წყლის თითქმის 90 პროცენტს, მაგრამ ტემპერატურის ზრდამ და ღრუბლების საფარის ცვლილების გამო მომატებულმა მზის რადიაციამ ცა ისე „მწყურვალი“ გახადა, როგორც არასდროს.
ყინულის საფარის შემცირების გამო ღია წყლის უფრო დიდმა უბნებმა ასევე მისცა ცას უფრო მეტი წვდომა წყლის მოლეკულების „დასალევად“ ეს ფაქტორები ხელს უწყობს წყლის ციკლის აჩქარებას — ხმელეთზე დაგროვილი წყლის ატმოსფეროში გაფანტვას.
ჟაომ და მისმა კოლეგებმა გამოთვლა მსოფლიოს 1,42 მილიონი ტბისთვის განახორციელეს. მათ გამოიყენეს 1985- 2018 წლებში თანამგზავრების საშუალებით მოპოვებული ინფორმაცია წყლის ყოველთვიური დანაკარგის შესახებ და გაითვალისწინეს აორთქლების სიჩქარე, ზედაპირის ფართობი, ყინულის ხანგრძლივობა და სითბოს შენახვის ცვლილებები თითოეული ამ ტბისთვის.
„დავადგინეთ, რომ ტბის გრძელვადიანი აორთქლება შეადგენს წელიწადში 1500 (პლუს-მინუს 150) კუბურ კილომეტრ წყალს, რაც აქამდე არსებულ შეფასებებზე 15,4 პროცენტით მეტია“, – აცხადებს ჟაო.
ეს იმას ნიშნავს, რომ ცა ყოველ წელს სამი ტრილიონი ლიტრით მეტ წყალს „სვამს“ ვიდრე მანამდე. მკვლევრებმა დაადგინეს ისიც, რომ ამ აორთქლებაში პროპორციულად უფრო დიდი წვლილი, 16 პროცენტი, ხელოვნურ წყალსატევებს შეაქვს.
კვლევა სამეცნიერო ჟურნალ Nature Communications-ში გამოქვეყნდა.

წყარო : Sciencealert

მასალა მოამზადა : თამარ ტაბატაძემ

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

რა იმალება დედამიწის ბირთვში, ზუსტად არავინ იცის — მყარია, თხევადი თუ სულაც მატერიის ახალ ფორმას გვთავაზობს? ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად მკვლევრები კვლავ მუშაობენ.

ჩინეთის მეცნიერებათა აკადემიის ფიზიკოსმა იუ ჰემ, თავის კოლეგებთან ერთად, დაადგინა, რომ ჩვენი პლანეტის შიდა ბირთვი “სუპერიონურ მდგომარეობაშია”. გამოდის, ტექნიკურად არც მყარია და არც თხევადი — მას უცნაური შუალედური მდგომარეობა აქვს.

ბირთვის შიდა საზღვარზე რკინის გამაგრება მსუბუქი ელემენტების მობილობას არ ცვლის და მსუბუქი ელემენტები შიდა ბირთვში კვლავ გვხვდება. ეს საკმაოდ უჩვეულო მოვლენაა, ახალი კვლევა კი, დიდი ალბათობით, გაამხელს ჩვენი პლანეტის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან საიდუმლოს — რისგან შედგება დედამიწის ბირთვი.

წნევის ქვეშ

მაღალი ტემპერატურისა და წნევის გამო დედამიწის ბირთვამდე ჩასვლა შეუძლებელია. ამიტომ, გუნდი სიმულაციებს კომპიუტერის დახმარებით აკეთებს. მკვლევრებმა აღმოაჩინეს, რომ წყალბადის, ჟანგბადისა და ნახშირბადის მბრუნავი ნაზავი სუპერიონურ მდგომარეობაში იყო — ჟანგბადის იონები მყარად, წყალბადის იონები ერთგვარ სითხედ, ხოლო რკინის ატომები კრისტალური სტრუქტურით ჩამოყალიბდა. სწორედ ამიტომ, ვარაუდობენ, რომ შიდა ბირთვი არა ჩვეულებრივ მყარ მდგომარეობაში, არამედ სუპერიონურ მდგომარეობაშია.

