close

კვლევები

კვლევები

ექვსი ფაქტორი, რომელიც ხელს უწყობს ახალგაზრდებში სიმსივნის განვითარებას – ახალი კვლევა

ახალი კვლევის თანახმად, რომელიც სიმსივნის კვლევის ამერიკულმა ასოციაციამ გამოაქვეყნა, ახალგაზრდებმა ცხოვრებისეულ 6 ფაქტორზე უნდა გაამახვილონ ყურადღება, რომელიც სიმსივნის ეპიდემიის განვითარებას უწყობს ხელს. ინფორმაციას dailymail-ი ავრცელებს.

კვლევის მიხედვით, ახალგაზრდებში სიმსივნის განვითარებას არაჯანსაღი დიეტა, სიმსუქნე, გარემოში არსებული ქიმიკატები, ანტიბიოტიკები, ალკოჰოლი და უმოძრაო ცხოვრების წესი უწყობს ხელს.

მეცნიერები ახალგაზრდებს ურჩევენ მოერიდონ ანტიბიოტიკების ხშირ მოხმარებას, წითელი ხორცი ჭამონ არაუმეტეს 3 ჯერ კვირაში, გამოიყენონ კონტრაცეპტივები (პრეზერვატივი) და მოერიდონ სპირტიანი სასმელების ხშირ მოხმარებას.

მკვლევრების ცნობით, სიმსივნის შემთხვევების 40%, სწორედ ზემოთ ჩამოთვლილ 6 ფაქტორს უკავშირდება.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
გამოგონება - ინოვაციაკვლევებიმსოფლიო

მეცნიერებმა შექმნეს ახალი ტიპის ბაქტერია, რომელიც პლასტმასის ნარჩენებით იკვებება

1950-იანი წლებიდან კაცობრიობა აწარმოებს უზარმაზარი რაოდენობით პლასტმასის ნარჩენებს. გამოყენების შემდეგ პლასტმასის ბოთლები და სხვა პროდუქტები ხვდება ნაგავსაყრელებზე და ასევე ზღვებსა და ოკეანეებში. წყალში ბევრი პლასტმასის ნარჩენია, მაგრამ ინფორმაცია ყველგან განსხვავებულია. ზოგიერთი წყარო საუბრობს 170 ტრილიონ ნაწილაკზე, რომელთა წონაა 2 მილიონ ტონამდე. სხვა შეფასებით, პლასტმასის ნარჩენების მასა მსოფლიო ოკეანეში მინიმუმ 25 მილიონი ტონაა. დაბინძურება შედის თევზის და სხვა ცხოველების სხეულში, რაც იწვევს მათ გადაშენებას. პლანეტის სრული დაბინძურებისგან გადასარჩენად მეცნიერები ავითარებენ წყლის ნარჩენებისგან გაწმენდის სხვადასხვა გზებს. ცოტა ხნის წინ, გენური ინჟინერიის სპეციალისტებმა შეძლეს შეექმნათ ახალი ტიპის ბაქტერია, რომელსაც შეუძლია პლასტმასით იკვებება. როგორ მოახერხეს მათ ახალი ჯიშის მიკრობების გაზრდა?

სამეცნიერო მუშაობის ფარგლებში, მეცნიერებმა შეაჯვარეს ორი ტიპის ბაქტერია. პირველი სახეობაა Vibrio natriegens, რომელიც სწრაფად მრავლდება მარილიან წყალში. მეორე ტიპის ბაქტერია, Ideonella sakaiensis, წარმოქმნის ნივთიერებებს, რომლებიც საშუალებას აძლევს მას, დაშალოს პლასტმასა და მიირთვას იგი საკვებად.
სამეცნიერო ნაშრომის ავტორებმა აიღეს ბაქტერია Ideonella sakaiensis და იზოლირებული გენები, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან პლასტმასის დაშლაზე. გენეტიკური ინჟინერიის საშუალებით ისინი შეიყვანეს ბაქტერიაში Vibrio natriegens. ასე მივიღეთ ჰიბრიდი, რომელიც კარგად ცურავს მარილიან წყალში და ანადგურებს პლასტმასას. ლაბორატორიულმა ექსპერიმენტმა აჩვენა, რომ გენმოდიფიცირებულ ბაქტერიებს შეუძლიათ პლასტმასის დაშლა მარილიან წყალში +30 გრადუს ცელსიუს ტემპერატურაზე.

