ეს საინტერესოა

მეცნიერებმა ეგვიპტეში მდებარე გიზის დიდი პირამიდის მახლობლად მიწისქვეშა გარემო სპეციალური რადარითა და ელექტროტომოგრაფით შეისწავლეს. შედეგად, მათ ორი ნაწილისგან შედგენილი სტრუქტურა გამოავლინეს, რომელიც უკვე 4 000 წელზე მეტია, ძველი სასაფლაოს მიმდებარედაა დამარხული.

კერძოდ, ერთი მათგანი პირამიდის დასავლეთითაა განლაგებული და L-ის ფორმა აქვს. ის 0.5-დან 2 მეტრამდე სიღრმეშია, მისი სიგრძე-სიგანე კი 10 და 15 მეტრია. უფრო ქვემოთ, 3.5-დან 10 მეტრამდე სიღრმეში, ბევრად დიდი სტრუქტურაა, რომლის სიგრძე-სიგანეც 10-10 მეტრია. სპეციალისტებმა ჯერჯერობით არ იციან, რასთან აქვთ საქმე, მაგრამ ამან შესაძლოა, გიზის პირამიდის კომპლექსის შესახებ ახალი ინფორმაცია მოგვაწოდოს.

აღსანიშნავია, რომ დასავლეთით მდებარე ეს სასაფლაო არქეოლოგებისთვის ისედაც საინტერესო იყო, რადგან სამარხებით სავსე ამ ტერიტორიაზე მართკუთხა ფორმის ცარიელი და მოსწორებული არეალია. მასზე მეტის გასაგებად მკვლევრებმა თანამედროვე სარადარო ტექნოლოგია გამოიყენეს, რომელიც ხმელეთისკენ რადიოტალღების გაშვებას გულისხმობს. ისინი მიწისქვეშ აღწევს და იქ არსებული გარემოს შესწავლის საშუალებას იძლევა. თითქმის იმავე მეთოდით მუშაობს ელექტროტომოგრაფიც, რომელიც მიწისქვეშა მატერიების ელექტრულ კუთრ წინააღმდეგობას აფიქსირებს.

ამ ორი ტექნოლოგიის მეშვეობით არქეოლოგებმა სასაფლაოს ზემოხსენებულ არეალში, სიღრმეში, სხვადასხვა სიმკვრივის მქონე რეგიონებს მიაგნეს. მათი ფორმა იმგვარია, რომ, დიდი ალბათობით, ბუნებრივი არ უნდა უყოს, არამედ ადამიანის მიერ შექმნილი, მაგრამ მათი დანიშნულება გაურკვეველია.

უფრო ზემოთ განლაგებული სტრუქტურა ერთგვაროვანი ქვიშითაა სავსე, რაც მიანიშნებს, რომ მისი აგების შემდეგ ის მიზანმიმართულად “ჩაფლეს”. მეორე სტრუქტურაც საკმაო კუთრი წინააღმდეგობით ხასიათდება, ამიტომ შესაძლოა, ისიც ქვიშით დაეფარათ, ან, სულაც, ღრუიანი, ანუ ცარიელი, იყოს.

იქიდან გამომდინარე, რომ ორივე მათგანის იდენტიფიცირება რთულია, მეცნიერები მათ “ანომალიას” უწოდებენ. არ გამორიცხავენ, რომ, თუ ეს მართლაც ადამიანის მიერ შექმნილი ნაგებობებია, ზედაპირთან ახლოს მდებარე სტრუქტურა ქვედაში შესასვლელის ფუნქციას ასრულებდეს. შესაძლოა, ეს კირქვის ვერტიკალური კედლები იყოს ან ერთგვარი გვირაბები, რომლებიც სამარხს უერთდება.

ახალი ნაშრომი გამოცემაში Archaeological Prospection გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

აღმოაჩინეს პატარა, გამჭვირვალე თევზი, რომელიც თვითმფრინავზე დიდ ხმას გამოსცემს. სახეობა (Danionella cerebrum) თევზებს შორის ზომით ერთ-ერთი ყველაზე პატარაა – მისი სიგრძე სულ რაღაც 12 მილიმეტრს აღწევს. მიუხედავად ამისა, მას 140 დეციბელზე მაღალი ხმის გამოცემა შეუძლია. როგორც მკვლევრები ამბობენ, იგი იარაღის გასროლის ხმასაც კი აჭარბებს.

მეცნიერთა ჯგუფი აღმოჩენასთან მას შემდეგ მივიდა, რაც თევზი ბერლინში, ერთ-ერთი კვლევის ფარგლებში, აკვარიუმში მოათავსეს. ერთ დღესაც მათ უჩვეულო ხმა მოესმათ. როდესაც მას გაჰყვნენ, ხმაური პატარა თევზთან მივიდა. სწორედ ამის შემდეგ დაიწყო კვლევა – ერთ-ერთი ვარაუდის თანახმად, ეს უნარი, შესაძლოა, კომუნიკაციის უჩვეულო ფორმას უკავშირდებოდეს.

კვლევისათვის სასარგებლო ის გარემოებაცაა, რომ აღნიშნული სახეობის სხეული მთლიანად გამჭვირვალეა. იგი საშუალებას მისცემს მეცნიერებს, ყურადღებით შეისწავლონ მისი ქცევა.

