close

ეკოლოგია

ეკოლოგიაკვლევები

ატლანტის ოკეანის მთავარი დინება კოლაფსის ზღვარზეა – ახალი კვლევა

შარშან გამოქვეყნებული ერთი შემაშფოთებელი კვლევა მიუთითებდა, რომ დედამიწის მთავარი ოკეანური დინება კოლაფსისკენ მიემართებოდა. სამწუხაროდ, ახალი მონაცემები ამ მოსაზრებას ამყარებს.

„ტემპერატურის, ზღვის დონისა და ნალექების ცვლილება მწვავედ მოქმედებს საზოგადოებაზე და კლიმატური ცვლილებები შეუჩერებელია ადამიანის დროის სკალაზე“, — წერენ ახალი კვლევის ავტორები The Conversation-ში გამოქვეყნებულ სტატიაში.

ნამდვილად საშინელი პერსპექტივაა. ახალი კვლევის ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწილი ადრეული გაფრთხილების სისტემაა, რაც უტრეხტის უნივერსიტეტის ოკეანოგრაფმა რენე ფონ ვესტენმა და მისმა კოლეგებმა გამოავლინეს.

მომავლის ამ სცენარმა მსოფლიო შეიძლება სულ მცირე გარკვეულწილად მაინც მოამზადოს.

„შევიმუშავეთ ფიზიკაზე დაფუძნებული და დაკვირვებადი ადრეული გამაფრთხილებელი სიგნალი, რომელიც მოიცავს მარილიანობის გადატანას ატლანტის ოკეანის სამხრეთ საზღვართან“, — წერენ მკვლევრები.

ატლანტიკის მერიდიანული ბრუნვის ცირკულაცია (AMOC) ოკეანის დინებათა ვრცელი სისტემაა, რომელსაც თბილი, მლაშე წყალი ჩრდილოეთით გადააქვს. გზადაგზა ეს წყალი ცივდება და მკვრივდება. შემდეგ ცივი წყალი დაბლა მიდის და იქ არსებული წყალი ზედაპირზე ამოდის; ასე იქმნება ცირკულირების სისტემა, რომელიც შემდეგ კვლავ სამხრეთისკენ მიემართება.

შუა 1900-იანი წლებიდან, AMOC-ი მნიშვნელოვნად ნელდება.

მყინვარების დნობისა და წვიმების გახშირების გამო, ოკეანეში უფრო მეტი მტკნარი წყალი ჩაედინება, ზღვის წყალში მარილის კონცენტრაცია ეცემა და მლაშე წყლის სიმკვრივე იკლებს, რაც წყლის ჩაძირვის პროცესს შლის და ასუსტებს მთლიან ფიზიკურ ციკლს.

ამჯერად, ოკეანის სისტემების მოდელირებით, ფონ ვესტენმა და მისმა კოლეგებმა მიაგნეს გზას, რომლითაც დააფიქსირებენ, როდის მიუახლოვდება AMOC-ი გარდამტეხ წერტილს: შემცირდება მარილიანობა ატლანტიკის ყველაზე სამხრეთ საზღვარზე.

„მას შემდეგ, რაც ზღვარს მიაღწევს, გარდამტეხი წერტილი სავარაუდოდ ერთიდან ოთხ ათწლეულამდე პერიოდში დადგება“, — წერენ ავტორები.

AMOC-ს პირდაპირ მხოლოდ 2024 წლიდან მეთვალყურეობენ; შესაბამისად, ეს დრო საკმარისი არ არის დინების შენელების ტენდენციის სრული ტრაექტორიის დასადგენად. შედეგად, ცოდნის შესავსებად, მეცნიერები არაპირდაპირ ინდიკატორებს იყენებენ, მაგალითად, მარილიანობის დონეს.

ფონ ვესტენსა და მის ჯგუფს ჯერ ყველა ფაქტორი არ გაუერთიანებიათ, რათა ზუსტად იწინასწარმეტყველონ, როდის მოხდება AMOC-ის კოლაფსი, მაგრამ მიაჩნიათ, რომ ეს კატასტროფული მომენტი იმაზე გაცილებით ახლოსაა, ვიდრე მრავალი ამჟამინდელი სიმულაცია მიუთითებს.

