მედიცინა

ახა­ლი კვლე­ვით, მეც­ნი­ე­რე­ბი ამ­ტკი­ცე­ბენ, რომ ღო­რის სის­ხლში ნა­პოვ­ნი ნა­ერ­თე­ბის­გან შე­მუ­შა­ვე­ბულ ახალ თე­რა­პი­ულ სა­შუ­ა­ლე­ბას E5 -ს შე­უძ­ლია ორ­გა­ნიზ­მის გა­ა­ხალ­გაზ­რდა­ვე­ბა.

და­ბე­რე­ბის სა­წი­ნა­აღ­მდე­გო E5 გა­მოს­ცა­დეს ასა­კო­ვან ვირ­თხებ­ზე, სწო­რედ ამ ცდე­ბის სა­ფუძ­ველ­ზე მომ­ზა­დე­ბუ­ლი კვლე­ვის ან­გა­რიშ­ში, რო­მე­ლიც ახ­ლა­ხან გა­მოქ­ვეყ­ნდა ჟურ­ნალ­ში GeroScience, ვკი­თხუ­ლობთ რომ E5 შედ­გე­ბა რთუ­ლი ნა­ნო­ნა­წი­ლა­კე­ბი­სა და ახალ­გაზ­რდა პლა­სე­ბის­გან

და­ბე­რე­ბის სა­წი­ნა­აღ­მდე­გო თე­რა­პი­ის დროს ახალ­გაზ­რდა ღო­რის სის­ხლით მომ­ზა­დე­ბუ­ლი სა­შუ­ა­ლე­ბა ასა­კო­ვა­ნი ვირ­თხის ორ­გა­ნიზ­მში შე­იყ­ვა­ნეს, რა­მაც უჯრე­დე­ბის გა­ა­ხალ­გაზ­რდა­ვე­ბა გა­მო­იწ­ვია. მეც­ნი­ე­რე­ბის აზ­რით, თუ მსგავ­სი ექ­სპე­რი­მენ­ტის ჩა­ტა­რე­ბა ადა­მი­ან­ზე გახ­დე­ბა შე­საძ­ლე­ბე­ლი, მა­შინ 80 წლის მო­ხუ­ცი 26 წლის ახალ­გაზ­რდას და­ემ­სგავ­სე­ბა.

კვლე­ვე­ბის შე­დე­გად ისიც დად­გინ­და, რომ ღო­რის სის­ხლს გა­მა­ა­ხალ­გაზ­რდა­ვე­ბე­ლი ეფექ­ტი ჰქონ­და ვირ­თხე­ბის სხვა­დას­ხვა ქსო­ვილ­ზე, ის ასე­ვე ცვლის სის­ხლის, გუ­ლი­სა და ღვიძ­ლის ბი­ო­ლო­გი­ურ ასაკს.

“მკურ­ნა­ლო­ბამ გა­ა­ნა­ხევ­რა სის­ხლის, გუ­ლის და ღვიძ­ლის ქსო­ვი­ლის ეპი­გე­ნე­ტი­კუ­რი ასა­კი… ასე­ვე იყო ნაკ­ლე­ბად გა­მო­ხა­ტუ­ლი, მაგ­რამ სტა­ტის­ტი­კუ­რად მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი გა­ა­ხალ­გაზ­რდა­ვე­ბის ეფექ­ტი თა­ვის ტვი­ნის ჰი­პო­თა­ლა­მუს­ზე. და­ვა­ფიქ­სი­რეთ ქცე­ვი­თი და კოგ­ნი­ტი­უ­რი გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბაც”, – აღ­ნიშ­ნუ­ლია კვლე­ვა­ში.

მა­თი­ვე თქმით, პლაზ­მუ­რი ფრაქ­ცი­ე­ბის მკურ­ნა­ლო­ბა თან­მიმ­დევ­რუ­ლად ეფექ­ტი­ა­ნია რო­გორც მამრ, ასე­ვე მდედრ ვირ­თხებ­ში. მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, მეც­ნი­ე­რე­ბი ვა­რა­უ­დო­ბენ, რომ ამ ტი­პის თე­რა­პი­ამ შე­საძ­ლოა ადა­მი­ან­ზე უარ­ყო­ფი­თი გავ­ლე­ნა იქო­ნი­ოს:

”ის, რაც სა­სარ­გებ­ლოა ერთი სა­ხე­ო­ბის­თვის, შე­იძ­ლე­ბა კა­ტას­ტრო­ფუ­ლი აღ­მოჩ­ნდეს მე­ო­რის­თვის“, – მათი მტკი­ცე­ბით, მრა­ვა­ლი გა­მა­ა­ხალ­გაზ­რდა­ვე­ბე­ლი მკურ­ნა­ლო­ბა მღრღნე­ლე­ბი­დან ადა­მი­ან­ზე ეფექ­ტი­ა­ნად არ გა­და­დის.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

მითი N1: კი­ბოს გან­ვი­თა­რე­ბას მხო­ლოდ გე­ნე­ტი­კა გა­ნა­პი­რო­ბებს

სა­ზო­გა­დო­ე­ბის ნა­წილს ჯერ კი­დევ სჯე­რა, რომ კიბო მხო­ლოდ გე­ნე­ტი­კუ­რია. არა­და ის მულ­ტი­ფაქ­ტო­რუ­ლი და­ა­ვა­დე­ბაა, ანუ მას მრა­ვა­ლი გა­მომ­წვე­ვი მი­ზე­ზი შე­იძ­ლე­ბა ჰქონ­დეს. ძი­რი­თა­დად კი, მის პრო­ვო­ცი­რე­ბას იწ­ვევს ცხოვ­რე­ბის არა­ჯან­სა­ღი წესი – უმოძ­რა­ო­ბა, მო­წე­ვა, ალ­კოჰო­ლის ჭარ­ბად მოხ­მა­რე­ბა, არა­ჯან­სა­ღი საკ­ვე­ბი. ასე­ვე, რა­დი­ა­ცია, სტრე­სი, და­ბინ­ძუ­რე­ბუ­ლი ჰა­ე­რი და სხვა.