„გასაოცარ აღმოჩენამდე მივედით. ვიწვევთ სხვა მკვლევრებსაც, რათა დავადგინოთ, როგორ შეუძლია 12 მილიმეტრიან თევზს სპილოზე, თვითმფრინავსა და გასროლაზე ძლიერი ხმის გამოცემა”, – ამბობს ვერიტო კუკი,

კვლევის ხელმძღვანელი და ბერლინის საუნივერსიტეტო კლინიკა შარიტეს დოქტორანტი.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

მეცნიერებმა ტექნოლოგია შექმნეს,რომელსაც შეუძლია, ადამიანის ემოციები რეალურ დროში ამოიცნოს. მიღწევა ულსანის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების ეროვნული ინსტიტუტის მკვლევრებს ეკუთვნით.

შესაძლოა, ტექნოლოგია სამომავლოდ სხვადასხვა სერვისში გამოვიყენოთ. იგი ისეთი ჰუმანოიდი რობოტების შექმნაშიც შეიძლება დაგვეხმაროს, რომლებიც ადამიანის ემოციების უკეთ ამოცნობას შეძლებს.

ტექნოლოგიას PSiFI ეწოდება. იგი ნიღბის მსგავსი მოწყობილობაა, რომელიც სახეზე თავსდება. PSiFI წელვადი და გამჭვირვალეა. იგი მარტივად გამოსაყენებელია და ფუნქციონირებისთვის ენერგიის გარე წყარო არ სჭირდება.

ტექნიკის ეფექტიანობა ნაწილობრივ სწორედ იმის დამსახურებაა, რომ თავისი მუშაობისათვის საჭირო ენერგიას თვითონვე წარმოქმნის. მას არც კომპლექსური აღჭურვილობა აქვს მონაცემების შესაკრებად.

პრესრელიზის მიხედვით, სენსორს შეუძლია, ვერბალური და არავერბალური ინფორმაცია ერთდროულად დააფიქსიროს. მკვლევართა გუნდმა სისტემაში კუნთის დეფორმაციისა და ხმის იოგების ვიბრაციის დაფიქსირების ფუნქციები გააერთიანა. გარდა ამისა, მონაცემების გადამამუშავებელი წრედი მონაცემებს უსადენოდ გზავნის, ეს კი ემოციების რეალურ დროში ამოცნობას დამატებით უწყობს ხელს.

ტექნოლოგია ემოციების იდენტიფიცირების მიზნით მანქანური სწავლის ალგორითმებს იყენებს. ამის წყალობით იგი მაშინაც კი არჩევს ადამიანების ემოციებს, როდესაც მათ სახეები დაფარული აქვთ.

იმისათვის, რომ ნიღაბი მაქსიმალურად მორგებადი ყოფილიყო, მეცნიერებმა მის დასამზადებლად სხვადასხვა კუთხიდან გადაღებული სურათები გამოიყენეს. საბოლოო პროდუქტი წელვადია, გამჭვირვალე და ყველა ადამიანს კომფორტულად ერგება.

სისტემის პოტენციალის საჩვენებლად მკვლევრებმა ვირტუალურ რეალობაზე დაფუძნებული აპლიკაცია, ე. წ. “ციფრული კონსიერჟი”, გამოიყენეს. ამ აპლიკაციაში ტექნოლოგია კლიენტებს მათ ემოციებზე მორგებულ სერვისებს სთავაზობს.

ნაშრომის ავტორებმა სისტემა ვირტუალური რეალობის სხვადასხვა გარემოშიც გამოცადეს, მათ შორის ჭკვიან სახლებზე, ფილმების კერძო თეატრებსა და ჭკვიან ოფისებზე. სისტემა ემოციებს სხვადასხვანაირ სიტუაციაში ამოიცნობს, ამიტომ მას პიროვნებაზე მორგებული მუსიკის, ფილმებისა თუ მხატვრული ლიტერატურის შემოთავაზებაც შეუძლია.

მეცნიერების აზრით, ტექნოლოგიამ მართლაც შეიძლება, პრაქტიკული სარგებელი მოგვიტანოს და ჩვენი სამომხმარებლო გამოცდილება არაერთი კუთხით გააუმჯობესოს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

პირის ღრუს დაავადებების სამკურნალოდ მკვლევრებმა ხელოვნურ ენა შექმნეს, რომელიც ბაქტერიებს ანადგურებს. ხელოვნურ ენას ბაქტერიების აღმოჩენისთანავე მათი განადგურება შეუძლია. კვლევის შესახებ თარგმანს on.ge-აქვეყნებს.

ენა ქიმიურ სენსორებს იყენებს და აქედან თითოეული სენსორი განსხვავებულად რეაგირებს.

ყველა სენსორისგან მიღებული მონაცემების ანალიზით შესაძლებელი ხდება დადგინდეს, თუ რა სახის ბაქტერიებთან გვაქვს საქმე.

ბაქტერიული ინფექციები სახიფათოა

ბაქტერიული ინფექციები სიკვდილიანობის მეორე ძირითადი მიზეზია.

დაგვიანებული მკურნალობა და არასწორი დიაგნოზი სიკვდილიანობის მაჩვენებელს მნიშვნელოვნად ზრდის. სტომატოლოგიური დაავადებები, როგორიცაა კარიესი და პაროდონტიტი, ასევე მოქმედებს ცხოვრების ხარისხზე და იწვევს სისტემურ დაავადებებს.

მკვლევრები ფოკუსირებული იყვნენ ბაქტერიების აღმოჩენისა და განადგურების გაადვილებაზე. ეს იმიტომ, რომ ბაქტერიების ტრადიციული გამოვლენის ტექნიკა კომპლექსურ კვლევებს საჭიროებს და შესაბამისად, რთულია.