ახალი მოდელირება თავად მტკნარი წყლით გამოწვეულ გარდამტეხ წერტილს იკვლევს და არ ცდილობს მისი დროის ქრონოლოგიის პროგნოზს. თუმცა, მიღებული მონაცემები მიუთითებს, რომ AMOC-ი გაცილებით მეტად მგრძნობიარეა ცვლილებებისადმი, ვიდრე ამას მრავალი კლიმატური მოდელი მიუთითებს.

„ახალი კვლევა ადასტურებს წარსულის შიშებს იმის შესახებ, რომ კლიმატური მოდელები სისტემატურად, სათანადოდ ვერ აფასებს AMOC-ის სტაბილურობას“, — ამბობს პოტსდამის უნივერსიტეტის კლიმატოლოგი სტეფან რაჰმსტორფი, რომელიც ამ კვლევაში ჩართული არ ყოფილა.

AMOC-ი დედამიწის კლიმატზე დიდად ზემოქმედებს და შესაბამისად, ის ის ერთ-ერთი გარდამტეხი ელემენტია დედამიწის კლიმატის სისტემაში, რომელიც მეცნიერებს ასე აშფოთებთ. AMOC-ის კოლაფსი ციკლურად ხდება მილიონობით-წლიან მასშტაბებში; წარსულის შემთხვევებზე დაყრდნობით, ვიცით, რომ ამ დროს არქტიკა სამხრეთით ივრცობა და ჩრდილო-დასავლეთ ევროპაში ტემპერატურის 15 °C-მდე კლებას იწვევს, აფერხებს ტროპიკულ მუსონებს და სამხრეთ ნახევარსფეროს კიდევ უფრო აცხელებს.

რეაქციათა ჯაჭვი, რომელიც ამას მოჰყვება, მკაცრად იმოქმედებს მთლიან ეკოსისტემაზე და სურსათის გლობალურ უსაფრთხოებაზე.

მომზადებულია The Conversation-ისა და ScienceAlert-ის მიხედვით, რომელიც მიხეილ ჭაბუკაშვილმა თარგმნა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

სრულად ნახვა
გეოგრაფიადედამიწაეკოლოგია

შენობა-ნაგებობების სიმძიმის გამო ნიუ-იორკი იძირება — კვლევა

ახალი ნაშრომის თანახმად, შენობა-ნაგებობების გამო ნიუ-იორკის ქვეშ არსებული ხმელეთი იძირება. გამოცემაში Earth’s Future გამოქვეყნებული კვლევის ფარგლებში მეცნიერებმა ქალაქის გეოლოგია და სატელიტური მონაცემები შეადარეს ერთმანეთს და აღნიშნულ დასკვნამდე მივიდნენ.

ტექნიკურად ამ მოვლენას ნიადაგის დაჯდომას უწოდებენ. ეს დედამიწის ზედაპირის თანდათანობით ან უცაბედ დაწევას გულისხმობს და რბილი დანალექი ქანების მოძრაობისა თუ სიმძიმის ზეწოლის შედეგად ხდება. ნიადაგის დაჯდომას ბევრი მიზეზი აქვს, თუმცა თავად ქალაქების წონას იშვიათად იკვლევენ.

ახალი კვლევის ფარგლებში მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ ნიუ-იორკი წელიწადში 1-2 მილიმეტრით ქვემოთ იწევს, ზოგიერთ ადგილას კი — უფრო მეტადაც. ქალაქისათვის, რომელსაც ზღვის დონის მატება და წყალდიდობები ისედაც უქმნიდა საფრთხეს, ეს დამატებითი პრობლემაა.

მკვლევრებმა ქალაქის ნაგებობების ჯამური მასა გამოთვალეს, რომელიც დაახლოებით 764 ათას ტონას უდრის. მათ გრავიტაციის გავლენაც გაითვალისწინეს და შეაფასეს, რა ძალით აწვება შენობები ხმელეთს. საგულისხმოა, რომ გამოთვლები მხოლოდ შენობებისა და მათი შიგთავსის მასებს მოიცავს და არა ქალაქის მოკირწყლული ნაწილის.

მეცნიერებმა ნიუ-იორკის კომპლექსური გეოლოგიაც გაითვალისწინეს, მათ შორის: ქვიშა, შლამი, თიხა და ქვენაფენი ქანების გაშიშვლებაც. დადგინდა, რომ თიხით მდიდარ და ხელოვნურად შევსებულ მიწას დაჯდომა განსაკუთრებით ემუქრება, ქვენაფენ ქანებს კი — შედარებით ნაკლებად.