ამჟამად გაურკვეველია გამოიყენებენ თუ არა ახალ ბაქტერიებს პრაქტიკაში. მეცნიერებს სურთ გააგრძელონ ექსპერიმენტები, რადგან მათ შეუძლიათ მიიღონ რაიმე სასარგებლო, პლასტმასის დაშლისგან.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

სრულად ნახვა
ეს საინტერესოაკვლევები

ფიზიკოსებმა აღმოაჩინეს, რომ დროს შუშაში ორივე მიმართულებით მოძრაობა შეუძლია

დრო თითქოს ერთი მიმართულებით მიედინება. ჩვენ ვერასდროს ვხედავთ იმას, თუ როგორ მთელდება ძირს დავარდნილი და დამსხვრეული შუშა. თუმცა, ფიზიკოსებისთვის ეს არც ისე აშკარაა. განტოლებები, რომლებიც აღწერს მოძრაობას, მუშაობს ორივე მიმართულებით დროში.

ეს რას ნიშნავს? მაგალითად, მოძრავი ქანქარის ვიდეო ერთნაირად გამოიყურება, თუ მას უკუღმა გადაახვევთ. ჩვენ ვხედავთ დროს შეუქცევადს ბუნების კანონის — თერმოდინამიკის მეორე კანონის გამო. ეს კანონი გვეუბნება, რომ სისტემური ქაოსი ყოველთვის იზრდება. თუ გატეხილი შუშა თავისთავად გამთელდება, ქაოსი შემცირდება.

იგივე კანონი ვრცელდება მასალის დაძველებაზე. თუმცა, დარმშტადტის ფიზიკოსებმა დაადგინეს, რომ ყველაფერი ასე მარტივად არაა. მათ აღმოაჩინეს, რომ მოლეკულების მოძრაობა შუშაში ან პლასტმასში დროის მხრივ შეიძლება შეიცვალოს, თუ მას განსაკუთრებული კუთხით შეხედავთ.

ტილ ბოჰმერის ხელმძღვანელობით, დარმშტადტის ტექნიკური უნივერსიტეტის მეცნიერებმა კვლევის შედეგები Nature Physics-ში გამოაქვეყნეს.

დაძველების პროცესი შეიძლება აღიწეროს “მატერიალური დროის” სახელით.

ფოტო: Nature Physics

შუშის შიდა საათი

შუშა ან პლასტმასი დამზაებულია მოლეკულების გადახლართული ქსელისგან. ეს მოლეკულები მუდმივად მოძრაობენ და იცვლიან პოზიციებს. ისინი ყოველთვის ეძებენ ქვედა ენერგეტიკულ მდგომარეობას, რაც გავლენას ახდენს მასალის თვისებებზე დროთა განმავლობაში — მასალა “ბერდება”.

თუმცა, ამ პროცესს შეიძლება მილიარდობით წელი დასჭირდეს. მაგალითად, ეს ასეა ფანჯრის შუშის შემთხვევაში. “დაბერების” პროცესი შეიძლება აღიწეროს “მატერიალური დროით”. იფიქრეთ ასე: მასალას აქვს საათი, რომელიც კედლის საათისგან განსხვავებულად მიედინება. მატერიალური დრო იკლებს უფრო სწრაფად ან ნელა, იმისდა მიხედვით, თუ რამდენად სწრაფად აწყობენ მასალის მოლეკულებს.

ეს კონცეფცია დაახლოებით 50 წლის წინ გაჩნდა, მაგრამ მისი გაზომვა ვერ ხდებოა. დარმშტადტის მკვლევრებმა, პროფესორ თომას ბლოხოვიჩის ხელმძღვანელობით, ეს პირველად შეძლეს.

გასაოცარი აღმოჩენა

“ეს დიდი გამოწვევა იყო. პაწაწინა მოლეკულების მოძრაობა კამერაზე იყო აღსაბეჭდი. ამას ძალიან რთულია და სპეციალური კამერა სჭირდება”, — თქვეს მკვლევრებმა.

თუმცა, მკვლევრებმა ეს შეძლეს და მოძრაობა აღბეჭდეს. ამისთვის შუშის ნიმუშს ლაზერით ანათებდნენ. მინის მოლეკულებმა შუქი გაფანტეს. მიმოფანტული სინათლის სხივები ერთმანეთს ემთხვეოდა და კამერის სენსორზე ნათელი და მუქი ლაქების შემთხვევითი ნიმუში შექმნეს. სტატისტიკური მეთოდების გამოყენებით, მკვლევრებმა შეძლეს გამოევლინათ, თუ როგორ შეიცვალა ნიმუში დროთა განმავლობაში.

“ეს უკიდურესად ზუსტ გაზომვბეს საჭიროებდა, რაც მხოლოდ უახლესი ვიდეოკამერებით იყო შესაძლებელი”, — თქვა ბლოხოვიჩმა.

შედეგები გასაოცარი იყო. დანიის როსკილდის უნივერსიტეტის მკვლევრების დახმარებით მათ გააანალიზეს მოლეკულური მოძრაობები მატერიალურ დროსთან დაკავშირებით. მათ აღმოაჩინეს, რომ ეს მოძრაობები არ იცვლებოდა, როგორც ეს ვიდეოს გადახვევის შემთხვევაში ხდება.