როგორ მუშაობს ხელოვნური ენა

როდესაც სტომატოლოგი ფიქრობს, რომ ბაქტერია სტომატოლოგიურ პრობლემებს იწვევს, როგორიცაა ღრუს ან ღრძილების დაავადება, უნდა გაირკვეს რომელი ბაქტერიაა დამნაშავე.

ეს ბაქტერიების ლაბორატორიაში დათესვას მოითხოვს. არის კიდევ ერთი საშუალება, რა დროსაც უშუალოდ პირის ღრუში იკვლევენ ბაქტერიების სპეციფიკურ ნიშნებს. თუმცა, არცერთია მარტივი, ამიტომ მკვლევრებს უფრო მარტივი გზის გამონახვა სურდათ.

მათ სურდათ შეექმნათ სენსორების ჯგუფი, რომელიც სხვადასხვა ტიპის ბაქტერიების ერთდროულად გამოვლენას შეძლებდა.

მკვლევრებმა ამისთვის პაწაწინა ნაწილაკები, ნანოზიმები გამოიყენეს. ნანოზიმი მოქმედებს როგორც ბუნებრივი ფერმენტი. როდესაც ნანოზიმებს სპეციალური სითხე და ფერის შემცვლელი საღებავი დაამატეს, ნანოზიმებმა სითხე ლურჯად აქციეს.

თუმცა, თუ ბაქტერია ნანოზიმების დნმ-ს დაფარავდა, სითხე ლურჯი აღარ ხდებოდა. შესაბამისად, ნანოზიმების სხვადასხვა ტიპის დნმ-ით დაფარვამ ბაქტერიების გამოვლენას შეიძლება შეუწყოს ხელი. რაც მთავარია, სხვადასხვა ტიპის ბაქტერია განსხვავებულ ფერს იძლევა.

მკვლევრებმა ეს სისტემა პირის ღრუს 11 ტიპის ბაქტერიაზე გამოცადეს. კვლევამ წარმატებით ჩაიარა და მკვლევრებმა ბაქტერიების დაფიქსირებასთან ერთად, მათი ტიპებიც გაარჩიეს.

რაც შეეხება ბაქტერიების განადგურებას: მკვლევრებმა აღმოჩინეს, რომ ნანოზიმების ბაქტერიების შემცველ ხსნარებში დამატება სამი გავრცელებული ტიპის ბაქტერიას ანადგურებს.

როდესაც მკვლევრებმა ბაქტერიები მძლავრი მიკროსკოპის გამოყენებით შეისწავლეს, დაინახეს, რომ ნანოზიმებმა დააზიანა მათი გარე შრეები. ეს ნიშნავს, რომ ახლად შემუშავებული სისტემა გამოსადეგია როგორც ბაქტერიების მიერ გამოწვეული სტომატოლოგოიური პრობლემების აღმოსაჩენად, ისე ამ ბაქტერიების გასანადგურებლად.

ჯერ ზუსტად არ ვიცით, თუ როგორ მოთავსდება ხელოვნური ენა პირის ღრუში, მაგრამ ამ ინოვაციას ბევრი პრობლემის გადაჭრის პოტენციალი აქვს.

კვლევა ჟურნალ ACS Applied Materials & Interfaces-ში გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

მეცნიერებმა ლაბორატორიაში ორი სათესლე ჯირკვალი წარმატებით შექმნეს, რისთვისაც ახალდაბადებული თაგვის სათესლე უჯრედები გამოიყენეს. ამ ბიოლოგიური მასალიდან ნამდვილი ჯირკვლების მსგავსი სტრუქტურები მალევე გაიზარდა და შესაძლოა, იქ სპერმაც წარმოიქმნას.

ასეთ სტრუქტურებს ორგანოიდები ეწოდება და ისინი სპეციალისტებს ორგანოების ჩამოყალიბებისა და სხვადასხვა დაავადების შესახებ მნიშვნელოვან ინფორმაციას აწვდის. აქამდე სათესლე ჯირკვლების მოდელირებისთვის ლაბორატორიული სისტემა არ არსებობდა, ამიტომ ავტორები იმედოვნებენ, რომ მათი მიღწევა სქესობრივი ფუნქციების სიღრმისეულ კვლევებს გაუხსნის გზას.

ხელოვნური სათესლე ჯირკვლები მათი ფუნქციების განვითარებაზე დაკვირვების საშუალებას იძლევა. ეს მნიშვნელოვანია, რადგან შესაძლოა სქესობრივი დარღვევებისა და უნაყოფობის საწინააღმდეგო თერაპიების შემუშავებაში დაგვეხმაროს.

უჯრედთა ასეთი ორგანოიდული შეჯგუფებების შესაქმნელად, რომლებშიც სათესლე ჯირკვლებში მიმდინარე პროცესები მეორდება, მეცნიერებმა ახალდაბადებული თაგვის უჯრედები სპეციალურ საზრდელ გარემოში მოათავსეს. სულ რაღაც ორ დღეში მცირე ზომის ორგანოიდებში ნამდვილ გონადებში, ანუ რეპროდუქციულ ჯირკვლებში, არსებულის მსგავსი მილოვანი სტრუქტურები ჩამოყალიბდა.

როგორც წესი, ასეთ ორგანოიდებს მათ ემბრიონულ ფაზამდე ზრდიან, მაგრამ მეცნიერებმა მინიატიურული სათესლე ჯირკვლები შედარებით “მომწიფებულ” ფაზამდე გაზარდეს. საერთო ჯამში მკვლევრებმა ეს ნიმუშები 9 კვირის განმავლობაში შეინარჩუნეს. ამ დროის განმავლობაში ისინი ზომაში გაიზარდა, სანამ უფრო მეტი სისხლის საჭიროების გამო კოლაფსს განიცდიდა.