ონ­კო­ლო­გი­უ­რი და­ა­ვა­დე­ბე­ბის უმე­ტე­სო­ბა სპო­რა­დუ­ლია, ანუ წარ­მო­ი­შო­ბა რა­ი­მე გე­ნე­ტი­კუ­რი წი­ნას­წარ­გან­წყო­ბის გა­რე­შე. ცხა­დია, არ­სე­ბობს გარ­კვე­უ­ლი სიმ­სივ­ნუ­რი პა­თო­ლო­გი­ე­ბიც, რო­მელ­თა გან­ვი­თა­რე­ბა­ში გე­ნე­ტი­კა მარ­თლაც დიდ როლს ას­რუ­ლებს, თუმ­ცა მათი წილი მთელ ონ­კო­პა­თო­ლო­გი­ებ­ში მხო­ლოდ 5-10%-ია. ასეთ ონ­კო­ლო­გი­ურ და­ა­ვა­დე­ბებს მი­ე­კუთ­ვნე­ბა საშ­ვი­ლოს­ნოს ტა­ნის, ძუ­ძუ­სა და საკ­ვერ­ცხის კიბო. გა­ით­ვა­ლის­წი­ნეთ, ამ­გვა­რი ოჯა­ხუ­რი ანამ­ნე­ზის დროს არ­სე­ბობს სკრი­ნინ­გის სპე­ცი­ა­ლუ­რი გა­იდ­ლა­ი­ნე­ბი, რო­მელ­თა მი­ზა­ნიც და­ა­ვა­დე­ბის ად­რე­უ­ლი ეტაპ­ზე გა­მოვ­ლე­ნა ან მათი პრე­ვენ­ცი­აა.

მითი N2: მხო­ლოდ ასა­კო­ვა­ნი ადა­მი­ა­ნე­ბი ავად­დე­ბი­ან კი­ბო­თი

ის­ტო­რი­უ­ლად კიბო და, ზო­გა­დად, ავ­თვი­სე­ბი­ა­ნი და­ა­ვა­დე­ბე­ბის უმე­ტე­სი შემ­თხვე­ვე­ბი, მარ­თლაც, 60-80 წლის ასა­კის მო­სახ­ლე­ო­ბა­ზე მო­დი­ო­და. თუმ­ცა დღეს კი­ბო­თი ავა­დო­ბის გლო­ბა­ლუ­რი სტა­ტის­ტი­კა საკ­მა­ოდ შე­მაშ­ფო­თე­ბე­ლია – გაზ­რდი­ლია კი­ბო­თი ავა­დო­ბა და შემ­ცი­რე­ბუ­ლია დი­აგ­ნოს­ტი­რე­ბის ასა­კი.

თუკი 1990 წელს კი­ბო­თი და­ახ­ლო­ე­ბით 1.8 მი­ლი­ო­ნი ადა­მი­ა­ნი იყო და­ა­ვა­დე­ბუ­ლი, 2019 წელს ამ რი­ცხვმა 3.2 მი­ლი­ონს მი­აღ­წია. ასე­ვე, უკა­ნას­კნე­ლი 30 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში, 80%-ითაა გაზ­რდი­ლი იმ პა­ცი­ენ­ტთა რი­ცხვიც, რო­მელ­თაც ონ­კო­ლო­გი­უ­რი და­ა­ვა­დე­ბის დი­აგ­ნო­ზი 50 წელ­ზე ნაკ­ლებ ასაკ­ში და­ეს­ვათ.

სიმ­სივ­ნე­ე­ბის გა­ა­ხალ­გაზ­რდა­ვე­ბის ზუს­ტი მი­ზე­ზე­ბის და­სა­ხე­ლე­ბა ძნე­ლია, თუმ­ცა გა­მო­ყო­ფენ რამ­დე­ნი­მე მაპ­რო­ვო­ცი­რე­ბელ ფაქ­ტორს, რო­მელ­თა შო­რი­სა­ცაა გა­რე­მოს და­ბინ­ძუ­რე­ბა, რა­დი­ა­ცია, ცხოვ­რე­ბის არა­ჯან­სა­ღი წესი, სტრე­სი, ძი­ლის ნაკ­ლე­ბო­ბა, ორა­ლუ­რი კონ­ტრა­ცეპ­ტი­ვე­ბის ხში­რი გა­მო­ყე­ნე­ბა და სხვა.

მითი N3: ყვე­ლა სიმ­სივ­ნუ­რი და­ა­ვა­დე­ბა იწ­ვევს ტკი­ვილს

ავ­თვი­სე­ბი­ა­ნი და­ა­ვა­დე­ბე­ბის უმე­ტე­სო­ბა უმ­ტკივ­ნე­უ­ლოდ მიმ­დი­ნა­რე­ობს ან ტკი­ვი­ლი მხო­ლოდ ტერ­მი­ნა­ლურ სტა­დი­ა­ზე იჩენს ხოლ­მე თავს. მა­გა­ლი­თად, ფილ­ტვის კი­ბოს ეს სიმპტო­მი მხო­ლოდ გვი­ან სტა­დი­ა­ზე ახა­სი­ა­თებს, რად­გან ფილ­ტვში ნერ­ვუ­ლი და­ბო­ლო­ე­ბე­ბი მცი­რე რა­ო­დე­ნო­ბი­თა. საკ­ვერ­ცხის სიმ­სივ­ნის დროს კი ტკი­ვი­ლი იმ­დე­ნად ყრუ და არას­პე­ცი­ფი­კუ­რია, რომ ის შე­იძ­ლე­ბა შე­ბე­რი­ლო­ბა­შიც აე­რი­ოს პა­ცი­ენტს. ამი­ტომ ონ­კო­ლო­გი­უ­რი და­ა­ვა­დე­ბე­ბის დრო­უ­ლი დი­აგ­ნოს­ტი­კის­თვის უმ­ნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნე­სია სკრი­ნინ­გი, გა­ხან­გრძლი­ვე­ბუ­ლი სიმპტო­მე­ბის არ­სე­ბო­ბის დროს კი ექიმ­თან დრო­უ­ლი კონ­სულ­ტა­ცია.

არ­სე­ბობს ორი კვი­რის წესი: თუ რა­ი­მე გა­წუ­ხებთ ორ კვი­რა­ზე მეტ­ხანს და ზო­გა­დი პრო­ფი­ლის სიმპტო­მუ­რი მკურ­ნა­ლო­ბა არ იძ­ლე­ვა არა­ნა­ირ შე­დეგს, აუ­ცი­ლე­ბე­ლია, მი­მარ­თოთ ექიმს და გა­მო­რი­ცხოთ ონ­კო­ლო­გი­უ­რი პა­თო­ლო­გია.

