close

ისტორია

ისტორიაკულტურასაქართველო

ბევრისთვის უცნობი მეოთხე ქართული ანბანი – „დედაბრული ხელი“

1.99K views on

სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოში, გურიასა და აჭარაში გავრცელებული “ქობულურ-აჭარული დედაბრული ხელი” ქართული მხედრული დამწერლობის მოდიფიცირებული ვერსიაა. ამ ანბანით წერდნენ საიდუმლო წერილებს, ავგაროზებსა და კარაბადინებს. სპეციალისტების აზრით, დედაბრული ხელი შექმნეს ქალებმა, რომლებმაც კარგად იცოდნენ ასომთავრული, ნუსხახუცური და მხედრული ანბანი, ვინაიდან დედაბრული ხელი სამივე მათგან აერთიანებს. ვარაუდობენ, რომ დედაბრული ხელი საიდუმლო მიმოწერისთვის შეიქმნა და ოსმალთა ბატონობის დროს ქართული ენის დასაცავად გამოიყენებოდა.
ჯერ ბოლომდე შეუსწავლელი დედაბრული ხელის შექმნის ზუსტი თარიღი უცნობია. ზოგიერთ ასოთა მოხაზულობა ემსგავსება XI საუკუნის ადრეულ მხედრულ მოხაზულობებს, თუმცა დედაბრული ხელით შესრულებული ძეგლები XIX საუკუნით თარიღდება. ანბანში 32 ასოა, მოხაზულობა კუთხოვანია და ასოების მნიშვნელობაც ზოგ შემთხვევაში განსხვავებულია. სიტყვები არ არის ერთმანეთისგან დაშორებული და თანხმოვნებს შორის ხმოვნებს ვხვდებით. თავად ტერმინი „დედაბრული ხელი“ პირველად 1946 წელს გამოიყენა სიმონ ჯანაშიამ. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ მისი შექმნა უნდა უკავშირდებოდეს ოსმალთა ბატონობას, ვინაიდან საგანმანათლებლო კერა აჭარაში აღარ არსებობდა, ქალებმა სპეციალური ასოები შექმნეს კულტურის გადასარჩენად და პოლიტიკური მიმოწერის გასაიდუმლოების მიზნით. თუმცა, შემდეგ დედაბრული ხელით დაწერილი წერილებით აგრძელებდნენ ოჯახები ერთმანეთთან ურთიერთობას. როდესაც აჭარიდან მუჰაჯირად წასულებს აქტიური ურთიერთობა ჰქონდათ ქობულეთელ მუჰაჯირებთან, ისინი პირად წერილებში სწორედ დედაბრულ ხელს იყენებდნენ. სწორედ ამ მიზეზის გამო მას უწოდეს ქობულურ-აჭარული დედაბრული ხელი. ადგილობრივები ჰყვებიან, რომ ყველა ასეთი წერილი წინაპრებს საგულდაგულოდ ჰქონდათ დამალული და ძალიან იშვიათად ანდობდნენ სხვას.
ქობულეთის მუზეუმში კინტრიშული კარაბადინის სახელით ცნობილი 7 მეტრის სიგრძის გრაგნილია დაცული. კარაბადინზე დატანილია წარმართული ლოცვები და სხვადასხვა სამკურნალო რეცეპტები დედაბრული ხელით. ასევე სოფელ ქობულეთში აღმოაჩინეს ქვა, რომელზეც დედაბრული ხელით შესრულებული წარწერაა დატანილი. მფლობელები ამბობენ, რომ იგი თავის დროზე სახლის ფასადს ამშვენებდა, რომელიც დროთა განმავლობაში დაზიანდა და ახლა თითქმის აღარ ჩანს მასზე წარწერა.
დღეს დედაბრული ხელით საქართველოში აღარავინ წერს, დედაბრულის მცოდნეები ისევე უცნაურად გაუჩინარდნენ, როგორც თავის დროზე გამოჩნდნენ. თუმცა მათ მიერ დატოვებული გზავნილების წაკითხვა და გაშიფვრა რამდენიმე ადამიანმა მაინც შეძლო.

 

სრულად ნახვა
ისტორიასაქართველო

მე-19 საუკუნეში აგებული არშაკუნის ზღაპრული სასახლე ძველ თბილისში

721 views on

მე-19 საუკუნის საოცარი არშაკუნის სასახლე გვიყვება, თუ როგორც შეხვდა აღმოსავლური ცივილიზაცია დასავლურ ცივილიზაციას ძველ თბილისში. სასახლე ეკუთვნოდა სპარსული წარმოშობის სომეხ ვაჭარს, ვარდან არშაკუნს, რომელიც სპარსეთიდან ჩამოსულა საქართველოში საცხოვრებლად. 1850-იანი წლების ბოლოს არშაკუნს გადაეწყვიტა აეშენებინა გრანდიოზული წვეულებათა სასახლე, რომლის მსგავსი მთელ ამიერკავკასიაში არ იქნებოდა და სილამაზით აღტაცებაში მოიყვანდა მნახველს.
სასახლის ასაშენებლად არშაკუნმა მოიწვია რუსი არქიტექტორი გრიგორი ივანოვი, ასევე ოსტატები სპეციალურად ირანიდან ბროლისა და სარკეებიანი დარბაზების მოსაწყობად. მოიხატა კედლები და ჭერი აღმოსავლური დეკორითა და ორნამენტებით. ინტერიერის მოსაწყობად შეიძინეს ძვირფასი ავეჯი, მდიდრული ხალიჩები და ბროლის ჭაღები. არშაკუნმა გადაწყვიტა, რომ მშენებლობის დასრულება გრანდიოზული მეჯლისით უნდა დაგვირგვინებულიყო, თუმცა მეჯლისამდე ორი კვირით ადრე გარდაიცვალა. სასახლის ბედი კი გაურკვეველი დარჩა, ვინაიდან არშაკუნს მემკვიდრე არ ჰყავდა.
სასახლემ რამდენჯერმე გამოიცვალა მფლობელი და იერსახე. 1900-იან წლებში სასახლე შეისყიდეს ქობულაშვილებმა და სასახლის რესტავრაციისთვის ოსტატები მოიწიეს ბაქოდან, ირანიდან და იტალიიდან. მოხატულობასა და ინტერიერში ერთმანეთს ერწყმოდა დასავლური და აღმოსავლური კულტურა. გასაბჭოების შემდეგ, 1922 წლიდან, სასახლე თბილისის სახელმწიფო სამხატვრო აკადემიას გადაეცა და სწორედ მათი დამსახურებაა, რომ სასახლემ პირვანდელი სახე შეინარჩუნა. დღეს არშაკუნის სასახლეს ისტორიული ძეგლის სტატუსი აქვს. რესტავრატორებმა თავდაუზოგავად იშრომეს, რომ თითქმის ზუსტად აღედგინათ სასახლის პირვანდელი ზღაპრული იერსახე.

სრულად ნახვა
ისტორიასაქართველო

რა საიდუმლოს ინახავს ქალაქი უფლისციხე?

1.43K views on

კლდეში ნაკვეთი ქალაქი უფლისციხე კავკასიის ერთ-ერთი უძველესი დასახლება და საქალაქო ცენტრი იყო. ისტორიული წყაროების მიხედვით, ქალაქი უფლისციხე დააარსა ქართლოსის შვილიშვილმა უფლოსმა და ქალაქიც სწორედ მის სახელს ატარებს. უფლისციხის შესახებ ძალიან ცოტა ისტორიული წყარო არსებობს და ცდილობენ არქეოლოგიური აღმოჩენებით შეავსონ ის სიცარიელეები, რაც ქალაქის ირგვლივ არსებობს.
ძველი წელთაღრიცხვით I ათასწლეულის I ნახევრიდან იქმნებოდა უფლისციხის ხუროთმოძღვრული კომპლექსი, მათგან დიდი ნაწილი გამოკვეთილია ადრინდელ ანტიკურ პერიოდში და თარიღდება ძველი წელთაღრიცხვით VI-IV საუკუნეებით. თუმცა, უფლისციხის მთავარი კედელი გვიყვება სამი განსხვავებული ეპოქის შესახებ და გვეუბნება, რომ უფლისციხეში ადამიანები უწყვეტად ცხოვრობდნენ. მათგან უახლესი შუა საუკუნეების ნიმუშს წარმოადგენს, X-XII საუკუნეების.
ქალაქის ტერიტორიაზე დაცულია გვიანდელი ბრინჯაოსა და ადრინდელი რკინის ხანის წარმართული სალოცავის ნანგრევები, შუა საუკუნეების კლდეში ნაკვეთი საწნახლები, საკურთხევლები, ცხოველთა შესაწირი მოედნები, 1000 წლის წინანდელი საცხოვრებელი ოთახი, სადაც საუკეთესოდ არის შემორჩენილი თაღები, თონე და ასე შემდეგ. ასევე საინტერესოა ანტიკური ხანის ღრმა სარკმელი, რომელშიც პირველი მზის სხივი შემოდიოდა და ეცემოდა უძველეს სარიტუალო მოედანს, სადაც ქურუმი ძველი აღმოსავლური წესების მიხედვით სწირავდა ხარს. ლეგენდის თანახმად, უფლისციხეში იყო მონების უბანიც და უფლისციხე მონების მიერაა აგებული. მონას აძლევდნენ წერაქვს, რომლის პირიც უბრალო ლითონით იყო დაფარული, ბოლო ნაწილში კი ოქრო ჰქონდა და როდესაც ლითონი გაცვდებოდა, მონა თავისუფლდებოდა და ოქროც მას რჩებოდა.
უფლისციხესა და სასოფლო გარეუბნის მეურნეობაზე გარკვეულ წარმოდგენას გვაძლევს არქეოლოგიური გათხრებით გამოვლენილი აგრარული კულტების სალოცავი, კლდეში ნაკვეთი საწნახლები, მარნები, ბრინჯაოსა და კაჟის ნამგლები, რკინის სახნისი, ყურძნის წიპწები და ა.შ. ქალაქის სამხრეთ ნაწილში მდინარე მტკვარზე ეშვება კლდეში გაჭრილი საიდუმლო გვირაბი, რომელსაც საინტერესო ისტორიაც აქვს. X საუკუნეში აფხაზეთის მეფე გიორგიმ შვილი კონსტანტინე ქართლის გამგებლად დააყენა. ქართლის აზნაურების მხარდაჭერით კონსტანტინე, რომელსაც გამეფება სურდა, მამას აუჯანყდა და უფლისციხეში გამაგრდა. მეფე გიორგიმ ალყა შემოარტყა ციხეს და დიდი ბრძოლის მიუხედავად ვერ აიღო. თუმცა კონსტანტინეს გაქცევა მოუწია და სწორედ ამ გვირაბის გამოყენებით გაქცეულა. მოგვიანებით მამას შვილი დაუჭერია და სასჯელად თვალები დაუთრია და დაუსაჭურისებია. ქართლის ერისთავად კი თავისი მეორე ძე ლეონი დაუსვამს.
უფლისციხის უდიდესი ნაწილი დღეს დანგრეულია და პირვანდელი სახე თითქმის სრულად შეცვლილი. 2006 წელს უფლისციხეს მიენიჭა ეროვნული მნიშვნელობის კულტურის უძრავი ძეგლის კატეგორია. ქალაქის გადარჩენისა და ამ ბრწყინვალე ძეგლის შენარჩუნების მიზნით, ამერიკის საელჩომ განახორციელა პროექტი, რომელშიც ნახევარ მილიონ ლარზე მეტი დაიხარჯა. უნდა აღინიშნოს, რომ უფლისციხის შესახებ უფრო მეტი კითხვები არსებობს, ვიდრე პასუხები და მომავალში ბევრი საინტერესო აღმოჩენის მომსწრენი ვიქნებით.

სრულად ნახვა
ისტორიაკულტურასაქართველო

აფხაზური ლიტერატურის ისტორია და ნართების მდიდარი ეპოსი

2.08K views on

როგორც წყაროებიდან ირკვევა, წერილობითი აფხაზური ლიტერატურა გამოჩნდა XX საუკუნის დასაწყისში, თუმცა აფხაზური ზეპირსიტყვიერების ტრადიცია საკმაოდ მდიდარია. აფხაზები სხვა კავკასიელ ხალხებთან (მაგალითად, ოსებთან) ერთად ინაწილებენ ნართულ ეპოსს – ზღაპართა სერიებს მითიურ გმირებზე. ეს ნაწარმოები ასევე მოიცავს ყაჩაღთა და მონადირეთა სიმღერებს, სატირულ სიმღერებს, სიმღერებს კავკასიურ ომებზე და სხვადასხვა რიტუალურ სიმღერას.

მკვლევართა ერთი ნაწილი აფხაზური მხატვრული ლიტერატურის ისტორიის დასაწყისად 1912 წელს მიიჩნევს, როცა თბილისში აფხაზურ ენაზე გამოიცა დიმიტრი გულიასპირველი 38-გვერდიანი პოეტური კრებული ,,ლექსები და შაირები”. თუმცა, ამ კრებულში შესული ლექსებიდან ერთ ნაწილს დაწერის თარიღად 1906, 1907, 1909, 1910 და 1911 წლები აქვს მითითებული, რაც საფუძველს იძლევა, რომ აფხაზური მხატვრული ლიტერატურის შექმნის თარიღად 1906 წელი დადგინდეს, ხოლო აფხაზური ლიტერატურის საძირკვლის ჩამყრელად დიმიტრი გულია იქნეს მიჩნეული.

პირველი ეროვნებით აფხაზი მწერალი იყო აფხაზეთის უკანასკნელი მთავრის ვაჟი, პოეტი, დრამატურგი, პუბლიცისტი და საზოგადო მოღვაწე, ქართველ თერგდალეულთა თანამოაზრე გიორგი შარვაშიძე, რომელიც უპირატესად წერდა ქართულად.

პირველი გაზეთი აფხაზეთში, სახელად ,,აფხაზეთი”, რედაქტირებული დიმიტრი გულიას მიერ, გამოჩნდა 1917 წელს, როცა აფხაზეთი საქართველოს დამოუკიდებელი რესპუბლიკის ნაწილი იყო. ის ჩანაცვლდა ,,აფსნი ყაფშის” (ნიშნავს ,,წითელ აფხაზეთს”) მიერ მას შემდეგ, რაც საბჭოთა მმართველობა გამოცხადდა ქვეყანაში. შემდეგ ათწლეულებში გამოჩნდა რამდენიმე ახალი ნამუშევარი, მათ შორის დიმიტრი გულიას ნოველა ,,უცხო ცების ქვეშ” (1919). სხვა მწერლები იყვნენ სამსონ ჭანბა (,,მუჰაჯირები და რამდენიმე სხვა თამაშობა”), ივა კოღონია (აფხაზური პოემები, 1924) და მუშნი აჰაშბა.