ავტორებმა ყურადღება სერტოლის უჯრედების განვითარებაზე გაამახვილეს, რომლებიც სპერმის წარმოქმნაში იღებს მონაწილეობას. დადგინდა, რომ 9-კვირიან პერიოდში ამ უჯრედების მომწიფება ისევე მიმდინარეობდა, როგორც ცოცხალ თაგვებში იმავე ფაზების გავლისას.

აღსანიშნავია, რომ ამ მღრღნელებში სპერმის ფორმირებას დაახლოებით 35 დღე სჭირდება, ამიტომ სრულიად შესაძლებელია, ლაბორატორიულ პირობებში გაზრდილ სათესლე ჯირკვლებში ეს მიიღწეს. ექსპერიმენტმა ორგანოიდებში ამის ბიოლოგიური წინაპირობა აჩვენა, კერძოდ მეიოზის, ანუ უჯრედული დაყოფის, რაც სპერმის წარმოსაქმნელად მნიშვნელოვანია.

ავტორები ამბობენ, რომ შესაძლებელია, ამგვარი ორგანოიდები ადამიანის უჯრედებისგანაც შეიქმნას და, პოტენციურად, უნაყოფობის სამკურნალო მეთოდების შემუშავებაში დაეხმაროს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

მსოფლიო გამოჯანმრთელდა მომაკვდინებელი კორონავირუსული პანდემიისგან, რომელმაც დაღუპა თითქმის შვიდი მილიონი ადამიანი, მაგრამ მეცნიერებმა გამოაქვეყნეს გაფრთხილება, რომ კიდევ უფრო მომაკვდინებელი Factor X ვირუსი შეიძლება იმალებოდეს დედამიწის მუდმივ ყინვაში და ელოდება გათავისუფლებას.

უფრო უარესი, მათი თქმით, კლიმატის ცვლილებამ გაზარდა იმის შესაძლებლობა, რომ მრავალი მომაკვდინებელი დაავადება, რომლებიც ასობით ათასი წლის განმავლობაში მიძინებული იყო, შეიძლება გავრცელდეს, რადგან პლანეტა დათბობას განაგრძობს.

ეს იმიტომ ხდება, რომ გაყინული ნიადაგი – ან მუდმივი ყინვა – შერწყმულია უზარმაზარ რაოდენობასთან მიძინებული მიკრობული სახეობებით.

ექსპერტები გვაფრთხილებენ, რომ ამან ასევე შეიძლება გამოიწვიოს გადაშენებული დაავადებების გავრცელება, როგორიცაა ჩუტყვავილა ან პათოგენები, რომლებიც ოდესღაც ანადგურებდნენ ჩვენს წინაპრებს.
„არსებობს X ფაქტორი, რომლის შესახებაც ჩვენ ნამდვილად არ ვიცით ბევრი რამ“, – განუცხადა Newsweek-ს შვედეთის უმეას უნივერსიტეტის ინფექციური დაავადებების პროფესორმა ბირგიტა ევენგარდმა.

”მუდმივი ყინვის სიღრმეში უნდა იყოს მიკრობები, განსაკუთრებით ვირუსები, მაგრამ ასევე ბაქტერიები, რომლებიც დედამიწაზე არსებობდნენ ჰომო საპიენსის გამოჩენამდე დიდი ხნით ადრე“.

ექს-მარსელის უნივერსიტეტის ვირუსოლოგ ჟან-მიშელ კლავერიის თქმით, ეს მუდმივი ყინვა შესაძლოა ასევე შეიცავდეს უძველეს ვირუსებს, რომლებიც აინფიცირებდნენ და იწვევდნენ ნეანდერტალელებისა და მამონტების გადაშენებას.

კითხვაზე, კიდევ რა შეიძლება იმალებოდეს გაყინულ ტუნდრაში, მან განუცხადა Newsweek-ს: „გადაშენებული დაავადებების ვირუსები, როგორიცაა ჩუტყვავილა; მუდამ არსებული ჯილეხი დაინფიცირებულ ადგილებში; და იმ დაავადებების დაჩქარებული გავრცელება, რომლებიც უკვე ცნობილია [არსებობენ] დღევანდელ არქტიკაში, როგორიცაა ტულარემია, სერიოზული ბაქტერიული ინფექცია ან ტკიპებით გამოწვეული ენცეფალიტი“.

მეცნიერებმა აღმოაჩინეს ექვსი გაყინული პათოგენი, რომლებიც, მათი აზრით, კაცობრიობისთვის ყველაზე დიდ საფრთხეს წარმოადგენს.

გასულ წელს ექსპერტთა ჯგუფმა ასევე გამოაცხადა, რომ მათ გააცოცხლეს ციმბირის მუდმივ ყინვაში აღმოჩენილი 48 500 წლის ვირუსი.
ეს არის ერთ-ერთი შვიდი ტიპის პერმაფროსტის ვირუსებიდან, რომლებიც აღდგა ათასობით წლის შემდეგ.

მათგან ყველაზე ახალგაზრდა გაყინული იყო 27 000 წლის განმავლობაში, ხოლო ყველაზე ძველი, Pandoravirus Yedoma, გაყინული იყო 48 500 წლის განმავლობაში.