მითი N4: ნე­ბის­მი­ე­რი სა­ხის წარ­მო­ნაქ­მნი კი­ბოა

ახალ­წარ­მო­ნაქ­მნე­ბი იყო­ფა კე­თილ­თვი­სე­ბი­ან და ავ­თვი­სე­ბი­ა­ნე­ბად. კე­თილ­თვი­სე­ბი­ა­ნი წარ­მო­ნაქ­მნი, მა­გა­ლი­თად, ფიბ­რო­ა­დე­ნო­მა ძუ­ძუ­ში ან მი­ო­მა საშ­ვი­ლოს­ნოს ტან­ში, არ მე­ტას­ტა­ზირ­დე­ბა. ავ­თვი­სე­ბი­ა­ნი უჯრე­დე­ბი კი სწრა­ფად და უკონ­ტრო­ლოდ მრავ­ლდე­ბა და ვრცელ­დე­ბა სხვა ორ­გა­ნო­ებ­ზეც. ის, თუ რა თვი­სე­ბე­ბი­საა წარ­მო­ნაქ­მნი გა­ნი­სა­ზღვრე­ბა კლი­ნი­კუ­რი დათ­ვა­ლი­ე­რე­ბის, რა­დი­ო­ლო­გი­უ­რი კვლე­ვე­ბი­სა და ბი­ოფ­სი­ის მეშ­ვე­ო­ბით.

მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ ახალ­წარ­მო­ნაქ­მნე­ბის უმე­ტე­სო­ბა კე­თილ­თვი­სე­ბი­ა­ნია, ნე­ბის­მი­ერ ცვლი­ლე­ბას მა­ინც სა­თა­ნა­დო ყუ­რა­დღე­ბა სჭირ­დე­ბა.

მითი N5: ყვე­ლა სიმ­სივ­ნუ­რი და­ა­ვა­დე­ბის მკურ­ნა­ლო­ბის­თვის ერთი მიდ­გო­მა გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა

არ­სე­ბობს 200-მდე ონ­კო­ლო­გი­უ­რი და­ა­ვა­დე­ბა, რომ­ლებ­საც გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი მა­ხა­სი­ა­თებ­ლე­ბი აქვს. შე­სა­ბა­მი­სად, ყვე­ლა მათ­განს თა­ვი­სე­ბუ­რი მიდ­გო­მა სჭირ­დე­ბა – მკურ­ნა­ლო­ბის და­ნიშ­ვნამ­დე სპე­ცი­ა­ლის­ტმა უნდა გა­ით­ვა­ლის­წი­ნოს და­ა­ვა­დე­ბის სტა­დია, მორ­ფო­ლო­გი­უ­რი სუ­რა­თი, მუ­ტა­ცი­უ­რი პა­ნე­ლი, პა­ცი­ენ­ტის ზო­გა­დი მდგო­მა­რე­ო­ბა, თან­მხლე­ბი პა­თო­ლო­გი­ე­ბი და სხვა.

ონ­კო­ლო­გი­ა­ში არ­სე­ბობს ად­გი­ლობ­რი­ვი და სის­ტე­მუ­რი მკურ­ნა­ლო­ბის მე­თო­დე­ბი. ად­გი­ლობ­რი­ვი მე­თო­დე­ბი გუ­ლის­ხმობს ოპე­რა­ცი­ას, სხი­ვურ თე­რა­პი­ას, რა­დი­ო­აბ­ლა­ცი­ას, რა­დი­ო­ემ­ბო­ლი­ზა­ცი­ა­სა და ქე­მო­ემ­ბო­ლი­ზა­ცი­ას. სის­ტე­მურ თე­რა­პი­ა­ში კი შე­დის ქი­მი­ო­თე­რა­პია, ჰორ­მო­ნო­თე­რა­პია, იმუ­ნო­თე­რა­პია, ტარ­გე­ტუ­ლი თე­რა­პია, რომ­ლე­ბიც ორ­გა­ნიზ­მში არ­სე­ბულ ყვე­ლა სიმ­სივ­ნურ უჯრედს უტევს და მთელ სხე­ულ­ზე მოქ­მე­დებს. მკურ­ნა­ლო­ბის სტრა­ტე­გია ეფუძ­ნე­ბა სა­ერ­თა­შო­რი­სო გა­იდ­ლა­ი­ნებს, თუმ­ცა სა­ბო­ლო­ოდ მე­თო­დე­ბის შერ­ჩე­ვა მა­ინც ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლუ­რად, პა­ცი­ენ­ტის სა­ჭი­რო­ე­ბე­ბის მი­ხედ­ვით ხდე­ბა.

მითი N6: ალ­ტერ­ნა­ტი­ულ მე­დი­ცი­ნას პა­ცი­ენ­ტის სიმ­სივ­ნის­გან გან­კურ­ნე­ბა შე­უძ­ლია

21-ე სა­უ­კუ­ნე მტკი­ცე­ბუ­ლე­ბებ­ზე და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი მე­დი­ცი­ნის ერაა. დღეს ამა თუ იმ წამ­ლის ეფექ­ტუ­რო­ბა წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში ათო­ბით ათას ადა­მი­ან­ზე იც­დე­ბა, მა­შინ, რო­დე­საც ალ­ტერ­ნა­ტი­უ­ლო მე­დი­ცი­ნის პრო­დუქ­ტე­ბი მეც­ნი­ე­რუ­ლად არა­ვის შე­უს­წავ­ლია. მე­ტიც, კვლე­ვე­ბით და­დას­ტურ­და, რომ არა­ლი­ცენ­ზი­რე­ბუ­ლი მე­დი­კა­მენ­ტე­ბის უკონ­ტრო­ლო მი­ღე­ბა, თუნ­დაც ეს ერთი შე­ხედ­ვით უვ­ნე­ბე­ლი მცე­ნა­რე­უ­ლი პრე­პა­რა­ტე­ბი იყოს, იწ­ვევს ღვიძ­ლი­სა და თირკმლის ფუნ­ქცი­ის მკვეთრ დაქ­ვე­ი­თე­ბას. ყვე­ლა­ფერს თა­ვი­სი დრო და და­ნიშ­ნუ­ლე­ბა აქვს და ნა­ტუ­რა­ლუ­რი ყო­ველ­თვის კარ­გსა და უსაფრ­თხოს არ ნიშ­ნავს.