“შიდა ბირთვის საზღვრის მიმდებარედ რკინის გამყარება მსუბუქი ელემენტების გადაადგილებას არ აფერხებს, რის შედეგადაც იქ მათი კონვექცია უწყვეტად მიმდინარეობს”, — აცხადებენ მეცნიერები.

სავარაუდოდ, ეს შედეგები, ახლოს დგას სინამდვილესთან, რადგან სხვა კვლევებმაც აჩვენა, რომ ბირთვი, მოსალოდნელზე უფრო რბილია.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

იაპონიის სიახლოვეს, იძუ-ოგასავარას ღრმულში მეცნიერებმა ლოკოკინა თევზები რეკორდულ სიღრმეზე გადაიღეს. ამის შესახებ BBC წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, აღმოჩენა დასავლეთ ავსტრალიისა და ტოკიოს უნივერსიტეტის მეცნიერებმა გააკეთეს. მათ ოკეანეში ავტომატური კამერა ჩაუშვეს, რომელმაც თევზები 8 336 მეტრის სიღრმეზე დააფიქსირეს. შედეგად, ზღვის ლოკოკინა გახდა თევზი, რომელიც ოკეანეში ყველაზე დიდ სიღრმეზეა გადაღებული.

მეცნიერებმა ახალი რეკორდსმენის დაჭერა ვერ მოახერხეს, თუმცა 8 022 მეტრის სიღრმეზე რამდენიმე თევზის მოპოვება შეძლეს. აღმოჩნდა, რომ ეს ზღვის ლოკოკინების სახეობა Pseudoliparis-ის წარმომადგენლები არიან. ექსპერტები მიიჩნევენ, რომ რეკორდსმენი თევზი აღმოაჩინეს სიღრმეზე, რომელიც მაქსიმუმია ნებისმიერი თევზის არსებობისთვის და თუ მომავალში ეს რეკორდი შეიცვლება, ეს მაქსიმუმ რამდენიმე მეტრით მოხდება.

აქამდე ეს რეკორდი ამავე ოჯახის წარმომადგენელ თევზს ეკუთვნოდა, რომელიც მარიანის ღრმულში, 8 178 მეტრის სიღრმეზე გადაიღეს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

როგორც ვიცით, საათის მუშაობა ემყარება მუდმივ პროცესებს, მაგალითად დედამიწის ბრუნვას.
ისიც ვიცით, რომ ეს პროცესი უცვლელია, მაგრამ რეალურად აღმოჩნდა, რომ დედამიწაც საათივით
არ მუშაობს და ბოლო დროს დედამიწა უფრო ჩქარა ბრუნავს. მეცნიერები ამბობენ, რომ ბრუნვა
იმდენად აჩქარებულია, რომ შეიძლება წლიდან წამის ამოღება მოგვიწიოს.
ერთ ბრუნვას დედამიწის ღერძის გარშემო სჭირდება 86 400 წამი, რაც შესაძლოა შეიცვალოს
დედამიწის ბრუნვის ტემპის აჩქარების გამო.
ყველაზე მოკლე დღე დაფიქსირებულია 2019 წლის 19 ივლისს, ეს იყო 1,4602 მილიწამის სხვაობა.
რაც შეეხება წინა რეკორდს, ის დაფიქსირდა 2005 წელს და ეს ყველაფერი ატომური საათების
გამოყენებით დაფიქსირდა. მეცნიერები კი წინასწარმეტყველებენ, რომ ახალი რეკორდი თანამედროვე ტექნოლოგიების ზუსტ მუშაობაზე იმოქმედებს. ამიტომ მეცნიერები
მოგვიწოდებენ დროის საზომი ატომურ სინქრონიზებულ საათებზე გადავიყვანოთ.
ზუსტად არ შეგვიძლია საუბარი, თუ რა შეიძლება იწვევდეს დედამიწის ბრუნვის ტემპის აჩქარებას,
მაგრამ არსებობს ჰიპოთეზა, რაც გლობალურ დათბობას უკავშირდება, რის მიხედვითაც
მყინვარების დნობა და ოკეანეების წყლის დონის აწევა პლანეტის მასის განაწილებას არღვევს, ეს
კი აჩქარებას იწვევს. ამან კი შესაძლოა ბევრი სხვა პრობლემაც შექმნას, მიწისძვრებისა და
ცუნამების სახით.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”