ტრადიციულმა აფხაზურმა ზეპირსიტყვიერ-პოეტურმა მოთხრობამ უზარმაზარი როლი ითამაში აფხაზური ლიტერატურული ენის ფორმირებასა და ევოლუციაში. ამაში წვლილი შეიტანეს აფხაზმა მწერლებმა, პოეტებმა და დრამატურგებმა.

განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია ნართების ეპოსი – აფხაზეთში დღესაც ცხოვრობენ მთქმელები, რომლებიც მღერიან სიმღერას ნართებზე.  მათი თქმულებები ნართებზე მხოლოდ 1930-იან წლებში გახდა ცნობილი. პირველად საბჭოთა პერიოდში გამოიცა სხვადასხვა ერის ნართების შეკრებილი ტექსტები ორიგინალურ ენაზე და რუსული თარგმანი. ნართული ეპოსი თარგმნილია გერმანულ, ფრანგულ, ინგლისურ ენებზე.

გთავაზობთ ერთ-ერთ მათგანს:

შორეულ წარსულში ცხოვრობდნენ ვაჟკაცობით გამორჩეული ნართები – ერთი დედის – სათანეი-გვაშას ნაშობი 99 ძმა!
ნართების საქმე თარეში და ნადირობა იყო. მათი ძლევა არავის შეეძლო, რამაც დროთა განმავლობაში ისინი გაათავხედა. ძმებს აღარ ეგონათ, სადმე მათი მჯობნი ვინმე თუ იქნებოდა. ნართებს არც ღმერთის სწამდათ, არც მეფე ჰყავდათ და არც ბატონი. ისინი ერთ სოფელში ცხოვრობდნენ. უსახელოდ ცხოვრებას სიკვდილი ერჩიათ, სიკვდილისა კი არ ეშინოდათ. ნართების სახელს უკავშირდება უამრავი ტკბილსასმენი სიმღერა. მათვე გამოიგონეს სალამურის მსგავსი მუსიკალური საკრავი აჭარპინი.
ნართების საომარი იარაღი მშვილდ-ისარი და ხმალი იყო. უებრო მსროლელნი ისარს გაფრენილ ჩიტს შიგ თვალში არტყამდნენ, ხმალდახმალ ბრძოლაში კი ბადალი არ ჰყავდათ.
ნართები თავს დაჰფოფინებდნენ ერთადერთ დას, მზეთუნახავ გუნდას, რომელსაც ბროლის კოშკში აცხოვრობდნენ. ძმები გუნდას ნანადირევის ძვლის ტვინით კვებავდნენ.

სასრიყვას დაბადება
99 ნართ ძმას შეემატა ნაბოლარა სასრიყვა. იგი სასწაულებრივად მოევლინა ამ ქვეყანას:
ნართების ულამაზეს დედას, უბერებელ სათანეი-გვაშას მშვენიერება და სინორჩე არც მრავალი შვილის გაჩენის შემდგომ დაუკარგავს. ერთხელაც მდინარე ყუბანთან მივიდა. მდინარის გაღმა ახოვანი მწყემსი ზართიჟვი აძოვებდა ცხვარ-ძროხას. სათანეიმ გაიხადა ტანთ, ზართიჟვმა ვერ მოსწყვიტა თვალი მის შიშველ, მომხიბვლელ სხეულს და ვნება აღეძრა. სათანეის დაუფლება განიზრახა და მდინარის გადმოლახვა სცადა, მაგრამ იგი ისე ადიდებულიყო, ვერაფერს გახდა. მაშინ ზართიჟვმა სათანეი-გვაშას გამოსძახა, თესლს ვერ ვიმაგრებ და დაუხვდიო. შიშველი სათანეი-გვაშაც განემზადა, ზართიჟვმაც აღარ დააყოვნა და თავისი «ისარი» ქალისკენ გამოსტყორცნა, მაგრამ ააცდინა და დიდ ლოდს მოახვედრა. ლოდი დაორსულდა. სათანეი-გვაშამ ეს ლოდი წელზე მიიმაგრა, ჩაიცვა და შინისკენ გამოსწია. ცხრა თვის თავზე ქალი მჭედელ აინართან მივიდა და სთხოვა, დახმარებოდა ლოდიდან ბავშვის გაჩენაში. როცა ქვიდან ბიჭუნა იბადებოდა, ძირს დავარდნამდე აინარმა შემოავლო მუხლებზე მარწუხები და მდუღარე ფოლადით სავსე ქვაბში ჩააყურყუმელავა. ასე გამოიწრთო ჩვილი, რომელსაც ,,დედამ” სასრიყვა დაარქვა. ამგვარად ნაწრთობი სასრიყვა ფოლადივით მტკიცე გამოდგა, ვერანაირი იარაღი ვერ ჯაბნიდა. მხოლოდ მარჯვენა მუხლი ჰქონდა სუსტი. მჭედელ აინარს ხომ წრთობისას იგი ამ მუხლზე შემოჭერილი მარწუხით ეჭირა და გამოუწრთობი დარჩა.
სასრიყვა ტანბრგე, მოხდენილი და მძლავრი ვაჟკაცი დადგა. მან ძმათაგან პირველმა გახედნა რაში, სახელად ბზოუ, რომელსაც ადამიანის ენა ესმოდა.

როგორ გადაარჩინა სასრიყვამ ნართები
ნართები არ სცნობდნენ სასრიყვას თავიანთ ძმად და დაცინვით მწყემსის ბიჭსა და უჯიშოს ეძახდნენ. როცა სადმე მიდიოდნენ, სასრიყვა თან არ მიჰყავდათ. სასრიყვას სწყინდა ნართების ქცევა, მაგრამ მაინც უყვარდა ისინი, ხშირად ფარულად გაედევნებოდა და როცა ძმებს რამე ხიფათი შეემთხვეოდათ, ასევე ფარულად დაიხსნიდა ხოლმე განსაცდელისგან.
ერთხელ ნართები სათარეშოდ წავიდნენ და სასრიყვა არ წაიყოლეს. სათანეი-გვაშა მათმა საქციელმა გააბრაზა და შვილები ასე დაწყევლა:
– რაკი უმცროსი ძმა არ გაიყოლეთ, დაე, ისეთ დღეში ჩაცვენილიყოთ, თავს ვერ შველოდეთ და სასრიყვას გარდა მხსნელი არ გამოგჩენოდეთ.
წყევლა ახდა: არნახული თქეში დაიწყო, მერე საშინელი ქარიშხალი ამოვარდა, ბოლოს კი მუშტისტოლა სეტყვა და თოვა წამოვიდა. ისე ყინავდა, ქვებს ჭახჭახი გაუდიოდა. ნართებს ავდარმა ტრამალზე მოუსწრო, ახლოს თავშესაფარი არსად ჩანდა. თოშმა ძმები ისე მიაკრა ერთიმეორეს, ერთი დიდი ქუდი დაეხურებოდათ. გადარჩენის იმედი გადაეწურათ და… სასრიყვაც გამოჩნდა. მას ძმები შეებრალა. გამართა მშვილდ-ისარი, მოზიდა და დიდხანს, დიდხანს უმიზნებდა. ბოლოს ისარი ელვისებრ გაიჭრა, უდიდეს ვარსკვლავს შიგ გულში მოხვდა და ძირს ჩამოაგდო. გათოშილი ნართები უმალვე მიეფიცხნენ ცხელ ვარსკვლავს და ძვლები გაითბეს. სასრიყვამ ნართებს უთხრა, ეს ვარსკვლავი ცოტას გიშველით, მე კი წავალ და ცეცხლს ვიშოვიო. შეჯდა ბზოუზე და გააქროლა.
სასრიყვამ ერთ მინდორზე კვამლი შენიშნა და იქით გაემართა. ახლოს მისულმა ნახა, რომ დევს ცეცხლი დაენთო, ირგვლივ ვეება ტორები შემოეხვია და გულიანად ეძინა. სასრიყვა და ბზოუ აფრინდნენ, დევს ცალ ყურში შეუძვრნენ, მეორე ყურიდან გამოძვრნენ და ცეცხლთან გაჩნდნენ. ჭაბუკმა ერთი ვეება მუგუზალი აიტაცა და უკან იმავე გზით გამოეშურნენ. დევს ისე ღრმად ეძინა, არაფერი გაუგია. ერთი კი შეიშმუშნა, ყურისკენ ტორი წაიღო, მაგრამ ამასობაში სასრიყვასა და ბზოუს უკვე სამშვიდობოს გაეღწიათ. ნართებს მაშინ მიუსწრეს, როცა ციდან ჩამოგდებული ვარსკვლავი უკვე ინავლებოდა და ძმებს კვლავ გაყინვა ემუქრებოდათ. სასრიყვამ ძმებს მუგუზალი დაანახვა. ისინიც მაშინვე დაფაცურდნენ. ასწლოვან ხეებს უზარმაზარი ტოტები ჩამოჰგლიჯეს და ისეთი ცეცხლი ააგუზგუზეს, მისი ალისფერი ენები ცას სწვდებოდა. ასე გადაარჩინა სასრიყვამ დაღუპვას უმადური ნართები.

მჯობნის მჯობნი არ დაილევაო
ამპარტავნობის სენი სასრიყვასაც შეეყარა. ერთხელაც დედას შეუჩნდა, მითხარი, ჩემზე უკეთესი ვაჟკაცი თუ არსებობსო. სათანეი-გვაშამ უთხრა:
– არათუ შენი მომრევი, იმისთანა ვაჟკაცებიც არსებობენ, კაცადაც არ ჩაგაგდებენ. მჯობნის მჯობნი არ დაილევაო.
სასრიყვამ დედას გამოუცხადა, მივდივარ და სანამ ჩემს მომრევ ვაჟკაცს არ ვიპოვი, არ დავბრუნდებიო. სათანეი-გვაშამ ბევრი უშალა, მაგრამ ჭაბუკი მაინც გაემგზავრა. კარგა ხანს იარა და ერთი ცალხელა კაცი შენიშნა, რომელსაც სხეულის ნახევარი გახმობოდა. მიწას ცალი ხელით ხნავდა. სასრიყვა თავს წაადგა და მიესალმა. მხვნელმა არ უპასუხა. სასრიყვამ ითაკილა, ხმალი იშიშვლა და შეუტია. კაცმა საღი ხელი სტაცა სასრიყვას და რაშიანად ვეება ბელტის ქვეშ შეჩურთა. ბევრი იწვალა სასრიყვამ თავის გასათავისუფლებლად, მაგრამ ბელტს ძვრაც ვერ უყო.
შუადღისას მხვნელს ცოლმა სადილი მოუტანა დიდი გობით. კაცმა ისადილა, სასრიყვა და მისი რაში ბელტის ქვემოდან გამოათრია, ცოლს გობზე დაუგდო და უთხრა, _ შინ ბავშვებს მიუყვანე, ცოტას მაინც გაერთობიანო. ქალმა გობი თავზე შემოიდგა და წავიდა.
გზად ქალი დასასვენებლად შეჩერდა, გობი ძირს დადო, თვითონ კი დაიძინა. სასრიყვამ ძლივს გადმოახტუნა რაში გობიდან და მოკურცხლა. დარწმუნდა, რომ დედამ მართალი უთხრა: ამქვეყნად მჯობნის მჯობნი არ დაილევა.