“თუმცა, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ მასალების დაბერების პროცესი შეიძლებ შევცვალოთ”, — აღნიშნეს მკვლევრებმა.

რას ნიშნავს ეს?

მკვლევრებმა ასევე დაადგინეს, რომ მასალაში მოძრავი ნივთიერებები განსაზღვრავენ უშუალოდ მასალის დაძველებას. მნიშვნელოვანია მხოლოდ ის მოძრაობები, რომლებიც დაკავშირებულია მატერიალურ დროსთან.

დარმშტადტის მკვლევრები თვლიან, რომ ეს აღმოჩენა ეხება ყველა მსგავს მასალას და არა მხოლოდ შუშას ან პლასტმასს. მათ ეს ჰიპოთეზა გამოცადეს მასალის ორი კლასის შესწავლით და კომპიუტერზე მოდელის მასალის სიმულირებით. მკვლევრებმა ყველა შემთხვევაში ერთნაირი შედეგი მიიღეს.

ფიზიკოსების ეს წარმატება მხოლოდ დასაწყისია და აჩენს ახალ პასუხგაუცემელ კითხვებს. მაგალითად, მათ სურთ იცოდნენ, თუ როგორ არის დაკავშირებული დროის ეს შექცევადობა ბუნების ფიზიკური კანონების შექცევადობასთან ან რატომ აქვს სხვადასხვა მასალას განსხვავებული შიდა საათი.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ეს საინტერესოაკვლევები

როგორ ახერხებს ტვინი, რომ ყოველდღიური მოგონებები ფილმის სცენების მსგავსად შეინახოს

როგორც ფილმია ეპიზოდებად დაყოფილი, ისე დანაწევრებულად ინახავს ჩვენი ტვინი ყოველდღიურ მოგონებებს. პირველში სცენების დასასრულსა და დასაწყისს რეჟისორი წყვეტს, მაგრამ როგორ იქცევა ადამიანის ნერვული სისტემის ცენტრალური ორგანო?

თეორიულად, შესაძლოა, ეს გარემოს ცვლილებას უკავშირდებოდეს (მაგალითად, მაღაზიაში შესვლით ახალი “სცენა” იწყება) ან ტვინი მიჯნას თავად ადგენდეს. ახალი კვლევის თანახმად, უკანასკნელი მოსაზრება უფრო მართებული უნდა იყოს.

საკითხის გამოსაკვლევად მეცნიერებმა მოხალისეებს მოსასმენად 16 ხანმოკლე აუდიო ნარატივი წარუდგინეს, რომელიც 4 ადგილს მოიცავდა: რესტორანს, სალექციო აუდიტორიას, მაღაზიასა და აეროპორტს. 4 განსხვავებულ სოციალურ სიტუაციას შორის იყო ბიზნესგარიგება, ხელის თხოვნა, დაშორება და პირველი შეხვედრა.

ნარატივების მოსმენის პარალელურად ამ ადამიანებს თავზე ფუნქციურ მაგნიტურ-რეზონანსულ ტომოგრაფიას უღებდნენ. შემდეგ სპეციალური მეთოდით ამ დროის განმავლობაში ტვინის შუა პრეფრონტალურ ქერქში წარმოქმნილი იმპულსები გააანალიზეს. აღნიშნულ რეგიონში ჩვენი გარემოს შესახებ მომენტალური ინფორმაციების აღქმა და ინტერპრეტირება მიმდინარეობს.

აღმოჩნდა, რომ ეს არეალი მაშინ აქტიურდებოდა, როცა აუდიო ნარატივში სოციალური სიტუაციები იცვლებოდა — ბიზნესგარიგების დასრულებისას ან ხელის თხოვნაზე დათანხმებისას. ადგილებზე კონცენტრაციის შემთხვევაში, მოვლენების სეგმენტაცია და ტვინის აქტივობა ცვლილებას განიცდიდა.

დადგინდა ისიც, რომ მოხალისეებმა ვერ დაიმახსოვრეს ის ეპიზოდები, რომლებზე ყურადღების გამახვილებაც მკვლევრებს არ უთხოვიათ. ეს ნიშნავს, რომ თავად ვწყვეტთ, რა დავიმახსოვროთ, ანუ ჩვენი გამოცდილების ნარატივს ვაკონტროლებთ.

“უკანასკნელი შედეგები შთამბეჭდავია, რადგან გვიჩვენებს, რამდენად მოქნილი და აქტიურია ჩვენი მეხსიერება”, — აცხადებს კოგნიტიური ფსიქოლოგიის სპეციალისტი, დევიდ კლევეტი.