აუ­ცი­ლე­ბე­ლია პა­ცი­ენ­ტი ენ­დოს და და­უ­ჯე­როს თა­ვის მკურ­ნალ ონ­კო­ლოგს, მიჰ­ყვეს მის ინ­სტრუქ­ცი­ას და არ მი­ი­ღოს არც ერთი უც­ნო­ბი წა­მა­ლი ან თუნ­დაც ნა­ტუ­რა­ლუ­რი და­ნა­მა­ტი და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის გა­რე­შე.

მითი N7: კი­ბოს მკურ­ნა­ლო­ბა ყო­ველ­თვის იწ­ვევს თმის ცვე­ნას

ქი­მი­ო­თე­რა­პი­ა­ში გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა 100-მდე მე­დი­კა­მენ­ტი, რომ­ლე­ბიც ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლუ­რად, პა­ცი­ენ­ტის დი­აგ­ნო­ზის სა­ფუძ­ველ­ზე ირ­ჩე­ვა. ეს მე­დი­კა­მენ­ტე­ბი თმის ცვე­ნის სხვა­დას­ხვა პო­ტენ­ცი­ა­ლით ხა­სი­ათ­დე­ბა. თუმ­ცა ეს გვერ­დი­თი მოვ­ლე­ნა ძი­რი­თა­დად გარ­და­მა­ვა­ლია და მკურ­ნა­ლო­ბის დას­რუ­ლე­ბის შემ­დეგ თმა ამოს­ვლას ისევ იწყებს.

ამას­თან ერ­თად, თმის ცვე­ნას არა­ნა­ი­რი კავ­ში­რი არ აქვს მკურ­ნა­ლო­ბის ეფექ­ტუ­რო­ბას­თან, ანუ მცდა­რია წარ­მოდ­გე­ნა იმის შე­სა­ხებ, რომ თუ თმა არ დასცვივ­და პა­ცი­ენტს, ქი­მი­ო­თე­რა­პია წა­რუ­მა­ტე­ბე­ლი იყო.

მითი N8: ყვე­ლა სამ­კურ­ნა­ლო მე­თოდს მძი­მე გვერ­დი­თი მოვ­ლე­ნა აქვს

სტე­რე­ო­ტი­პი იმის შე­სა­ხებ, რომ კი­ბოს მკურ­ნა­ლო­ბის პრო­ცე­სი აუ­ცი­ლებ­ლად ღე­ბი­ნე­ბას­თან ან სუს­ტად ყოფ­ნას­თა­ნაა და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი, მცდა­რია. ცხა­დია, ყვე­ლა ადა­მი­ა­ნის ორ­გა­ნიზ­მი ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლუ­რია და ის, თუ რა სიმ­ძაფ­რის რე­აქ­ცია ექ­ნე­ბა მას ამა თუ იმ მე­დი­კა­მენტზე, წი­ნას­წარ რთუ­ლი გან­სა­სა­ზღვრია. ზო­გა­დად, მკურ­ნა­ლო­ბის თა­ნა­მედ­რო­ვე მე­თო­დე­ბი, ძველ­თან შე­და­რე­ბით, გა­ცი­ლე­ბით მსუ­ბუქ გვერ­დით მოვ­ლე­ნებს იწ­ვევს. ამას­თან ერ­თად, რო­გორც წესი, პა­ცი­ენ­ტებს ენიშ­ნე­ბათ ისე­თი პრე­პა­რა­ტე­ბიც, რომ­ლე­ბიც გვერ­დი­თი მოვ­ლე­ნე­ბის პრე­ვენ­ცი­ას ან მათ შემ­ცი­რე­ბას უზ­რუნ­ველ­ყოფს.

მითი N9: ბი­ოფ­სი­ამ შე­იძ­ლე­ბა სიმ­სივ­ნუ­რი უჯრე­დე­ბის გავ­რცე­ლე­ბა გა­მო­იწ­ვი­ოს

ბი­ოფ­სია მორ­ფო­ლო­გი­უ­რი მა­სა­ლის მო­პო­ვე­ბის ერთ-ერთი მე­თო­დია. ას­ხვა­ვე­ბენ წვრი­ლი ან მსხვი­ლი ნემ­სით ბი­ოფ­სი­ას და ექ­სცი­ზი­ურ ბი­ოფ­სი­ას, რო­დე­საც ჩხვლე­ტის მა­გივ­რად მთელ ლიმ­ფურ კვანძს ან სა­ეჭ­ვო წარ­მო­ნაქ­მნს კვე­თენ. უამ­რა­ვი კვლე­ვის შე­დე­გად და­ნამ­დვი­ლე­ბით ვი­ცით, რომ სწო­რად წარ­მო­ე­ბუ­ლი ბი­ოფ­სია არ იწ­ვევს არც და­ა­ვა­დე­ბის გავ­რცე­ლე­ბას და არც მის გა­აქ­ტი­უ­რე­ბას.

მითი N10: კი­ბოს დი­აგ­ნო­ზი ყო­ველ­თვის ნიშ­ნავს სა­სიკ­ვდი­ლო გა­ნა­ჩენს

ეს სტე­რე­ო­ტი­პი თა­ნა­მედ­რო­ვე მე­დი­ცი­ნამ დიდი ხა­ნია და­ა­მარ­ცხა. სკრი­ნინ­გის, პრე­ვენ­ცი­უ­ლი ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბი­სა და მკურ­ნა­ლო­ბის ეფექ­ტუ­რი მე­თო­დე­ბის დახ­მა­რე­ბით, დღეს ამ ვე­რა­გი და­ა­ვა­დე­ბის­გან გან­კურ­ნე­ბის შემ­თხვე­ვე­ბი მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად არის გაზ­რდი­ლი. ამას­თან, ონ­კო­ლო­გია სწრა­ფად გან­ვი­თა­რე­ბა­დი დარ­გია და ის შე­დე­გე­ბი, რაც დღეს გვაქვს, 30 წლის წინ სრუ­ლი­ად წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლი იყო. ამი­ტომ, შეგ­ვიძ­ლია დარ­წმუ­ნე­ბუ­ლი ვი­ყოთ, რომ მეც­ნი­ე­რუ­ლი პროგ­რე­სის დახ­მა­რე­ბით, გან­კურ­ნე­ბუ­ლი ონ­კო­ლო­გი­უ­რი პა­ცი­ენ­ტე­ბის რი­ცხვი მო­მა­ვალ­ში კი­დევ უფრო სწრა­ფად გა­იზ­რდე­ბა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

უმჯობესია წამლების მიღება წყალთან ერთად, რადგან ის არ რეაგირებს უმრავლეს ქიმიური ნივთიერებებთან.