მიუხედავად იმისა, რომ ეს ვირუსები არ განიხილება ადამიანისთვის საშიშად, მეცნიერები გვაფრთხილებენ, რომ სხვა პათოგენებს, რომლებიც ექვემდებარება ყინულის დნობას, შეიძლება ჰქონდეს “კატასტროფული შედეგები” და გამოიწვიოს ახალი პანდემიები.
გამაფრთხილებელი გასროლა მოხდა 2016 წელს, როდესაც ციმბირში სიცხის ტალღამ გაააქტიურა ჯილეხის მომაკვდინებელი სპორები, რომლებმაც 12 წლის ბიჭი და ათასობით ცხოველი მოკლა.

ტერმინი „მუდმივი ყინვა“ აღწერს მიწას, რომელიც გაყინული იყო ზედიზედ ორი ან მეტი წლის განმავლობაში, თუმცა ციმბირის ზოგიერთი ნაწილი ასე დარჩა 650 000 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში.

ექსპერტების შეფასებით, ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს მეოთხედი დაფარულია მუდმივი ყინვით, მაგრამ დიდი ტერიტორიები ახლა დნება.

პლანეტა უკვე 1,2 გრადუსით თბილია, ვიდრე პრეინდუსტრიულ დროში და მეცნიერები გვაფრთხილებენ, რომ 2030-იან წლებში არქტიკაზე ყინულისგან თავისუფალი ზაფხული იქნება.

Claverie-ს გუნდმა პირველად გააცოცხლა ვირუსები 2014 წელს, უსაფრთხოების მიზეზების გამო ფოკუსირება მოახდინა ვირუსებზე, რომლებსაც მხოლოდ ამების დაინფიცირება შეუძლიათ.

მხოლოდ 2019 წლიდან აღმოაჩინეს 13 ახალი ვირუსი და თქვეს, რომ უცნობ, უძველეს ვირუსებს შეუძლიათ “კატასტროფული” შედეგები მოუტანოს კაცობრიობას.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

შვეიცარიაში ნაწილაკების ყველაზე დიდი ამაჩქარებლის მკვლევრებმა ახალი, უფრო მსხვილი სუპერკოლაიდერის Future Circular Collider აშენების გეგმა წარადგინეს. ამის შესახებ BBC წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, ახალი მოწყობილობა სპეციალისტებს ახალი ნაწილაკების აღმოსაჩენად სჭირდებათ, რომლებიც ფიზიკაში რევოლუციას გამოიწვევენ და მეტ ინფორმაციას მოგვცემენ სამყაროს შესახებ.

გეგმის მიხედვით, ახალი მოწყობილობა დიდ ადრონულ კოლაიდერმა სამჯერ უფრო დიდი უნდა იყოს, თუმცა პრობლემა მის ასაშენებლად ფინანსირების მოძიებაა. მშენებლობის პირველი ეტაპისთვის დაახლოებით 15 მილიარდი დოლარი იქნება საჭირო. თანხა სუპერკოლაიდერის ასაშენებლად ევროპის ბირთვული კვლევების ორგანიზაციის წევრმა ქვეყნებმა უნდა გამოყონ, თუმცა ექსპერტების ნაწილი ეჭვი ეპარება პროექტის ეკონომიკურ მნიშვნელობაში.

თუმცა მეცნიერები განმარტავენ, რომ ახალი კოლაიდერი მათ ბნელი მატერიისა და ბნელი ენერგიის უკეთესად შესწავლის საშუალებას მისცემთ.

დიდ ადრონული კოლაიდერი ჟენევის მახლობლად არის განთავსებული. ეს მიწისქვეშა გვირაბია, რომლის დიამეტრიც 27 კილომეტრს შეადგენს. მასში ატომურ ნაწილაკებს თითქმის სინათლის სიჩქარემდე აჩქარებენ და შემდეგ ერთმანეთთან აჯახებენ. შედეგად გამოთავისუფლებული სუბატომური ნაწილაკები მეცნიერებს ატომების მოწყობისა და მათი ნაწილაკების ერთმანეთთან ურთიერთობის უკეთ გაგებაში ეხმარება.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

პლანეტების წიაღში უცნაური ამბები ხდება, სადაც ჩვენთვის ცნობილი ნივთიერებები უკიდურესი წნევისა და ტემპერატურის ზემოქმედების ქვეშ არიან.

დედამიწის მყარ შიდა ბირთვში სავარაუდოდ რკინის ატომები „ცეკვავენ“. წყლით მდიდარ გაზის გიგანტებში, ურანსა და ნეპტუნში კი დიდი ალბათობით წარმოიქმნება, ცხელი, შავი, მძიმე ყინული, რომელიც ერთდროულად მყარიც არის და თხევადიც.

ხუთი წლის წინ, მეცნიერებმა ეს ეგზოტიკური ყინული, სახელად სუპერიონური ყინული ისტორიაში პირველად შექმნეს ლაბორატორიული ექსპერიმენტით; ოთხი წლის წინ, მეცნიერებმა მათ მისი არსებობა და კრისტალური სტრუქტურა დაადასტურეს.

ამის შემდეგ, შარშან, აშშ-ის რამდენიმე უნივერსიტეტის მკვლევრებმა სუპერიონური ყინულის ახალი ფაზა აღმოაჩინეს.

აღმოჩენა აღრმავებს ჩვენს წარმოდგენას იმის შესახებ, თუ რატომ აქვთ ურანსა და ნეპტუნს ასეთი უჩვეულო მაგნიტური ველები პოლუსებთან.

