გვანცა ბერძენიშვილი ახალგაზრდა ხელოვნებათმცოდნეა, რომლის ნაშრომმაც საქართველოს ეროვნული ბიბლიოთეკის შენობების არქიტექტურის შესახებ გამოცდილი მეცნიერების ყურადღება მიიპყო და ცოტა ხნის წინ, დაინტერესებულ პირებს საჯარო ლექციის ფარგლებში ჰქონდათ შესაძლებლობა გასცნობოდნენ მის მიერ ერთიან კომპლექტად შეკრულ ნაშრომს, ამას გარდა, ახალგაზრდა ხელოვანი დიანტერესებულია ზოგადად, თბილისური არქტიტექტურითა და სადარბაზოების მოხატულობებით, რომელთა იდუმალებით მოცულ ისტორიებსა და ახლანდელ მდგომარეობაზე თავად გვიამბობს.
-გვანცა, გარდა იმისა, რომ ეროვნულ მუზეუმში მუშაობ, აქტიურად სწავლობ ქართული სადარბაზოებსაც, გვესაუბრე ძველი ქართული სადარბაზოების მრავალფეროვნებაზე.
– შეიძლება ითქვას, რომ ქართული სადარბაზოების განსაკუთრებული ისტორია მე-19 საუკუნის მეორე ნახევარში, პოლიტიკური გარდატეხების ფონზე იწყება, როცა საქართველოში განსაკუთრებით შემოდის ევროპული სტილები, რომლებც იქამდე ჩვენ, ასე ვთვათ, გამოვტოვეთ, იქნება ეს რენესანსი, ბაროკო, კლასიციზმი თუ სხვა. ამ ფაქტმა გამოიწვია ის, რომ თბილისურ შენობებს, რომ დავაკვირდეთ ერთმანეთის გვერდით შევხვდებით სხვადასხვა სტილში შექმნილ ფასადებს, თუმცა მე ვიტყოდი, რომ თბილისმა ეს ეკლექტურობა ძალიან მარტივად, ჰარმონიულად მიიღო და მოიხდინა კიდევაც.
ამ პერიოდის მდიდარი მეცენატებისა და ვაჭრების ფენის გააქტიურებამ თბილისში პარადული სადარბაზოების გავრცელებას შეუწყო ხელი, ვინაიდან მათთვის ნიშვნელოვანი იყო, რომ საცხოვრებელი სახლი მაქსიმალურად ყოფილიყო გაფორმებული, შესაბამისად, იმ დროინდელი სუფთად თბილისური სახლის სტრუქტურა აერთიანებდა ოთხივე მხრიდან კედლებით შემოსაზღვრულ შიდა ეზოს, ხის მოჩუქურთმებულ აივნებს, მოხატულ სადაბაზოსა და ევროპულ სტილში გადაწყვეტილ წინა ფასადს. თუ კი შეუძლებელი იყო მთლიანად აღნიშნული კომპლექტის ქონა, გარკვეული ელემენტი მაინც გააჩნდა ძველ სადარბაზოს, თუნდაც ეს მხოლოდ მოზაიკური იატაკი ყოფილიყო.
-შენ, პირადად, როგორც ხელოვნებათმცოდნე, რომელ თბილისურ სადარბაზოებს გამოარჩევდი?
-როგორც ვიცით, XX საუკუნის დასაწყისიდან ჩვეულებრივ იმკობოდა მთელი სადარბაზო – კედლები, ჭერი, კიბის ნაწილები. შესაძლებელია გამოიკვეთოს ერთი სტილი, რომელშიც ოსტატები მუშაობდენ, მაგრამ მდიდარი ოჯახებისთვის, რომლებიც სადარბაზოს მხატვრობას უკვეთავდნენ, სირცხვილი იყო გაემეორებინათ უკვე შესრულებული მოხატულობა, ამიტომ, შესაძლებელია, თემატიკა ზუსტად ერთნაირი იყოს, მაგრამ აუცილებლად იქნება განსხვავებული ერთმანეთისგან, თუნდაც დეტალებში. და იმ შემთხვევაშიც კი, თუ სადარბაზოში ერთი და იგივე მხატვარი მუშაობდა, მოხატულობები მაინც განსხვავებულია და ამიტომ, ჩემი აზრით, თითოეულ მათგანი საკმაოდ საინტერესოა, თუმცა ჩემთვის განსაკუთრებით საინტერესოა გროტესკის სტილში შესრულებული მოხატულობა. ეს სტილი ჯერ კიდევ ანტიკური ხანიდან მომდინარეობს და უწყვეტად არსებობდა ევროპაში. როგორც ჩანს, ამ პერიოდის თბილისში ის განსაკუთრებით პოპულარული იყო. განსაკუთრებით საინტერესოა მცენარეული, ცხოველური და ადმიანის ფორმების ერთმანეთთან შერწყმა, როგორც ეს გრიბოედოვის 15 ნომერში არსებულ მოხატულობაშია.