ეს გამოთვლები მეცნიერებმა შემდგომში სატელიტურ მონაცემებს დაადარეს და ნიადაგის დაჯდომის ხარისხი შეაფასეს.

საბოლოო ჯამში, ავტორები გვაფრთხილებენ, რომ ურბანიზაციის გაძლიერებამ, შესაძლოა, ნიუ-იორკის ეს პრობლემა კიდევ უფრო გაამძაფროს.

საგულისხმოა, რომ ნიუ-იორკი ერთადერთი ქალაქი არაა, რომელსაც ნიადაგის დაჯდომის პრობლემა აქვს. ჯაკარტა, ინდონეზიის დედაქალაქი, გრუნტის წყლის ამოღების გამო ყოველწლიურად 11 სანტიმეტრით ქვემოთ იწევს. შესაძლოა, 2050 წლისთვის ქალაქის მეოთხედი წყალქვეშ მოექცეს, რაც დაახლოებით 30 მილიონ მაცხოვრებელს დააზარალებს.

მსგავსი პრობლემა აქვს ნიუ-ჯერსისაც.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ეკოლოგიამსოფლიო

ჯანმო – ჰაერის დაბინძურება წელიწადში 7 მილიონ ნაადრევ სიკვდილს იწვევს

ჯანდაცვის სამინისტროს შეფასებით, ჰაერის დაბინძურება წელიწადში 7 მილიონ ნაადრევ სიკვდილს იწვევს.

ამ ფაქტის გამო ორგანიზაციამ, 2005 წლის შემდეგ პირველად, ჰაერის ხარისხთან დაკავშირებული გაიდლაინებიგაამკაცრა.

ჯანმო -ს ახალი გაიდლაინები შეიცავსრეკომენდაციებს ექვსდამაბინძურებელთან,  ოზონთან, აზოტისდიოქსიდთან, გოგირდის დიოქსიდთან, ნახშირორჟანგთან, ასევე PM10-სა დაPM2.5-თან დაკავშირებით.

PM10-სა და PM2.5-ს შეუძლიათ, ღრმადშეაღწიო ფილტვებში, მაგრამ კვლევამაჩვენა, რომ PM2.5 შეიძლება სისხლშიც კიშევიდეს, რაც, პირველ რიგში, გულ-სისხლძარღვთა და სასუნთქი გზებისპრობლემებს იწვევს. საპასუხოდ, ჯანმო-მ PM2.5-ის დასაშვები დონე გაანახევრა. კერძოდ, ახალი შეზღუდვების თანახმად, PM2.5– ის საშუალო წლიური კონცენტრაცია ყოველ კუბურ მეტრზე 5 მიკროგრამს არ უნდა აღემატებოდეს. 2005 წლის რეკომენდაციებით კი საშუალო წლიური ლიმიტი 10 მიკროგრამი იყო.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციაში განმარტავენ, რომ ჰაერის დაბინძურებამ ბავშვებში შეიძლება ფილტვის ფუნქციისგაუარესება, რესპირატორულინფექციები და გამწვავებულ ასთმაგამოიწვიოს. მოზრდილებში კი გულისკორონარული დაავადება და ინსულტიჰაერის დაბინძურებასთან დაკავშირებული ნაადრევი სიკვდილისყველაზე გავრცელებული მიზეზები.

წყარო : Reuters

 ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ეკოლოგიამსოფლიო

მეცნიერებმა ოკეანის ფსკერის ქვეშ მდიდარი ეკოსისტემა აღმოაჩინეს

მეცნიერებმა ცოცხალ არსებებს მიაკვლიეს ოკეანის ფსკერის ქვეშ, სადაც ჰიდროთერმული არხების სისტემაა. ეს ადასტურებს, რომ დედამიწის ქერქის ასეთ არეალებში არა მხოლოდ მიკრობები, არამედ უფრო რთული ორგანიზმებიც არსებობენ.

სპეციალისტებმა ეს რეგიონი დისტანციურად მართვადი აპარატებით შეისწავლეს. კერძოდ, ინფორმაცია აღმოსავლეთ წყნაროკეანური შემაღლების მიმდებარედ შეაგროვეს, სადაც ორი ტექტონიკური ფილის თანხვედრაა. მათ იმის გაგება სურდათ, თუ როგორ ხვდება ლარვა ფსკერზე, მაგრამ მის ქვეშ არსებულ ჰიდროთერმულ ჩაღრმავებებში, წყალქვეშ 2 500 მეტრ სიღრმეში, მოულოდნელად რთულ ორგანიზმებს გადააწყდნენ.

