კვლევები

დედამიწის ყველაზე ჩრდილოური მყინვარები რეკორდული სისწრაფით დნება. ამის შესახებ დანიელი და გერმანელი მეცნიერების მიერ ჩატარებული კვლევის შედეგები მეტყველებს.

გრენლანდიის ჩრდილოეთში არსებობს პერიფერიული მყინვარები, რომლებიც კუნძულის მყინვარულ ფარს არ უკავშირდება. როგორც აღმოჩნდა, არქტიკაში დაწყებული დათბობის გამო მყინვარები რეკორდული სისწრაფით დნება – წელიწადში 40 გიგატონაზე მეტი ყინული ქრება.

იზოლირებული მყინვარები გრენლანდიის ყინულით დაფარული ფართობის მხოლოდ 4%-ს შეადგენს. ამასთან, მათზე დამდნარი ყინულის საერთო მასის 11% მოდის, რაც იმას ნიშნავს, რომ ზღვის დონის ამაღლებაში ძირითადი წვლილი სწორედ მათ შეაქვთ.

მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ 2003-2009 წლებში ყოველწლიურად 27,2 გიგატონა პერიფერიული ყინული დნებოდა, 2018-2021 წლებში კი ყოველწლიურად უკვე 42,3 გიგატონა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

რომანტიკულ სიყვარულში ჩართულია რამდენიმე ნეიროგადამცემი ანუ ქიმიკატი.
ვირჯინიის სამედიცინო სკოლის ფსიქიატრიისა და ქცევითი მეცნიერებების დეპარტამენტის თანამშრომელი, დოქტორი დევიდ შპიგელი აცხადებს, რომ სასიყვარულო გრძნობებში ყველაზე დიდი ბიოქიმიური მოთამაშეა დოფამინი, ოქსიტოცინი და ვაზოპრესინი.
დოფამინი
დოფამინი, ქიმიკატი, რომელიც დაკავშირებულია სიამოვნებასთან და ეიფორიასთან, უზარმაზარ როლს თამაშობს ურთიერთობის დასაწყისში. დოფამინი არის ტვინის ჯილდოს სისტემის ნაწილი.
ტვინს ყოველთვის მეტი დოფამინი სჭირდება. სიყვარულის პროგრესირებასთან ერთად, დოფამინი ურთიერთქმედებს სხვა ნეიროტრანსმიტერებთან, რაც გიჩენთ სურვილს, დიდი დრო გაატაროთ განსაკუთრებულ ადამიანთან. ეს ხელს უწყობს იმას, რომ იგრძნოთ აღელვება და ეიფორია თქვენი პარტნიორის სიახლოვეს. სამწუხაროდ, დოფამინის გადაჭარბებულმა რაოდენობამ შეიძლება გამოიწვიოს ის, რომ უგულებელყოთ მნიშვნელოვანი ინფორმაცია ტვინის სხვა მნიშვნელოვანი სტრუქტურებიდან: სოციალური ურთიერთქმედების ქსელიდან.
ეს ქსელი გეხმარებათ შეგიყვარდეთ და გაიგოთ სოციალური ურთიერთქმედება. გეხმარებათ ამოიცნოთ სხვა ადამიანების ემოციები და გრძნობები, გაჩვენოთ, არის თუ არა სხვა ადამიანი თქვენით ისევე დაინტერესებული, როგორც თქვენ მისით.
თუმცა, როდესაც თქვენ გაქვთ  დოფამინის ჭარბი რაოდენობა, ამ მნიშვნელოვან ინფორმაციას ვერ ღებულობთ. ამან კი შეიძლება გამოიწვიოს აკვიატებული ქცევა და ეჭვიანობა, რაც სიყვარულის უარყოფითი მხარეებია.
ოქსიტოცინი და ვაზოპრესინი
ოქსიტოცინი, რომელსაც სიყვარულის ან ჩახუტების ჰორმონს უწოდებენ, წყვილის მიჯაჭვულობის გრძნობის ჩამოყალიბებას უწყობს ხელს. ამასთან, ოქსიტოცინი ხელს უწყობს გრძელვადიანი სიყვარულის მხარდაჭერას პარტნიორის მიმართ თქვენი რეაქციის შეცვლით. ტვინის ნაწილები, მათ შორის ინსულა (რომელიც გეხმარებათ საკუთარი თავის აღქმაში) და წინა ცინგულარული ქერქი (რომელიც აკონტროლებს მოტივირებულ ქცევებს) განსხვავებულად რეაგირებენ საყვარელ ადამიანსა და სხვა ადამიანებზე.
„ერთ-ერთი მიზეზი, რის გამოც ურთიერთობა მუშაობს, არის ის, რომ თუ თქვენ გაქვთ კონფლიქტი საყვარელ ადამიანთან, შეცვლით თქვენს სტრატეგიებს კონფლიქტების მოსაგვარებლად. თქვენ საყვარელ ადამიანთან პრობლემების გადაჭრას ისე შეეცდებით, რომ ურთიერთობები შეინარჩუნოთ,“- აცხადებს დოქტორი დევიდ შპიგელი.
ვაზოპრესინი ასრულებს ოქსიტოცინის მსგავს როლს. ის ხელს უწყობს კავშირების დამყარებას და ხელს უწყობს გრძელვადიან, მონოგამიურ სიყვარულს. ის გეხმარებათ უპირატესობა მიანიჭოთ თქვენს პარტნიორს.
ამ სამი ჰორმონის გარეშე ადამიანებში რომანტიული ურთიერთობები შეუძლებელია. გჭირდებათ დოფამინი, რომ ისიამოვნოთ პარტნიორთან ყოფნით, ვაზოპრესინი, რომელიც მოგცემთ მოტივაციას მოძებნოთ კონკრეტული პარტნიორი და ოქსიტოცინი, რომ თქვენი ურთიერთობა გრძელვადიან პერსპექტივაში შეინარჩუნოთ.