ხშირად ვხვდებით პუტების გამოსახვაც. ეს გახლავთ პატარა, შიშველი ბავშვები, რომლებიც, ზოგ შემთხვევაში ფრთებით არიან შემკული. ისინი უმეტესად ჭერზე გამოსახულ ილუზორულ ცაში არიან ჩახატულები, თუმცა იშვიათად კედლებზეც გვხვდება.
მოხატულობა სხვადასხვა მასალაში სრულდებოდა. უმეტესად ეს იყო ზეთის საღებავები და ქაღალდი. ისინი როგორც წესი კომბინირებულად გვხვდებიან. ხოლო თვითონ ნაგებობებს რაც შეეხება, პირდაპირ არის ხოლმე ნახსენები რომ იგებოდა პარიზიდან ჩამოტანილი ქვებით და ირთვებოდა ვენეციური მოსაპირკეთებელი მასალებით, იმ დროს გარკვეულ ფენას ნამდვილად ჰქონდა ამის ფუფუნება.
-ხშირად შემოქმედებაზე არა ნაკლებ საინტერესო თვითონ ხელოვანის ცხოვრების დეტალებია, ხომ არ არის შემორჩენილი იმ პერიოდის მხატვრებისა და არქიტექტორების შესახებ რაიმე ცნობები?
-თბილისში ალბათ ყველას გაუგია რუსთაველის მეტროს მიმდებარედ არსებული ვაჭრის – მელიკ აზარიანცის – სახლი, რომელშიც დღეს პანტომიმის თეატრიც არის განლაგებული, შენობა დაახლოებით 1914 წლისთვის არის აგებული და მას უკავშირდება ლეგენდა, რომ როდესაც მშენებლობის პროცესში მას ქალიშვილი გარდაეცვალა, გადაწყვიტა, რომ შენობა საპანაშვიდე წრიული თაიგულებით მოერთო, იმავე შენობას უკავშირდება მეორე ისტორიაც, როგორც ამბობენ, მშენებლობისას ვაჭარს იმდენად გაუძვირეს წყლის საფასური, გამომდინარე მისი ფინანსური შესაძლებლობებიდან, რომ მან უარი თქვა საერთოდ წყალზე და ნახევარი შენობა პრინციპულად ღვინით ააშენა.
იდუმალებით მოცულია თვითონ აზარიანცის სიკვდილიც, ერთი მოსაზრებით, რეპრესიების დაწყებისთანავე ყველაფერი ჩამოართვეს და სარდაფში დახვრიტეს, მეორე მოსაზრებით კი – მან სეიფს შეაფარა თავი და კარი შიგნიდან ჩაეკეტა, უცნობია მისი საფლავის ადგილმდებარეობაც.
საინტერესო ისტორია აქვს ტაბიძის ქუჩის ბოლოში, ერთმანეთის პირისპირ მდებარე ორ სახლსაც, ეს სახლები სომეხ ვაჭრებს ეკუთვნოდათ და ერთ-ერთი მათგანი შემკულია ულამაზესი ქალის ფიგურებითა და ულამაზესი აივნით, ხოლო მოპირდაპირე სახლის მფლობელს, არ ჰქონდა იმდენი შესაძლებლობა, რომ ასე მოერთო შენობა და საკუთარი სახლი ენაგამოყოფილი მასკარონებით შეამკო, ეს არის ერთგვარად დამახინჯებული კაცის ფორმა,რომელსაც ენა აქვს გადმოყოფილი და ამის შემდეგ, მეზობელ ვაჭარს შეუთვალა – კი შენი სახლი უფრო მდიდრულია, მაგრამ აივანზე, როცა გადმოდგები, პირველი, რასაც დაინახავ, ჩემი ენაგადმოგდებული მასკარონებიაო.
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”
0