როგორ მოიტაცეს გუნდა
ნართების მზეთუნახავი დის ხელის სათხოვნელად მრავალი ვაჟკაცი მოდიოდა. გუნდა მათ საჭიდაოდ იწვევდა იმ პირობით, რომ თუ სასიძო მოერეოდა, ცოლად მისთხოვდებოდა. გუნდას ჭიდაობაში ვერავინ სჯობნიდა. დამარცხებულ ვაჟებს ქალი ყურის ბიბილოს აჭრიდა და ღობის სარზე აცვამდა. ასე დაამარცხა გუნდამ 99 სასიძო. მეასედ ჭაბუკი ხვაჟვარფისი (შქერჭაბუკი) მოვიდა და გუნდამაც თავისი პირობა წაუყენა.
შეიბნენ ვაჟი და ქალი. მიწამ ზანზარი დაიწყო. ბოლოს ხვაჟვარფისმა მზეთუნახავს აჯობა, დანიშნა და შინ დაბრუნდა.
გუნდას მშვენიერების ამბავი დევგმირმა ნარჯხიოუმაც გაიგო. მანაც გადაწყვიტა გუნდას ცოლად შერთვა. ერთ დღეს ნართები შინ იყვნენ და ბურთაობდნენ, სასრიყვა კი სანადიროდ წასულიყო. ნარჯხიოუმ რაში ეზოში შეაგელვა.
სტუმარმა ნართებს გამოუცხადა, გუნდა ცოლად უნდა გამატანოთო. ნართებმა აუწყეს, გუნდა ხვაჟვარფისის დაწინდულია და პირს ვერ გავუტეხთო. ნარჯხიოუ გაბრაზდა, _ ეს რა მათხოვრებთან მქონია საქმე, დამაცადეთ, რა დღეში ჩაგყაროთო. ნართებს ეწყინათ სტუმრის ნათქვამი და ჩუმად მოილაპარაკეს, მზაკვრულად გასწორებოდნენ მომხდურს.
არნახული სუფრა გაუშალეს ვითომ სასიძოს. დაუპატიჟებელი სტუმრის თავიდან მოსაშორებლად ღვინოსა და ხორცის ნახარშში შხამი შეურიეს. და როცა შხამიანი ღვინით სავსე თასი მიართვეს, ნარჯხიოუ მიხვდა, სასმელი სანდო რომ არ იყო. ნართებს შესთავაზა, – მამათქვენის ასაკს პატივი ვცეთ, ჯერ მან დალიოსო. რაღას იზამდნენ მასპინძლები, მიართვეს უსინათლო მამას საბედისწერო თასი. მანაც ადღეგრძელა სტუმარი, ღვინო მოსვა და… მაშინვე სული განუტევა. ნართებმა ისევ შესთავაზეს ღვინო სტუმარს. მან კი, ახლა თქვენმა უფროსმა ძმამ, სითმა დალიოს, ჩემზე უფროსიაო. სითმა უარი ვერ შეჰკადრა და გველისშხამგარეული ღვინო დალია. ისიც მამის კვალს გაჰყვა…
ამის შემდეგ ნარჯხიოუმ აიღო თასი, ნართებმა ღვინო დაუსხეს. სტუმარმა ეშმაკობა იხმარა. ჯერ ხშირი წვერი ჩაიჩურთა პირში და შემდეგ ღვინის სმას შეუდგა. როცა თასი დაცალა, ნარჯხიოუმ წვერი ჩამოიბერტყა, რომელსაც უხვად გამოჰყვა საწამლავი და ნარჯხიოუსაც არაფერი დამართნია, შემდეგ კი მასპინძლებს ისევ მოსთხოვა, _ თქვენი ულამაზესი და გამატანეთო.
– შენთან დამოყვრება ჩვენთვის დიდი პატივია, მაგრამ გუნდა უკვე დანიშნულია ხვაჟვარფისზე. უარს ვეღარ შევკადრებთ ორი მიზეზის გამო: ჯერ ერთი, სიტყვის გატეხა საკადრისი არ არის და, მეორე, ხვაჟვარფისი რომ გაიგებს, გუნდა შენ მოგათხოვეთ, შავ დღეს დაგვაყრის ჩვენცა და შენცო, _ მიუგეს ნართებმა.
– ხვაჟვარფისისა არ მეშინია. ვაჟკაცი კია, მაგრამ არც მე გახლავართ ნაკლები, თქვენი და მიმყავს და თუ ვაჟკაცები ხართ, წინ დამიდექითო!
სტუმარმა ნართებს გონს მოსვლა არ აცადა, გუნდას კოშკში შეიჭრა, ქალი ძალით გამოიყვანა, რაშზე შეაგდო და გაქუსლა. ნართებმა ვერაფრით შეაკავეს, თუმცა კი უკან დაედევნენ.
სამ დღე-ღამეს მისდევდნენ ნარჯხიოუს, მაგრამ ვერ დაეწივნენ. ძმებმა ნაბოლარა ძმას მუსას, რომელსაც უძლიერესი ხმა ჰქონდა, დაავალეს, ყვირილით ემცნო ხვაჟვარფისისთვის, რომ ნარჯხიოუმ საცოლე მოსტაცა. მუსამაც პირი ხვაჟვარფისის საცხოვრისისკენ იბრუნა და მთელი ხმით გასძახა:
–  ხვაჟვარფის, გუნდა ნარჯხიოუმ გაიტაცა და უნდა უშველო!
სასიძომ გაიგონა და გაქანდა იქით, საიდანაც ხმა მოესმა. ხვაჟვარფისი ნარჯხიოუსა და გუნდას წამოეწია და მოძალადეს შორიდან შესძახა:
– გუნდას საქმრო ხვაჟვარფისი ვარ. შენ შემარცხვინე. იცოდე, ცოცხალი ვერ გადამირჩები. თუ ვაჟკაცი ხარ, დამიდექიო!
–  მობრძანდი, მეც აქ გელოდებიო! _ გასძახა ნარჯხიოუმ.
მეტოქეები ერთმანეთის პირისპირ დადგნენ, მაგრამ არც ერთი არ ისროდა. ნარჯხიოუმ ხვაჟვარფისს უთხრა:
–  შენ მდევარი ხარ, პირველი სროლის უფლება შენია!
-არა, შენ ქალი გახლავს! მესროლე, ნუ აყოვნებ! _ მიუგო ხვაჟვარფისმა.
ასე იწვევდნენ ერთიმეორეს. ბოლოს პირველმა ხვაჟვარფისმა ისროლა. ერთმანეთის ნატყორცნ ისრებს ვაჟკაცები მარჯვენა ხელის ნეკით იჭერდნენ. ბოლოს ნარჯხიოუს ნასროლი ისარი ხვაჟვარფისს თავში მოხვდა და ქალა შუაზე გადაუპო. მან გადახსნილი ნაწილები ხელით შეაერთა და ნარჯხიოუს სთხოვა, _ წავალ მჭედელ აინართან, თავს გავამთელებინებ და მოვბრუნდებიო. მეტოქე დაეთანხმა, _ მეც ბარძაყში ვარ დაჭრილი და მანამდე ზედ რამეს შემოვიჭერო.
ხვაჟვარფისი რაშით აინართან გაქანდა. მჭედელმა თავზე სპილენძის სალტე შემოარტყა. ჭაბუკი ბრძოლის ველს დაუბრუნდა, სადაც ნარჯხიოუ ელოდა. განაგრძეს ორთაბრძოლა. ისრები რომ შემოელიათ, ახლა შუბები სტყორცნეს ერთმანეთს. ბოლოს ნარჯხიოუმ ხვაჟვარფისს შუბი თავში მოარტყა და სასიკვდილოდ დაჭრა. ნარჯხიოუმ მომაკვდავი მეტოქე მიატოვა და გუნდა წაიყვანა. უღელტეხილს რომ მიადგნენ, ნარჯხიოუს სათანეი-გვაშას წყევლამ უწია. მან თავისი ასულის გამტაცებელი დაწყევლა:
– ნარჯხიოუ, ქვად ქცეულიყო და ჰაერში გამოკიდებულიყო შენს რაშთან ერთად. დროთა განმავლობაში მიწისკენ დაშვებულიყოთ და როცა შენი რაშის მუცელი მიწამდე ჩამოეშვება, მეორედ მოსვლა მომხდარიყოს!
გუნდას კი უსურვა:
– ფუტკრების მფარველ ღვთაებად ქცეულიყო და სარგებელი მოგეტანოს ხალხისთვის!
დედის ნათქვამი ახდა: რაშზე ამხედრებული გაქვავებული ნარჯხიოუ ახლაც ჰაერში ჰკიდია, ხოლო გუნდას ანანა-გუნდა ეწოდა, მაღალ მთებში ბინადრობს და ფუტკრებს მფარველობს.

სასრიყვას სიკვდილი
ნართებს ერთი სასწაულებრივი ქვევრი ჰქონდათ, რომელსაც ვეძამაკეტს ეძახდნენ. ამ ქვევრიდან რამდენი ღვინოც უნდა ამოგეკლო, მაინც სავსე რჩებოდა. ქვევრი ნართებს შველოდა იმის გარკვევაშიც, ვინ უფრო დიდი ვაჟკაცობა ჩაიდინა. საამისოდ გმირობის ჩამდენნი დგებოდნენ ქვევრის თავზე და ჰყვებოდნენ თავიანთი გმირობის ამბებს. ვისაც ყველაზე დიდი ვაჟკაცობა გამოეჩინა, იმის მონათხრობზე ღვინო ქვევრში დუღილს იწყებდა და ამით ირკვეოდა, ვინ ვის სჯობდა.
სასრიყვას დავაჟკაცების შემდეგ ვეძამაკეტის ღვინო მხოლოდ მის მონაყოლზე დუღდებოდა, რაც ნართებს ძალიან სწყინდათ, რადგან შურდათ სასრიყვასი. ბოლოს ძმებმა იმდენად შეიძულეს სასრიყვა, რომ მისი დაღუპვა განიზრახეს, მაგრამ რაკი იცოდნენ, რომ მასთან პირისპირ შებმით ვერაფერს გახდებოდნენ, ვერაგობის გზა აირჩიეს. ერთი ბოროტი დედაბრისაგან შეიტყვეს, რომ როცა მჭედელმა აინარმა ახალდაბადებული სასრიყვა მდუღარე ფოლადში ჩასვა, მარჯვენა მუხლი გამოუწრთობი დარჩა, რადგან აინარს ბავშვი ამ მუხლზე შემოჭერილი მარწუხით ეჭირა.
დედაბრის რჩევით, ნართებმა უთხრეს სასრიყვას, – რაკი თავი ყველაზე მძლავრ ვაჟკაცად მოგაქვს, მოდი, გამოვცადოთ, მართალია ეს თუ არაო. მათ სასრიყვა ერთი მაღალი მთის ძირას დააყენეს, თვითონ მწვერვალზე ავიდნენ და იქიდან უზარმაზარი ლოდი დააგორეს. სასრიყვას ის ლოდი ფეხით უნდა გაეჩერებინა. ჭაბუკმა მგორავ ლოდს მარცხენა ფეხი დაუხვედრა და დაამსხვრია. ნართებმა ახლა მეორე ვეებერთელა ლოდი დააგორეს და სასრიყვას დაუძახეს, –  თუ ვაჟკაცი ხარ, მარჯვენა ფეხით გააჩერეო. სასრიყვამ მართლაც დაუხვედრა ლოდს მარჯვენა ფეხი. ლოდმა მას გამოუწრთობი ფეხი მოსწყვიტა. სასრიყვას ბარძაყიდან სისხლი წასკდა და უმწეოდ დავარდა ძირს. გმირი სისხლისგან იცლებოდა, მშველელი კი არსად ჩანდა.
ეს ამბავი ელვის უსწრაფესად გავრცელდა. ამის გამგონე ტყიურნი სასრიყვასკენ დაიძრნენ. ზოგი მათგანი გულით თანაუგრძნობდა ვაჟკაცს, რომელიც მათ ლოცავდა. ზოგი კი გახარებული იყო მისი მარცხით და მათ სასიკვდილოდ განწირული სასრიყვა წყევლიდა. ამიტომაა, რომ ძერა და ყორანი დაწყევლილნი არიან, ხოლო მგელი და მტრედი – დალოცვილნიო, ფიქრობდნენ აფხაზთა წინაპრები…

 

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

 

სრულად ნახვა
ანალიტიკაისტორია

ბოლნისის ბრძოლა: უცნობი ისტორიული ქრონიკა

2.03K views on

 1225 წელს საქართველოში შემოჭრილმა ხვარაზმელთა ურდოებმა და მათმა მეთაურმა,ხორეზმ შაჰმა,ჯალალ ად-დინ მანგუბერტმა, სომხეთში, სოფელ გარნისთან გამართულ დაპირისპირებაში, გადამწყვეტი გამარჯვება მოიპოვა ქართველების წინააღმდეგ. მიუხედავად იმისა, რომ გარნისთან მარცხს ქართველთა მხრიდან არ მოჰყოლია ათეულ ათასობით დანაკარგი, სწორედ აქედან დაიწყო საქართველოს სრული სამხედრო-პოლიტიკური ფიასკო. ჯალალ ად-დინმა მეორე წელს (1226) აიღო და გაძარცვა სამეფოს დედაქალაქი – თბილისი,სადაც  თავისი შეუბრალებელი ხასიათი გამოავლინა და მოსახლეობის დიდი ნაწილიც გაჟლიტა.

მტრის ამ წარმატებული ნაბიჯების წისქვილზე, დიდწილად, ქართველთა პოლიტიკური ლიდერებისა და სარდლობის შეუთანხმებლობა და უუნარობა ასხამდა წყალს. მიუხედავად ამისა, ხორეზმის შაჰს კარგად ესმოდა,რომ კავკასიაში თავისი მმართველობის გავრცელება, მხოლოდ თბილისის დაკავებით ვერ მოხერხდებოდა. იგი აცნობიერებდა იმ საფრთხეს, რომელიც მისთვის კავკასიის სამეფო-სასულთნოებს შეეძლოთ გამოეწვიათ ერთიანი, კონსოლიდირებული მოძრაობით და მის წინააღმდეგ ბრძოლით. ამ ყველაფერს ემატებოდა მონღოლთა შესაძლო შემოტევა აღმოსავლეთიდან (რომლებსაც გამოექცა ჯალალი) ამიტომაც, იგი ცდილობდა არ დაეშვა კავკასიის პოლიტიკური ერთეულების, თუ ცალკეული ქალაქებს შორის ალიანსების ჩამოყალიბება. თბილისის აღებიდან არცთუ ისე დიდი დროის შემდეგ, ჯალალ ად დინი სწრაფად ლაშქრობს ძლიერ და სტრატეგიულ ქალაქებზე: ანისზე, ყარსზე, ხლათზე, მაგრამ ამ კამპანიებმა უშედეგოდ ჩაიარა და ე.წ  „სიზიფეს შრომა“ გამოდგა მისთვის.
ასეთ ვითარებაში ქართველებმა დრო იხელთეს, დედაქალაქში მყოფი ხვარაზმელთა გარნიზონი შეავიწროვეს და თვით ქალაქის აღებაც კი მოახერხეს. არაბი ისტორიკოსის, იბნ ალ-ასირის ცნობით, თბილისი ქართველებმა ჰიჯრით  624 წლის რაბის პირველ თვეში გაათავისუფლეს – 19 თებერვალი- 21 მარტი. (19/2/1227-21/3/1227) ჯალალ ად დინის პირადი მდივანი შიჰაბ ალ დინ მუჰამედ ან-ნასავი კი ქართველთა მიერ თბილისის დაბრუნების თარიღად 1226 წელს ასახელებს (თ.ფარცვანია – ნასავის თხზულება  „სულთან ჯალალ ად დინ მანკბურნის ცხოვრების აღწერა, როგორც საისტორიო წყარო საქართველოს ისტორიისათვის, საისტორიო კრებული VII, “მეცნიერება“, თბილისი, 1979)
 სამხრეთ კავკასიის ციხეების ალყით გართულ ჯალალ ად-დინს „ურწმუნო გურჯებმა“ თბილისი ხელიდან გამოაცალეს. იგი ამ ამბების გაგებისთანავე გაეშურა საქართველოსკენ. ქართული სარდლობის გადაწყვეტილებით, მტრის ხელის შეშლის მიზნით, თბილისი გადაწვეს (ივ.ჯავახიშვილი „ქართველი ერის ისტორია, ტ III, პალიტრაL, თბილისი,2012), შემდეგ კი მომხდურთან დასახვედრად ჯარების შეკრება დაიწყეს.