მასალა მოამზადა : თამარ ტაბატაძემ 

წყარო : thehealthjournals.com

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

კიბოს მკურნალობის დროს მედიკამენტები ხშირად თავს ესხმიან როგორც სიმსივნურ, ასევე ჯანმრთელ უჯრედებს, რაც იწვევს უამრავ გვერდით ეფექტს.
იგივე ხდება იმუნოთერაპიის დროს, რომელიც ეხმარება იმუნურ სისტემას კიბოს უჯრედების ამოცნობასა და მასზე თავდასხმაში,. მიუხედავად იმისა, რომ ამ თერაპიებმა უამრავ პაციენტს გაუხანგრძლივეს სიცოცხლე, ისინი მხოლოდ პაციენტების გარკვეულ ჯგუფზე მუშაობენ. ერთ-ერთმა კვლევამ აჩვენა, რომ ძუძუს კიბოს მქონე პაციენტების 30 პროცენტზე ნაკლები პასუხობს იმუნოთერაპიის ერთ-ერთ ყველაზე გავრცელებულ ფორმას.
მაგრამ რა მოხდება, თუ მედიკამენტები ისე დამუშავდება, რომ მხოლოდ სიმსივნურ უჯრედებს დაესხმება თავს და სხეულის დანარჩენი ნაწილს არა?
ამ მიზნით, ჩიკაგოს უნივერსიტეტის პრიცკერის მოლეკულური ინჟინერიის სკოლის მკვლევარებმა შეიმუშავეს მეთოდი, რომელიც ხელს უშლის კიბოს ერთ-ერთ პერსპექტიულ მედიკამენტს, დააზიანოს ჯანმრთელი უჯრედები და ამას სიმსივნემდე მიღწევამდე მისი „შენიღბვით“ ახორციელებენ.
IL-12-ის პერსპექტივა
ციტოკინები არის ცილები, რომლებსაც შეუძლიათ იმუნური სისტემის საფრთხეებზე რეაგირების მოდულირება. ამის გაკეთების ერთ-ერთი გზა არის მკვლელი T უჯრედების გააქტიურება, სისხლის თეთრი უჯრედების ტიპი, რომელსაც შეუძლია შეტევა კიბოს უჯრედებზე. იმის გამო, რომ ციტოკინებს შეუძლიათ იმუნური სისტემის მომზადება სიმსივნეების მოსაკლავად, ეს მათ ძალიან პერსპექტიულს ხდის კიბოს სამკურნალოდ.
ერთ-ერთი ასეთი ციტოკინია ინტერლეიკინ-12, იგივე IL-12. მიუხედავად იმისა, რომ  30 წელზე მეტი ხნის წინ აღმოაჩინეს, IL-12 ჯერ კიდევ არ არის საკვებისა და მედიკამენტების სააგენტოს მიერ დამტკიცებული თერაპია კიბოს დიაგნოზის მქონე პაციენტებისთვის, მისი მძიმე გვერდითი ეფექტების, მათ შორის ღვიძლის დაზიანების, გამო.
ეს ნაწილობრივ იმიტომ ხდება, რომ IL-12 „ავალებს“ იმუნურ უჯრედებს გამოიმუშაონ დიდი რაოდენობით ანთებითი მოლეკულები, რომლებსაც შეუძლიათ სხეულის დაზიანება.