მხოლოდ წყალს შეუძლია უზრუნველყოს მიღებული მედიკამენტების უსაფრთხო და ეფექტური შეწოვა. ზოგიერთს ურჩევნია აბების მიღება სხვა სასმელებთან ერთად, რომლებიც ყველაზე ხშირად შეუთავსებელია წამლის კომპონენტებთან.

ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული შეცდომა არის დილის აბების მიღება ყავასთან ერთად ან ამ გამამხნევებელი სასმელის მიღების შემდეგ. კოფეინს შეუძლია გავლენა მოახდინოს წამლების ღვიძლში დაშლის სიჩქარეზე და, შესაბამისად, შეამციროს ან გაზარდოს მათი კონცენტრაცია სისხლში.

კოფეინმა შესაძლოა შეამციროს ზოგიერთი ანტიდეპრესანტის, გულის წამლების, ტკივილგამაყუჩებლების ან ჰორმონალური კონტრაცეპტივების ეფექტურობა.

არ მიიღოთ ასეთი მედიკამენტები ყავის დალევიდან 30 წუთზე ადრე.

გარდა ამისა, ფრთხილად იყავით ჩაის, წვენების, რძის და გაზიანი სასმელების კუთხითაც. ყველა ეს სასმელი აჩქარებს ტაბლეტების დაშლას კუჭში, რამაც შეიძლება გავლენა მოახდინოს კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის მუშაობაზე. გარდა ამისა, კალციუმით მდიდარ რძეს შეუძლია შეამციროს პრეპარატის ზოგიერთი კომპონენტის ეფექტურობა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

როდესაც ლუკასს ექვსი წლის ასაკში თავის ტვინის იშვიათი ტიპის სიმსივნის დიაგნოზი დაუსვეს, პროგნოზი ყველასთვის აშკარა იყო.

ფრანგი ექიმი ჟაკ გრილი ცრემლებს დღესაც ვერ მალავს, როცა იხსენებს, როგორ უნდა ეთქვა ლუკასის მშობლებისთვის, რომ მათი ვაჟი დაიღუპებოდა.

თუმცა, მას შემდეგ შვიდი წელი გავიდა, ლუკასი ახლა 13 წლისაა და მის თავში კიბოს კვალიც კი აღარ არის დარჩენილი.

ბელგიელი ბიჭი პირველი ბავშვია მსოფლიოში, რომელიც განსაკუთრებით მძიმე კიბოსგან — თავის ტვინის ღეროს გლიომასგან (DIPG) განიკურნა.

„ლუკასმა დიდი უპირატესობით გაიმარჯვა და გადარჩა“, — ამბობს გილი, პარიზის გუსტავ რუსის კიბოს ცენტრის თავის ტვინის სიმსივნეების პროგრამების ხელმძღვანელი.

ამ ტიპის კიბოს დიაგნოზს მხოლოდ აშშ-ში ყოველწლიურად დაახლოებით 300 ბავშვს უსვამენ, საფრანგეთში კი 100-ს.

რამდენიმე დღის წინ, ბავშვთა კიბოს საერთაშორისო დღეს, საერთაშორისო სამედიცინო საზოგადოებამ აღიარა, რომ ახლა, კიბოს დიაგნოზიდან და მკურნალობიდან ხუთი წლის შემდეგ, ბავშვების 85 პროცენტი იკურნება.

თუმცა, თავის ტვინის ღეროს გლიომის დიაგნოზის მქონე ბავშვთა პერსპექტივა კვლავ შავბნელია — უმეტესი მათგანი დიაგნოზიდან ერთ წელიწადსაც ვერ ცოცხლობს. უახლესი კვლევის მიხედვით, მათი მხოლოდ ათი პროცენტი ცოცხლობს ორ წელიწადს.

ზოგჯერ, რადიოთერაპია აგრესიული სიმსივნის სწრაფ განვითარებას აფერხებს, მაგრამ მის წინააღმდეგ ეფექტი ჯერ არცერთ პრეპარატს არ უჩვენებია.

ლუკასი და მისი ოჯახი ბელგიიდან საფრანგეთში გაემგზავრა, რათა ერთ-ერთი პირველი პაციენტი გამხდარიყო, რომელიც ცდას, სახელად BIOMEDE-ს შეუერთდებოდა. ამ ცდაში თავის ტვინის ღეროს გლიომის პოტენციური ახალი პრეპარატები უნდა დაეტესტათ.

ლუკასის ორგანიზმმა თავიდანვე ძლიერად უპასუხა კიბოს პრეპარატ ევეროლიმუსს, რომელიც მას შემთხვევითობის პრინციპით დაუნიშნეს.

„მაგნიტურ-რეზონანსულ სკანირებათა მთელ რიგ სერიებში ვხედავდი, როგორ გაქრა კიბო სრულად“, — ამბობს გრილი.

თუმცა, ექიმმა მკურნალობის კურსი მაინც არ შეწყვიტა. კურსი წელიწად-ნახევრის წინ დასრულდა.

„მსგავსი შემთხვევა მსოფლიოში მეორე არ ვიცი“, — ამბობს გრილი.

ჯერჯერობით უცნობია, ზუსტად როგორ გამოჯანმრთელდა ლუკასი სრულად და როგორ შეიძლება მისი შემთხვევა მომავალში ამავე დიაგნოზის მქონე სხვა ბავშვებსაც დაეხმაროს.

ამავე ცდაში მონაწილე შვიდი ბავშვი დიაგნოზიდან რამდენიმე წლის შემდეგ კვლავ ცოცხალია, მაგრამ სრულად მხოლოდ ლუკასის სიმსივნე გაქრა.