XIII საუკუნის ქართველი ისტორიკოსი – ჟამთააღმწერელი,რომლის ნაწარმოები ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი წყაროა ამ ეპოქის საკითხების შესასწავლად, დაწვრილებით გვიამბობს იმ განხორციელებული სამხედრო ნაბიჯების შესახებ, რომელიც ქართულმა სამეფო კარმა გადადგა: დედოფალმა რუსუდანმა წვევის სიგელები დაგზავნა ავაგ ამირსპასალართან, შანშე მანდატურთუხუცესთან, ვარამ მსახურთუხუცესთან, ჰერ-კახელ ერისთავებთან, მესხ-თორელ-ჯავახელ დიდებულებთან, იმერეთში-ცოტნე დადიანთან, აფხაზეთში, ჯიქეთში და მთელ დასავლეთ საქართველოში.

მთავარსარდლობამ არ იმყოფინა მხოლოდ ქართული ძალები. ამ უკანასკნელმა გახსნა დარიალის კარი, უმთავრესი სტრატეგიული პუნქტი კავკასიონზე და გადმოიყვანა ძურძუკები, ოსები და ჩრდილოკავკასიული მეომარი სამხედრო ძალა. ამასთანავე,კავშირი გააბა კავკასიის პოლიტიკურ ერთეულებთან ხლათის სასულთნოსთან, აზერბაიჯანის ილდეგიზიან მმართველთან, მაგრამ იბრძოდნენ თუ არა მათი ძალები ბოლნისთან, ქართველების მხარდამხარ, ძნელი სათქმელია.
 ქართულ ლაშქარში აგრეთვე ვხედავთ ყივჩაღებს, რომლებმაც გადამწყვეტი როლი ითამაშეს ამ ბრძოლის მიმდინარეობაში.

ქართველ მესვეურთა სამზადისმა მასშტაბური სახე მიიღო. ქართველთა ჯარის რაოდენობასთან დაკავშირებით, ერთადერთი ცნობა ეკუთვნის ან-ნასავის და მას 40.000 კაცით განსაზღვრავს. (საქართველოს ისტორიის ნარკვევები,ტ: III ,საბჭოთა საქართველო, თბილისი 1979)
გაერთიანებულმა ლაშქარმა თავი ნაჭარმაგევში მოიყარა და ბოლნისისაკენ აიღო გეზი. ნიშანდობლივია, რომ რუსუდან დედოფალმა ლაშქარს ,,სეფე-დროშა” არ წაამძღვარებინა წინ. ამ ფაქტს ქართველი მემატიანე ივანე მხარგრძელ-ათაბაგის სიკვდილით ხსნის: ,,ხოლო თვით დროშა სეფე არა წარგზავნა საქმესათვის ივანე ათაბაგისა”, როგორც ჩანს ამარსპასალარი ივანე ამ დროს გარდაცვლილი უნდა ყოფილიყო: ,,შემდგომად ორისა წლისა (გარნისის ბრძოლიდან 1225 წლიდან, ანუ 1227 წელს) გარდაიცვალა ივანე ათაბაგი. აქედან გამომდინარე, ივანე მხარგრძელი 1227 წელს უნდა აღსრულებულიყო. ბოლნისის ბრძოლა კი 1228 წელს გაიმართა.
 კოალიციურმა ჯარმა გაიარა თბილისი და მალევე შეამჩნია ბოლნისთან დაბანაკებული ჯალალედინის ურდოები. ბოლნისი, რომლის მიდამოებში ბრძოლა გაიმართა, მდებარეობდა ქვემო ქართლში, ისტორიული სომხითის ტერიტორიაზე, მდინარე ფოლადაურის მარცხენა ნაპირას,  ვახუშტი ბაგრატიონის მტკიცებით:  „სარკინეთის ხევის და სავლითდის მდინარე ფოლადაური,  გამოსდის ლელვარს და მოერთვის მდინარეს მაშავერს. ამას ზედა არს მცირე ქალაქი ბოლნისის (ქართლის ცხოვრების ტოპოგრაფიული ლექსიკონი-  http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php) ჟამთა აღმწერლის მიხედვით: “სულტანი დაბანაკებულ იყო სომხითს,  ჴევსა ბოლნისისასა“.  “სომხითი“ ფეოდალური საქართველოს ერთ-ერთი ადმინისტრაციული ერთეული გახლდათ და მოიცავდა ბოლნის-დმანისის ხეობებს და ლორეს ველს. (ივანე ჯავახიშვილი, საქართველოს საზღვრები ისტორიულად და თანამედროვე თვალსაზრისით განხილული- www.dzeglebi.ge/statiebi/istoria/saqartvelos_sazgvrebi)

ამის მიმოხილვის შედეგად, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ბრძოლა დღევანდელი ქალაქ ბოლნისის სანახებში გაიმართა.

მხარეები საბრძოლველად განლაგდნენ.ბრძოლისთვის ორივე მხარე მზად იყო, როდესაც ხორეზმშაჰის ჯარს გარკვეული რაოდენობის მხედრები გამოეყვნენ და  იქითკენ მიაშურეს, სადაც ქართველთა მოკავშირე ყივჩაღები იყვნენ განლაგებულნი.ეს მცირე დელეგაცია ყივჩაღებთან პურითა და მარილით წარსდგა და შეახსენა მათ ის სიკეთე, რაც ერთ დროს ჯალალ ად-დინს ჰქონდა მათთვის გაწეული (საქართველოს ისტორიის ნარკვევები, ტ: III, საბჭოთა საქართველო, თბილისი 1979)

სწორედ ამ მომენტში ხდება გაუთვალისწინებელი შემთხვევა. ყივჩაღებმა უეცრად ზურგი უჩვენეს ქართველებს და ბრძოლის ველი დატოვეს. როგორც ჩანს,ჯალალის სიტყვამ გასჭრა. ეს ყოველივე, უეჭველია, ქართველ მეომრებზე დიდ ფსიქოლოგიურ ზეგავლენას მოახდენდა.

ქართველების რიცხვობრივი უმცირესობით და ფსიქოლოგიური ფაქტორის გათვალისწინებით გულმოცემული ხორეზმშაჰი მთელი თავისი ჯარით ეკვეთა მათ: ,,და იქმნა ომი სასტიკი” რიცხვით მცირე ქართულმა მხედრობამ უთანასწორო ბრძოლის დასაწყისში გარკვეულ წარმატებებს მიაღწია, მაგრამ მტრის სიმრავლემ თავისი გაიტანა და ქართველები დამარცხდნენ: ,,იძლივნენ სპანი მეფისანი”. მარცხის მთავარი მიზეზი ამ ბრძოლაში ყივჩაღთა ღალატით დიდწილად უნდა ყოფილიყო განპირობებული.


ახლა მიმოვიხილავთ ყივჩაღთა ღალატის საფუძვლებს.

საქართველოს სამეფოს წინააღმდეგ აქტიური მოქმედება ყივჩაღთა მხრიდან მონღოლთა გამოჩენის შემდეგ დაიწყო.1225 წელს ყივჩაღებმა გაარღვიეს დარუბანდის კარი და შირვანში შეიჭრნენ. მომთაბარე ყივჩაღთა მასამ, საქართველოს მეფე რუსუდანს საცხოვრებელი ადგილის გამოყოფა სთხოვა.უარის მიღების შემდეგ კი მათ დაარბიეს შირვანის ერთ-ერთი ქალაქი ყაბალა. რაღა თქმა უნდა, ქართველთა მხრიდან ცივი უარი და საცხოვრებელი ადგილის არმიცემა, მათ ანტიპატიას გამოიწვევდა. მით უმეტეს, რომ ქართველებმა ბრძოლაც კი გაუმართეს მათ, პირველ ბრძოლაში ქართველები დამარცხდენენ და ყივჩაღებმა დიდი ნადავლი იგდეს ხელთ, მაგრამ შემდეგ ქართველებმა რევანში აიღეს და გამარჯვება მოიპოვეს (საქართველოს ისტორიის ნარკვევები,ტ:III ,საბჭოთა საქართველო,თბილისი 1979). ასევე გასათვალისწინებელია ის ფაქტორიც, რომ ხვარაზმის ჯარის დიდი ნაწილი დაქირავებული ყივჩაღებისაგან შედგებოდა (ნარკვევები მახლობელი აღმოსავლეთის ისტორიიდან, ,,საბჭოთა საქართველო” ,თბილისი,1979,გვ:544-545).

ბოლნისის ბრძოლა საქართველოს ისტორიის ერთ-ერთი მტკივნეული ფურცელია, მიუხედავად ქართული მთავარსარდლობის მონდომებისა, ნათელი გახდა, რომ ჯალალ ად-დინი რეგიონში, ჯერჯერობით, ყველაზე ძლიერი ძალა იყო.ქართველთა მარცხმა, რა თქმა უნდა,კიდევ უფრო შეუშალა ხელი ერთიანი ეროვნული თუ სამოკავშირეო ძალთა არსებობას, რომელსაც მტრების წინააღმდეგ ორგანიზებულად უნდა ებრძოლა. ხორეზმის სულთანმა კი, კავკასიური გამოცდა საქართველოსთან და მის მოკავშირე ძალებთან, წარმატებით ჩააბარა, მან შეძლო ამ ბრძოლაში ყივჩაღთა დაყოლიება, რომ ბრძოლის ველი დაეტოვებინათ, რაც ქართველთათვის ფატალური შედეგის მომტანი აღმოჩნდა.

საბოლოოდ, კავკასიის პოლიტიკურ ერთეულთა საკმაოდ სერიოზული სამხედრო გამოსვლა, რომელიც მიმართული იყო ხორეზმის შაჰის ექსპანსიური პოლიტიკის განეიტრალებისაკენ, უშედეგოდ დასრულდა.

ბიბლიოგრაფია:

  1. 1. ქართლის ცხოვრება, ტ:II, ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა,თბილისი 2012
  2. ივანე ჯავახიშვილი, ქართველი ერის ისტორია ,ტ:III, თბილისი 2012
  3. ნოდარ ასათიანი, საქართველოს ისტორია , თბილისი 2004
  4. 4. ნარკვევები მახლობელი აღმოსავლეთის ისტორიიდან, თბილისი : მეცნიერება , 1966.
  5. ლევან სანიკიძე, წიგნი მოწამეთა , ფრესკა 1991
  6. საქართველოს ისტორიის ნარკვევები,ტ:III ,საბჭოთა საქართველო,თბილისი 1979
  7. საისტორიო კრებული VII ,მეცნიერება,თბილისი-1977.
  8. ივანე ჯავახიშვილი, საქართველოს საზღვრები ისტორიულად და თანამედროვე თვალსაზრისითგანხილული. (http://www.dzeglebi.ge/statiebi/istoria/saqartvelos_sazgvrebi)
  9. ქართლის ცხოვრების ტოპოარქეოლოგიური ლექსიკონი (www.nplg.gov.ge)

 

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ისტორიაკულტურარელიგია და მეცნიერებასაქართველო

„მოქვის სახარება“- ქართული ხელნაწერი, რომელსაც მსოფლიოში ანალოგი არ აქვს

5.51K views on

ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში დაცული მოქვის სახარება  XIII-XIV საუკუნეების ქართული კალიგრაფიული ხელოვნებისა და მინიატურული მხატვრობის გამორჩიული ნიმუშია.

ხელნაწერში 329 ფურცელი, 155 სიუჟეტური მინიატიურა, 10 კამარა, 4 თავსამკაული და 530-ზე მეტი მოხატული საზედაო ასოა. თავების დასაწყისში  მდიდრულად შემკული თავსართებია. თვით ტექსტში კიდიდი ზომის მრავალი, 500-ზე მეტი ფიგურული ინიციალია, რომლებიც ფრინველთა და ცხოველთა გამოსახულებებისაგან შედგება.

ტექსტი შესრულებულია ნუსხურით. ყავისფერი მელნის სხვადასხვა ტონალობაში ჩართული სინგურის აქცენტები ტექსტის მნიშვნელოვან პასაჟებს გამოყოფენ. სახარება გადაწერილია ორ სვეტად ეფრემის მიერ და მთელ ტექსტში  მკაცრადაა დაცული სვეტის 22-სტრიქონიანი სისტემა.

მოქვის ოთხთავის მოხატულობა უშუალოდ  ოქროზეა შესრულებული. ძველი ქართველი ოსტატები ორი სახის ოქროს იყენებენ ხელნაწერის მოხატულობის დროს: ფურცლოვანსა და ფხვიერი ოქროსაგან სპეციალურად დამზადებულ ოქრომელანს.

მოქვის ოთხთავი ქართულ ტრადიციაში დაცული ის იშვიათი გამონაკლისია, რომლებშიც მახარებლებს მათი შთამაგონებელი ფიგურები ახლავს. წმ. მარკოზს-წმ. პეტრე; წმ. ლუკას- ღვთისმშობელი; წმ.იოანეს- ღვთაებრივი სხივი; წმ. მათეს შთამაგობელი ფიგურა ხელნაწერის დაზიანების გამო უცნობია.

მოქვის სახარების მხატვრულ გაფორმებას ტექსტში ჩართული მრავალრიცხოვანი მინიატურები ქმნიან, მათი საერთო რაოდენობა დაახლოებით 160. მათგან გამორჩეულია „ქრისტეს გენეალოგია“- მაცხოვრის წინაპართა სახეებში  გამჟღავნებულია ახალი აღთქმის კავშირი ძველთან. მინიატიურაში 42 მამამთავარს შორის ერთადერთი ქალის გამოსახულებაა და ეს არის ღვთისმშობელი. ზოგადად, ხელნაწერი გამორჩეულია ღვთისმშობლის გამოსახულებათა სიმრავლითაც.

ძირითადად დასურათებულია მათეს სახარება – სულ 97 მინიატიურა,  ხოლო დანარჩენ თავებში ივსება საილუსტრაციო ციკლის შემადგენლობა. იშვიათია ერთი და იმავე სიუჟეტის მინიატიურის განმეორება. 

ხელნაწერი საკმაოდ დაზიანებული სახითაა ჩვენამდე მოღწეული, რაც მისი თავდაპირველი შენახვის არასათანადო პირობებით იყო გამოწვეული. ასევე,  არც თავად ოთხთავის საშემსრულებლო ტექნიკა – ოქროზე საღებავების დადება არ აღმოჩნდა მყარი. საღებავმა როგორც ჩანს, შეიწოვა ოქრო და გამოაშრო. საღებავი ოქროსთან ერთად თანდათანობით სცილდება ეტრატს და მინიატურულ მხატვრობას აზიანებს.

