ასტრონომია - კოსმოსი

„ნასა“ ოთხშაბათს ოფიციალურ განცხადებას გააკეთებს უჩვეულო მისიის შესახებ, რომელიც „მზესთან შეხებას“ ითვალისწინებს.

განსხვავებით სხვა გამოკვლევისგან, ე.წ. მზის გამოკვლევის პლუს მისიას მოუწევს ტემპერატურასა და რადიაციათან გამკლავება, მაგრამ ის მონაცემები, რომლებიც ამ პროცესის ფარგლებში შეგროვდება, ასტრონომებს მზის ქარიშხლების პროგნოზირებასა და დედამიწის უახლოეს ვარსკვლავთან დაკავშირებული საიდუმლოების ამოხსნაში დაეხმარება.

1976 წელს, 370-კილოგრამიანი ინსტრუმენტების ბლოკი, ჰელიოს 2, მზის ზედაპირს დაახლოებით 43 მილიონი კილომეტრით მიუახლოვდა, რათა მზის ქარები და კოსმოსური სხივები შეესწავლა.

იმისთვის, რომ მზის შესახებ კაცობრიობის ცოდნა გააღრმავოს, „ნასა“ აპირებს, მიმდინარე წლის აგვისტოში მზის ზედაპირს 6 მილიონი კილომეტრის რადიუსით მიუახლოვდეს. შესაძლოა ეს მანძილი ძალიან შორად მოგეჩვენოთ, მაგრამ გარწმუნებთ, რომ მზესთან ამ მანძილზე მიახლოება ძალზედ გაბედული ნაბიჯია, რომელიც მეცნიერებს საშუალებას მისცემს, დაწვის გარეშე მაგნიტური სფეროები გამოიკვლიონ და მზის რამდენიმე ნაწილაკი დაიჭირონ.

როგორც ჩანს, კვლევას მოუწევს  1,400 ° -მდე (დაახლოებით 2,550 ° ფარენჰეიტი) ტემპერატურას გაუძლოს.

გამოძიება იძულებული იქნება, ტემპერატურა 1,400 ° -მდე (დაახლოებით 2,550 ° ფარენჰეიტი) იცვლებოდეს, ხოლო კომფორტული ოთახის ტემპერატურის პირობებში.

წყარო: http://www.sciencealert.com/

მასალა მოამზადა:  თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა  და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა’

საუკუნეების მანძილზე ზოგიერთ ადამიანს მიაჩნია, რომ ჩვენი სამყარო ერთ-ერთია მრავალ სამყაროს შორის, რომლებიც ერთმანეთის პარალელურად არსებობენ. ამ თეორიას მულტივერსის თეორიას უწოდებენ და მას ბევრი სკეპტოსი ჰყავს, თუმცა ამას კოსმოლოგებისა და ასტრონომებისთვის ხელი არ შეუშლია, მულტივერსის თეორია  ამოუცნობის ასახსნელად გამოეყენებინათ.

ცივი ლაქა

Royal Astronomical Society-მა ახალი კვლევა ჩაატარა, რომლის მიზანი კოსმოსში „ცივი ლაქის“  გარშემო არსებული კითხვებისთვის პასუხის გაცემაა.

მოკლედ რომ ვთქვათ, ცივი ლაქა, წარმოადგენს კოსმოსის ,,გრილ” ლაქას რადიაციაში, რომელიც სამყაროს ფორმირების შემდეგ არსებობს.

ცივი ლაქა NASA- ს ,,WMAP- ის” სატელიტმა პირველად 2004 წელს აღმოაჩინა. ,,ევროპის კოსმოსური სააგენტოს” პლანკის მისიამ მისი არსებობდა დაახლოებით 10 წლის წინ დაადასტურა. RAS-ის კვლევის თანახმად, ცივი ლაქა სხვა გალაქტიკების ნაკლებობის შედეგია. არსებითად, ცივი ლაქა არის სიცარიელე მულტივერსში.