გრილის განცხადებით, მიზეზი, რის გამოც ლუკასმა პრეპარატებს ასე უპასუხა, სხვებმა კი არა, სავარაუდოდ მათი ინდივიდუალური სიმსივნეების „ბიოლოგიური თავისებურებებია“.

„ლუკასის სიმსივნეს უკიდურესად იშვიათი მუტაცია ჰქონდა, რომელმაც ჩვენი აზრით, კიბოს უჯრედები უფრო მგრძნობიარე გახადა პრეპარატებისადმი“, — აღნიშნავს გრილი.

მკვლევრები სწავლობენ პაციენტთა სიმსივნის პათოლოგიებს და ლაბორატორიაში ქმნიან კიბოს „ორგანოიდებს“, ანუ ლაბორატორიაში შექმნილ უჯრედულ მასებს.

„ლუკასის შემთხვევა რეალურ იმედს გვაძლევს. ვცდილობთ, ინ-ვიტრო შევქმნათ ის სხვაობები, რაც მის უჯრედებში გამოვავლინეთ“, — ამბობს ლაბორატორიის კვლევების ზედამხედველი მარი-ან დებლი.

ჯგუფს სურს, ორგანოიდებში აღადგინონ მისი გენეტიკური განსხვავებები, რათა ნახონ, შესაძლებელი იქნება თუ არა სიმსივნის ისეთივე ეფექტიანად მოსპობა, როგორც ეს ლუკასის შემთხვევაში მოხდა.

მკვლევართა განცხადებით, თუ ამან იმუშავა, შემდეგი ნაბიჯი იქნება პრეპარატის პოვნა, რომელსაც კიბოს უჯრედებზე ისეთივე ეფექტი ექნება, როგორც ამ უჯრედულ ცვლილებებს.

მიუხედავად იმისა, რომ მკვლევრები შედეგით აღფრთოვანებული არიან, იქვე გვაფრთხილებენ, რომ ყველა შესაძლო სამკურნალო საშუალებამდე ჯერ დიდი დრო გვაშორებს.

„პირველი გამოყენებიდან საშუალოდ 10-15 წელიწადია საჭირო, რომ ის პრეპარატად იქცეს; საკმაოდ ხანგრძლივი, გაჭიანურებული პროცესია“, — აღნიშნავს გრილი.

ავსტრალიის ქალაქ სიდნეის ბავშვთა ჰოსპიტლის პედიატრიული ონკოლოგის, დევიდ ზაიგლერის განცხადებით, ბოლო ათწლეულში, თავის ტვინის ღეროს გლიომის ლანდშაფტი მნიშვნელოვნად შეიცვალა.

„ლაბორატორიაში მიღწეული გარღვევები და BIOMEDE-ს მსგავსი ცდების დაფინანსების ზრდა მარწმუნებს, რომ მალე შევძლებთ ზოგიერთი პაციენტის განკურნებას“, — ამბობს ზაიგლერის.

მომზადებულია Agence France-Presse-ის მიხედვით.

წყარო

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

იანვარში შვეიცარიაში, დავოსში გამართულ მსოფლიო ეკონომიკის ფორუმზე ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ დამსწრე საზოგადოებას, სხვადასხვა ქვეყნის პოლიტიკურ თუ ბიზნეს ლიდერებს დაავადება X-ის პანდემიისთვის მომზადებისკენ მოუწოდა. WHO-ს შეფასებით, პანდემიის ახალი ტალღა შესაძლოა, კოვიდზე 20-ჯერ უფრო ფატალური იყოს.

რა არის დაავადება X და რატომ უნდა მოვემზადოთ მისგან გამოწვეული პანდემიისთვის – ამ საკითხზე BMGTV-ის გადაცემა BMG Drive-ში ექიმმა ივანე ჩხაიძემ ისაუბრა და აღნიშნა, რომ დაავადება X ჰიპოთეტურია და მისი მიზანი მსოფლიოს მომდევნო პანდემიისთვის მომზადებაა.

“კოვიდპანდემიამ ბევრი რამ შეცვალა. მაგალითად, რომ არ ყოფილიყო პანდემია, არ გვექნებოდა ახალი ტიპის ვაქცინები. კიდევ ერთი დადებითი, რაც პანდემიამ მოგვიტანა არის ის, რომ წარუმატებელი მართვა და პრევენცია – რა გაკვეთილიც მიიღო მსოფლიომ – აღმოჩნდა სერიოზული სტიმული იმისთვის, რომ პანდემია [ოფიციალურად] დასრულებული არ არის და უკვე ვემზადებით შემდეგი პანდემიისთვის. დაავადება X არის სწორედ მთელი მსოფლიოს მზადება მომდევნო პანდემიისთვის, რომლის უკანაც შეიძლება რაღაც დაავადება იდგეს – არა რომელიმე კონკრეტული, თუმცა არსებობს ჩამონათვალი კონკრეტული ვირუსებისა, რომლებმაც შეიძლება ახალ პანდემიას დაუდონ საფუძველი. ამ თემაზე საუბარი 2015 წლიდან დაიწყო, 2018 წელს პირველად შეიქმნა პოტენციური ვირუსების ჩამონათვალი, მაგრამ პანდემიამ ამ მზადებას ძალიან დიდი ბიძგი მისცა, რაც ძალიან კარგია”, – განმარტავს ივანე ჩხაიძე.

მისივე თქმით, მნიშვნელოვანია მომდევნო პანდემიისთვის მომზადება უკვე დავიწყოთ და სხვადასხვა დაავადებისთვის ვაქცინაციები დროულად დავამზადოთ, რადგან მომდევნო 40 წელი პანდემიის გარეშე ვერ ჩაივლის.

“დავოსის ფორუმზე ამ საკითხის გამოტანის უკან იდგა მარტივი სურვილი – თანხების მოძიება. მომდევნო 5 წლის განმავლობაში 124 მლრდ დოლარია გათვალისწინებული იმისათვის, რომ დაავადება X-ისთვის მოვემზადოთ. ეს ნიშნავს, რომ კვლევები გახდება ინტენსიური და, თუ ახლა ჯანმო ებოლას პანდემიისთვის ემზადება, მას შეუძლია სახსრები ებოლას საწინააღმდეგო ვაქცინისკენ მიმართოს. ამიტომ არის ეს მნიშვნელოვანი და სერიოზული ნაბიჯი. უნდა ვიცოდეთ, რომ პანდემია აუცილებლად იქნება. წარმოუდგენელია მომდევნო 30-40 წელი მსოფლიო პანდემიის გარეშე იყოს”, – ამბობს ივანე ჩხაიძე.