დღემდე მოქვის სახარებამ რთული გზა განვლო. გადაწერილია 1300 წელს, აფხაზეთში, ღვთისმშობლის სახელობის მოქვის ეკლესიაში დანიელ მოქველი ეპისკოპოსის დაკვეთით, რომლის მინიატურაც გამოსახულია ოთხთავში. ხელნაწერის დამკვეთის მინიატიურა არც ერთ სხვა ძველ ხელნაწერში არ გვხვდება.

უცნობია რა ვითარებაში მოხვდა ხელნაწერი მოქვიდან მარტვილის ეკლესიაში. სწორედ იქ მიაკვლიეს მას ნიკოდიმ კონდაკოვმა და დიმიტრი ბაქრაძემ XIX საუკუნის II ნახევარში.

1921 წელს საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს ანექსიის დროს ემიგრაციაში წასულმა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობამ მოქვის სახარება, სხვა ქართულ ხელნაწერებთან ერთად, საფრანგეთში გაიტანა. საქართველოში კი, ექვთიმე თაყაიშვილის თაოსნობით, 1945 წელს დაბრუნდა.

საფრანგეთიდან დაბრუნებისას ხელნაწერს მხოლოდ გვიანი ხანის მოოქრული ვერცხლის ყდის ფრაგმენტი ჩამოჰყვა.

სპეციალისტების შეფასებით, მოქვის სახარება წარმოადგენს მსოფლიოს კულტურული მემკვიდრეობის მნიშვნელოვან სულიერ და მატერიალურ ძეგლს,  რომლის ანალოგი მსოფლიოში თითქმის არ არის.

ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრისა და საქართველოს როგორც საერო, ასევე სასულიერო წრეების წარმომადგენლების ძალისხმევით, მოქვის ოთხთავი განადგურებას გადაურჩა. მნიშვნელოვანი იყო იუნესკოს გადაწყვეტილება 24 ათასი ამერიკული დოლარით დაეფინანსებინა მოქვის ოთხთავის დიაგნოსტიკის პროექტი, რომელმაც თვალსაჩინო გახადა ხელნაწერის მძიმე მდგომარეობა.

რესტავრირებული სახარება რამდენჯერმე გამოიფინა კიდეც. თუმცა ასევე მნიშვნელოვანია მოქვის სახარების ახალი, სამენოვანი, ალბომის გამოცემა, რომელიც  მაღალ პოლიგრაფიულ დონეზეა შესრულებული და ინარჩუნებს ხელნაწერის ავთენტიკურ ფორმატს და შეიცავს 155 უნიკალური მინიატიურის რეპროდუქციას.

 

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტინა”

სრულად ნახვა
არქეოლოგიაისტორია

სერაფიტას საფლავის ქვა და ,,არმაზული დამწერლობა”

15.3K views on

ძვ.წ. I  ათასწლეულის დამდეგს, საწარმოო ძალების განვითარების შედეგად, ქართველი ტომების მიერ რკინის ათვისების ეპოქაში, შეიქმნა გვაროვნული თემის დაშლისა და მონათმფლობელური საზოგადოების ჩასახვის წინამძღვრები. ენობრივი და კულტურული მსგავსების საფუძველზე ქართველი ტომების ჯერ კონსოლიდაციისა და შემდეგ გაერთიანების შედეგად  ძვ.წ. VI- IV საუკუნეებში საქართველოს ტერიტორიაზე იქმნება ორი სახელმწიფოებრივი წარმონაქმნი, აღმოსვლეთისა – იბერია და დასავლეთისა – კოლხეთი. ძვ. წ VI საუკუნეში მიდიელებმა დაამხეს ურარტუს სამეფო, განადგურდა ქართველ ტომთა გაერთიანებები (დიაუხი), რის შედეგად დაიწყო მცირე აზიიდან ჩრდილო – აღმოსავლეთით ამ ტომების მოძრაობა. ასე, მცირე აზიურ-ხეთური ტრადიციების მატარებელი მესხური ტომების ნაკადმა გადმოინაცვლა ჩრდილოეთით. მათი სახელი შემოინახა ათვისებულმა ტერიტორიებმა – მესხეთი, სამცხე და თვით იბერიის სახელმწიფოს ცენტრმა – არმაზი

1940 წელს მცხეთის არქეოლოგიურმა ექსპედიციამ არმაზისხევში გათხრების შედეგად აღმოაჩინა ე.წ. არმაზის ბილინგვა ანუ ქვის ბრტყელი ფილა ზედ ამოკვეთილი ორენოვანი (არამეული და ბერძნული) წარწერით (ბი – ორი, ლინგვა – ენა). ქვის ფილა, წარწერის მიხედვით, ყოფილა ახალგაზრდა ქალის სერაფიტას საფლავის ქვა.

არმაზისხევში, საერთოდ, გათხრების შედეგად გამოვლენილია ქართლის სამეფოს პიტიახშების ნეკროპოლი (სამაროვანი), ქვაყუთების სამარხებით. აქვე ყოფილა პიტიახშების რეზიდენცია. გამოვლენილია სამეურნეო ნაგებობები, კეთილმოწყობილი აბანო, მოზაიკური იატაკით, ცხელი და ცივი წყლის მილებით და სხვ.

წარწერის არამეული ტექსტი წაიკითხა და გაანალიზა ცნობილმა ქართველმა მეცნიერმა – აკად. გიორგი წერეთელმა, ხოლო ბერძნული – აკად. ს. ყაუხჩიშვილმა. ორივე ტექსტი თითქმის ანალოგიურია. გ. წერეთელმა ამ არამეულ დამწერლობას უწოდა ,,არმაზული დამწერლობა”.

წარწერა მრავალმხრივ მნიშვნელოვანი აღმოჩნდა:

  1. მისი პალეოგრაფიული ანალიზის საფუძველზე გ. წერეთელმა წამოაყემა ახლებური ჰოპოთეზა, რომ ქართული დამწერლობა წარმოიქმნა არამეული დამწერლობიდან.
  2.  წარწერის შინაარში უაღრესად მნიშვნელოვანია ქართლის სამეფოს სახელმწიფო წყობილების შესასწავლად.

წარწერაში აღნიშნულია, რომ:

სერაფიტა გარდაიცვალა 21 წლისა. ის ყოფილა ქართლის მეფის – ფარსმანის, პიტიახშის ზევახის ასული. მისი მეუღლე ყოფილა ქართლის მეფის ხსეფარნუგის მრავალ გამარჯვებათა მომპოვებელი ეზოსმოძღვარი იოდმანგანი. იოდმანგანის მამა კი (ე.ი სერაფიტას მამათილი), ყოფილა ფარსმან მეფის ეზოსმოძღვარი აგრიპა.

ბერძნული ტექსტის თარგმანი:

,,სერაფიტი, მცირე პიტიახშის, ზევახის ასული, პიტიახშ პუბლიკიოს აგრიპას ძის, იბერთა მეფის, ქსეფარნუგის მრავალი გამარჯვების მომპოვებელი ეზოსმოძრვარი, იოდმანგანის მეუღლე გარდაიცვალა ახალგაზრდა, 21 წლისა, რომელსაც ჰქონდა უბადლო სილამაზე.”

არამეული ტექსტის თარგმანი:

,,მე, სერაფიტი, ასული ზევახისა, მცირისა პიტიახშისა ფარსმან მეფისა, მეუღლე იოდმანგანისა – ძლევამოსილისა და მრავალი გამარჯვების მომპოვებელი ეზოსმოძღვრისა, ქსეფარნუგ მეფისა ძისა აგრიპა ეზოსმოძღვრისა ფარსმან მეფისა, ვაება ვაებისა. ის ვინც იყო… არადასრულებული და იმდენად კეთილი და მშვენიერი იყო, რომ არავინ იყო მსგავსი სილამაზით და გარდაიცვალა 21 წლისა.”

ამრიგად, წარწერაში დასახელებულია ორი მეფე: ფარსმანი და ხსეფარნუგი. ფარსმანი ეს არის წყაროებში ცნობილი ფარსმან II, რომელსაც ,,ქართლის ცხოვრებაში” ეწოდება ,,ფარსმან ქველი” და რომელიც მეფობდა II ს-ის პირველ ნახევარში. ამის მიხედვით წარწერა თარიღდება მეორე საუკუნით.

წარწერაში იხსენიება აგრეთვე ქართლის მეფის პიტიახში და მეფის ორი ეზოსმოძღვარი – აგრიპა და მისი ვაჟი იოდმანგანი. ამრიგად, უმაღლესი მოხელეობა სამემკვიდრეო ჩანს. შინაარსიდან ჩანს, რომ ეზოსმოძღვარი სარდალია ( შესაძლოა სამხედრო უწყების გამგებელი), რადგანაც მას მოუპოვებია მრავალი გამარჯვება.

,,არმაზის ბილინგვა” მოწმობს აგრეთვე, რომ ქართლის სამეფოში ამ დროს გავრცელებული ყოფილა არამეული და ბერძნული დამწერლობა და, შესაძლოა, ის ასრულებდა სახელმწიფო დამწერლობის როლს. ამას მხარს უჭერს ისიც, რომ მცხეთაშივე აღმოჩენილია მონოლინგვაც (ერთენოვანი არამეულწარწერიანი ქვის ფილა) და სხვა ძეგლები, არამეული და ბერძნული წარწერებით.

 

წყარო: www.ucnauri.com ; საქართველოს და მსოფლიოს ისტორია 11 კლ; საქართველოს ისტორიის წყაროები აბიტურიენტებისთვის; wikipedia.org .

 

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

 

სრულად ნახვა
ისტორიაკულტურასაქართველო

“თავისი ანდერძით სიკვდილი დათრგუნა და ბრწყინვალე შარავანდედი შეიმოსა” – დავით სარაჯიშვილის ანდერძი

2.21K views on

“თავისი ანდერძით სიკვდილი დათრგუნა და ბრწყინვალე შარავანდედი შეიმოსა” (ი. გოგებაშვილი)

დავით სარაჯიშვილმა სიკვდილამდე ერთი წლით ადრე, 1910 წლის 3 ივნისს, დონის როსტოვში ნოტარიუსთან შეადგინა ანდერძი.

ანდერძის თანახმად ქონება (სამი მილიონი მანეთი) შემედეგნაირად ნაწილდებოდა:

1. 500 ათასი მანეთი – წერა-კითხვის გამავრცელებელ საზოგადოებას.

2. 150 ათასი მანეთი – ქუთაისის თეატრის ასაშენებლად.

3. 200 ათასი მანეთი – ისტორიულ-ეთნოგრაფიულ საზოგადოებას.

4. 25 ათასი მანეთი – ქუთაისის დრამატულ საზოგადოებას.

5. 50 ათასი მანეთი – თბილისში პოლიტექნიკურ ან სხვა უმაღლესი სასწავლებლის დასაარსებლად.

6. 30 ათასი მანეთი – ვლადიკავკავის (ორჯონიკიძე) ღარიბ მოსწავლეთათვის, სწავლის ქირის გადასახდელად (განურჩევლად ეროვნებისა);

7. 25 ათასი მანეთი – საქართველოს საეთნოგრაფო საზოგადებას წიგნების გამოსაცემად.

8. 100 ათასი მანეთი – თბილისის ქართულ დრამატულ საზოგადოებას.

9. 10 ათასი მანეთი – სამიწათმოქმედო სახელოსნოს გამოსწორებულ ახალშენთა და თავშესაფართა საზოგადოებას.

10. 171 ათასი მანეთი – სარაჯიშვილის ფირმის მუშა-მოსამსახურეებისათვის;

11. 5 ათასი მანეთი – ქართული ფილარმონიის საზოგადოებისათვის;

12. 20 ათასი მანეთი – ქართული სიტყვაკაზმული მწერლობის საზოგადოებას – ქართული ახალი ორიგინალური ბელეტრისტული ნაწერებისათვის პრემიის დასანიშნად.

13. 50 ათასი მანეთი – ავლაბარში საპროფესიო სკოლის დასაარსებლად და შესანახად.

14. 10 ათასი მანეთი – მოსკოვის ქართულ საზოგადოებას.

15. 10 ათასი მანეთი – დიდუბის ტაძარს.

16. 5 ათასი მანეთი – რუსეთის მევენახეთა და მეღვინეთა საზოგადოების სადგურს ოდესაში.

17. 200 ათასი მანეთი – ქირურგიულ საავადმყოფოს ასაშენებლად თბილისში.

დავითი 1911 წელს მძიმე ავადმყოფობის შედეგად გარდაიცვალა. მისმა ანდერძმა კიდევ ერთხელ აღაფრთოვანა საზოგადოება. ანდერძის თანახმად, მრავალმილიონიანი ქონების უდიდესი ნაწილი ქართველი ერის განვითარებას უნდა მოხმარებოდა. .

