მედიცინა

სტრესს მეცნიერები დიდი ხანია თმის გაჭაღარავებას ან ზრდის შეჩერებას უკავშირებენ, მაგრამ ზუსტი მიზეზები ჯერჯერობით დადგენილი არაა. თაგვებზე ჩატარებულმა ახალმა გამოკვლევამ სტრესსა და თმას შორის არსებულ კავშირთან დაკავშირებით რამდენიმე მნიშვნელოვან კითხვას გასცა პასუხი.

მკვლევარებმა არა მხოლოდ სტრესის მთავარი ჰორმონის იდენტიფიცირება მოახდინეს, რომელიც თმის ზრდას აფერხებს, მათ ასევე დაადგინესუჯრედის ტიპი და მოლეკულა, რომელიც პასუხისმგებელია სტრესის სიგნალის გადაცემაზე.

„ამ კვლევის შედეგად აღმოვაჩინეთ, რომ სტრესი ნამდვილად აყოვნებს ღეროვანი უჯრედების აქტივაციას და ძირეულად ცვლის თმის ფოლიკულის ღეროვანი უჯრედების მიერ ქსოვილების რეგენერაციას,“- აცხადებს ჰარვარდის უნივერსიტეტის ბიოლოგი ია-ჩიჰ ჰუ.

თმის ფოლიკული აკონტროლებს ძუძუმწოვრებში თმის ზრდას და ღეროვან უჯრედებს, რომლებიც აღმოჩენილია ზრდისა და დასვენების პერიოდებს შორის. მკვლევარებმა დაადასტურეს, რომ თაგვებში სტრესმა ნამდვილად შეზღუდა თმის ზრდა დასვენების პერიოდის გახანგრძლივების გზით.

„შემდეგ მათ გამოავლინეს კორტიკოსტერონი, სტრესის ჰორმონი. თაგვებზე ზედმეტი კორტიკოსტერონის მიცემამ ისეთივე გავლენა მოახდინა თმის ღეროვან უჯრედებზე, როგორც ცხოველებისთვის შედარებით  უვნებელი გზით, როგორიცაა გალიის დახრა და მოციმციმე განათება, სტრესის მიყენებამ.

სტრესის ჰორმონების წყაროს ქირურგიული გზით მოშორებამ ეს ეფექტი შეცვალა: თაგვებზე თმის ფოლიკულები რეგენერირდებოდნენ ისე, რომ დასვენებისთვის ძალიან მცირე პაუზას აკეთებდნენ, მაშინაც კი, როდესაც ცხოველებს ასაკი ემატებოდათ(ძუძუმწოვრების ასაკის მატებასთან ერთად, ფოლიკულები, როგორც წესი, ნაკლებად აქტიურები ხდებიან).

ეს მიანიშნებს, რომ კორტიკოსტერონის ნორმალურდონესაც კი თაგვებში მნიშვნელოვანი მარეგულირებელი ეფექტი აქვს, როდესაც საქმე თმის ზრდას ეხება და დამატებითი სტრესი შეიძლება თმის ფოლიკულებისა და მათი ღეროვანი უჯრედებისპასიურ მდგომარეობაში უფრო ხანგრძლივად ყოფნის მიზეზი გახდეს.

მეცნიერები დაინტერესდნენ, არეგულირებს თუ არა სტრესის ჰორმონი ღეროვან უჯრედებს პირდაპირ, აღმოჩნდა, რომ ეს ასე არ არის.

”ჩვენ აღმოვაჩინეთ, რომ სტრესის ჰორმონი რეალურად მოქმედებს თმის ფოლეკულის ქვეშ მდებარე კანის უჯრედების კლასტერზე, რომელიც ცნობილია როგორც კანის პაპილა,“- განმარტა ია-ჩიჰჰუმ.