შესაძლოა, ეს მიგნება მეხსიერების გასაუმჯობესებელი თერაპიების დახვეწაშიც დაგვეხმაროს. ავტორები გეგმავენ, რომ საკითხი უფრო სიღრმისეულად შეისწავლონ. მათი ნაშრომი გამოცემაში Current Biology გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

შვეიცარიელმა მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ კაცის წვერში მეტი მიკრობია, ვიდრე ძაღლის ბეწვში🐶🦠🧔

შვეიცარიელმა მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ კაცის წვერი მეტ მიკრობს შეიცავს ვიდრე ძაღლის ბეწვი. ამის შესახებ The Sun-ი წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, მეცნიერებმა წვერებისა და ბეწვის ნიმუშები სპეციალური სკანერით შეისწავლეს. კვლევაში 18 კაცი და 30 ძაღლი მონაწილეობდა. აღმოჩნდა, რომ წვერში ბაქტერიული დატვირთვა გაცილებით მაღალია, ვიდრე ბეწვში.

კვლევამ ასევე აჩვენა, რომ კაცის წვერში მიკრობების მაღალი დონე ასაკზე დამოკიდებული არ არის – სახიფათო მიკროორგანიზმები 18-დან 76 წლამდე ასაკობრივი ჯგუფის წარმომადგენლების წვერში აღმოაჩინეს. რაც შეეხება ძაღლებს, სახიფათო მიკრობები 30-დან 23 ძაღლის ბეწვში აღმოჩნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

ექსტრემალური გვალვები მთელ მსოფლიოში გახშირდება და გაძლიერდება – კვლევა

„მუდმივი მრავალწლიანი გვალვები კლიმატის დათბობასთან ერთად გაუარესდება“,-  ამის შესახებ ნათქვამია შვეიცარიის ტყის, თოვლისა და ლანდშაფტის კვლევის ფედერალური ინსტიტუტის კვლევაში.

თხუთმეტი წლის მუდმივი, დამღუპველი მეგაგვალვა – ყველაზე ხანგრძლივმა გვალვამ ათასწლეულში თითქმის ამოწურა ჩილეს წყლის მარაგი, რამაც იმოქმედა ქვეყნის სასიცოცხლო მნიშვნელობის მინერალების წარმოებაზე. ეს მხოლოდ ერთი თვალსაჩინო მაგალითია იმისა, თუ როგორ იწვევს კლიმატის დათბობა მრავალწლიან გვალვებს და წყლის მძიმე კრიზისებს მსოფლიოს დაუცველ რეგიონებში.

Phys.org- ის  მიხედვით, გვალვა, როგორც წესი, შეინიშნება მხოლოდ მაშინ, როცა ზიანს აყენებს სოფლის მეურნეობას ან შესამჩნევად აზიანებს ტყეებს.

მეცნიერთა გუნდი მიზნად ისახავს გამოავლინოს მუდმივი გვალვების შესაძლო გრძელვადიანი ზემოქმედება მთელს მსოფლიოში და დაეხმაროს პოლიტიკის ინფორმირებას.

მეცნიერთა საერთაშორისო ჯგუფმა გამოთვალა ანომალიები ნალექების და წყლის აორთქლების მიხედვით. ამან მათ საშუალება მისცა დაედგინათ მრავალწლიანი გვალვების შემთხვევები პლანეტის როგორც კარგად შესწავლილ, ასევე ნაკლებად მისაწვდომ რეგიონებში. განსაკუთრებით კი ისეთ ადგილებში, როგორიცაა წვიმის ტყეები და ანდები, სადაც დაკვირვების მონაცემები მწირია.

შედეგების თანმიმდევრულობის უზრუნველსაყოფად მთელს მსოფლიოში, გუნდმა შეიმუშავა მრავალფაზიანი ანალიზი, რომელიც უკეთესად განსაზღვრავს ცვლილებებს მაღალი ფოთლების მქონე რეგიონებში და აფასებს გვალვებს მათი სიმძიმის მიხედვით 1980 წლიდან.

კვლევის შედეგებმა აჩვენა, რომ მეგაგვალვას ყველაზე დიდი პირდაპირი გავლენა ჰქონდა ზომიერ მდელოებზე.

„გრძელვადიანი წყლის ნაკლებობის შემთხვევაში, ტროპიკულ და ბორეალურ რეგიონებში ხეები შეიძლება მოკვდეს, რამაც გამოიწვიოს ამ ეკოსისტემების ხანგრძლივი დაზიანება. კერძოდ, ბორეალურ მცენარეულობას, სავარაუდოდ, ყველაზე დიდი დრო დასჭირდება აღსადგენად“,- თქვა ერთ-ერთმა მეცნიერმა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