ამ ქანებში უხერხემლოთა ჯგუფში შემავალი რიფტია, იგივე Riftia pachyptila, აღმოაჩინეს, რომელიც სიგრძეში 3 მეტრამდე იზრდება. დააფიქსირეს მოძრავი ცხოველებიც, როგორიცაა ლოკოკინა, მოლუსკი და სხვადასხვა ტიპის ჭიები.

ფსკერის ზედაპირქვეშა ღრმულში არსებული გარემო და ცოცხალი ორგანიზმები.

ფოტო: Schmidt Ocean Institute

მკვლევრები ვარაუდობენ, რომ ჰიდროთერმულ სისტემაში ლარვა ჰიდროთერმულ არხებში არსებული სითხიდან მოხვდა. თუ ეს მართლაც ასეა, გამოდის, რომ ოკეანური, ფსკერისა და ზედაპირქვეშა ეკოსისტემები ერთმანეთთან კავშირშია.

ავტორები ამბობენ, რომ შესაძლებელია, ფსკერის ქვეშ ასეთი სიცოცხლე გავრცელებული იყოს, თუმცა მათ მხოლოდ მცირე არეალი შეისწავლეს. მათი აზრით, ეს მხოლოდ კვლევის დასაწყისია და წინ ბევრი აღმოჩენა გველის.

ახალი ნაშრომი გამოცემაში Nature Communications გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
დედამიწაეკოლოგია

ანტარქტიდაზე ყინულის დნობამ შეიძლება მალული ვულკანები გააღვიძოს

დასავლეთ ანტარქტიდის ყინულოვანი უდაბნოს სიღრმეში მალულ საფრთხეს სძინავს.

1-2 კმ სისქის მასიური ყინულის ქვეშ, წყვდიადში იმალება აქტიური ვულკანური რიფტი.

თუკი ყინულის საფარი საკმარისად გადნება, დედამიწის ქერქში და მასში მოქცეული მაგმის კამერის დაძაბულობისა და წნევის ცვლილებამ შეიძლება წარმოქმნას ვულკანიზმის უკუკავშირის მარყუჟი, რომელიც ყინულის დნობას აჩქარებს და შედეგად, მსოფლიოს პრობლემები გაუჩნდეს.

ბოლო წლებში მტკივნეულად აშკარა გახდა, რომ დედამიწა ყინულს კარგავს. გრენლანდიის ყინულის რაოდენობა მცირდება, თანაც წელიწადში 270 მილიარდი ტონით. ანტარქტიდაზე ეს მაჩვენებელი წელიწადში 150 მილიარდ ტონას შეადგენს და თანაც, ამ პროცესში სულ უფრო მწვანდება.

გლობალური ტემპერატურის რეკორდულად ზრდასთან ერთად, წლიდან წლამდე ზღვის დონის მატების შეფასება სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია, რათა მოხდეს მსოფლიოში მიმდინარე ცვლილებათა პროგნოზირება, რაც თავის მხრივ, მათი შემსუბუქების გზების პოვნაში გვეხმარება.

პროგნოზი ნაწილობრივ ეფუძნება დასავლეთ ანტარქტიკის ყინულის საფარის სტაბილურობის პროგნოზს, ანტარქტიდის მცირე ნახევარს ტრანსანტარქტიკული მთების დასავლეთით. ყინულის ეს საფარი, როგორც ანტარქტიდის კონტინენტის მცირე ნაწილი, განსაკუთრებით მოწყვლადია კოლაფსისადმი; მიუხედავად ამისა, მისი მომავლის მოდელირებისას იშვიათად იღებენ მხედველობაში მის ქვეშ არსებულ ვულკანურ რიფტს.

თუმცა, ჩვენი პლანეტა გვაძლევს მტკიცებულებას, რომ ეს რიფტი შეიძლება მნიშვნელოვანი პრობლემა იყოს. წარსულის დეგლაციაციის (ყინულის საფარისა და მყინვარების დაკარგვა) ანალიზი აჩვენებს, რომ ამას თან ახლავს ვულკანური აქტივობის ზრდა. მკვლევართა განცხადებით, ეს პირდაპირ შეიძლება იყოს დაკავშირებული ყინულის დაკარგვასთან.