როგორი იქნება მომდევნო პანდემია, არავინ იცის, თუმცა ივანე ჩხაიძე განმარტავს, რომ ჯანმო პანდემიის საწყისად ბიოტერორიზმს არ გამორიცხავს.

“ჯანმო არ გამორიცხავს ხელოვნური ვირუსით გამოწვეულ პანდემიასაც. სავსებით შესაძლებელია, მსგავსი ვირუსი ლაბორატორიაშიც შეიქმნას და ეს ჩვეულებრივი ბიოტერორიზმია, რაზეც კორონა ვირუსთან მიმართებითაც ბევრი საუბარი იყო. ეს საუბრები არსებობს, მათ გარკვეული საფუძველი აქვთ და შესაძლებლობა, რომ მომავალი პანდემია ბიოტერორიზმის ფრაგმენტი იყოს, გამორიცხული არ არის”, – ამბობს ის.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

დღესდღეობით სიმსივნე ერთ-ერთი ყველაზე საშიში დაავადებაა, რომელსაც უკურნებელ სენსაც უწოდებენ.

მისი 100-ზე მეტი ტიპი არსებობს, მათგან ზოგი სხვებზე მეტად საშიში და მომაკვდინებელია, ზოგი კი — შედარებით მსუბუქი. ნებისმიერ შემთხვევაში, მნიშვნელოვანია, ჯანმრთელობის ასეთი სერიოზული პრობლემა დროულად გამოვავლინოთ და მის წინააღმდეგ ბრძოლა დავიწყოთ. ინფორმაციას უცხოური მედია ავრცელებს.

წინამდებარე სტატიაში სწორედ იმ სიმპტომებს გაგაცნობთ, რომლებიც, შესაძლოა, სიმსივნეზე მიანიშნებდეს.

1. ცვლილებები კანზე
   შეეცადეთ, კანი ხშირად დაათვალიეროთ და მასზე გაჩენილ ახალსა თუ ძველ ხალებს მიაქციოთ ყურადღება. მაგალითად, ისეთ წარმონაქმნებს, რომელთა შეფერილობა, ზომა ან ფორმა შეიცვალა, სხვებს არ ჰგავს და რაიმე მახასიათებლის გამო საეჭვოდ გამოიყურება.
2. შემაწუხებელი ხველა
3. შებერილობა
4. შარდვასთან დაკავშირებული პრობლემები
5. ლიმფური კვანძების შესივება
6. სისხლი განავალში/ექსკრემენტში
7. სათესლე ჯირკვლების ცვლილებები
8. ყლაპვის გაძნელება
9. არამენსტრუალური ვაგინალური სისხლდენა
10. მკერდის ცვლილებები 

მკერდის ცვლილებების დიდი ნაწილი სიმსივნეს სულაც არ უკავშირდება, მაგრამ ასეთი პრობლემის გამოსარიცხად მათ შესახებ ექიმთან საუბარი უმნიშვნელოვანესია. მაგალითად, საყურადღებოა კვანძები, ძუძუსთავიდან გამონადენი, მისი სიწითლე ან გამაგრება, ტკივილი და ა.შ.

სპეციალისტი ძუძუს მამოგრაფიის, ბიოფსიის ან მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფიის მეშვეობით გამოიკვლევს და ამ სიმპტომების მიზეზს დაადგენს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ბოლო 20 წლის განმავლობაში მსოფლიოში მკვეთრად გაიზარდა კიბოს ახალი შემთხვევების რიცხვი.

ამის შესახებ The Wall Street Journal-ი ჟურნალ BMJ Oncology-ში გამოქვეყნებულ კვლევაზე დაყრდნობით იტყობინება.

ექსპერტები შეშფოთებულნი არიან იმით, რომ კიბოს ახალი შემთხვევები 50 წლამდე ადამიანებში გახშირდა. შეერთებულ შტატებში ეს მაჩვენებელი 12,8 პროცენტით გაიზარდა 2000 წლიდან 2019 წლამდე – ნათქვამია კვლევაში. მსგავსი ტენდენცია შეინიშნება ავსტრალიასა და დასავლეთ ევროპის ქვეყნებშიც.

ამერიკის შეერთებულ შტატებში, მემორიალ სლოან კეტერინგის კიბოს ცენტრში კუჭ-ნაწლავის კიბოს ადრეული გამოვლინების მქონე პაციენტებისთვის პროგრამის ხელმძღვანელი, ანდრეა ჩერჩეკი ვარაუდობს, რომ კიბოს მქონე პაციენტების ასაკის შემცირება შეიძლება დაკავშირებული იყოს გარემოს, თანამედროვე საკვების და მედიკამენტების ცვლილებებთან. თუმცა, ექიმებმა აღნიშნეს, რომ ეს ფაქტორები სრულად ვერ ხსნიან მიზეზებს.

ონკოქირურგი ნენსი იუ, ტეხასის უნივერსიტეტის მედიცინის დოქტორი ანდერსონის კიბოს ცენტრიდან, აღნიშნავს, რომ ბევრ პაციენტს არ ჰქონდა ჯანმრთელობის პრობლემები დიაგნოზის დასმამდე.

წყარო: მკურნალი.გე

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ეს ინფექციური დაავადება იმდენად მომაკვდინებელი და იდუმალებით მოცულია, რომ მის შესახებ არაფერი ვიცით. ცნობილია მხოლოდ ის, რომ შეიძლება, იგი შემდეგი გლობალური ეპიდემია გახდეს. ამის შესახებ გაერო-ს ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის (WHO) ექსპერტები იუწყებიან.

კოდური სახელწოდებით ცნობილი „დაავადება X“ იდუმალი პათოგენია, რომელიც აქამდე არავის აღმოუჩენია, მაგრამ გამომდინარე იქიდან, რომ მისგან მოსალოდნელი საფრთხე თითქმის გარდაუვალია, მოხვდა მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის „ყველაზე სახიფათო სიაში“ — იმ პოტენციურ სამომავლო დაავადებათა კატალოგში, რომელთა გასანეიტრალებელი საშუალებებიც არადამაკმაყოფილებელია ან საერთოდაც არ არსებობს.