მოწევას იმუნურ სისტემაზე გრძელვადიანი გავლენა აქვს

პასტერის ინსტიტუტის მეცნიერთა ჯგუფის მიერ ჩატარებული ახალი კვლევის თანახმად, თამბაქოს მოწევა იმდენად საზიანოა ორგანიზმისთვის, რომ ადამიანის იმუნურ სისტემასაც კი ცვლის, რის შედეგადაც ისინი დაავადებებისა და ინფექციების მიმართ დაუცველნი მოწევის შეწყვეტიდან წლების შემდეგაც კი რჩებიან.
ათწლეულების განმავლობაში ჯანდაცვის პროვაიდერები მწეველებს აფრთხილებენ, რომ მოწევის მავნე ჩვევამ შეიძლება გამოიწვიოს სერიოზული პრობლემები, როგორიცაა ფილტვის კიბო, გულის შეტევა ან ინსულტი, მაგრამ ახალი კვლევა, რომელიც ჟურნალ Nature-ში გამოქვეყნდა, კიდევ ერთ მიზეზს გვთავაზობს, რომ მოწევას თავი დავანებოთ.
კვლევამ აჩვენა, თუ როგორ ამცირებს მოწევა ორგანიზმის უნარს, მყისიერად და დროთა განმავლობაში ებრძოლოს ინფექციას, ასევე შეიძლება მწეველი დადგეს ისეთი ქრონიკული დაავადებების რისკის ქვეშ, როგორიცაა ანთება, რევმატოიდული ართრიტი და ლუპუსი (მჭამელა).
კვლევამ აჩვენა, რომ მოწევას აქვს გრძელვადიანი ეპიგენეტიკური გავლენა იმუნური სისტემის დაცვის ორ ძირითად ფორმაზე: თანდაყოლილ რეაქციასა და ადაპტაციურ რეაქციაზე. გავლენა თანდაყოლილ რეაქციაზე სწრაფად ქრება, როდესაც ადამიანი წყვეტს მოწევას, მაგრამ ეფექტი ადაპტაციურ რეაქციაზე ნარჩუნდება მას შემდეგაც, რაც ისინი მოწევას წყვეტენ.
„ჩვენი კვლევის მთავარი აღმოჩენა არის ის, რომ მოწევას აქვს როგორც მოკლევადიანი,  ასევე გრძელვადიანი გავლენა ადაპტაციურ იმუნიტეტზე, რომელიც დაკავშირებულია B უჯრედებთან, ასევე მარეგულირებელ T უჯრედებთან და ეპიგენეტიკურ ცვლილებებთან“, – აცხადებენ კვლევის ავტორები.
მათი განმარტებით, როდესაც კვლევაში მონაწილე ადამიანებმა მოწევას თავი დაანებეს, მათი იმუნური პასუხი გაუმჯობესდა ერთ დონეზე, მაგრამ ბოლომდე წლების განმავლობაში არ გაჯანსაღდა.
„რაც შეიძლება მალე შეწყვიტეთ მოწევა. ჩვენი კვლევის მთავარი გზავნილი, განსაკუთრებით ახალგაზრდებისთვის, არის ის, რომ, როგორც ჩანს, არსებობს მნიშვნელოვანი ინტერესი გრძელვადიანი იმუნიტეტისთვის – არასოდეს დაიწყოთ მოწევა“, – აცხადებენ კვლევის ავტორები.

წყარო : CNN

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ანალიტიკაასტრონომია - კოსმოსიეს საინტერესოაკვლევები

ამოვხსნით თუ არა ირმის ნახტომის იდუმალებით სხვა გალაქტიკებზე სიცოცხლეს?

ალბათ ერთხელ მაინც გიფიქრიათ უცხოპლანეტელებზე, არსებობენ თუ არა ისინი, ვართ თუ არა „ერთადერთნი“, ვინც თიხისგან გამოძერწეს, პარადოქსია, მაგრამ რა იქნებოდა სხვა გალაქტიკაში რომ გვეცხოვრა? ან იქნებ ჩვენივე ირმის ნახტომია ვიღაცისთვის „სხვა“, ამოუცნობი – როგორც ჯოკონდას ღიმილი, მიუწვდომელი როგორც ჰორიზონტის ხაზი…