კანის პაპილა ეხმარება თმის ფოლიკულის ღეროვან უჯრედებს და აკონტროლებს საკვების ნაკადს და კორტიკოსტერონის ურთიერთქმედება სწორედ ამ უჯრედებთან ხდება და არა თმის ფოლიკულის ღეროვან უჯრედებთან. სტრესის ჰორმონი ხელს უშლის კანის პაპილას უჯრედების მიერ GAS6-ის (ზრდის შეჩერების სპეციალური საშუალება 6) სახელით ცნობილი ცილის გამოყოფას.

აღსანიშნავია, რომ ადამიანის თმის ზრდის ციკლი თაგვებსა და ადამიანებში გარკვეულწილად სხვადასხვაგვარად მუშაობს, თუმცა ძუძუმწოვრების თმის ბიოლოგიური მექანიზმის დიდი ნაწილი მსგავსია.

მეცნიერები იმედოვნებენ, რომ კვლევა ხელს შეუწყობს თმის გაზრდის მკურნალობის მეთოდების გაუმჯობესებას.

წყარო : sciencealert.com

მასალა მოამზადა : თამარ ტაბატაძემ 

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა

ალბერტ აინშტაინის სახელობის მედიცინის კოლეჯის მკვლევრებმა ექსპერიმენტული მედიკამენტი შექმნეს, რომელმაც თაგვებში ალცჰაიმერის ძირითადი სიმპტომები შეაჩერა და მიყენებული ზიანი აღადგინა. მედიკამენტი უჯრედულ გამწმენდ მექანიზმს აძლიერებს, რომელიც არასაჭირო ცილებს „მონელებითა და გადამუშავებით“ იშორებს. კვლევა ჟურნალ Cell-ში გამოქვეყნდა.

„თაგვებში გაკეთებული აღმოჩენები არ ნიშნავს, რომ ის ადამიანებშიც იგივე იქნება, განსაკუთრებით კი, როცა საქმე ალცჰაიმერს ეხება, მაგრამ ჩვენს კვლევაში აღმოჩნდა ისე, რომ უჯრედული გამწმენდი მექანიზმის მოსპობა ალცჰაიმერის დაავადებას უწყობს ხელს თაგვებში, რომელიც, ასევე, ამ დაავადების მქონე ადამიანებშიც შეინიშნება. ეს იმაზე მეტყველებს, რომ ჩვენმა მედიკამენტმა შეიძლება იმუშაოს“, – აცხადებენ კვლევის ავტორები.

1990-იან წლებში კვლევის ერთ-ერთმა ავტორმა ანა მარია კუერვომ უჯრედული გაწმენდის პროცესის არსებობა აღმოაჩინა, რომელსაც ჩაპერონული აუტოფაგია (CMA) ეწოდება. მას შემდეგ მეცნიერმა მის როლზე 200 ნაშრომი გამოაქვეყნა.

ასაკის მატებასთან ერთად CMA ნაკლებად ეფექტაინი ხდება, რაც არასასურველი, უჯრედისთვის სახიფათო ცილების დაგროვების რისკს ზრდის. ფაქტობრივად, ალცჰაიმერი და ყველა ნეიროდეგენერაციული დაავადება პაციენტის ტვინში ტოქსიკური ცილების დაგროვებით ხასიათდება. ჟურნალ Cell-შიგამოქვეყნებული კვლევა კი CMA-სა და ალცჰაიმერს შორის დინამიკურ ურთიერთქმედებას ამტკიცებს – ნეირონებში CMA-ს გაქრობა ალცჰაიმერს უწყობს ხელს და, პირიქით, მისი არსებობის შემთხვევაში ამ დაავადების რისკი ნაკლებია.

ეს იმას ნიშნავს, რომ CMA-ს გამაძლიერებელი მედიკამენტები ნეიროდეგენერაციული დაავადებების სამკურნალოდ შეიძლება შედეგიანი იყოს.