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ისტორიასაქართველო

იბერიული დნმ – სამყაროს კოდი, ქართული ანბანი

1.53K views on

ევროპაში მოგზაურობისას, კერძოდ, საბერძნეთში, იტალიაში, ესპანეთში, საფრანგეთში და ბრიტანეთში ყურდღებას იპყრობს ისეთი დასახელებები და ტოპონიმები, რომლებიც მათი ენისათვის არაა დამახასიათებელი და, თუ ჩავეძიებით, ისტორიული წყაროებიდან გავიგებთ, რომ ისინი, ვისაც ამ ტერიტორიებზე კულტურა და ცივილიზაცია შეუტანია, ყოფილან იბერიული ტომები.ცხადია, ისეთ ადამიანს, რომელიც იბერიელად იწოდება(ქართველს) მეტის გაგების სურვილი უჩნდება და მეც დავიწყე ამ კულტურის სიღრმისეული შესწავლა, მრავალი წლის კვლევა-ძიების შემდეგ უამრავი საინტერესო და საკვირველი ფაქტი გამოვლინდა. იბერიულმა ტომებმა მსოფლიოს ხალხებს ასწავლეს არა მარტო აგრონომია, მელიორაცია, ცხოველების მოშინაურება, წერა-კითხვა, მუსიკა, ცეკვა, რიტუალები, ვარსკვლავთმრიცხველობა, გეომეტრია, დროის კალენდრული აღრიცხვა, არამედ მათ დაგვიტოვეს ცოდნა ადამიანის შექმნაზე, მის სულიერ არსზე და სამყაროს სტრუქტურაზე.მთელი ინფორმაცია ჩადებულია დნმ-ში, ეს გენეტიკური მეხსიერება მოათავსეს საკრალურ ნიშნებში და მათი ერთობლიობით შედგენილი ანბანი გადმოგვცეს ჩვენ.მართალია, ეს ყველაფერი გასაოცრად ჟღერს, მაგრამ ამის დასამტკიცებლად ისეთი მასალები მაქვს მოძიებული, რომლებსაც ვერ ვუგულვებელყოფთ და რომლებიც ადვილი საპოვნია ინტერნეტში, ამიტომ ამ ნაშრომში ტექსტთან ერთად მოვათავსე ვებ-მისამართები(ლინკები), მათი საშუალებით თქვენ შეგიძლიათ პირადად დარწმუნდეთ ამ ფაქტების სინამდვილეში.არჩეულია ოფიციალური წყაროები, როგორიცაა -ვიკიპედია, მეცნიერთა და არქეოლოგთა ნაშრომები, საინფორმაციო გამოშვებები, გუგლის რუქები და ა.შ. (არანაირი საეჭვო საიტები), ასე რომ, ეს გახლავთ ერთგვარი ინოვაცია, ინტერნეტ-წიგნი, ის საინტერესო იქნება, როგორც კითხვის, ისე ინტერნეტის მოყვარულთათვის.მასალები მაქსიმალურად მაქვს შეკუმშული, მოსაწყენი რომ არ იყოს მკითხველისთვის, არადა ისინი უამრავია და ძალიან საინტერესო იქნებოდა შემეცნებით-დოკუმენტური ფილმების სერიის გადაღება მათი გამოყენებით, ასევე უძველესი ისტორიის სახელმძღვანელოს შედგენა.დარწმუნებული ვარ, თქვენც იგივე დასკვნას გამოიტანთ და უამრავ საინტერესო ინფორმაციას დაამატებთ, რადგან ეს ცოდნა გაბნეულია მსოფლიოს თითქმის ყველა ქვეყანასა და ენაში, ასეთ შემთხვევაში სასურველია, გაგვიზიაროთ თქვენი ცოდნა და ერთიანი ძალებით აღვადგინოთ უძველესი იბერიული კულტურა.

 

კახაბერ ჭიღლაძე

 

შესავალი

 

ინფორმაცია იბერთა შესახებ მეტად მწირია;

 

https://en.wikipedia.org/wiki/Caucasian_Iberians https://en.wikipedia.org/wiki/Iberian_Peninsula

 

https://ka.wikipedia.org/wiki/იბერები_(საქართველო)

 

https://es.wikipedia.org/wiki/Hibernia

 

იბერები — აღმოსავლეთ და სამხრეთ საქართველოს ქართველი ტომების სახელწოდება ბიზანტიური წყაროების მიხედვით. ცხოვრობდნენ იბერიის ტერიტორიაზე. მთავარი როლი ითამაშეს ერთიანი ქართველი ხალხის ჩამოყალიბებაში.

 

პირენეს ნახევარკუნძული (ასევე იბერიის) მდებარეობს ევროპის უკიდურეს სამხრეთ-დასავლეთში. გარს აკრავსხმელთაშუა ზღვა, ატლანტის ოკეანე და ბისკაის ყურე; ჩრდილო-აღმოსავლეთით ესაზღვრება საფრანგეთი. ამჟამად ნახევარკუნძულზე მდებარეობს ქვეყნები: პორტუგალია, ანდორა, გიბრალტარი და ესპანეთი.

 

იბერები (ბერძნ. Ibēres, ლათ. Hiberi, Hiberes) — ესპანეთისუძველესი მოსახლეობა. თავდაპირველად ცხოვრობდნენ სამხრეთ და აღმოსავლეთ ესპანეთის ტერიტორიაზე. შემდეგ – (ძვ. წ. VII-III სს.) მთელ პირენეს ნახევარკუნძულზე. წარმოშობით ჩრდილოეთ აფრიკულ ტომებად მიიჩნევიან, ძველთაგანვე არსებობდა აზრი კავკასიის იბერებთა მათი ნათესაობის შესახებ (აპიანე ალექსანდრიელი, სტრაბონი), რაც ცნობილი იყო ქართველიმოღვაწეებისთვის ჯერ კიდევ შუა საუკუნეებში (გიორგი მთაწმიდელი).

 

(ვიკიპედია)

 

იბერიული დნმ– სამყაროს კოდი –

 

ქართული ანბანი

 

“დასაბამიდან იყო სიტყვა, და სიტყვა იყო ღმერთთან და ღმერთი იყო სიტყვა.“ (ბიბლია)

 

ადამი-ანი, რომელიც დომინირებს დედამიწაზე, სხვა პოპულაციებისგან განსხვავდება სულიერებით, რომლის გამოხატულებაცაა ლექსი, სიმღერა, ლოცვა…ზოგადად მეტყველება, რაც არ ახასიათებთ ამ პლანეტის დანარჩენ არსებებს, პირ-უტყვებს.უბრალოდ რაღაც ბგერების გამოცემა არ ნიშნავს მეტყველებას, ეს არის შესაბამისი სიტყვებისაგან ჩამოყალიბებული აზრი, რომელიც შეიცავს გარკვეულ ინფორმაციას.სიტყვა არის ინფორმაციის მატარებელი ენერგია, როგორც დნმ, მისი მატერიალიზაციაა სამყაროს მამოძრავებელი ძალა, სწორედ ამის საფუძველზე ჩამოყალიბდა თანამედროვე კაცობრიობა.მან რთული და გრძელი გზა გამოიარა.

 

World History (3000 BC – 2013 AD) https://www.youtube.com/watch?v=ewd4l2rD2_U

 

https://www.youtube.com/watch?v=pkV7XPh20ng

 

ეს არის მსოფლიო ცივილიზაციის ისტორია, განხილვა იმისა, თუ სად და რისთვის შეიქმნა ის, როგორ ცდილობდა “იბერიული” რასა სხვების გაცივილურებას, გაადამიანურებას და რარიგ უგუნურად ეპყრობოდნენ მას მავანნი.ამის ნათელი მაგალითია მითი პრომეთეზე (იაფეტოსის შვილი, იგივე ამირანი, თოთი), რომელმაც ცეცხლი, ანუ ცოდნა-განათლება მოუტანა ხალხს და ამისათვის არა-ღმერთმა, არამედ ინდოევროპულმა ღვთაება ზევსმა დასაჯა და კავკასიონის ქედზე მიაჯაჭვა, რადგან სემიტთა, ინდოევროპელთა და სხვა არაიბერიელთათვის მიუღებელი იყო საყოველთაო განათლება.ეს სიმბოლურად აღნიშნავს ინდოევროპელების მიერ იბერების შევიწროებას და კავკასიაში ლოკალიზებას.

 

https://en.wikipedia.org/wiki/Prometheus

 

https://ka.wikipedia.org/wiki/პრომეთე

 

ისინი ცდილობდნენ ყველაფერი გაესაიდუმლოებინათ და დაემალათ, აქედან გამომდინარე ჩნდებოდა ჩაკეტილი კასტები, კერპთაყვანისმცემლობა, უნდოდათ თვითონ ემართათ მსოფლიო, ქმნიდნენ იმპერიებს და თავს ღმერთებად აცხადებდნენ.მათ ვერ გაიგეს, რა იყო განღმრთობა, ღვთის ნაწილად ყოფნა, რისთვისაც ადამიანი იბადება, ამიტომაც ისჯებოდა კაცობრიობა. თვით ქრისტე-ღმერთი მოევლინა ქვეყანას ჩვენი ცოდვების გამოსასყიდად, განურჩევლად ყველასათვის სასუფევლის კარის გასაღებად და სულიერი ცოდნის გადმოსაცემად, მაგრამ სემიტებმა (იუდეველნი) და ინდოევროპელებმა (რომაელნი) ის დასაჯეს და ჯვარზე გააკრეს(ახალი აღთქმა). ისინი სისხლითა და ძალადობით ცდილობდნენ გავლენის მოპოვებას, არადა, მათ ცივილიზაციის ყველა ატრიბუტი და ცოდნა უანგაროდ მიიღეს იბერიელებისგან.

 

https://en.wikipedia.org/wiki/Iberians

 

მართალია, მსოფლიო დიდი ხანია ეძებს სათავეს და მრავალმა ფაქტმა კვლევები კავკასიასთან მიიყვანა, მაგრამ მხოლოდ პირველი- ევრაზიელების ნეშთები, უძველესი ყურძნის წიპწა, თაფლი, ოქროსა და სხვა მეტალების საბადოები, სამარხები, ნაგებობები და სხვა არქეოლოგიური მასალები არაა საკმარისი, ეს მხოლოდ მატერიალური კულტურის ნიმუშებია და მიუთითებს თუ სად და როდის გაჩნდა ცივილიზაციის საწყისი, ჩვენი უმთავრესი ამოცანაა, გავიგოთ, რისთვის?ამისათვის საჭიროა იმ პირველი ენის სიღრმეებს ჩავწვდეთ, რომელზეც მეტყველებდა ედემის ხალხი.სიტყვა არის ინფორმაციაჩადებული ენერგია, ჩვენ ის უნდა ამოვიცნოთ და გავშიფროთ, ამგვარად მასში ვიპოვით ყველა დაფარულ საიდუმლოს და აზრს ჩვენი არსებობისა. (იოანე ზოსიმე-ქებაი და დიდებაი ქართულისა ენისაი) ზეზვა და მზია CNN-ზე – YouTubehttps://www.youtube.com/watch?v=J4GCM52vdFs უძველესი წიპწა http://vinoge.com/mevenaxeoba/Rvinis-klubSi-vazis-uZveles-naSTebze-isaubres მსოფლიოში უძველესი ქართული თაფლი https://www.youtube.com/watch?v=yTlLO-l16v4

 

რადგან ცივილიზაციის საწყისებს კავკასიასთან მივყავართ, ლოგიკურია ედემური ენის ძირიც აქ მოვიძიოთ.

 

https://en.wikipedia.org/wiki/Kartvelian_languages

 

https://ka.wikipedia.org/wiki/კავკასიური_ენები

 

http://www.for.ge/view.php?for_id=42407&cat=9

 

კავკასიურ-იბერიულ, იგივე ხეთურ-ქალდეურ ხალხთაგან, მხოლოდ ქართულ ენას გააჩნია თვითმყოფადი ანბანი, ამიტომ ამ ენაში და ანბანში უნდა ვეძიოთ ჭეშმარიტება.ენა-იბერიულ-კავკასიური, ანბანი ქართული. ის, რომ ქართული ანბანი უნაკლოა და ღვთიური ნიშნებითაა შედგენილი, უდაოა, ამის დამადასტურებელი უამრავი ფაქტი გაგვაჩნია, ასევე ეს ანბანი არის მთვარის, მზის და ვარსკვლავური კალენდარი, მეტიც ის გენეტიკური კოდის, დნმ-ის ფორმულაა!

 

წიგნი სრულად იხილეთ ეროვნული ბიბლიოთეკის ვებგვერდზე

 

http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/152524/1/Iberiuli_DNM_Samyaros_Kodi_Qartuli_Anbani.pdf

 

image

 

დასკვნა

 

აქ შეკრებილია უამრავი მასალა, რომელიც ადასტურებს იბერიული ტომებისა და მათი კულტურის გავრცელებას მთელს მსოფლიოში, დღევანდელი ცივილიზაცია დგას იბერიულ საძირკველზე და განაგრძობს განვითარებას, ამის კატალიზატორია კავკასია, აქედანაა გავრცელებული თეთრკანიან და ცივილურ ადამიანთა რასა, ამიტომ მთელი მსოფლიო ვალშია კავკასიასთან, აუცილებელია ამ ტერიტორიის გაფრთხილება და გამოკვლევა, ამისათვის საჭიროა ეს რეგიონი გამოცხადდეს მსოფლიოს ნეიტრალურ ზონად. ვიცით, სად და როდის ჩაეყარა საფუძველი ჩვენს ცივილიზაციას, მაგრამ აუცილებელია, გავიგოთ, რისთვის, ამიტომ კავკასიაში უნდა ჩატარდეს გამოკვლევები ყველა მიმართულებით, განსაკუთრებული ინფორმაცია შეგვიძლია მივიღოთ ანბანისა და ენის საშუალებით, საჭიროა გაირკვეს ადამიანის არსებობის მიზანი, დაისახოს განვითარების ახალი გზები, კაცობრიობამ უნდა აღიდგინოს თავისი ჭეშმარიტი ფუნქცია და ჰარმონიულად შეერწყას მთელს სამყაროს, ანუ ღმერთს, რამეთუ კაცობრიობა ღმერთის გარეშე და ღმერთი კაცობრიობის გარეშე არაფერია!

 

ავტორი : კახაბერ ჭიღლაძე

 

სრულად ნახვა
ეს საინტერესოაისტორიაკულტურამსოფლიოსაქართველო

ნიკოლოზ ბაგრატიონი – „ვეფხისტყაოსნის“ სულისკვეთებით სავსე ქართველი რაინდი აფრიკაში

2.56K views on

კაცობრიობის ისტორიის მსვლელობისას დროდადრო გამოჩნდებიან ხოლმე ისეთი ადამიანები, რომლებიც თავიანთი უანგარო და მაღალზნეობრივი ცხოვრებით გმირობის საოცარ მაგალითს გვიჩვენებენ. ერთ-ერთი მათგანი იყო ნიკოლოზ ბაგრატიონი – ნიკო ბური, რომლის რაინდული ცხოვრება იყო ცოცხალი მაგალითი „ვეფხისტყაოსნის“ გმირების სულიერების რეალურ ცხოვრებაში განხორციელებისა. ნიკოლოზ ბაგრატიონი შუა საუკუნეების სარაინდო რომანების გმირს უფრო გავდა, ვიდრე XIX-XX  საუკუნეების მიჯნაზე მცხოვრებ ადამიანს. მან გადაწყვიტა სრულიად უანგაროდ დახმარებოდა მისი სამშობლოს მსგავსად გაჭირვებაში მყოფ, ბურების აფრიკულ სახელმწიფოს და უშუალო მონაწილეობა მიეღო საბრძოლო ოპერაციებში.