  გალაქტიკა ეს არის: ვარსკვლავების, მათი ნარჩენების, აირების, მტვრისა და მუქი ნივთიერებების გრავიტაციულად შეკრული სისტემა. გალაქტიკა ცაზე „რძიანი რგოლების“ მსგავსი სინათლის სხივის სარტყელივით აღიბეჭდება.  სიტყვა გალაქტიკა გამომდინარეობს ბერძნული სიტყვისდან ’’γαλαξίας“, რაც სიტყვასიტყვით „რძიანს“ ნიშნავს.  ბერძნული მითის მიხედვით, ზევსი მის მოკვდავ ჩვილ ჰერაკლეს მძინარე ცოლის- ჰერას გულმკერდზე დააწვენს, რათა რძის დალევის შემდეგ ჩვილი უკვდავი გახდეს, თუმცა გამოღვიძების შემდეგ გაბრაზებული ჰერა ბავშვს ხელიდან აგდებს, მისი რძე კი, მკრთალი სხივების სარტყელივით იფანტება ჰაერში. სწორედ აქედან წარმოდგება სახელწოდება  “Milky Way” ანუ „ირმის ნახტომი“. 1610 წელს გალილეო გალილეიმ მისი ტელესკოპით პირველად განსაზღვრა, რომ სარტყელი დამოუკიდებელი ვარსკვლავებისგან შედგებოდა, აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ 1920 წლამდე ფიქრობდნენ, თითქოს ირმის ნახტომი შეიცავდა სამყაროში არსებულ ყველა ვარსკლავს. გალაქტიკები მათი მორფოლოგიის მიხედვით იყოფა: ელიფსური, უსწორმასწორო და სპირალურ ფორმებად. ზოგიერთ გალაქტიკას მის აქტიურ ცენტრში გააჩნია შავი ხვრელი. მაგალითად, ირმის ნახტომის გალაქტიკის შავ ხვრელს ’’Sagittarius A“ ეწოდება, რომლის მასაც 4-მილიონჯერ აღემატება მზის მასას. 2016 წლის მარტის გამოკვლევებით დადგინდა, რომ ’’GN-z11“ წარმოადგენს უძველეს გალაქტიკას, რომელიც დიდი აფეთქებიდან 400 მილიონი წლის შემდეგ არსებობს და დედამიწისგან 32 მილიარდი სინათლის-წლების მანძილზეა დაშორებული.

ირმის ნახტომი ის გალააქტიკაა, რომელიც შეიცავს იმ მზის სისტემას, სადაც ჩვენ ვცხოვრობთ. სავარაუდოდ, ამ გალაქტიკაში 100 მილიარდი პლანეტაა. მასში შემავალი უძველესი ვარსკვლავი, დაახლოებით, ისეთივე ძველია, როგორც  სამყარო თვითონ. მიუხედავად იმისა, რომ ტელესკოპებით აკვირდებიან და იკვლევენ სხვადასხვა ობიექტს, დღესდღეობით, უძლიერეს ტელესკოპებსაც კი არ შეუძლიათ მილიარდობით ობიექტის გამოსახვა და აღმოჩენა. ეს ფაქტი გვაფიქრებინებს იმას, რომ ზოგიერთი ადამიანისგან დისტანციურად განლაგებული წარმონაქმნი,  შესაძლოა ხსნიდეს  სამყაროს შექნის თეორიებს მეცნიერულ დონეზე რელიგიური მოძღვრების გაუთვალისწინებლად ან შეიძლება არსებობს კიდეც სიცოცხლე სხვა სამყაროში, ამიტომ მეცნიერები ყოველთვის ცდილობენ ახალ-ახალი აღმოჩენებს მიაღწიონ. თვით ირმის ნახტომშიც კი ბევრი რამ საიდუმლოდ რჩება, წარმოგიდგენთ ზოგიერთ მათგანს:

მზის წარმოშობა – მზე, ისევე როგორც ვარსკვლავები, წარმოიქმნა კლასტერებისგან. ეს ვარსკვლავური „ძმები“ წარმოიქნენ მსგავსი აიროვანი ღრუბლებისაგან, ამიტომ მათი ქიმიური შემადგენლობა ერთია. დღესდღეობით დედამიწის 325 სინათლის წელიწადში 100 000 ვარსკვლავი შეისწავლეს, მაგრამ მათგან მხოლოდ ორია რომელიც მზის მსგავსია. რადგან მზე უნიკალურია, შეიძლება იგი მისივე კლასტერიდან გადაადგილდა ან „გამოიქცა“ 4,5 მილიარდი წლის წინათ. შესაფერისი კანდიდატი, რომლიდანაც შესაძლებელია მზე ფორმირებულიყო – ეს არის მორიელის თნავარსკვლავედი – “Messier 67“, რომელიც ისეთივე ქიმიური აგებულების, ტემპერატურის და წლოვანებისაა, როგორიც მზე. თუმცა მექსიკის უნივერსიტეტის მეცნიერებმა მათი შედარებით აღმოაჩინეს, რომ ’’M67’’ არ მუშაობდა. გარდა ამისა ’’M67’’ ვერტიკალური ბობირება 5-ჯერ აღემატება მზისას და მზის წარმოსაქმნელად საჭირო სიჩქარე გამოიწვევდა პლანეტარული დისკის გახლეჩას. სავარაუდოა, რომ მზის კლასტერი აღარ არსებობს, მაგრამ მეცნიერებს იმედი აქვთ, რომ ამაზე პასუხს “Gaia’’ სატელიტი გასცემს, რომელიც წარმოადგენს მილიარდობით ვარკლავის „სახეს“, მასზე 2018 ში უნდა დამთავრდეს მუშაობა და მოპოვებულმა ცნობებმა გალაქტიკის ევოლუციაზე უნდა იქონიოს გავლენა.