მას შემდეგ მეცნიერები მუშაობენ IL-12-ის მოდერნიზებაზე, რათა უფრო ტოლერანტული იყოს და ამავდროულად, შეინარჩუნოს კიბოს მკვლელი ძლიერი ეფექტი.
მკვლელის „შენიღბვა“
იმის გამო, რომ კიბოს უჯრედები ძალიან სწრაფად მრავლდებიან, ისინი ჭარბად გამოიმუშავებენ გარკვეულ ფერმენტებს, რაც მათ ეხმარება შეიჭრან ახლომდებარე ჯანსაღ ქსოვილში და მეტასტაზირება მოახდინოს სხეულის სხვა ნაწილებში. ჯანსაღი უჯრედები გაცილებით ნელი ტემპით იზრდებიან და ამ ფერმენტების ნაკლებ რაოდენობას გამოიმუშავებენ. ამის გათვალისწინებით, მკვლევარებმა IL-12-ი ხუფით „შენიღბეს“, რომელიც ფარავს მოლეკულის იმ ნაწილს, რომელიც ჩვეულებრივ უკავშირდებიან იმუნურ უჯრედებს მათ გასააქტიურებლად.
ხუფი შორდება მხოლოდ სიმსივნის სიახლოვეს არსებულ ფერმენტებთან შეხებისას, როდესაც ეს ფერმენტები ხუფს აცლიან, IL-12 ხელახლა აქტიურდება და ააქტიურებს ახლომდებარე მკვლელ T უჯრედებს სიმსივნეზე თავდასხმისთვის.
როდესაც მეცნიერებმა ეს „შენიღბული“ IL-12 მოლეკულები მელანომისა და ძუძუს კიბოს პაციენტებისგან დონაციის სახით მიღებულ როგორც ჯანსაღ, ისე სიმსივნური ქსოვილზე გამოიყენეს, შედეგებმა დაადასტურა, რომ მხოლოდ სიმსივნის ნიმუშებმა შეძლეს ხუფის მოშორება.
ეს მიუთითებს, რომ „შენიღბულ“ IL-12-ს შეუძლია პოტენციურად გამოიწვიოს ძლიერი იმუნური პასუხი სიმსივნის წინააღმდეგ ჯანსაღი ორგანოების დაზიანების გარეშე.
მეცნიერებმა „შენიღბული“ IL-12 თაგვებში უკვე გამოიყენეს და დაადგინეს, რომ IL-12-თან ასოცირებული იმუნიტეტთან დაკავშირებული გვერდითი მოვლენები არ დაფიქსირდა.
მეცნიერები აცხადებენ, რომ შემდეგო ნაბიჯი მოდიფიცირებული IL-12-ის კიბოთი დაავადებული პაციენტებში გამოცდაა.

მასალა მოამზადა : თამარ ტაბატაძემ 

წყარო : sciencealert.com

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

ყოველწლიურად ჰაერის დაბინძურებას დაახლოებით 9 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე ეწირება. ამის შესახებ Deutsche Welle ჟურნალში The Lancet Planetary Health გამოქვეყნებულ კვლევაზე დაფუძნებით წერს, რომლის თემაც გლობალური სიკვდილიანობაა.