აშშ-ის ბრაუნის უნივერსიტეტის მკვლევართა ჯგუფმა გეოქიმიკოს ელი კუნინის ხელმძღვანელობით, ათასობით სიმულაცია ჩაატარა იმ ეფექტისა, რაც შეიძლება ყინულის დნობას ჰქონდეს მის ქვეშ არსებულ ყინულის საფარზე.

შედეგებმა აჩვენა, რომ ყინულის დნობასთან ერთად, მსუბუქდება წნევა ქერქზე, რაც ქვეშ არსებულ კამერებში ჩაჭედილ მაგმას აფართოებს და მათი ქანების კედლებზე წნევას უფრო ზრდის. ამან კი შეიძლება გაზარდოს ამოფრქვევათა რისკი.

ამას გარდა, როცა მაგმა ცივდება, დამდნარი ყინულის გამო შემცირებული წონა წყალსა და ნახშირორჟანგს მაგმაში გახსნის საშუალებას აძლევს, რაც აირის ბუშტუკებს წარმოქმნის და შედეგად, შემოსაზღვრულ სივრცეში დამატებითი წნევა ჩნდება, რაც ასევე ზრდის ამოფრქვევის შანსებს.

ამ პროცესმა მხოლოდ შეიძლება დააჩქაროს ამოფრქვევათა დრო, რასაც გაცილებით დიდი ხანი სჭირდება იმ შემთხვევაში, როცა ყინული არ დნება; ვულკანური აქტივობის შედეგად გამოთავისუფლებულ სითბოს შეუძლია დნობა კიდევ უფრო დააჩქაროს, რაც თავის მხრივ, კიდევ უფრო მეტ ამოფრქვევებს იწვევს.

მყინვარქვეშა ვულკანურ ამოფრქვევებს ზედაპირზე იგივე ეფექტი უნდა ჰქონდეს, რაც ღია სივრცეში მომხდარ ამოფრქვევებს. თუმცა, მათ ასევე შეუძლიათ ქვეშ მოქცეული ყინულის ეროდირება და დეგრადირება, რაც კიდევ უფრო დააჩქარებს ყინულის დნობას.

ამ დროს, ჩვენ ამ პრობლემის გამოსასწორებლად არაფერი შეგვიძლია — მას შემდეგ, რაც უკუკავშირის მარყუჟი დაიწყებს მოქმედებას, ის უკონტროლო ხდება. ეს კი ნიშნავს, რომ საჭიროა უფრო მეტი მუშაობა ამ მექანიზმის მოქმედების პრინციპის დასადგენად, ასევე იმისათვის, როგორ შევიტანოთ ის დედამიწის მომავლის მოდელებში.

კვლევა Geochemistry, Geophysics, Geosystems-ში გამოქვეყნდა.

მომზადებულია eos.org-ისა და ScienceAlert-ის მიხედვით, რომელიც მიხეილ ჭაბუკაშვილმა თარგმნა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
გეოგრაფიადედამიწაეკოლოგია

ოკეანის დინებათა სისტემა მოშლის ზღვარზეა

მეცნიერები გვაფრთხილებენ, რომ მთავარი სისტემა, რომელიც მართავს ოკეანურ დინებებს, მოშლის ზღვარზეა, რაც მეტწილად გამოწვეულია კლიმატის ცვლილებებით. ისინი ვარაუდობენ, რომ ცვლილებამ შესაძლოა ევროპასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში ყინვები გამოიწვიოს.
ბოლო წლებში ატლანტიკის მერიდიანული ცირკულაციის (AMOC) სისტემა, რომელიც ზღვის თბილ წყალს ტროპიკებიდან ჩრდილოეთ ევროპის ტერიტორიამდე მიაქანებს, სადაც ის ცივდება და უკან ბრუნდება, სუსტდება.
AMOC-ის მოშლის შემთხვევაში, თუ ცირკულაცია შეწყდება, ამან შეიძლება გამოიწვიოს ევროპის დიდ და ჩრდილოეთ ამერიკის ზოგიერთ ნაწილში ექსტრემალური სიცივე და ზღვის დონის მატება ჩრდილოეთ ამერიკის აღმოსავლეთ სანაპიროზე.
უკანასკნელად, როდესაც AMOC მოიშალა, ეს გამყინვარების უკანასკნელი პერიოდი იყო, დაახლოებით 12 ათასი წლის წინ. ექსტრემალური სიცივის პერიოდი კი თითქმის ათასწლეული გაგრძელდა.
AMOC-ის შესუსტება გამოწვეულია ზღვის ტემპერატურის მომატებით, რაც ჩვენი ქმედებებითა და სათბურის აირების ზრდით არის გამოწვეული. ეს პროცესი გოლფსტრიმის თბილი დინების დაგვიანებას უკვე იწვევს და შეერთებული შტატების აღმოსავლეთ სანაპიროს გასწვრივ ზღვის დონის მატებას. ჯერჯერობით უცნობია რა დრო დასჭირდება საკმარისი სათბურის აირის გამოყოფას იმისათვის, რომ AMOC-ის მოშლა გამოიწვიოს, ამიტომ მნიშვნელოვანია ეს პროცესი მაქსიმალურად შევანელოთ.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
დედამიწაეკოლოგიაკვლევები