„ბევრი ვერსია არსებობს, თუმცა ყველაზე საინტერესოა ის, რომ ცივი ლაქა ჩვენი და სხვა სამყაროს შეჯახების შედეგად წარმოიშვა. ეს კი იმას ამტკიცებს, რომ ცივი ლაქა მულტივერსის თეორიის პირველი მტკიცებულებაა,“ – განაცხადა დურჰამის უნივერსიტეტის მეცნიერმა ტომ შენკსმა. ხოლო თუ ეს ასეა, ეს თანამედროვე ფიზიკის დასასრულს ნიშნავს. ფიზიკა, არსებობს იმის დასადასტურებლად, თუ რატომ მოქმედებს და ყალიბდება სამყარო კონკრეტული ფორმით.  ის ავითერებს თეორემებსა და განტოლებებს ჩვენი სამყაროს ფუნდამენტური ნაწილების ასახსნელად. თუმცა მულტივერსის თეორიია ჩვენს ცოდნას ზღუდავს. სხვა სამყაროებს შესაძლოა სრულიად განსვავებული წესებით არსებობდნენ.  უსასრულო სამყაროები ნიშნავს უსასრულო შესაძლებლობებს უნიკალური წესებისთვის. ამიტომ ფიზიკის ახსნა შეუძლებელი იქნებოდა. ამ ფაქტმა გამოიწვია ის, რომ მთელი რიგი ფიზიკოსები, ასტროფიზიკოსები და კოსმოლოგები მტკიცედ უარყოფენ მულტივერსის თეორიას.

სტენფორდის კოსმოლოგი, ანდრეი ლინდი, ეჭვქვეშ აყენებს იმას, რომ მულტივერსი მეცნიერებად არ მიიჩნევა. „ნებისმიერმა, ვისაც მულტივერსის თეორია არ მოსწონს, საპირისპირო ფაქტები და ახსნა უნდა წარმოადგინოს. ეს ბევრს უცდია, თუმცა ჯერჯერობით ვერავინ მოახერხა. აი, რატომაა, რომ მულტივერსის თეორიას ასე სერიოზულად ვუყურებთ,“ – განაცხადა ლინდიმ.

მასალა მოამზადა:  თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

ჩილეში პარასკევს ევროპის ექსტრემალურად დიდი ტეელსკოპის (E-ELT), მშენებლობა დაიწყო, რომელიც ხუთჯერ უფრო დიდია, ვიდრე დღეს მოქმედი დაკვირვების მოწყობილობები.

ELT- ს ზომას გააჩნია  იმის პოტენციალი, რომ სამყაროს შესახებ კაცობრიობის ცოდნა შეცვალოს. ტელესკოპის სარკის ზომა დაახლოებით 39 მეტრი იქნება. ტელესკოპი, რომელიც  ატაკამას უდაბნოს შუაგულში 3000 მეტრის სიმაღლის მთაზე მდებარეობს, 2024 წელს ამოქმედდება.

ტელესკოპს აქამდე მოქმედ მოწყობილობებთან შედარებით ის უპირატესობა ექნება, რომ მისი საშუალებით უფრო მცირე პლანეტების აღმოჩენა, ხოლო უფრო დიდი პლანეტების გამოსახულებების შექმნა იქნება შესაძლებელი. ტელესკოპი მეცნიერებს საშუალებას მისცემს, ამ პლანეტების ატმოსფერო უკეთ შეისწავლონ, რაც ძალზედ მნიშვნელოვანია იმის დასადგენად, შესაძლებელია, თუ არა მათზე სიცოცხლის არსებობა.

„ის, რასაც ჩვენ აქ ვხედავთ, მეტია, ვიდრე ტელესკოპი, ეს არის მეცნიერების შესაძლებლობების ერთ-ერთ ყველაზე დიდი მაგალითი”, – განაცხადა ჩილეს პრეზიდენტმა, მიშელ ბაჩელეტმა, სამშენებლო სამუშაოების დაწყებასთან დაკავშირებული სიტყვით გამოსვლის დროს.

ატაკამას მშრალი ატმოსფერო დაკვირვებების განსახორციელებელ საუკეთესო პირობებს ქმნის. რეგიონში 2020 წლისთვის მსოფლიო ასტრონომიული ინფრასტრუქტურის დაახლოებით 70 პროცენტი იქნება თავმოყრილი.

ELT-ს ორგანიზაცია ევროპის სამხრეთ ობსერვატორია აფინანსებს, რომელიც ევროპულ და სამხრეთ ნახევარსფეროს ქვეყნებს მოიცავს. ექსპერტთა შეფასებით,  ევროპის ექსტრემალურად დიდი ტეელსკოპის მშენებლობა დაახლოებით 1 მილიარდი ევრო დაჯდება.