დედამიწაზე ჩვენი საცხოვრებელი გარემოს გადმოსახედიდან, ალბათ ფიქრობთ, რომ წყალი მარტივი, იდაყვის ფორმის მოლეკულაა, რომელიც წყალბადის ორ ატომთან დაკავშირებული ჟანგბადის ატომისგან შედგება და რომლებიც, წყლის გაყინვისას ფიქსირებულ მდგომარეობაში არიან.

სუპერიონური ყინული უცნაურად განსხვავებულია, მაგრამ შეიძლება სამყაროში წყლის ყველაზე გავრცელებულ ფორმას წარმოადგენდეს — ავსებდეს არა მხოლოდ ურანისა და ნეპტუნის წიაღს, არამედ სხვა ასეთი ეგზოპლანეტებისასაც.

ამ პლანეტებზე უკიდურესად დიდი წნევაა, 2-მილიონჯერ მაღალი, ვიდრე დედამიწის ატმოსფეროში; წიაღი კი ისეთივე ცხელია, როგორც მზის ზედაპირი. სწორედ აქ იწყება მთელი რიგი უცნაურობები.

2019 წელს მეცნიერებმა დაადასტურეს ის, რასაც ფიზიკოსები ჯერ კიდევ 1988 წელს პროგნოზირებდნენ — სტრუქტურები, რომლებშიც სუპერიონური ყინულის ჟანგბადის ატომები ჩაჭედილია მყარ კუბურ მესერში, იონიზებული წყალბადის ატომები კი კი თავისუფლდებიან და ამ მესერში ისე დაცურავენ, როგორც ელექტრონები ლითონებში.

ეს კი სუპერიონურ ყინულს გამტარის თვისებებს აძლევს. ამავე დროს, მისი დნობის წერტილს იმდენად მაღლა სწევს, რომ გაყინული წყალი მაინც მყარი რჩება ძალზე მაღალ ტემპერატურაზე.

უახლეს კვლევაში, სტენფორდის უნივერსიტეტის ფიზიკოსმა არიანა გლისონმა და მისმა კოლეგებმა ალმასის ორ ფენას შორის მოქცეული წყლის თხელი „ნაჭრები“ რამდენიმე წარმოუდგენლად ძლიერი ლაზერით „დაბომბეს“.

ამის შედეგად წარმოქმნილმა შოკურმა ტალღებმა წნევა 200 გიგაპასკალამდე (2 მილიონი ატმოსფერო) აწია, ტემპერატურა კი დაახლოებით 4727 გრადუს ცელსიუსამდე — უფრო მაღლა, ვიდრე 2019 წლის ექსპერიმენტებში, მაგრამ უფრო დაბალ წნევაზე.

„ბოლო პერიოდში ნეპტუნის მსგავსი წყლით მდიდარი ეგზოპლანეტების აღმოჩენა მოითხოვს წყლის ფაზური დიაგრამის უფრო დეტალურ გაგებას წნევა-ტემპერატურის ისეთ გარემო პირობებში, რომლებიც ამ პლანეტათა წიაღისას შეესაბამება“, — წერენ გლისონი და მისი კოლეგები.

ამის შემდეგ, რენტგენულმა დიფრაქციამ გამოავლინა ყინულის ცხელი, მკვრივი კრისტალური სტრუქტურა იმის მიუხედავად, რომ ტემპერატურა და წნევა მხოლოდ წამის რაღაც ნაწილში იყო შენარჩუნებული.

შედეგად მიღებულმა დიფრაქციულმა მახასიათებლებმა დაადასტურა, რომ სინამდვილეში ყინულის კრისტალები 2019 წელს სუპერიონურ ყინულში შემჩნეულისგან განსხვავებულ, ახალ ფაზაში იყო. ახლად აღმოჩენილი სუპერიონურ ყინულს, სახელად ყინული XIX-ს, სხეულ-ცენტრირებული კუბური სტრუქტურა აქვს და უფრო მაღალი გამტარობა, ვიდრე მის წინამორბედს, 2019 წლის ყინული XVIII-ს.

გამტარობა აქ მნიშვნელოვანია, რადგან დამუხტულ ნაწილაკთა მოძრაობა მაგნიტურ ველს წარმოქმნის. ეს კი დინამოს თეორიის საფუძველია, რომელიც აღწერს, როგორ წარმოქმნის მაგნიტურ ველებს გამტარი სითხეების მოძრაობა, მაგალითად, დედამიწის მანტიის ან სხვა პლანეტათა წიაღების.

თუკი ნეპტუნის მსგავს ყინულის გიგანტებში უფრო მეტი ასეთი მყარი შიგთავსია, ვიდრე მბრუნავი სითხე, მაშინ იცვლება მაგნიტური ველის წარმოქმნის სახე.

და თუკი ასეთ პლანეტას ბირთვისკენ სხვადასხვა გამტარობის ორი სუპერიონური შრე აქვს, როგორსაც გლისონი და მისი კოლეგები ნეპტუნის შემთხვევაში ვარაუდობენ, მაშინ, გარე თხევადი შრის მიერ წარმოქმნილი მაგნიტური ველი თითოეულ მათგანთან სხვადასხვანაირად უნდა ურთიერთქმედებდეს, რაც ყველაფერს კიდევ უფრო უცნაურს გახდიდა.

გლისონისა და მისი კოლეგების დასკვნით, სუპერიონური ყინულის, ყინული XIX-ის შრის გაზრდილი გამტარობა ხელს უნდა უწყობდეს არამდგრადი, მულტიპოლარული მაგნიტური ველების წარმოქმნას, როგორებიც აქვთ ურანსა და ნეპტუნს.