ჰაერის დაბინძურების პარალელურად სუიციდის შემთხვევები იმატებს და პირიქით

ჩინეთში ჩატარებული კვლევის თანახმად,როცა ჰაერის ხარისხი უარესდება, სუიციდის შემთხვევები იმატებს. საინტერესოა, რომ სახელმწიფოში ემისიების შესამცირებლად შემოღებული ცვლილებების შედეგად სულ რამდენიმე წელში თვითმკვლელობის მაჩვენებელმაც იკლო.

ჩინეთის ზოგიერთი ქალაქი მსოფლიოს მასშტაბით ყველაზე დაბინძურებული ჰაერის მქონე ადგილებს შორისაა, სადაც შენობები სქელ სმოგშია მოქცეული. ამავე დროს, სუიციდის გლობალური შემთხვევების დაახლოებით 16% სწორედ ამ ქვეყანაში ფიქსირდება. ეკონომისტთა ჯგუფმა ეს ორი ასპექტი დააკავშირა და მათ შორის გარკვეული ურთიერთდამოკიდებულება გამოავლინა.

2013 წელს ჩინეთში ჰაერის დაბინძურების პრევენციისა და კონტროლის სამოქმედო გეგმა გააქტიურდა. ის ინდუსტრიული ემისიების შემცირებას, ტრანსპორტის გამონაბოლქვის კონტროლს, გასათბობად ბუნებრივ აირზე გადასვლასა და მზისა და ქარის ენერგიის გამოყენების წახალისებას გულისხმობდა. ამ პერიოდში ქვეყანაში სუიციდის მაჩვენებელმა მნიშვნელოვნად იკლო.

2010-2021 წლებში თვითმკვლელობების ყოველწლიური მაჩვენებელი ყოველ 100 000 ადამიანზე 10.88-დან 5.25-მდე შემცირდა. ამაზე ჰაერის ხარისხის გავლენის გამოსაკვლევად, გუნდმა სხვადასხვა ფაქტორი გააანალიზა.

მათ ყურადღება მეტეოროლოგიურ ფენომენზე გაამახვილეს, რომელსაც თერმული ინვერსია ეწოდება. ამ დროს ჰაერის ზედა შრე მის ქვემოთ მოქცეულ ცივ და დაბინძურებულ აირს ზედაპირთან ახლოს უბიძგებს, რაც რამდენიმე საათს გრძელდება. ქვეყნის მასშტაბით ამას ჰაერში მცირე ზომის ნაწილაკების (PM2.5) ყოველკვირეული საშუალო შემცველობის დაახლოებით 1%-მდე გაზრდა შეუძლია.

სხვა კვლევებით დადგინდა, რომ ეს ნაწილაკები შესაძლოა, ტვინში მოხვდეს და სულ რაღაც 24 საათში მისი ქიმია შეცვალოს. შედეგად კი, არაა გამორიცხული, ეს უარეს მენტალურ ჯანმრთელობასა და, პოტენციურად, ემოციების რეგულაციის სირთულეს დაედოს საფუძვლად.

ამ და სხვა მონაცემების საფუძველზე ავტორებმა დაადგინეს, რომ იმ კვირებში, როცა თერმული ემისიები ფიქსირდებოდა, სუიციდის შემთხვევებიც მოულოდნელად იმატებდა. აღნიშნული ეფექტი მხოლოდ 7 დღის განმავლობაში შეინიშნებოდა.