აღსანიშნავია, რომ კოსმოსური ტელესკოპის – ,,ჰაბლის” მთავარი სარკის ზომა მხოლოდ 2,4 მეტრია, ხოლო დღეისათვის ყველაზე დიდი კანარის დიდი ტეელსკოპის სარკის ზომა – 10,4 მეტრი. E-ELT ცამეტჯერ მეტი სინათლის შეგროვებას შეძლებს, ვიდრე ნებისმიერი სხვა ოპტიკური ტელესკოპი. ამასთან, ატმოსფერული ხარვეზები კორექტირება მას რეალურ დროში შეეძლება. მიღებული გამოსახულებები, ჰაბლისეულზე 16-ჯერ მკაფიო იქნება. მეცნიერები ახალი ტელესკოპის საშულბით, უკვე აღმოჩენილი ეგზოპლანეტების, ახალგაზრდა სამყაროსა და სხვა გალაქტიკების უკეთ დანახვას გეგმავენ. ასეთი შესაძლებლობა მათ უკვე 2024 წლისთვის ექნებათ.

მასალა მოამზადა:  თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მეცნიერები გააოცა მოულოდნელმა აღმოჩენამ მზის სისტემის მიღმა მდებარე ნეპტუნის ზომის სამყაროს შესახებ.

HAT-P-26b დედამიწიდან დაახლოებით 437 სინათლის წლითაა დაშორებული. მისი მასა ნეპტუნის მასას უტოლდება, თუმცა პლანეტა მასპინძელი ვარსკვლავის ორბიტაზე უფრო ახლოს მოძრაობს. ასეთი სამყაროები მეცნიერებს ადრეც არაერთხელ აღმოუჩენიათ, თუმცა HAT-P-26b მათგან სრულიად განსხვავებულია.

მკვლევარებმა HAT-P-26b-ის ატმოსფერო შეისწავლეს და აღმოაჩინეს, რომ ის უჩვეულოდ პრიმიტიულია და თითქმის მთლიანად წყალბადისა და ჰელიუმისგან შედგება. პლანეტა, რომელიც თავის ვარსკვლავთან ასე ახლოს მდებარეობს, ორბიტის ერთ შემოვლას მხოლოდ  4.23 დღეს ანდომებს, არღვევს იმ წესს, რომელიც მეცნიერებს სხვა პლანეტების შემადგენლობის შესახებ აქვთ დადგენილი.

ერთ-ერთი გზა, რითაც მეცნიერები უცხო პლანეტის ატმოსფეროს კვლევას ახორციელებენ, იმაზე დაკვირვებაა, თუ როგორ გაივლიან პლანეტები მასპინძელი ვარსკვლავების წინ.  როცა პლანეტები ამას აკეთებენ, ტელესკოპს პლანეტის ატმოსფეროს მიერ გაფილტრული ვარსკვლავის სინათლის ანალიზი და იმ ნივთიერებების დადგენა შეუძლია, რომელიც ამ სინათლის მიერ საჰაერო სივრცეში გამოიყოფა.

NASA- ს Hubble- ისა და Spitzer- ის კოსმოსური ტელესკოპების მონაცემებზე დაყრდნობით მეცნიერთა გუნდმა აღმოაჩინა, რომ HAT-P-26b-ის ატმოსფერო ღრუბლისგან თავისუფალია, მაგრამ მასზე წყლის შესამჩნევი ნაკვალევია. მკვლევარები აცხადბენენ, რომ ეს ამ ზომის ეგზოპლანეტისთვის წყლის ყველაზე დიდი მაჩვენებელია.

წყლის კვალმა მეცნიერთა გუნდს საშუალება მისცა, რომ HAT-P-26b- ის მეტალურობა შეეფასებინათ: ზომა, სადაც პლანეტის ატმოსფეროში დომინირებს ის ელემენტები, რომლებიც  წყალბადსა და ჰელიუმზე მძიმე არიან.

ჩვენი საკუთარი მზის სისტემის შემთხვევაში, ნაკლები მეტალობა უფრო დიდი პლანეტებისთვისაა დამახასიათებელი. მაგალითად, იუპიტერს მზეზე 5-ჯერ მეტი მატალობა აქვს, ხოლო სატურნს – 10-ჯერ მეტი.

ეს იმას ნიშნავს, რომ მათი ატმოსფეროები ძირითადად წყალბადის და ჰელიუმისგან შედგება. ამის საპირისპიროდ, ურანსა და ნეპტუნს, რომლებიც უფრო პატარა პლანეტები არიან და ორბიტაზე მზისგან უფრო მოშორებით მოძრაობენ, მეტალობის უფრო დიდი შემცველობა აქვთ – მზეზე დაახლოებით 100-ჯერ მეტი.

