ისტორია

შოტლანდიის კუნძული გრიუინარდი, აკრძალული ადგილი,თითქმის 80 წელია. სადაც ტურისტებსაც კი არ შეუძლიათ ჩასვლა, რადგან მეორე მსოფლიო ომის დროს დიდი ბრიტანეთის მთავრობის საიდუმლოებით მოცული ბიოლოგიური იარაღის საცდელ ბაზად სწორედ ეს კუნძული აირჩიეს.

1942 წელს დიდი ბრიტანეთის ხელისუფლებამ გადაწყვიტა მეორე მსოფლიო ომის მიზეზით ქიმიური იარაღი, სახელად ციმბირული წყლული, ჯილეხი გამოეცადა. ამ ტიპის ინფექცია ცხოველებსა და ადამიანებში ფატალურად მიმდინარეობს, მკურნალობის შემთხვევაშიც კი.

მეცნიერებმა საცდელად კუნძულზე ცხვარი წაიყვანეს და ციმბირული წყლულის სპორები გარემოში მიმოფანტეს, რამაც ცხვრის სიკვდილი გამოიწვია რამდენიმე დღეში. ექსპერიმენტის შემდგომ ფაზებში აღმოჩნდა, რომ ციმბირული წყლული დიდი ხნის განმავლობაში აბინძურებს გარემოს, მისი სპორები ათწლეულების განმავლობაში რჩება ნიადაგში, რაც კუნძულ გრიუინარდს ერთ-ერთ ყველაზე საშიშ ადგილად აქცევს დედამიწაზე.

1986 წელს ინგლისურ კომპანიას დაუკვეთეს  კუნძულის გასუფთავება, ნიადაგის ზედა ფენის დამუშავება და 1990 წლიდან უსაფრთხო ზონად გამოაცხადეს. იმის დასამტკიცებლად, რომ დასუფთავება წარმატებით დასრულდა, კუნძულზე ისევ  ცხვარი გაუშვეს. მაგრამ არსებობს აზრთა სხვადასხვაობა კუნძულის უსაფრთხოებასთან დაკავშირებით, სწორედ ამიტომ, კუნძულ გრიუინარდზე ჩასვლის მსურველი ჯერ არ გამოჩენილა.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა

ბევრს ვსაუბრობთ სამშობლოს სიყვარულსა და მისდამი ერთგულებაზე, თუმცა , ვფიქრობ, რომ ამის ფასი ყველაზე კარგად სწორედ მათ იციან, ადამიანებმა, რომლებსაც ისტორიამ თანამემამულეებისგან შორს ყოფნა არგუნა. ჩვენი ქვეყნის ისტორია ხომ ტკივილის, დაცემისა და მერე ისევ ფეხზე წამოდგომის ამბავია.

ყოველ ჯერზე როდესაც ფერეიდნელ , ინგილო ან ლაზ ადამიანს ვხვდები ან მისი გაცნობის ბედნიერება მაქვს, ვხვდები, რომ არავის უყვარს საქართველო ისე როგორც მათ, ვაცნობიერებ, რომ არავის უერთგულია ჩვენი ქვეყნისთვის ისე მტკიცედ, როგორც მათ. რთული გამოცდისა და ცხოვრების ქარცეცხლის მიუხედავად მათ არ დაუკარგავთ ქართული ენა, ტრადიციები, სიყვარული შორეულ და ყველაზე ახლოს მყოფ სამშობლოზე.

ამჯერად ისტორიულ ჰერეთსა და მის პატარა, ქართველებით დასახლებულ კახის რაიონზე გიამბობთ. აქ ყველაფერი ისეა როგორც საქართველოში, ერთი შეხედვით თავი კახეთში გეგონებათ , ეს ბუნებრივიცაა. ეს ტერიტორია ისტორიული კახეთის ნაწილი იყო, რომელიც ისტორიული წყაროების მიხედვით  XV საუკუნემდე  ერთიანი ქართული სამეფოს განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენდა (ერთიანი ქართული სამეფოს დაშლამდე). შემდეგ ბევრმა ისტორიულმა პროცესმა თუ ფაქტმა განაპირობა ამ ნაწილის აზერბაიჯანის სახელმწიფოს ტერიტორიაზე აღმოჩენა, დღეს უკვე ის ჩვენი მეზობელი ქვეყნის შემადგენლობაშია, თუმცა ქართული სულით და შეგნებით არსებობას განაგრძობს ბევრი სირთულის მიუხედავად.