„ეს თვითმკვლელობის ‘დამატებითი’ შემთხვევებია, ანუ ისინი არ დაფიქსირდებოდა, ჰაერის ხარისხი რომ არ გაუარესებულიყო”, – წერია ახალ ნაშრომში.

საბედნიეროდ, ბოლო წლებში ამ მხრივ ჩინეთში სიტუაცია გამოსწორდა. მეცნიერები სუიციდის მაჩვენებლის კლების თითქმის 10%-ს სწორედ ჰაერის ხარისხის გაუმჯობესებას უკავშირებენ. ეს 2013-17 წლებში 46 000 “გადარჩენილ” სიცოცხლეს ნიშნავს.

რა თქმა უნდა, ამ ორ ფაქტორს შორის პირდაპირი მიზეზშედეგობრივი დამოკიდებულების შესახებ მრავალი კითხვა არსებობს, მაგრამ საკითხის შესასწავლად პირველი ნაბიჯები უკვე გადადგმულია.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
დედამიწაეკოლოგია

მეცნიერებმა ოკეანის ფსკერის ქვეშ მდიდარი ეკოსისტემა აღმოაჩინეს

მეცნიერებმა ცოცხალ არსებებს მიაკვლიეს ოკეანის ფსკერის ქვეშ, სადაც ჰიდროთერმული არხების სისტემაა. ეს ადასტურებს, რომ დედამიწის ქერქის ასეთ არეალებში არა მხოლოდ მიკრობები, არამედ უფრო რთული ორგანიზმებიც არსებობენ.

სპეციალისტებმა ეს რეგიონი დისტანციურად მართვადი აპარატებით შეისწავლეს. კერძოდ, ინფორმაცია აღმოსავლეთ წყნაროკეანური შემაღლების მიმდებარედ შეაგროვეს, სადაც ორი ტექტონიკური ფილის თანხვედრაა. მათ იმის გაგება სურდათ, თუ როგორ ხვდება ლარვა ფსკერზე, მაგრამ მის ქვეშ არსებულ ჰიდროთერმულ ჩაღრმავებებში, წყალქვეშ 2 500 მეტრ სიღრმეში, მოულოდნელად რთულ ორგანიზმებს გადააწყდნენ.

ამ ქანებში უხერხემლოთა ჯგუფში შემავალი რიფტია, იგივე Riftia pachyptila, აღმოაჩინეს, რომელიც სიგრძეში 3 მეტრამდე იზრდება. დააფიქსირეს მოძრავი ცხოველებიც, როგორიცაა ლოკოკინა, მოლუსკი და სხვადასხვა ტიპის ჭიები.

ფსკერის ზედაპირქვეშა ღრმულში არსებული გარემო და ცოცხალი ორგანიზმები.

ფოტო: Schmidt Ocean Institute

მკვლევრები ვარაუდობენ, რომ ჰიდროთერმულ სისტემაში ლარვა ჰიდროთერმულ არხებში არსებული სითხიდან მოხვდა. თუ ეს მართლაც ასეა, გამოდის, რომ ოკეანური, ფსკერისა და ზედაპირქვეშა ეკოსისტემები ერთმანეთთან კავშირშია.

ავტორები ამბობენ, რომ შესაძლებელია, ფსკერის ქვეშ ასეთი სიცოცხლე გავრცელებული იყოს, თუმცა მათ მხოლოდ მცირე არეალი შეისწავლეს. მათი აზრით, ეს მხოლოდ კვლევის დასაწყისია და წინ ბევრი აღმოჩენა გველის.

ახალი ნაშრომი გამოცემაში Nature Communications გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ეკოლოგიაეს საინტერესოა

ციცინათელა – მალე ეს მწერი საერთოდ გადაშენდება

საბინადრო არეალის შემცირებამ, ხელოვნური განათების და სასუქების ზრდამ პესტიციდებთან ერთად, არა მხოლოდ ჩვენთვის საყვარელი მანათობელი ხოჭოების, არამედ სხვა მწერების გადაშენების მთავარი მიზეზი იქნება.