     ნიკოლოზი ბაგრატიონ-მუხრანბატონთა შტოს განეკუთვნებოდა, მათ მამულები ჰქონდათ მუხრანის ველის ტერიტორიაზე, რომლის ცენტრიც სოფელი მუხრანი გახლდათ. ნიკოლოზი პირდაპირი შთამომავალი იყო არჩილ მეფისა. ნიკო1868 წელს დაიბადა, მის ოჯახთან დაახლოებულ ილია ჭავჭავაძეს მგზნებარე სიტყვა წარმოუთქვამს და გიორგი ბაგრატიონისთვის ურჩევია, შვილები ქართულ წესზე აღეზარდა და სამშობლოს სიყვარული ჩაენერგა მათთვის.  ნიკოს მამა, გიორგი ბაგრატიონ-მუხრანელი სამხედრო პირი  გახლდათ, რომელსაც დიდ პატივს სცემდნენ. ცნობილი ფაქტია, რომ რუსეთ-თურქეთის ომის დროს ალექსანდროპოლში თურქთა არმია, რომელსაც ზიულ ფაშა მეთაურობდა რუსეთის არმიამ ალყაში მოაქცია. ზიულ ფაშამ რუსეთის არმიის მეთაურ ოგლობოჟიოს მოღალატე უწოდა და იარაღი არა მას, არამედ  მის ადიუტანტ გიორგი ბაგრატიონ-მუხრან ბატონს ჩააბარა, რომელიც შემდგომ ნიკო ბაგრატიონმა საქართველოს მუზეუმს ჩააბარა.   გიორგი ბაგრატიონს და მის მეუღლეს ეკატერინე მესიშვილს 15 ვაჟიშვილი და ერთადერთი ქალიშვილი თამარი ჰყავდათ.

პატარა ნიკოლოზი მუხრანში, ბაგრატიონ მუხრანელთა რეზიდენციაში იზრდებოდა. როგორც თავის წიგნში აღნიშნავს, მისი ბავშვობის ოცნება ყოფილა ფეხით მოევლო და საკუთარი თვალით ენახა მთელი ქვეყნიერება. ნიკოს ბავშვური და კეთილი სულის სწორად განვითარებაში დიდი წვლილი მიუძღვის მის გამზრდელ თინათინს. იგი უამბობდა მას მშვენიერ ზღაპრებს, თქმულებებს, „ვეფხისტყაოსნის“ სიუჟეტებს. პატარა ნიკოს სულში ღრმად გაიდგა ფესვი სიკეთისკენ სწრაფვამ და ბოროტების წინააღმდეგ ბრძოლის სურვილმა.

“გული იმ უცნობი მხარეებისკენ მიილტვოდა, რომლებსაც გამდელი ამიწერდა. ყოველი ზღაპრის მოსმენის შემდგომ, სიტყვას ვაძლევდი ჩემს თავს, რომ ოდესმე უთუოდ წავიდოდი იმ საარაკო ქვეყნებში, თან საყვარელ ტარიელად გახდომას ვნატრობდი.” 

   ბავშვობის ტკბილი ოცნებები მკაცრმა მამაკაცურმა აღზრდამ შეცვალა. ნიკოლოზ ბაგრატიონი პატარა ასაკიდანვე შეაჩვიეს ცხენზე ჯდომას,  იარაღის ხმარებას, სიძნელეების გადატანას.

   ნიკოლოზ ბაგრატიონის ოჯახს დიდი განსაცდელი დაატყდა თავს, როდესაც ფინანსური მაქინაციების წყალობით ებრაელმა ხასკინმა 600 000-იანი ვალი აჰკიდა ნიკოს ოჯახს. ეს ვალი მძიმე ტვირთად იქცა ოჯახისთვის. ნიკოს მამა იძულებული გახდა, წასულიყო და რუსეთის იმპერატორისთვის ვალის პატიება ეთხოვა. საბედნიეროდ იმპერატორმა ნიკოს ოჯახს ვალი აპატია.

   გიორგი ბაგრატიონმა გადაწყვიტა კარგი განათლება მიეცა შვილებისთვის. ნიკო და ლევანი თბილისში გაგზავნეს. მოხუცი ფრანგი ქალი ბერლემონი 3 წელიწადი ასწავლიდა ძმებს ფრანგულ ენას. უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ ნიკოს განათლებაში დიდი წვლილი მიუძღვის ცნობილ ქართველ ისტორიკოსს პლატონ იოსელიანს, იგი ნიკოს მამიდის ქმარი გახლდათ. პლატონმა ღრმად შეასწავლა ნიკოლოზ ბაგრატიონს საქართველოს ისტორია,  კულტურა, არქეოლოგია.უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ ფრანგულის გარდა ნიკომ ბრწყინვალედ შეისწავლა რუსული და ინგლისური ენა.

  გარკვეული პერიოდის შემდგომ ნიკო და მისი ძმა რუსულ გიმნაზიაში იწყებენ სწავლას. გიმნაზიაში სწავლის პერიოდშიც ნიკოს სული პატრიოტულ ნიადაგზე განაგრძობდა ზრდას, იგი ოცნებობდა საქართველოს უკეთეს მომავალზე და თავისუფლებაზე.

   1884 წელს გარდაიცვალა ნიკოს მამა, გიორგი ბაგრატიონი-მუხრანელი. ნიკოს უფროსი ძმა, ლევანი თბილისში დაბრუნდა სწავლის გასაგრძელებლად, ოჯახის ტვირთი კი ნიკოს დააწვა. ნიკომ პატარა არყის სახდელი გახსნა და ამით ეხმარებოდა ოჯახს. ბავშვობაში სუსტი ნიკო ახლა ნამდვილი გოლიათი იყო, 2 მეტრი და 10 სანტიმეტრი სიმაღლის. ბრწყინვალე მსროლელი, მოჯირითე, საარაკო ძალის პატრონი, ბრძენი ხასიათის მქონე. გიმნაზიის დამთავრების შემდგომ ლევანი დაბრუნდა მუხრანში და გადაწყვიტა, როგორც უფროსმა ძმამ, თავის თავზე აეღო მეურნეობის გაძღოლა. თუმცა ლევანი კარგი მეურნე არ აღმოჩნდა, გულნატკენმა ნიკომ გადაწყვიტა დაეტოვებინა სახლი და სხვაგან ეძებნა ბედი. თავდაპირველად ნიკომ კავშირი გააბა მატყლის შემსყიდველი ინგლისური კომპანიის წარმომადგენელთან. თუმცა ეს სავაჭრო წარმომადგენელი საზღვაო კატასტროფაში დაიღუპა და ნიკომ იძულებული გახდა სხვა სამუშაო ეძებნა. ამის შემდგომ ნიკო ყარსის რკინიგზის სამუშაოებზე მუშაობდა 2 წელი.

   1896 წელს ნიკო შეიყვანეს ქართველ დეპუტატთა რიცხვში, რომლებიც ნიკოლოზ II-ის მეფედ კურთხევას უნდა დასწრებოდნენ. ნიკო მეფედ კურთხევის შემდგომაც დარჩა მოსკოვში, სადაც მან გაიცნო ნადირობის დიდი ტრფიალი ნიკოლოზ ორბელიანი. მან შესთავაზა ნიკოს წასულიყვნენ აფრიკაში ლომებზე სანადიროდ.

“აი აქ ხელახლა წარმომიდგა თვალწინ ტარიელი, მთელი თავისი ვაჟკაცობით და გამბედაობით. სუსტსა და უძლურს ბავშვობაში, ახლა ისეთი ძალა მქონდა, რომ ვერცხლის აბაზიანს სულ იოლად გავტეხდი შუაზე.”

ნიკოლოზ ბაგრატიონმა სიხარულით მიიღო ეს წინადადება.

    ნიკოლოზი სამშობლოში დაბრუნდა და ოჯახის საქმეებს მიჰყო ხელი და თან სულმოუთქმელად ელოდა ორბელიანის წერილს.  თითქმის 2 წლის შემდგომ ნიკოლოზ ორბელიანის წერილიც მოვიდა. 1899 წელს ნიკოლოზ ბაგრატიონი პეტერბურგში გაემგზავრა მეგობართან შესახვედრად.

“ლომებზე ნადირობა ჩემთვის იყო მხოლოდ საბაბი -გავმგზავრებულიყავი შორ ქვეყნებში, მენახა უცხო ხალხები, გავცნობოდი მათ ზნე ჩვეულებას, კულტურას, დავმტკბარიყავი უცხო ბუნების სილამაზით. თუმცა მჯეროდა, რომ  საქართველოს მსგავსი ქვეყანა არსად იყო.”

   მეგობრები პარიზში გაემგზავრნენ, აქ მათ უნდა შეერთებოდათ ლომებზე ნადირობის სხვა მსურველნი. თუმცა ნიკოლოზ ორბელიანი დიდად მოიხიბლა პარიზით და აღარ ჰქონდა სურვილი აფრიკაში ლომებზე სანადიროდ წასვლისა. ნიკომ გადაწყვიტა მარტო გამგზავრებულიყო აფრიკაში. სექტემბრის ბოლოს რიცხვებში მარსელის ნავსადგურიდან გავიდა გემი, რომელზეც ნიკო ბაგრატიონი იმყოფებოდა. გემზე ყოფნისას მას ე.წ „ზღვის ავადმყოფობა“ დაემართა და მძიმედ გადაიტანა მგზავრობა. როგორც იქნა ჩააღწიეს ალექსანდრიაში, სადაც ნიკო მეტად დაინტერესდა ანტიკური კულტურით. ალექსანდრიაში ნიკომ შეიტყო ბურების რესპუბლიკის შესახებ, რომელიც სამხრეთ აფრიკაში მდებარეობდა და რომლის დაპყრობასაც ინგლისის იმპერია აპირებდა.

“მთელი ჩემი არსება მოიცვა ბურებისადმი თანაგრძნობამ და უყოყმანოდ გულში ღრმად ამოვიჭერი დავხმარებოდი თავისუფლების მოყვარულ პატარა ხალხს, რომელსაც ინგლისი მოსპობას უპირებდა.”

 “ბურების მდგომარეობა როგორღაც მაგონებდა  ჩემს  სამშობლოს  და მწამდა თუ შევებრძოლებოდი ბურების მტერს, ეს იმასაც ნიშნავდა, რომ მე ამით სამაგიეროს გადავუხდიდი ჩემი ქვეყნის მტრებსაც.”

   ბურების  რესპუბლიკის პრეზიდენტი გახლდათ 75 წლის მხნე მოხუცი პაულუს კრიეგერი. ნიკოლოზ ბაგრატიონმა გადაწყვიტა სასწრაფოდ დაეტოვებინა სასტუმრო და ბურებს დამხარებოდა თავისუფლებისთვის ბრძოლაში.

   ნიკილოზ ბაგრატიონმა გემით ჩააღწია დელაგოას  ნავსადგურში, რომელიც სამხრეთ აფრიკის ნაპირზე მდებარეობს, აქედან კი გაემგზავრა ტრანსვაალიის რესპუბლიკის დედაქალაქ პრეტორიაში, პრეზიდენტ კრიუგერის სანახავად, თუმცა პრეზიდენტი იქ არ დახვდა. ბაგრატიონი იმედოვნებდა, რომ პრეზიდენტს იოჰანესბურგში ნახავდა, თუმცა აქაც გაუცრუვდა იმედი. ნიკოლოზ ბაგრატიონი  თავის წიგნში „ბურებთან“ საუბრობს ბურების რესპუბლიკის ისტორიაზეც. თავდაპირველად ამ ტერიტორიაზე კოლონია დაარსეს ჰოლანდიელებმა, თუმცა მათ მალე შეუერთდნენ ფრანგები, რომელთა დიდი ნაწილი ხელისუფლებისგან დევნილი ჰუგენოტები იყვნენ. მათ დაიწყეს მიწის დამუშავება, მესაქონლეობა, სირაქლემების მოშენება, ასევე აღმოჩნდა არაერთი ოქროს თუ ალმასის საბადო.

  “ბურები ზოგჯერ უცნაურებიც არიან, ისინი ომობენ თავიანთი განწყობილებისა და შეხედულებებისამებრ, რასაც ხშირად მოჰყოლია კატასტროფა. მათი დისციპლინა, უმთავრესად რელიგიაა, რამაც აგრეთვე რესპუბლიკის სახელმწიფოებრივ ორგანიზაციას, უდავოდ თავისი დაღი დაასვა.”

    ინგლისელებმა დააარსეს კოლონია ნატალიში, ბურები იძულებულნი გახდნენ მიეყიდათ ეს ნაწილი ინგლისელებისთვის. ამის მიუხედავად ინგლისელები კვლავ ავიწროებდნენ ბურებს, ამიტომ ბურების ერთი ნაწილი მდინარე ვაალის გაღმა გადავიდა და ტრანსვაალის ბურების რესპუბლიკა დააარსა. ასევე ბურების მეორე ნაწილმა დაარსა რესპუბლიკა ორანჟი.

    ნიკოლოზ ბაგრატიონმა გადაწყვიტა დაეთვალიერებინა მიდამოები, გზად შავკანიანი გამყოლი იახლა. გზად მათ გადაეყარათ უზარმაზარი, მძინარე მახრჩობელა გველი,  რამაც  გვარიანად შეაშინათ და იძულებულები გახდნენ ფერმისთვის შეეფარებინათ თავი. როგორც გაირკვა, ფერმას ერთი საშიში მძვინვარე ვეფხვი შესჩვეოდა, რომელიც ანადგურებდა  ჯოგს. ნიკოლოზმა სიმამაცე გამოიჩინა და მრისხანე ცხოველი ორი გასროლით განგმირა. ნიკოლოზმა გადაწყვიტა შეხვედროდა პრეზიდენტ კრიუგერს. პრეზიდენტის მეუღლემ სამამ,  შეხვედრა ორშაბათს 11 საათზე დაუნიშნა.  დათქმულ დროს ნიკოლოზ ბაგრატიონი ეწვია პრეზიდენტის რეზიდენციას,  რომელიც წარმოადგენდა სადა სააგარაკო სახლს, რომელსაც ორი მწოლიარე ლომის ქანდაკება ამშვენებდა.  ბაგრატიონს სალუტით შეეგებნენ. პრეზიდენტ კრიუგერის და ნიკოს შეხვედრა მეტად გულთბილი აღმოჩნდა. ბაგრატიონს პრეზიდენტმა გააცნო სამი სამხედრო პირი:  ფრანგი გენერალი-ჟუბერი, გენერალი კრონიე, რომელიც არტილერიას ხელმძღვანელობდა და გენერალი დელარეი, რომელიც ნიკო ბაგრატიონივით გოლიათური აღნაგობისა გახლდათ. გადაწყდა, რომ ნიკო დელარეის დივიზიაში იმსახურებდა. მეორე დღეს ბაგრატიონი კვლავ ეწვია პრეზიდენტს და მასთან და მის მეუღლესთან ერთად სურათი გადაიღო. გენერალმა დელარეიმ ნიკო შტაბში დიაბარა დილის ხუთ საათზე,  ნიკოს შტაბში მისვლის შემდგომ ისინი გაემართნენ საბრძოლო ბანაკისკენ.