ვარსკვლავური ტალღები – ’’The Sloan Digital SkySurvey’’ – პროექტის საფუძველზე აღმოაჩინეს 930000 გალაქტიკა და 120000 კვაზარი. ამ მონაცემების საფუძველზე და საიმედო გამოანგარიშებით, მეცნიერებმა შეამჩნიეს ვარსკვლავების ჯგუფური ვერტიკალური განაწილება, რომლებიც ხშირად ეჯახებოდნენ ერთმანეთს, რის საფუძველზე წარმოიქნებოდა ტალღები. ჯგუფში დაახლოებიტ 300 000 ვარსკვლავია, რომლებიც აიძულებენ გალაქტიკას „ზარივით რეკოს“.  საინტერესოა, რა იდუმალება იმალება ამ ვარსკვლავებში? დღეს მეცნიერები მიიჩნევენ რომ ტალღები ესარის ნარჩენები რაღაცის, რაც ჩვენს გალაქტიკაში დღემდეა თუმცა არ ჩანს. არსებობს მეორე მოსაზრება, რომლის მიხედვით ეს ნიმუშები შესაძლოა წარმოადგენდნენ შავი მატერიის ნარჩენებს, რომელმაც 100 წლის წინ ჩაუარა ირმის ნახტომს და გამოიწვია ვარსკვლავების ასეთი მდგომარეობა. ამ ფაქტის ახსნამ შესაძლებელია ჩვენი ისტორიის ახალი კარები გახსნას.

მაღალსიჩქარიანი ღრუბლები – ისინი პირველად 1963 წელს აღმოაჩინეს, რომლებიც ირმის ნახტომისგან განსხვავებული მიმართულებით მოძრაობდნენ. მათი სიჩქარე წამში სულ მცირე 50 კილომეტრს შეადგენს. ძირითადად, წყალბადებისაგან შედგებიან, თუმცა ჩვენს გალაქტიკაში საიდან მოხვდნენ -უცნობია, შესაძლოა, ინტერგალაქტიკური სივრციდან. ჯან ოორტმა, რომელიც ერთ-ერთი იყო ვინც ღრუბლები აღმოაჩინა, ივარაუდა, რომ ღრუბლები – ეს წარმოადგენს  გალაქტიკების ნარჩენებს ან შესაძლოა, სხვადასხვა ორბიტიდან ჩნდებოდეს.

მაგელანის ღრუბლები – ირმის ნახტომის თანამგზავრ გალაქტიკას წარმოადგენენ, რომელიც 16 საუკუნეში ფერნარდო მაგელანის ვოიაჟის დროს იქნა აღმოჩენილი. უგრძესი ღრუბელი დედამიწიდან დაახლოებით 160000 სინათლის წლისაა, ხოლო პატარა 30000. ისინი 13 მილიარდი წლისაა და ორჯერ უფრო სწრაფად მოძრაობენ ვიდრე ეგონათ. ეს ფაქტები მიუთითებს იმაზე, რომ შესაძლებელია ირმის ნახტომი ორჯერ უფრო დიდი იყოს.

X გალაქტიკა – ყველაზე პოპულარული ასტრონომიული შეთქმულების თეორია „პლანეტა X”, რომელსაც ჩუმად ადევნებს თვალყურს NASA,  პლანეტა იუპიტერის, მზის ან არაფორმარული ორბიტების ზომის შეიძლება იყოს. მიუხედავად იმისა, რომ შესაძლებელია ეს თეორია აქსიომაა, ასეთი პლანეტის არსებობაც რეალურია. ეს ჯუჯა გალაქტიკაა, რომელსაც ვერ ვხედავთ მტვრის ნაწილაკებისა და ღრუბლების გამო, მაგრამ მოთვსებულია ირმის ნახტომის საპირისპირო მხარეს. Sukanya Chakrabarti-მა შეიმუშავა ბნელი გალაქტიკების პოპულაციის მეთოდი წყალბადის გაზის სპირალურ გალაქტიკებში განაწილების გამოკვლევით.წყალბადის გაზი ხუთჯერ აღემატება გალაქტიკის ცენტრს, ვიდრე ვარსკვლავებით დასახლებული ტერიტორია.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
არქეოლოგიაბიოლოგიადედამიწაკვლევები

2 მილიარდი წლის ქანში ცოცხალი მიკრობები აღმოაჩინეს

მეცნიერებმა სამხრეთ აფრიკაში 2 მილიარდი წლის ქანის ნიმუში მოიპოვეს, რომლის შესწავლის შედეგადაც იქ ცოცხალი მიკრობები აღმოაჩინეს. ეს უძველესი მსგავსი გეოლოგიური აგრეგატია, რომელშიც აქტიურ მიკროორგანიზმებს მიაკვლიეს. აქამდე რეკორდი მხოლოდ 100 მილიონი წელი იყო, რაც უკანასკნელ მიგნებას უაღრესად მნიშვნელოვნად აქცევს.