თანამედროვე საინგილოს ტერიტორია მოიცავს: ბელაქნის, ზაქათალისა და კახის რაიონებს. ამღამად იგი მოქცეულია აზერბაიჯანის რესპუბლიკის საზღვრებში. მას უკავია კავკასიის მთაგორიანი ქედის სამხრეთი ფერდობების ტყით დაფარული ხეობები და მდინარე ალაზნის მარცხენა ნაპირის დაბლობი ადგილები. ორიოდ სიტყვით მის ბუნებას და გეოგრაფიულ მდებარეობას შევეხოთ, მისი ტერიტორია კონტრასტული ადგილმდებარეობით ხასიათდება; მისი ვაკისა და მაღალმთიანი ადგილების ბუნება და კლიმატური პირობები ერთმანეთისაგან მკვეთრად განსხვავდება. ამ ფაქტორების გამო განსხვავებულია მოსახლეობის შრომა–საქმიანობაც.  დღეს საინგილოს ტერიტორიაზე სხვადასხვა ეროვნების ხალხი მოსახლეობს. ქართველები, აზერბაიჯანელები, ლეკები, მუღალები, რუსები, სომხები და სხვები. საინგილოს ქართველი მოსახლეობა დაყოფილია ორ ნაწილად: ქრისტიან ქართველებად და მაჰმადიან ქართველებად.

ქრისტიანი ინგილოები ძირითადად კახის რაიონში მოსახლეობდნენ: კახინგილოში, თოფახში, ალიბეგლოში, პატარა და დიდ ალითემურში, ქოთოქლოში, ხარაბთალაში, ყორღანში და სხვ. „მაჰმადიანი ინგილოები სამივე რაიონში ცხოვრობენ და ისინი რაოდენობით ქრისტიან ქართველებს ჭარბობენ. მათი სოფლები უმეტესად ალაზნის ვაკის სამხრეთ მხარეში მდებარეობს: ალიაბადი, მოსული, ზაგამი, თასმალო, მარსანი, ჰენგიანი, ვერხვიანი, შოთავარი, ითითალა, სოსკანი (სოსიკაანთკარი), ლალაფაშა, ქაფანქჩი, ყანდახი, ფალდარო და სხვ.

ერთად ვესტუმროთ კახის რაიონს და უფრო ახლოს გავიცნოთ აქ დიდი შრომისა და ძალისხმევის შედეგად შენარჩუნებული ქართული კულტურა.

საინგილოს ძეგლებიდან აღსანიშნავია ქრისტიანული არქიტექტურის ისეთი ნაგებობები, როგორიცაა: ლექართის, ყუმის, ქურმუხის, გიშის, პატარა ალავერდის, კასრის, მადლის, ზაგემის ანუ ბახთალის, ძელი ცხოველისა და სხვ. ტაძრები და საყდარ–ეკლესიები. აქ თითქმის უმეტესი ნაწილი ციხე–კოშკებისა თამარ მეფის სახელთანაა დაკავშირებული. ხალხური გადმოცემით, ამ ციხეების უმრავლესობას თამარის ციხეს ანუ ფერი–ყალას ეძახიან. თამარ მეფის ციხეების გარდა ცნობილია “ქურმუხის ციხე”, სოფ. თეთრიწყაროს (ახჩაის) ახლოს, “მეწმეს ციხე” მაწიმის წყლის წყლის ახლოს, “ჩინარლუს ციხე–კოშკი” სოფ. ჩინართან და მრავალი სხვ.

აუცილებლად უნდა ვახსენოთ კახის თეატრი, რომელიც ქართული კულტურის თვითმყოფადობის ნათელი გამოვლინებაა და უნიკალურ შესაძლებლობას იძლევა, ქართული კულტურის ფორმირება მოხდეს ჩვენი ქვეყნის საზღვრებს გარეთ. აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ თეატრი სახელმწიფო თეატრის სტატუსს ატარებს, აქ დადგემბი ქართულ ენაზე იმართება, რეპერტუარში კი ძირითადად ვხვდებით ქართველი და მსოფლიო კლასიკოსი დრამატურგების ნამუშევრებს. ეს კულტურული კერა ჰერეთში მაცხოვრებელ ქართველებს საშუალებას აძლეს გარდა იმისა, რომ სულიერი საზრდო მიიღონ, ასევე შეინარჩუნონ კავშირი ისტორიულ სამშობლოსთან.

რა სირთულეების წინაშე დგას ქართული თეატრი ისტორიულ ჰერეთში და ზოგადად რა მნიშვნელობა აქვს ეროვნული კულტურის შენარჩუნებას ისტორიულად ასეთ მნიშვნელოვან რეგიონში, ამაზე თბილისი თაიმსს ესაუბრა კახის თეატრის ხელმძღვანელი ნაილი თოფალაშვილი.

„

ჩვენი თეატრის ძირითადი პრობლემაა შესაფერისი და სათანადო პირობების არარსებობა. შენობა საკმაოდ რთული საკითხია და ეს თავისთავად ქმნის გარკვეულწილად პრობლემებს ჩვენი საქმიანობისას. თუმცა აზერბაიჯანის სახელმწიფო შეძლებისდაგვარად გვეხმარება აღნიშნული პრობლემის მოგვარებაში. ასევე ქართული მხრიდანაც ექცევა ყურადღება ალიბეგოს კახის ქართულ თეატრს და ეს ნამდვილად მისასალმებელია და დადებით ტენდენციებზე მიანიშნებს.