გამოცემის ინფორმაციით, კვლევას ვაშინგტონის უნივერსიტეტის სპეციალისტები აწარმოებენ. მათ დაადგინეს, რომ გარემოს დაბინძურებას საშუალოდ 9 მილიონი ადამიანი 2015 წლიდან ეწირება. მეცნიერების მიერ გაანალიზებული ბოლო მონაცემები 2019 წელს მიეკუთვნება.

კვლევაში აღნიშნულია, რომ „დაბინძურება ადამიანისა და პლანეტის ჯანმრთელობისთვის ექზისტენციურ საფრთხეს წარმოადგენს და თანამედროვე საზოგადოებების მდგრადობას რისკს უქმნის“. მეცნიერები აღნიშნავენ, რომ დაბინძურებას ადამიანის ჯანმრთელობაზე მეტი გავლენა აქვს, ვიდრე ომებს, ტერორიზმს, მალარიას, აივს, ტუბერკულოზს, ნარკოტიკებსა და ალკოჰოლს.

„ქვაბში ვსხედვართ და ნელ-ნელა ვიხარშებით. გარემოს დაბინძურებას საკმარის ყურადღებას არ ვაქცევთ“, – განაცხადა კვლევის თანაავტორმა რიჩარდ ფულერმა.

ბოლო მონაცემებით, დაბინძურება დაახლოებით იმდენივე ადამიანს კლავს, რამდენსაც მოწევა. შედარებისთვის, კორონავირუსის პანდემიის დაწყებიდან, კოვიდ-19-ს 6 მილიონზე მეტი ადამიანი შეეწირა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

ექსპერიმენტულმა პრეპარატმა, რომლის ეფექტებს ჭარბწონიან ადამიანებზე კლინიკურად სწავლობდნენ, მონაწილეებში წონის რეკორდული კლება აჩვენა.

Tirzepatide ამერიკულმა ფარმაცევტულმა კომპანია Eli Lilly and Company (Lilly)-მ შექმნა და წარმოადგენს ყოველკვირეულ ინექციას, რომელიც წონის კლებას ხელს უწყობს ბუნებრივი ჰორმონების, სახელად ინკრეტინების ეფექტების მიბაძვის მეშვეობით. ეს ჰორმონები ჭამის შემდეგ სისხლში შაქრის დონეს ამცირებს და არეგულირებს მონელებასთან დაკავშირებულ მეტაბოლურ პროცესებს.

პრეპარატი Tirzepatide, რომელიც ჯერ ბაზარზე ხელმისაწვდომი არ არის, რადგან კლინიკური კვლევების შემდეგ ეტაპს ელოდება, წარმოადგენს ორი კონკრეტული ინკრეტინის, GLP-1-ის (გლუკაგონის მსგავსი პეპტიდი-1) და GIP-ის (გლუკოზაზე დამოკიდებული ინსულინოტროპული პოლიპეპტიდი) სინთეტიკურ კომბინაციას.

პირველი ჰორმონი, GLP-1, წარმოადგენს დიაბეტის საწინააღმდეგო პრეპარატ სემაგლუტიდის საფუძველს, რომელიც აშშ-ში 2021 წელს დაამტკიცეს წონაში კლების პრეპარატად. ის წონაში კლების პირველი მედიკამენტია ბოლო რამდენიმე წელიწადში, რომელიც FDA-მ დაამტკიცა.

დამტკიცების გადაწყვეტილება დაეფუძნა კლინიკური ცდების შედეგებს, რომელსაც წონის კლებაში „თამაშის წესების შემცვლელი“ უწოდეს. თუმცა, როგორც ჩანს, ჰორმონ GIP-ისა და GLP-1-ის დამატების წყალობით, Tirzepatide-ს ფორმულა კიდევ ერთხელ შეცვლის თამაშის წესებს.