   “ყველაფერი მოეცვა კუპრივით ბნელ ღამეს. ჩქამიც არ ისმოდა, არც გუშაგები ჩანდნენ. ეს როგორი სამხედრო ბანაკია? უცებ სასწაული მოხდა – გაისმა სტვენისმაგვარი რაღაც და ყოველი ხე ბურად იქცა. როგორც კი პირველმა გუშაგმა შეიცნო დელარეი, მყისვე მისი მოსვლა გაიგო მთელმა ბანაკმაც. აქა-იქ  ციცინათელების მსგავსად აციალდნენ პატარა ფანრები.”

   ბურებმა თავაზიანად მიიღეს ნიკო, მტრის ჭარბი ძალების გამო ისინი ერიდებოდნენ გადამწყვეტ ბრძოლას და პარტიზანულ თავდასხმებს ანხორციელებდნენ მტერზე. ბურების ჯარის უდიდესი ნაკლი გახლდათ უდისციპლინობა. ზოგი მათგანი ტოვებდა ბანაკს რამდენიმე დღით და შემდეგ კვლავ ბრუდნებოდა. ნიკოლოზ ბაგრატიონი აღნიშნავს ბურების გენერლების მაღალ პროფესიონალიზმს, განსაკუთრებით გენერალ ლუი ბოტას და გენერალ დე-ვეტას.

   “დე-ვეტას ტაქტიკა იყო შესანიშნავი. იგი მოძრაობდა ინგლისის ჯარის პარალელურად, რის დროსაც მოულოდნელად ესხმოდა მათ თავს. იტყუებდა ისეთ ადგილებში, საიდანაც გამოსვლა მტერს  ძვირად უჯდებოდა.”

    ნიკოლოზ ბაგრატიონმა გადაწყვიტა მოხალისეთა პოლკს შეერთებოდა, რომელსაც ვილბუა-დე-მორეია მეთაურობდა და რომელმაც მარი ბროსეს  ნაშრომებით ბევრი რამ იცოდა საქართველოზე. სხვათა შორის ნიკოს აღნიშნული აქვს, რომ სამხედრო ბანაკში ყოფნისას იგი გადააწყდა „მორნინგ პოსტის“ ახალგაზრდა კორესპოდენტ უინსტონ ჩერჩილს, რომელიც ტყვედ ჩავარდნოდა ბურებს და რომელმაც ადვილად მოახერხა ტყვეობიდან გაქცევა ბურების არამკაცრი მეთვალყურეობის გამო.

პოლკოვნიკმა ვილბუამ შეიტყო, რომ მტერი აპირებდა დელარეის დივიზიისთვის ალყის შემორტყმას და განადგურებას, რომლის შემადგენლობაშიც შედიოდა თავად ვილბუას პოლკი და ნიკო ბაგრატიონი. დაზვერვამ, რომელშიც ნიკო ბაგრატიონიც მონაწილეობდა, ეს ინფორმაცია დაადასტურა. ბურებმა დაასწრეს მტრებს და დილაადრიან მიიტანეს იერიში ინგლისელებზე, ინგლისელები დააბნია მოულოდნელმა იერიშმა, მაგრამ მალე მოეგნენ გონს და პირველი დღის ბრძოლა ფაქტობრივად უშედეგოდ დასრულდა. მეორე დილას ინგლისელების არმიამ, რომელსაც კიტჩენერი მეთაურობდა არტილერიით მიიტანა იერიში ბურებზე. არც ერთი მხარე არ აპირებდა ჯერ გადამწყვეტ იერიშს. კიტჩენერეი დამხმარე ძალებს ელოდა რკინიგზით, ხოლო გენერალი კრონიე კი ელოდა, რომ მტერი გადმოვიდოდა შეტევაზე და ადვილად გაანადგურებდა მათ. მოხალისეთა პოლკს, რომელშიც ნიკო ბაგრატიონიც იყო, ნაბრძანები ჰქონდათ არ გასცილებოდნენ სანგრებს  და განსაკუთრებული შემთხვევისთვის ინახავდნენ მათ.

  ინგლისელების არმიას ალყაში მოქცევის საფრთხე ემუქრებოდა, ამიტომ რამდენიმე დღის შემდგომ მათ იერიში მიიტანეს ბურებზე, მათ მოიგერიეს ეს იერიში, რომელშიც ნიკო ბაგრატიონის პოლკიც იღებდა მონაწილეობას. საღამოს ინგლისელების დამხმარე არტილერია გამოჩნდა, მაგრამ ბრწყინვალე არტილერისტმა კრონიემ ისეთი ცეცხლი გაუხსნა, რომ მათ

არტილერიის განლაგებაც კი ვერ შეძლეს და უკან დაიხიეს.

  ნიკოლოზ ბაგრატიონის პოლკი ბრძოლებს ქალაქ ლედისმიტის მიდამოებში განაგრძობდა, რომელსაც ინგლისელი გენერალი უაიტი იცავდა. ამ ბრძოლებიდან მალევე გარდაიცვალა გენერალი ჟუბერი, რაც დიდი დანაკლისი იყო ბურებისთვის. ომი გრძელდებოდა. ინგლისის არმიამ ვერ მოახერხა სწრაფი განადგურება ბურებისა, საკუთარი სამშობლოსთვის ბურები თავდადებით იბრძოდნენ. პარტიზანული თავდასხმებით ბურები მტერს დიდ ზიანს აყენებდნენ. გენერალ კრონიეს 7-8 ათასიანი ჯარი კიმბერლეის გარშემო იყო განლაგებული. გენერალმა დელარეიმ კი ბრწყინვალედ დაამარცხა ლორდი მეტუენის არმია, ხოლო ტყვედ ჩავარდნილი მეტუენი კი გაანთავისუფლა. უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ ბურები კაცთმოყვარეობის გამო ათავისუფლებდნენ ტყვედ ჩავარდნილ მტრის ჯარისკაცებს. ომის გაწელვის გამო ინგლისელებმა დაიწყეს ფიქრი ზავზე, მაგრამ ინგლისმა ბურების მიერ წაყენებული არც-ერთი პუნქტი არ დააკმაყოფილა და ბურებს თავისუფლება არ მიანიჭა, ბურებმა დაიწყეს ფიქრი ფართოუფლებიან ავტონომიაზე ინგლისის მფარველობის ქვეშ. მოლაპარაკება გაჭიანურდა და გენერალმა კიტჩენერმა გააძლიერა იერიშები ბურების წინააღმდეგ. ქალაქ ბოსჰოფთან დაიღუპა პოლკოვნიკი ვილბუა და იმ პოლკის თითქმის ნახევარი, რომელშიც ნიკო ბაგრატიონი იყო გაწევრიანებული. ბურების არმია და გენერალი კრონიე მიმწყვდეულები აღმოჩნდნენ ბოსჰოფთან, კრონიე იძულებული გახდა მტერს დანებებოდა. ტყვედ ჩავარდა ნიკოლოზ ბაგრატიონიც. მას ინგლისელებმა დახვრეტა მიუსაჯეს. ნიკო ფაქტიურად შეგუებული იყო იმ აზრს, რომ მალე გამოასალმებდნენ სიცოცხლეს, იხსენებდა სამშობლოს, ნათესავებს, მეგობრებს.

  „დედის მოგონებამ რაღაცნაირად გული შემიქანა. გულის ჯიბიდან ამოვიღე მშობლის სურათი, რომელსაც მუდამ თან ვატარებდი და მთვარის შუქზე დავცქეროდი, მისი სახით კვლავ თვალწინ წარმომიდგა შორს დარჩენილი ჩემი საყვარელი სამშობლო“

   ნიკო დასახვრეტად გამზადებულთა რიგში აღმოჩნდა.

„ვიდექი უძრავად, ხელში კვლავ დედის სურათი მეჭირა – სიკვდილის წინ მინდოდა კიდევ ერთხელ დამეხედა მისთვის.”

  ოფიცერმა შეამჩნია ნიკოს დედის უცნაური ჩაცმულობა და შეეკითხა ნიკოს თუ ვინ იყო იგი, როდესაც ნიკოს წარმომავლობა გაიგო, ნიკო გამოაყვანინა სიკვდილმისჯილთა რიგიდან და ჩააგდებინა სატუსაღო ხაროში. ნიკოლოზ ბაგრატიონი დაბარებული აღმოჩნდა გენერალ კიტჩენერის მიერ. შეხვედრისას კიტჩენერი თავაზიანად მიესალმა და ჰკითხა, თუ რატომ იბრძოდა ინგლისის წინააღმდეგ. ნიკოლოზ ბაგრატიონის პასუხი ასეთი გახლდათ:

“ყველა ხალხს უნდა შეეძლოს თავისუფლად იცხოვროს ამ ქვეყანაზე, ამისთვის ხალხი არ უნდა ისჯებოდეს“

კიტჩენერმა ნიკოს წმინდა ელენეს კუნძულზე გადასახლება მიუსაჯა.

  წმინდა ელენეს კუნძულზე ნიკო კიდევ უფრო  მეტად დაუახლოვდა ფრანგ გრაფ ბრედს, რომელიც აფრიკაში გაიცნო. ნიკოს მეტად მძიმე პირობებში უხდებოდა ცხოვრება. მას დამხარება გაუწია  ბრედმა, ამ თანხით მან სუფთა ტანისამოსი შეიძინა. ნიკო სხვადასხვა გზებს ეძებდა სახსრების მოსაძიებლად. მან გადაწყვიტა  დოღის მოწყობა  და არებული სახსრებით ტყვეების დახმარება.

   დოღი დილის 12 საათზე იყო დანიშნული, უამრავი ადამიანი დაეინტერესებინა დოღს და გულისფანცქალით ელოდნენ სანახაობას. სხვადასხვა მუსიკალური ნომრების შემდგომ დაიწყო დოღი, რომელშიც მონაწილეობდნენ ინგლისელთა ცხენოსანი ჯარის ნაწილების, თუმცა გამარჯვება ტყვე ბურებს დარჩათ. ნიკოს გამოსვლის დროც დადგა, ოთხმა ზანგმა ორი მეტად ღონიერი ცხენი გამოიყვანა, მეჯინიბეებმა ცხენების გრძელი თასმების ყულფები ჩამოაცვეს ნიკოს მკლავებზე, ნიკომ მყისვე კისერზე მოგდებულ მთავარ ღვედს ჩაავლო ხელი.

„გაუშვით ხელი – ვიყვირე მე  და მეჯინიბეები რომელთაც ცხენები აქეთ-იქით აღვირით ეჭირათ განზე გახტნენ. ცხენებმა წამსვე გაიწიეს, მაგრამ ადგილზევე გაქვავდნენ. მაშინ მეჯინიბეებმა ცხენებს შოლტები გადაჰკრეს. ახლა ცხენებმა მოინდომეს ერთბაშად თავის დაღწევა, მაგრამ როცა ადგილიდან ოდნავაც ვერ დამძრეს, ყალზე აიმართნენ. ვატყობდი ძარღვები დაწყდომაზე მქონდა, მაგრამ მაინც ვიდექი, როგორც მიწაში ღრმად ფესვებგამდგარი მუხა, ცხენები თითქოს ჩემს ორ ტოტზე გამობმული იყვნენ.“

 ნიკოს ამ ნომერმა დამსწრე საზოგადოების უდიდესი აღტაცება დაიმსახურა.

   ბურების რესპუბლიკას აღსასრულის დღე ედგა, მარცხს განიცდიდნენ ბურების არმიები. რასაც ნიკო მეტად განიცდიდა. სრულიად მოულოდნელად ნიკოს მიეცა წინადადება, რომ იგი მოიპოვებდა თავისუფლებას თუ იგი აღარ დაბრუნდებოდა აფრიკაში. ნიკო დათანხმდა. მეგობარ ბრედასთან ერთად 1901 წლის 10 ნოემბერს  დატოვა წმინდა ელენეს კუნძული და ინგლისისკენ გაემართა. ლონდონიდან მეგობრები პარიზში გაემგზავრნენ. ბრედას მშობლები ძალიან გაახარა შვილის დაბრუნებამ, მათ ნიკოც გულთბილად მიიღეს. პარიზიდან ნიკო მიემგზავრება პეტერბურგში, საიდანაც იგი საქართველოსკენ წამოვიდა.

   სამშობლოში დაბრუნებულმა  ნიკომ თავადის ასულ ანა ბუჭყიაშვილზე იქორწინა,რომელთანაც 6 შვილი შეეძინა. საქართველოს თავზე ჩამოწოლილმა შავმა ბოლშევიკურმა ღრუბელმა ნიკოს ოჯახსაც გადაუარა  და მისი არაერთი ნათესავი იმსხვერპლა, თვითონ ნიკო აქტიურად გამოდიოდა ბოლშევიკების წინააღმდეგ და რაღაც სასწაულით გადაურჩა სიკვდილს. ნიკოს ბოლშევიკებმა სახლ-კარი და ადგილ-მამულები ჩამოართვეს.ზოგიერთი ცნობით, გაღარიბებული ნიკო ბაგრატიონი თბილისის ბაზარში სიგარეტების გაყიდვით ირჩენდა თავს.

ასეთი  გახლდათ თავგადასავალი კიდევ ერთი  ქართველი რაინდისა,რომელმაც საკუთარი სიცოცხლე გადასდო იმისათვის, რათა დახმარებოდა გაჭირვებაში მყოფ ბურების პატარა რესპუბლიკას და რომლის გმირობა სამაგალითოა თითოეული  ქართველისათვის და მსოფლიოს ნებისმიერი კუთხის მკვიდრთათვის.

სრულად ნახვა
1 … 3 4 5 6 7 … 32
Page 5 of 32