მაგრამ საინტერესოა, როგორ შეიძლება საზოგადოებრივი ჯანდაცვისთვის ასეთ საფრთხედ მივიჩნიოთ დაავადება, რომელიც ჯერ არც კი გამოვლენილა?

საუკეთესო გზა მასზე წარმოდგენის შესაქმნელად ისაა, რომ „დაავადება X“ ფლობს გადადების ისეთ შანსს, რომელსაც ჯერ არ შევხვედრივართ, მაგრამ მისი არსებობა სინამდვილეში შესაძლებელია. ის არის ე. წ. ცნობილი უცნობი. WHO-ს განცხადებით, საჭიროა სერიოზული მომზადება. სწორედ ამიტომ, ეს იდუმალი დაავადება უკვე შეტანილია ორგანიზაციის დაავადებათა პრიორიტეტების R&D Blueprint სიაში.

„დაავადება X წარმოადგენს აღქმას, რომ ამჟამად უცნობმა პათოგენმა შეიძლება გამოიწვიოს სერიოზული საერთაშორისო ეპიდემია“, — განმარტავს სპეციალურ განცხადებაში ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია.

R&D Blueprint სია პირველად 2015 წელს გამოქვეყნდა და მას შემდეგ, ყოველწლიურად გადაიხედება. როგორც WHO განმარტავს, ამ სიის მიზანია იმ მოწინავე განვითარებადი პათოგენების პრიორიტეტიზაცია, რომლებმაც შეიძლება ახლო მომავალში სასტიკი ეპიდემიები გამოიწვიოს და რომელთათვისაც, ჯერ არ არსებობს მედიკამენტები.

სიას ბოლოს თებერვალში გადახედეს. ექსპრტები შეთანხმდნენ, რომ მკვლევართა ყურადღება სასწრაფოდ ესაჭიროება შემდეგ დაავადებებს: ყირიმ-კონგოს ცხელება (CCHF); ებოლასა და მარბურგის ვირუსული დაავადებები; ლასას ცხელება; ახლო აღმოსავლეთის რესპირატორული სინდრომის კორონავირუსი (MERS-CoV) და მწვავე რესპირატორული სინდრომი (SARS); ნიპაჰისა და ჰენიპავირუსის დაავადებები; ხეობის ველის ცხელება (RVF) და ზიკას ვირუსი.

წელს WHO-მ სიას პირველად დაამატა „დაავადება X“. იქვე აღნიშნულია, რომ მაღალი ალბათობით, სიას მალე შესაძლოა დაემატოს კიდევ ერთი პათოგენი. ყოველივე ამან კი უნდა გაზარდოს მოახლოებული, უცნობი საფრთხის წინააღმდეგ მიმართულ კვლევათა ძალისხმევა.

„ისტორიული გამოცდილება ნათლად გვეუბნება, რომ შემდეგი დიდი ეპიდემია იქნება რაღაც ისეთი, რაც მანამდე არ გვინახავს“, — უთხრა The Telegraph-ს ნორვეგიის კვლევითი საბჭოს წევრმა და WHO-ს მრჩეველმა ჯონ-არნ როტინგენმა.

„შეიძლება უცნაური იყოს „დაავადება X“-ის დამატება, მაგრამ საქმე ისაა, რომ უნდა მოვემზადოთ მოქნილი გეგმისთვის ვაქცინისა და დიაგნოსტიკური ტესტების თვალსაზისით. გვსურს შევქმნათ პლატფორმები, რომლებიც იმუშავებს ნებისმიერი დაავადებისთვის; ეს უნდა იყოს სისტემა, რომელიც საშუალებას მოგვცემს დროულად შევქმნათ დაავადებათა გასანეიტრალებელი საშუალებები“, — აღნიშნავს როტინგენი.

დაზუსტებით არავინ იცის, საიდან შეიძლება გამოჩნდეს „დაავადება X“, მაგრამ არსებობს მრავალი შესაძლო წყარო, მათ შორის არსებული ვირუსები, რომლებიც წარმოაჩენს ახალ ვირულენტობასა და სიმპტომებს (მაგალითად, ზიკა), გენური ინჟინერიის გზით მიღებული და ლაბორატორიებიდან გაპარული ვირუსები, ანდაც ბიოიარაღით გავრცელებული ვირუსები, ასევე, ზოონოზის გზით ცხოველებისგან ადამიანებზე გადასული ინფექციები.

„ეკოსისტემისა და ადამიანთა ჰაბიტატის ცვლილებასთან ერთად, ყოველთვის არსებობს ცხოველებისგან ადამიანებისთვის დაავადებების გადაცემის რისკი. ეს ბუნებრივი პროცესია და სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია, რომ საქმის კურსში ვიყოთ და მოვემზადოთ. სავარაუდოდ, ეს გახლავთ უდიდესი რისკი“, — ამბობს როტინგენი.

მართალია, მადლობელი უნდა ვიყოთ, რომ „დაავადება X“ ჯერ არ არსებობს, მაგრამ სამომავლოდ მისი გამოჩენის ალბათობა სწორედ ის ფაქტორია, რისთვისაც უნდა მოვემზადოთ იმ იმედით, რომ მომავლის ნებისმიერ დაავადებაზე ერთი ნაბიჯით წინ აღმოვჩნდეთ, განსაკუთრებით იმ პირობებში, როცა ყოველდღიურად ვსპობთ ბუნებრივ გარემოს.

„მსოფლიოს განვითარებასთან ერთად, ადამიანთა და ცხოველთა კონტაქტი უფრო ინტენსიური ხდება და სავარაუდოდ, ახალი დაავადება სწორედ ამ გზიდან გამოჩნდება. სწრაფ გავრცელებას კი ხელს შეუწყობს თანამედროვე მოგზაურობა და ვაჭრობა“, — უთხრა The Telegraph-ს ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის სამეცნირო მრჩეველმა მარიონ კუპმენსმა.

მომზადებულია The Telegraph-ისა და ScienceAlert-ის მიხედვით

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”