კლინიკური ცდების მესამე ფაზაში Tirzepatide-ის ეფექტებს 2539 მონაწილეზე იკვლევდნენ, რომლებიც ან მსუქნები იყვნენ, ან ჭარბწონიანები. 72 კვირის განმავლობაში, მონაწილეთა ნაწილს Tirzepatide-ს აძლევდნენ, ნაწილს კი პლაცებოს, ამავე დროს, მათ რაციონში შემცირებული იყო კალორიები და გაზრდილი იყო ფიზიკური აქტივობა. პრეპარატი სამი სხვადასხვა დოზით შეჰყავდათ (5, 10 ან 15 მილიგრამი კვირაში ერთხელ), მაგრამ კვლევის მსვლელობისას, სამივე ამ ჯგუფში დაფიქსირდა წონაში კლების მნიშვნელოვანი დონე. ყველაზე მაღალი დოზის (15 მილიგრამი) ჯგუფში მონაწილეთა სხეულის წონა საშუალოდ 22,5%-ით (24 კგ) შემცირდა, 10 მგ დოზის ჯგუფში 21,4%-ით (22 კგ), 5 მგ ჯგუფში კი 16%-ით (16 კგ).

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

თაგვებზე ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ მეხსიერების პრობლემები, რომლებიც ხშირია ხანდაზმულებში, შეიძლება აღმოიფხვრას და ამისთვის საკმარისია ახალგაზრდების მცირეოდენი ცერებროსპინალური სითხის ინექცია.
„ვიცით, რომ ცერებროსპინალური სითხის შემადგენლობა ასაკთან ერთად იცვლება და, ფაქტობრივად, ეს ცვლილებები რეგულარულად გამოიყენება კლინიკაში ტვინის ჯანმრთელობისა და დაავადების ბიომარკერების შესაფასებლად, თუმცა, ჩვენ კარგად არ ვიცით, როგორ მოქმედებს ეს ცვლილებები დაბერების პროცესში მყოფი ტვინის უჯრედების ფუნქციაზე,“- განუცხადა ScienceAlert-ს სტენფორდის უნივერსიტეტის ნევროლოგმა ტალ ირამმა.
გამოკვლევისთვის მკვლევარებმა, ირამის ხელმძღვანელობით, 18-22 თვის თაგვებს ახალგაზრდა თაგვის (10 კვირის ასაკის) ან ხელოვნური ცერებროსპინალური სითხე შეუყვანეს.
ამის შემდეგ მკვლევარებმა გამოსცადეს თაგვები და დაადგინეს, რომ ცხოველებს, რომლებსაც ახალგაზრდა თაგვებისგან ცერებროსპინალური სითხე შეუყვანეს, უკეთესი მეხსიერება ჰქონდათ.
აღსანიშნავია, რომ თაგვებში, ფიბრობლასტების ზრდის ფაქტორის, სახელწოდებით FGF17, შეყვანამ ისევე შეძლო ოლიგოდენდროციტების წინამორბედი უჯრედების გაძლიერება, როგორც ცერებროსპინალური სითხის ინექციამ.
ოლიგოდენდროციტები განსაკუთრებით სასარგებლოა, რადგან ისინი წარმოქმნიან მიელინს, მასალას, რომელიც ნეირონების ბოჭკოებს ფარავს და მათ იზოლირებას ახდენს. FGF17-ის შეყვანა დაეხმარა ხანდაზმულ თაგვებს მეხსიერების უნარის გაზრდაში.
მიუხედავად იმისა, რომ კვლევის ამ სფეროს ძალიან დიდი გზა აქვს გასავლელი მანამ, სანამ ასეთ შეხედულებებს ხანდაზმულ ადამიანებში მეხსიერების გასაზრდელად გამოიყენებენ, აღმოჩენები საინტერესოა და იმედია, მომავალი კვლევების საშუალებით აღნიშნული მიზნის მიღწევა ახალგაზრდების სხეულიდან აღებული სითხის ხანდაზმულებში ინექციის გარეშე მოხერხება.