ექსპერტები შიშობენ, რომ მალე დედამიწაზე არსებული მწერების 40% შეიძლება საერთოდ გაქრეს, რაც ეკოსისტემას უზარმაზარ ზიანს მიაყენებს.
”ჩვენ მიმოვიხედეთ და …. ჰმ, როგორც ჩანს, გარშემო იმდენი ციცინათელას ვეღარ ვხედავთ, როგორც ეს ადრე იყო, – ამბობს კვლევის ავტორი სარა ლუისი Popular Science-სთან ინტერვიუში. ბევრი მწერი გადაშენების პირასაა, მაგრამ მეცნიერებმა გადაწყვიტეს, სწორედ ციცინათელა გამოეკვლიათ. ”ციცინათელა – არის მწერი, რომლის გარშემოც შეგვიძლია შემოვიკრიბოთ საერთო მხარდაჭერა, ” – აღნიშნავს სარა ლუისი.

გასულ ორშაბათს BioScience- ის ექსპერტებმა გამოაქვეყნეს კვლევა მსოფლიოში 2, 000 სახეობის ციცინათელას შესახებ.ბუნების დაცვის საერთაშორისო კავშირის (IUCN) 350 სპეციალისტის გამოკითხვის შემდეგ დადგინდა, რომ მანათობელი ხოჭოს-ციცინათელას გადაშენების სამი ძირითადი მიზეზი არსებობს: ბინადრობის არეალის შეცირება, ხელოვნური განათება და პესტიციდები.

ციცინათელას შეუძლია საკუთარი სურვილით გაზარდოს ან შეამციროს ნათების ინტენსივობა, “ჩართოს” წყვეტილი შუქი ან სულაც გამორთოს.
ტროპიკულ აფრიკაში ციცინათელების ერთ სახეობას ფანრის მაგივრად იყენებენ. ამისათვის რამდენიმე მანათობელ ციცინათელას მარლის ტომარაში ათავსებენ და ასე ინათებენ გზას.ადგილობრივი გოგონები სილამაზისთვის ციცინათელებს თმაშიც იმაგრებენ.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

სრულად ნახვა
დედამიწაეკოლოგია

გაერო: დედამიწის ოზონის შრის აღდგენის გეგმა წარმატებით მუშაობს

დედამიწის ოზონის შრის სრულ აღდგენას 4 ათწლეული დასჭირდება. ასეთ დასკვნამდე გაეროს ექსპერტთა ჯგუფი მივიდა, რომელთა ანგარიშსაც BBC აქვეყნებს.

გამოცემის ინფორმაციით, ანგარიშში, რომელიც 4 წელიწადში ერთხელ ქვეყნდება, აღნიშნულია, რომ მიმოქცევიდან ოზონის შრის დამაზიანებელი ქიმიკატების თითქმის 99%-ის ეტაპობრივმა გაყვანამ ოზონის შრის შენარჩუნების საშუალება მოგვცა. შედეგად, ადამიანზე მავნე ულტრაიისფერი სხივებს ზემოქმედება შემცირდა.

მოქმედი პოლიტიკის შენარჩუნების პირობებში, ოზონის შრე 1980 წლის მაჩვენებელს ანტარქტიკის თავზე 2066 წლისთვის, არქტიკის თავზე 2045 წლამდე, მსოფლიოს დანარჩენ რეგიონებში კი 2040 წლამდე დაუბრუნდება.

„ის რომ ოზონის შრე აღდგენის გზაზეა ნამდვილად ფანტასტიკური ამბავია“ – განაცხადა გაეროს გარემოს პროგრამის აღმასრულებელმა მდივანმა მეგ სეკიმ.

ოზონის შრე დედამიწის ატმოსფეროს ნაწილია, რომელიც ბუნებრივ ეკრანს წარმოადგენს და პლანეტას და მთელ ბიოსფეროს მზის ულტრაიისფერი გამოსხივების მავნე ზემოქმედებისაგან იცავს. პირველი ხვრელი შრეში მეცნიერებმა 1985 წელს აღმოაჩინეს. მისი დიამეტრი 1000 კილომეტრს აღემატებოდა. ხვრელის წარმოქმნის ძირითად მიზეზად სპეციალისტებმა ფრეონის შემცველი ნივთიერებების მასობრივი გამოყენება მიიჩნიეს. ამიტომ 1987 წელს 46 სახელმწიფომ „მონრეალის პროტოკოლს“ მოაწერა ხელი, რომელიც მავნე ქიმიკატების გამოყენების აღმოფხვრას ითვალისწინებდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
1 2 3 4 30
Page 2 of 30