მსოფლიო

მეცნიერები აცხადებენ, რომ მსოფლიოში ცნობილი 124 ყავის სახეობის 60 პროცენტი გადაშენების პირასაა.

აღსანიშნავია, რომ ყავის 100-ზე მეტი სახეობა ტყეებში ბუნებრივად იზრდება , მათ შორის არის ყავის ის ორი სახეობა, რომელსაც ადამიანები სასმელად მოვიხმართ.

მეცნიერები აცხადებენ, რომ მონაცემები საგანგაშოა, ვინაიდან ველურ ყავას გლობალური ყავის მოსავლისთვის სასიცოცხლო მნიშვნელობა აქვს.

„რომ არა ველური ჯიშები, ჩვენ ამ რაოდენობის ყავა, რასაც დღეს მოვიხმართ, არ გვექნებოდა,“ – განაცხადა Royal Botanic Gardens-ის წარმომადგენელმა დოქტორმა აარონ დევისმა.

სამეცნიერო ჟურნალ Science Advances-ში გამოქყვეყნებული კვლევის თანახმად, ველური ყავის 75 სახეობას გადაშენება ემუქრება, 35 ამ საფრთხის წინაშე არ დგას, ხოლო დანარჩენ 14-ის შესახებ ამ ეტაპზე ამ მხრივ ძალიან ცოტა რამ იციან.

Global Change Biology-ში გამოქვეყნებული კვლევიდან კი ჩანს, რომ როდესაც კლიმატის ცვლილებთან დაკავშირებული პროექტების გათვალისწინება ხდება, ყავა „არაბიკა“ ბუნების დაცვის საერთაშორისო კავშირის წითელ სიაშია (IUCN Red List).ექსპერტები მიიჩნევენ, რომ ყავის ეს სახეობა. რომლის სამშობლო ეთიოპიაა, 2088 წლისთვის დაახლოებით 50 პროცენტით იქნება შემცირებული.

რა არის და რაში გვჭირდება ველური ყავა?

ყავის ბევრმა მოყვარულმა არ იცის, რომ დასალევად მხოლოდ ორი სახის ყავის მარცვლებს ვიყენებთ : Coffea Arabica-სა და Coffea robusta-ის. დანარჩენი 122 სახეობა ტყეში ბუნებრივად იზრდება. უმეტესობა მათგანი დასალევად გემრიელი არაა, თუმცა ისინი შეიცავენ გენს, რომელსაც მომავალში, კლიმატის ცვლილებისა და სხვადასხვა დაავადებების ფონზე, ყავის ნარგავების გადარჩენა შეუძლია.

მეცნიერები ამტკიცებენ, რომ მომავალში მოგვიწევს საშველად ყავის ველურ ჯიშებს „მოვუხმოთ“, რათა მსოფლიოს ყავის მოსავალი გადავარჩინოთ.

სად იზრდება ველური ყავა?

ველური ყავის სახეობების უმეტესობა აფრიკის ტყეებში და მადაგასკარის კუნძულზე იზრდება. გარდა აფრიკისა, ველური ყავა სხვა ტროპიკული კლიმატის პირობებშიც გვხვდება, მათ შორის ინდოეთში, შრი-ლანკასა და ავსტრალიაში.

რომელი სახეობის ყავას ვსვამთ?

ყავის მსოფლიო ვაჭრობა ორ სახეობას ეფუძნება – არაბიკასა (Coffea arabica) და რებუსტას (Coffea canephora).

მესამე სახეობა – ლიბერიკა (Coffea liberica) მსოფლიოს სხვადასხვა ადგილზე იზრდება, თუმცა დასალევად იშვიათად მოიხმარენ.

მეცნიერები აცხადებენ, რომ 60 პროცენტი ძალიან მაღალი და საგანგაშო მაჩვენებელია და  ყავის ჯიშების შესანარჩუნებლად შესაბამისი მოქმედებები უნდა განხორციელდეს.

BBC

შანხაიში მდებარე ჩინეთის მეცნიერებათა აკადემიის ნეირომეცნიერების ინსტიტუტში ხუთი კლონირებული მაკაკა გაჩნდა.