თუ მართლაც ასეა, დამაკმაყოფილებელი შედეგი იქნება NASAS-ხომალდ ვოიაჯერ 2-ის მიერ მზის სისტემის ყინულის ორი გიგანტის თავზე გადაფრენიდან 30 წლის შემდეგაც კი, რომლებმაც მათი უჩვეულო მაგნიტური ველები გაზომეს. ეს ხომალდები კოსმოსში 1977 წელს გაუშვეს და უკვე დატოვეს მზის სისტემა.

მომზადებულია ScienceAlert-ის მიხედვით.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ჩინელი მეცნიერები მაიმუნების კლონირებას აგრძელებენ და ამასობაში, ჩინეთის მეცნიერებათა აკადემიის მკვლევართა ჯგუფი აცხადებს, რომ მათ მიერ კლონირებული ერთ-ერთი მაკაკა უკვე ორი წელია, ცოცხალია.

შედეგად, ის ყველაზე დღეგრძელია სხვა კლონირებულ რეზუს მაკაკებს (Macaca mulatta) შორის.

საშვილოსნოში გადანერგილი კლონირებული მაკაკების ემბრიონების ნახევარი მაკეობის დაახლოებით მე-60 დღისთვის დაიღუპა. ზოგიერთმა კლონმა კვირების და თვეების განმავლობაში იცოცხლა, ზოგმაც მხოლოდ რამდენიმე საათს ან დღეს, თუკი საერთოდ ცოცხლები დაიბადებოდნენ. ამის მიზეზი დიდწილად არის განვითარების დროს გენების ექსპრესიის პრობლემა.

ორი წლის რეზუსი მაკაკა იმედისმომცემი გამონაკლისია. ის ჩინეთში, ახალი მეთოდით გამოიყვანეს, რომელიც კლონირებული ემბრიონის განვითარებადი პლაცენტის გასაუმჯობესებლად შეიმუშავეს.

ნაყოფის ზრდა-განვითარებასთან ერთად იცვლება მისი პლაცენტის გენეტიკური ექსპრესიის პროფილიც. თუმცა, კლონირებულ ნაყოფებში პლაცენტა ყოველთვის შესაბამის დროს არ გამოხატავს (ექსპრესია) შესაბამის გენეტიკურ პროფილებს.

მკვლევართა ჯგუფმა მათი მოდელი ცხოველების გადარჩენის მაჩვენებლის გაუმჯობესების გზას მიაგნო.

როგორც ჩანს, პრობლემა მომდინარეობს კლონირებული ემბრიონის სომატური უჯრედებიდან. უფრო კონკრეტულად კი, ემბრიონის გარე შრეში არსებული ტროფობლასტური უჯრედებისგან, რომლებიც განვითარებად ემბრიონს საკვები ნივთიერებებით ამარაგებენ და მოგვიანებით, ემბრიონების გადანერგვის შემდეგ, წარმოქმნის პლაცენტის დიდ ნაწილს; ეს ყველაფერი მოგვიანებით განაპირობებს დისფუნქციურ ან დეფექტიან პლაცენტას.

ამ ხარვეზების გამოსასწორებლად, გადანერგვამდე, კლონირებული ემბრიონების შიდა ფენები მკვლევრებმა სათუთად ჩაამაგრეს არაკლონირებულ ტროფობლასტებში, რითაც მისი განვითარება გადაარჩინეს.

ტროფობლასტებით ჩანაცვლების მეთოდის პრინციპი ასეთია — კლონირებული ემბრიონის შიდა უჯრედული მასა მეორე, არაკლონირებულ, ინ-ვიტრო პროცესის შედეგად შექმნილ ემბრიონში შეჰყავთ. შედეგად მიიღება ტროფობლასტების „ჰიბრიდი“ ემბრიონი, რომელიც კლონირებული არ არის.

თავდაპირველი ემბრიონი შექმნეს პროცესით, რომელსაც სომატური უჯრედების ბირთვების ტრანსფერს (SCNT) უწოდებენ; ის კვერცხუჯრედის ბირთვს სომატური უჯრედითა და სხვა ინდივიდის დნმ-ით ანაცვლებს.

SCNT იგივე მოწინავე მეთოდია, რომლითაც 1996 წელს ისტორიაში პირველი კლონირებული ცხოველი, ცხვარი დოლი შექმნეს და წარმატებით გამოიყენეს ღორებში, ძაღლებში, თაგვებში, მსხვილფეხა რქოსან საქონელსა და კურდღლებში, მაგრამ გაცილებით რთულია ასეთივე წარმატების მიღწევა პრიმატებში. ამ მეთოდით მაკაკების კლონირება ჩინეთის მეცნიერებათა აკადემიის მეცნიერებმა მხოლოდ 2018 წელს შეძლეს — როდესაც ორი კიბორჩხალაჭამია მაკაკა, (Macaca fascicularis) ჟონგ-ჟონგი და ჰუა-ჰუა დაიბადა.

მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო წლებში კლონირებული მაკაკების წარმატების მაჩვენებელი და სიცოცხლის ხანგრძლივობა გაუმჯობესდა, ასეთი მაკაკები იშვიათად ცოცხლობენ დიდხანს. როგორც მოსალოდნელი იყო, ამან გარკვეული ეთიკური უთანხმოება წარმოშვა კვლევების ამ დარგში.