დასკვნა ასეთია: ჩვენს მზის სისტემაში მით უფრო დაბალია პლანეტის მეტალობა, რაც უფრო დიდია პლანეტა. მეცნიერების ვარაუდით, ეს იმიტომ ხდება, რომ როდესაც სამყარო ჩამოყალიბდა მზეზე გარშემორტყმული პროტოპლანეტარული მტვრისგან, იუპიტერი და სატურნი მძიმე ელემენტებით მდიდარი პატარა ყინულის ნამსხვრევებით იყვნენ „დაბომბილი“.  ამის შედეგად, მათი უფრო გვიანდელი ატმოსფეროები ნაკლები მეტალობის არიან.

თუმცა HAT-P-26b-ის შემთხვევაში,  ჩვენ საქმე გვაქვს სამყაროსთან, რომელიც მასპინძელი ვარსკვლავისგან არცთუ ისე შორს მდებარეობს და მიუხედავად ამისა, მისი ატმოსფერო თითქმის მთლიანად შედგება წყალბადის და ჰელიუმისგან, იუპიტერისა და სატურნის მსგავსად.

„ეს იმას ნიშნავს, რომ ის ალბათ თავის ვარსკვლავთან ბევრად უფრო ახლოს ჩამოყალიბდა ან მოგვიანებით დისკში, სადაც ის ყინულის ნამსხვრევებსა და მდიდარ მძიმე ელემენტებს არ „დაუბომბავს“ , ჩვენ აქამდე არ შეგვხვედრია საკუთარ ვარსკვლავთან ამდენად ახლოს მყოფი ამ ზომის პლანეტა,“ – აცხადებენ მეცნიერები.

აღმოჩენა მნიშვნელოვანია ასტრონომებისთვის ამტკიცებს რა, რომ ბევრად მეტი პლანეტარული შესაძლებლობა არსებობს, ვიდრე აქამდე ეგონათ. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ მომავალში უფრო საინტერესო კოსმოსური მეცნიერების მოწმე გავხდებით.

წყარო:  sciencealert.com

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

ნასას ასტრონავტები სამშაბათს დილით საერთაშორისო კოსმოსური სადგურიდან კოსმოსში გავლენ, რათა გაფუჭებული კომპიუტერი შეცვალონ. მწყობრიდან გამოსული კომპიუტერი ერთ-ერთია იმ ორ კომპიუტერს შორის, რომელიც სადგურზე არსებულ ამერიკულ სისტემებს აკონტროლებს.

ამის შესახებ ინფორმაციას ნასა ავრცელებს.

პირველადი მოწყობილობა მწყობრიდან შაბათს გამოვიდ, რის შედეგადაც 100-მილიარდის ღირებულების ლაბორტორია სარეზერვო სისტემაზე დამოკიდებული გახდა.

ეროვნული აერონავტიკისა და კოსმოსური ადმინისტრაციის ინფორმაციით, სადგურის ამჟამინდელი ხუთი წევრი აშშ-დან, რუსეთიდან და საფრანგეთიდან არანაირი საფრთხის ქვეშ არ იმყოფებიან. გადაწყვეტილებას იმის შესახებ, თუ კონკრეტულად რომელი ასტრონავტები დატოვებენ სადგურს, ნასა ორშაბათს მიიღებს.

ეროვნულმა აერონავტიკისა და კოსმოსურმა ადმინისტრაციამ გადაუდებელი კოსმოსური სვლა ბოლოს 2015 წლის დეკემბერში მოაწყო, როცა ორმა ამერიკელმა ასტრონავტმა კოსმოსი დატოვა, რათა ავტომატური მკლავის მობილურ ტრანსპორტერზე მუხრუჭები გაეშვათ.

საერთაშორისო კოსმოსური სადგური — კოსმოსში აწყობილი საერთაშორისო ორბიტული სადგური, რომელსაც მრავალმიზნობრივი კოსმოსური ლაბორატორიის სახით იყენებენ. სადგური დედამიწის დაბალ ორბიტაზე მოძრაობს. სკს აშშ-ს (ნასა), რუსეთის (რკა), იაპონიის (იახა), კანადის (კკა) და რამდენიმე ევროპული ქვეყნის (კა) კოსმოსური სააგენტოს ერთობლივი პროგრამაა.  მისი სიმაღლე დედამიწის ზედაპირიდან დაახლოებით 400 კმ-ია. სკს ყოველ 90 ერთ ორბიტას ასრულებს.

წყარო: Reuters

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”