როგორც ცნობილი, ერთი წლის წინ ჩინელმა მეცნიერებმა პირველი კლონირებული პრიმატები შექმნეს. ახლახანს დაბადებული მაკაკები კი უნიკალურები იმით არიან, რომ დაბადებამდე მათი გენი შეცვალეს. ხუთივე მაკაკა დონორი პრომატის ფიბრობლასტისგანმიღებულ იდენტური გენების მატარებლები არიან.

უფრო კონკრეტულად, მაკაკები ერთი კონკრეტული გენის -BMAL1-ის მატარებლები არიან, რომელიც დონორში CRISPR/Cas9 გენეტიკური რედაქტირების ტექნოლოგიის საშუალებით შეცვალეს.

ეს გენი წარმოქმნის მარეგულირებელ პროტეინს, რომელიც ძუძუმწოვრებში გარკვეული ბიოლოგიური რიტმების მართვაში მონაწილეობს. თუმცა, შეცვლილ ვერსიაში ეს პროტეინი არ წამროიქმნება, რაც ცხოველებში ისეთ ცირკადულ დარღვევებს იწვევს, როგორიცაა ძილის შემცირებული დრო და მეტი მოძრაობა ღამით. მათ ასევე გამოავლინეს აღელვების, დეპრესიისა და შიზოფრეენის მსგავსი ნიშნები.

„ცირკადული რიტმისდარღვევები შესაძლოა ადამიანებში უამრავი დაავადების გამომწვევი მიზეზი გახდეს, მათ შორის ძილის დარღვევები, შაქრიანი დიაბეტი, კიბო და ნეიროდეგენერაციული დაავადებები,“ აცხადებენ ჩინელი მეცნიერები.

თუმცა აღნიშნული ექსპერიმენტი ბადებს კითხვებს იმის შესახებ, რამდენად ეთიკურია ცხოველებში ტკივილისა და სტრესის გამოწვევა თუნდაც იმ ფონზე, როცაექსპერიმენტს ადამიანებში ფსიქოლოგიური პრობლემების მკურნალობის გზის მოსაძიებლად იყენებენ.

კვლევა სამეცნიერო ჟურნალNational Science Review-ში გამოქვეყნდა.

აღსანიშნავია, რომ ჩინეთს ეთიკურ საკითხებთან დაკავშირებით განმარტებების გაკეთება გასულის წლის ბოლოსაც მოუწია, როცა ჩინელმა მეცნიერმა ჰი ჯიანკუიმ განაცხადა, რომ CRISPR რედაქტირების საშუალებით მსოფლიოს პირველი გენეტიკურად შეცვლილი ბავშვი შექმნა.

www.sciencealert.com

გერმანია 2038 წლისთვის ქვეყანაში არსებულ ქვანახშირის ყველა ელექტროსადგურს დახურავს. ამის შესახებ მთავრობის მიერ დანიშნულმა კომისიამ განაცხადა.

აღსანიშნავია, რომ ელექტროსადგურების დახურვით დაზარალებული რეგიონების დახმარებისთვის 40 მილარდი ევროა (45.7 აშშ დოლარი) გამოყოფილი.

20 საათიანი მოლაპარაკებების შედეგად მიღებული გადაწყვეტილება გერმანიას იმ სტრატეგიის განხორციელების საშუალებას მისცემს, რომელიც განახლებად ენერგიაზე გადასვლას ითვალისწინებს.

ანგელა მერკელის მთავრობა კომისიის გადაწყვეტილებას მიესალმა. კომისია ინდუსტრიის, გარემოს დაცვითი ჯგუფებისა და კავშირების 28 წევრისგან შედგებოდა, რომლებიც ხმის მიცემის უფლებით სარგებლობდნენ და ასევე მმართველი პარტიების სამი წარმომადგენლისგან, რომლებსაცხმის მიცემის უფლება არ ჰქონდათ.

„ნაკლები CO2 და მეტი სამუშაო,  უსაფრთხო ელექტროენერგია და ხელმისაწვდომობა,” წერს „ტვიტერზე“ გერმანიის ეკონომიკის მინისტრი პიტერ ალტმაიერი.

Reuters