პრიმატების კლონირების მომხრეები ირწმუნებიან, რომ ადამიანის ამ უახლოეს ნათესავებში ასეთი კვლევების შესაძლებლობა ძლიერ ღირებულია დაავადებათა მოდელირებისთვის. სკეპტიკოსთა მტკიცებით კი, ასეთი შედეგები გარანტირებული არ არის და ცხოველთა კეთილდღეობის საფრთხეები ძლიერ მაღალია.

ჩინელი მეცნიერები აცხადებენ, რომ ისინი საერთაშორისო ეთიკურ სახელმძღვანელოს მიჰყვებიან და მათი კვლევა, რომელიც სრულიად ლეგალურია ჩინეთში, 2018 წლიდან დღემდე შეუჩერებლად გრძელდება.

მიუხედავად იმისა, რომ ტროფობლასტებით ჩანაცვლების მეთოდმა ცოცხალი, ჯანმრთელი, ორი წლის მაიმუნი მოგვცა, აქამდე მისვლას ბევრი ცდა და შეცდომა დასჭირდა.

სომატური უჯრედების ბირთვების ტრანსფერს (SCNT) ყოველ 113 გააქტიურებულ ემბრიონზე მეცნიერებმა მხოლოდ ერთი ცოცხალი ნაყოფი მიიღეს. საშვილოსნოში გადანერგილი ყოველი 11 ემბრიონიდან მხოლოდ ერთმა წარმოქმნა ცოცხალი ნაყოფი.

წყარო

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

შვედეთში მომუშავე მეცნიერებმა ელექტროგამტარი მიწა შექმნეს, რომლითაც მცენარეების გაზრდა ტრადიციული ნიადაგის გარეშე შეიძლება. ამისათვის მათ მეთოდი, სახელად ჰიდროპონიკა, გამოიყენეს.

ჰიდროპონიკა მცენარეების გაზრდის ერთ-ერთი ტექნიკაა. ამ დროს ნიადაგის ნაცვლად წყლის ბაზაზე შექმნილი ხსნარი გამოიყენება, რომელიც საკვებ ნივთიერებებს შეიცავს. ეს მიდგომა წყლის მოხმარებას მინიმუმამდე ამცირებს და სისტემაში საჭირო ნუტრიენტების შენარჩუნებას უზრუნველყოფს, რაც ტრადიციულ ფერმერობაში შეუძლებელია.

ჰიდროპონიკას ვერტიკალურ ფერმებშიც იყენებენ სალათის, მცენარეებისა თუ ბოსტნეულის გასაზრდელად.

მეცნიერთა მიერ შექმნილი მიწა, სახელად eSoil, ელექტრობას ატარებს და სპეციალურად მცენარეების უნიადაგოდ გაზრდისთვისაა შექმნილი. ექსპერიმენტის ფარგლებში ამ მიწაში ქერი 15 დღეში ჩვეულებრივზე 50%-ით სწრაფად გაიზარდა, როდესაც ფესვებში ელექტრულ სტიმულს აძლევდნენ.

„ასე შეგვიძლია, ნათესები უფრო სწრაფად გავზარდოთ ნაკლები რესურსით”, – განაცხადა ელენი სტარვრინიდუმ, კვლევის მთავარმა ავტორმა და ლინკოპინის უნივერსიტეტის ასოცირებულმა პროფესორმა – “ჯერ ზუსტად არ ვიცით, რა პრინციპით მუშაობს ეს, რომელი ბიოლოგიური მექანიზმებია ჩართული. აღმოვაჩინეთ ის, რომ ნათესები აზოტს უფრო ეფექტიანად ამუშავებს, თუმცა ჯერ დაზუსტებული არაა, როგორ ზემოქმედებს ელექტრული სტიმულაცია ამ პროცესზე”.

მკვლევართა განცხადებით, ჰიდროპონიკაში ხშირად მინერალურ შალს იყენებენ მცენარეების გასაზრდელად. ეს გარემოსთვის საზიანოა და ბევრ ენერგიას მოითხოვს.

მეორე მხრივ, eSoil ცელულოზისა და გამტარი პოლიმერისგანშედგება. ეს ნარევი ახალი სულაც არაა, თუმცა იგი მცენარეების გასაზრდელად პირველად გამოიყენეს.

მანამდე მკვლევრები მაღალ ძაბვას მიმართავდნენ, რათა ზრდისთვის ხელი შეეწყოთ. მიუხედავად ამისა, eSoil მცირე ენერგიას მოიხმარს და უსაფრთხო მეთოდია. კვლევის ავტორები ფიქრობენ, რომ მათი ნაშრომის გავლენით ჰიდროპონიკის კუთხით კიდევ არაერთი კვლევა ჩატარდება.

მსოფლიოში მოსახლეობის ზრდისა და კლიმატის ცვლილების გამო მწვავე კრიზისია. გონივრულია ვივარაუდოთ, რომ საჭირო რაოდენობით საკვების უზრუნველსაყოფად მხოლოდ ტრადიციული მეურნეობა არ იქნება საკმარისი.

მეორე მხრივ, ჰიდროპონიკის მეშვეობით ქალაქშიც შესაძლებელია საკვების მოყვანა, მკაცრად კონტროლირებად პირობებში. შეიძლება, იგი საკვებთან დაკავშირებული ყველა პრობლემის გადაჭრაში ვერ დაგვეხმაროს, თუმცა იმ ადგილებში მაინც იქნება გამოსადეგი, სადაც მეურნეობისთვის ცოტა ადგილი ანდა შეუსაბამო ამინდია.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”