ქართულენოვანი პიესების დადგმა ერთმნიშვნელოვანია, რადგამ ეს არის ჩვენი მშობლიური ენის პროპაგანდა და სიყვარული, არ ვივიწყებთ ქართულ ენას და ამასთანავე ქართველ მოსახლეობას ვაცნობთ ახალ-ახალ დრამატურგებს. ნამდვილად აქვს ჩვენს თეატრს ეს საგანმანათლებლო ფუნქცია და მომავალი თაობების მშობლიურ ღირებულებებზე აღზრდის რთულ საქმეში ჩვენც შეგვაქვს გარკვეული წვლილი.

რაც შეეხება ადგილობრივების დაინტერესებას, საკმაოდ მაღალია. მაყურებლის ნაკლებობას ნამდვილად არ ვუჩივით, ისინი ელოდებიან ჩვენს დადგმებს და გვამხნევებს მათი ეს დამოკიდებულება.

ძირითადად გვაქვს დრამა, რეალური ცხოვრების ამსახველი სპექტაკლები. ჩვენი მესიჯი არის ხალხისა და ერთმანეთის სიყვარულისა და პატივისცემის კიდევ უფრო გაღვივება, ქართული სულის არდავიწყება. ჩვენს დადგმებში შეხვდებით როგორც თანამედროვე ქართულ დრამატურგიას, ასევე კლასიკასაც, რაც რა თქმა უნდა , კიდევ უფრო მეტად მრავალფეროვანს ხდის ჩვენი თეატრის რეპერტუარს და იწვევს მაყურებლის დაინტერესებას.

საქართველო თავისი არსებობის მანძილზე ყოველთვის შემწყნარებელი იყო როგორც სხვა რელიგიის, ასევე ეთნიკური უმცირესობის კულტურის მიმართ და არცაა გასაკვირი, რომ სამივე თეატრს სახელმწიფო თეატრის სტატუსი აქვს მინიჭებული.

რაც შეეხება ჩვენს პატარა თეატრს, ეს უდიდესი პასუხისმგებლობაა ჩვენი დასისათვის და მას გაფრთხილება სჭირდება. ჩვენი რეგიონი უდიდეს მნიშვნელობას ატარებს, რადგან ეს ძირძველი ქართული მიწაა და აქ კულტურულ ცხოვრებას განსაკუთრებული დატვირთვა აქვს. შესაბამისად ვცდილობთ შევინარჩუნოთ ქართული კულტურა თუნდაც სხვა ქვეყნის ტერიტორიაზე და ენის სიყვარული შევუნარჩუნოთ მომავალ თაობებს.

ჩვენი თეატრი არის ცოცხალი და საღი აზრის მატარებელი და ჩვენი მაცხოვრებლებისათვის მის თითოეულ დადგმას განსაკუთრებული დატვირთვა აქვს. არ შეიძლება დავივიწყოთ საქართველო და პატივი არ ვცეთ იმ ქვეყანას, რომელიც გვაძლევს საშუალებას, ხმამაღლა ჟღერდეს ქართული სიტყვა მის ტერიტორიაზე. კულტურა და კერძოდ, თეატრი კი ყოველთვის იყო და დარჩება კულტურული ინტეგრაციის მნიშვნელოვან ფაქტორად.

ზოგადად რომ ვისაუბრო ჩვენს რაიონზე, სკოლის დამთავრების შემდეგ სწავლას ვაგრძელებთ თბილისში.სოფელში ჩვენი ძირითადი საქმიანობა თხილის პლანტაციებია. დღეის მონაცემებით, 1200 კაცი ვცხოვრობთ სოფელში. რაც შეეხება ქართულ კერას, გვაქვს ქართული სკოლა შოთა რუსთაველის სახელობის. ასევე ბაგა ბაღი,  ქართული სახელმწიფო თეატრი და გვყავს მოცეკვავეთა ჯგუფი „ფესვები“. ქართულ სიტყვას ვამბობთ და ქართულ მუსიკას ვაჟღერებთ სცენიდან.

ასე თუ ისე საქართველოს მხრიდან გვაქვს ხელშეწყობა. ჩამოვდიოდით თბილისში გასტროლებზე. შარშან ნიკოლოზ წულუკიძის იგავარაკებით წავედით გასტროლზე თურქეთში, კერძოდ ბოდრუმში. ძალიან დიდი მადლობა მას ამ მხარდაჭერისთვის. ჩვენ ქართული სიტყვით და ქართული სულით მომავალ თაობებს შევუნარჩუნებთ ჩვენ წილ საქართველოს. ამაში ვხედავთ ჩვენს მისიას. „

მასალა მოამზადა : ანა ურუშაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

66 წლის ასაკში ისტორიკოსი გიორგი ოთხმეზური გარდაიცვალა.

გიორგი ოთხმეზურმა 1976 წელს დაამთავრა ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ისტორიის ფაკულტეტი. იყო ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, თსუ-ს ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის ასოცირებული პროფესორი.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”