წყარო : sciencealert.com
მასალა მოამზადა : თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

ახალი კვლევა გვეუბნება, რომ 2021 წელს ოკეანეების ტემპერატურამ რეკორდულ მაჩვენებელს მიაღწია. გასული ექვსი წლის განმავლობაში შეინიშნება მუდმივი აღმავალი ტენდენცია. 1980-იანი წლების ბოლოდან, ოკეანეები რვაჯერ უფრო სწრაფად თბება, ვიდრე წინა ათწლეულებში.
ისტორიაში ყველაზე მეტად გათბა ხმელთაშუა ზღვა და წყნარი და ატლანტის ოკეანეების ჩრდილოეთი ნაწილი. წყლის ზედა ფენამ, რომლის სიღრმეც 2 000 მეტრს შეადგენს, 14 ზეტაჯოულით მეტი ენერგია შთანთქა, ვიდრე 2020 წელს. აღნიშნული დაკავშირებულია ატმოსფეროში მავნე ნივთიერებების ემისიასთან. მიუხედავად იმისა, რომ ჩრდილოეთ წყნარი ოკეანე ქარისა და დინებების გამო ცივდება, ზედაპირთან ახლოს 2°C, ხოლო 300 მეტრ სიღმეზე 1°C დაფიქსირდა. აღნიშნული კი იქ მობინადრე არსებებს საფრთხეს უქმნის, ასევე იწვევს ქარიშხლებს, წყალდიდობებს, დიდი რაოდენობით ნალექს და ა.შ. ეს კი ძლიერი მტკიცებულებაა იმისა, რომ გლობალური დათბობა გრძელდება.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

ხშირად გვეუბნებიან, რომ სიცილი საუკეთესო წამალია. ეს იმიტომ ხდება, რომ სიცილს ბევრი სამკურნალო სარგებელი აქვს : ის ამცირებს სტრესის დონეს და ხელს უწყობს ადამიანების კეთილდღეობას.
გთავაზობთ სიცილის რამდენიმე დადებით მახასიათებელს :
1. სიცილი აძლიერებს ჟანგბადით მდიდარი ჰაერის მიღებას და ასტიმულირებს გულს, ფილტვებსა და კუნთებს. ის ასევე ზრდის ტვინის მიერ გამოყოფილი ენდორფინების დონეს.
2. სიცილი ხელს უწყობს დაძაბულობის განმუხტვას სისხლის მიმოქცევის სტიმულირებით.
3. პოზიტიური აზრები და სიცილი შეიძლება დაეხმაროს ადამიანის იმუნური სისტემის გაძლიერებას ნეიროპეპტიდების გამოყოფით, რომლებიც ხელს უწყობენ სტრესსა და პოტენციურად სერიოზული დაავადებების წინააღმდეგ ბრძოლას.
4. ის ასევე ხელს უწყობს ტკივილის შემსუბუქებას, რადგან სიცილის დროს სხეული წარმოქმნის ბუნებრივ ტკივილგამაყუჩებლებს.
5. სიცილი დაგეხმარებათ რთულ სიტუაციებთან გამკლავებაში, რითაც გაზრდის ადამიანების პიროვნულ კმაყოფილებას. ის ასევე ხელს უწყობს სხვა ადამიანებთან კავშირის დამყარებას.
6. სიცილს შეუძლია განწყობის ამაღლება. მას შეუძლია ხელი შეუწყოს სტრესის, დეპრესიისა და შფოთვის შემცირებას, რითაც პიროვნება უფრო ბედნიერად გრძნობს. ის ასევე ხელს უწყობს თვითშეფასების გაუმჯობესებას.
7. სიცილი ასევე ამცირებს სტრესის ჰორმონებს და ხელს უწყობს სისხლძარღვების ფუნქციის გაუმჯობესებას, რითაც აუმჯობესებს გულის ჯანმრთელობას.
აღსანიშნავია, რომ ყოველი წლის მაისის თვის პირველ კვირას „სიცილის მსოფლიო დღე” აღინიშნება. „სიცილის მსოფლიო დღე” პირველად 1998 წლის 10 მაისს აღინიშნა.

წყარო : firstpost.com
მასალა მოამზადა : თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”