“ამგვარი მიკრობების დნმ-ისა და გენომის გამოკვლევის გზით შესაძლოა, დედამიწაზე არსებული ადრეული სიცოცხლის ევოლუციის შესახებ მეტი გავიგოთ”, — აცხადებს ტოკიოს უნივერსიტეტში მომუშავე იოჰე სუზუკი.

მან, კოლეგებთან ერთად, სამხრეთ აფრიკის ბუშველდის ვულკანურ კომპლექსში მდებარე უძველესი ქანი გააანალიზა, რომელიც მაგმის გაგრილების შედეგად წარმოიქმნა. ეს არეალი საკმაოდ დიდ ფართობს მოიცავს და მსოფლიოში მადნით ერთ-ერთი ყველაზე მდიდარია. ფორმირებიდან დღემდე ის თითქმის არ შეცვლილა, ამიტომ მიკრობებისთვის ხელსაყრელია.

ასეთი უძველესი ორგანიზმები ნელი მეტაბოლიზმის გამო გადარჩენას საკმაოდ დიდი ხნის განმავლობაში ახერხებენ და დედამიწის ზედაპირის ქვეშ ცხოვრობენ. ისინი ევოლუციასაც ნელა განიცდიან. სპეციალისტებმა მათ ქანის 30-სანტიმეტრიან ნიმუშში მიაგნეს, რომელიც 15 მეტრი სიღრმიდან ბურღის მეშვეობით მოიპოვეს. აღმოჩნდა, რომ თიხით ამოვსებულ მის ნაპრალებში მჭიდროდ თავმოყრილი მიკრობული უჯრედები იყო.

ფოტო: Y. Suzuki

იმის დასადასტურებლად, რომ ისინი იქ ბურღის მეშვეობით გარედან არ მოხვდნენ, მეცნიერებმა მიკრობების დნმ გამოიკვლიეს და მათში არსებული ცილების დასათვალიერებლად ინფრაწითელი სპექტროსკოპიის მეთოდიც გამოიყენეს. საბოლოოდ, დადგინდა, რომ ისინი მართლაც არქაული ორგანიზმები არიან, თანაც ზოგი მათგანი ჯერ კიდევ ცოცხალი იყო.

ეს დედამიწის წარსულის შესახებ გვაწვდის ინფორმაციას, მაგრამ მხოლოდ ამით არ შემოიფარგლება. სიცოცხლის კვალს კაცობრიობა სხვა პლანეტებზეც ეძებს, პირველ რიგში კი მარსზე. შესაძლოა, ცოცხალი ორგანიზმები იქაც ზედაპირის ქვეშ არსებობდნენ. წითელ პლანეტაზე ქვების ნიმუშები მარსმავალმა Perseverance უკვე შეაგროვა და მათი დედამიწაზე ჩამოტანა იგეგმება.

ახალი ნაშრომი გამოცემაში Microbial Ecology გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ბიოლოგიაკვლევები

ბოლო ასწლეულის განმავლობაში, ადამიანის ტვინი გაიზარდა – როგორ აისახება ეს ადამიანზე

დევისის კალიფორნიის უნივერსიტეტის მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ ადამიანის ტვინის მოცულობა 1930 წლიდან თითქმის 7%-ით გაიზარდა. ეს ცვლილება უზრუნველყოფს გაძლიერებულ დაცვას ასაკთან დაკავშირებული დემენციისგან. კვლევის შედეგები გამოქვეყნდა JAMA Neurology-ზე.

მკვლევარებმა მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფიით (MRI) გაზომეს ტვინის მოცულობა 30-დან 62 წლამდე ასაკის 5209 მამაკაცსა და ქალში.  MRI ჩატარდა 1999-2019 წლებში. კვლევის მონაწილეები დაბადებულები იყვნენ 1930-1970-იან წლებში.

შედეგებმა აჩვენა, რომ 1930-იან წლებში დაბადებულთა ტვინის საშუალო მოცულობა იყო 1234 მილილიტრი. 1970-იან წლებში დაბადებულ ადამიანებში ეს მაჩვენებელი 1321 მილილიტრამდე გაიზარდა, რაც, დაახლოებით, 6,6%-ით მეტია.

მეცნიერებმა ასევე დაადგინეს, რომ ტვინის მოცულობის გაზრდა დაკავშირებულია ახალგაზრდა თაობებში დემენციის შემცირებულ რისკთან. მკვლევარებმა წამოაყენეს ჰიპოთეზა, რომ ეს „ჰიპერტროფია“ ქმნის უფრო მეტ კოგნიტურ რეზერვს, რათა თავიდან იყოს აიცილებული ასაკთან დაკავშირებული ყურადღების, მეხსიერების, რეაქციის სიჩქარის და სხვა უნარების დაქვეითება.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
1 3 4 5 6 7 111
Page 5 of 111