წყარო: mtavari.tv

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა

მეცნიერი დონალდ უნგერი 50 წლის განმავლობაში ერთ ხელის მტევანზე სულ ატკაცუნებდა თითებს და მეორეზე არა. მისი დაკვირვების საგანი იყო, დაემართებოდა თუ არა სახსრების ანთება და აღმოჩნდა, რომ არ დაემართა. მას შემდეგ სხვა მრავალი კვლევაც ჩატარდა და შეგვიძლია ვთქვათ, რომ თითების ტკაცუნი სახსრების ანთებას არ იწვევს. მაგრამ თუ თითების ტკაცუნის შემდეგ სახსრების ტკივილს გრძნობთ, შესაძლოა, ეს ართრიტის ერთ-ერთი ადრეული ნიშანი იყოს, – ამის შესახებ ბიოქიმია-ფარმაკოლოგიის ლექტორმა, ონკოლოგიის რეზიდენტმა, ექიმმა გიორგი ღოღობერიძემ ვიდეობლოგში განაცხადა.

მისი თქმით, თითების ტკაცუნის დროს არც ძვალი ტყდება, არც ხრტილი ზიანდება, არც მყესი იწელება.

„ისმის ხოლმე კითხვა, რა იწვევს თითების ტკაცუნს, ამ დროს ძვლები ერთმანეთს ეხახუნება და დაზიანება თუ არა ხრტილი, ამ მყესები თუ გვიზიანდება ამ დროს? რა ხდება, რატომ გამოსცემს სახსარი ხმას? ბევრს შეუძლია არა მარტო ხელის მტევნის სახსრების, არამედ კისრის, წელისა და მენჯ-ბარძაყის სახსრის გატკაცუნება.

როგორც წესი, ყველაზე მარტივად თითების ტკაცუნი შეგვიძლია, რადგან სახსრები აქ პატარაა და ეს სახსრები არის სინოვიური. სინოვიუმი არის კვერცხის კონსისტენციის მქონე სითხე, რომელიც გვაქვს სახსრებში, რომ მათ შორის ხახუნი ნაკლები იყოს, გამოკვებოს და დაიცვას კიდეც ის. სწორედ ეს სითხეა ტკაცუნის მთელი არსი. როდესაც თითებს ვატკაცუნებთ და ვაწვებით მათ, ზეწოლის დროს სახსრები იჭიმება და ძვლები ერთმანეთს შორდება. ასეთ დროს სინოვიურ სითხეში გახსნილია ძალიან ბევრი აირი და წარმოქმნიან ბუშტუკებს. უფრო გასაგები რომ იყოს, როდესაც იჭიმება სახსარი, ძვლებს შორის სივრცის გაზრდის შედეგად წნევა ეცემა, რის გამოც წარმოიქმნება ბევრი ბუშტუკი, რომლებიც სკდება და რა თქმა უნდა, გასკდომისას ისინი ხმას გამოსცემს. ანუ ის ხმა, რომელიც მიიღება სახსრების ტკაცუნით, მიიღება ჰაერის ბუშტების გასკდომით. ძალიან მარტივი მექანიზმია. არც ძვალი ტყდება, არც ხრტილი ზიანდება, არც მყესი იწელება.

ერთი მეცნიერი დონალდ უნგერი 50 წლის განმავლობაში ერთ ხელის მტევანზე სულ ატკაცუნებდა თითებს და მეორეზე არა. მისი დაკვირვების საგანი იყო, დაემართებოდა თუ არა სახსრების ანთება და აღმოჩნდა, რომ არ დაემართა. მას შემდეგ სხვა მრავალი კვლევაც ჩატარდა და შეგვიძლია ვთქვათ, რომ თითების ტკაცუნი სახსრების ანთებას არ იწვევს, მაგრამ თუ თითების ტკაცუნის შემდეგ სახსრების ტკივილს გრძნობთ, შესაძლოა, ეს ართრიტის ერთ-ერთი ადრეული ნიშანი იყოს“, – განაცხადა გიორგი ღოღობერიძემ.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ამერიკელმა მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ ასაკის მატებასთან ერთად ადამიანი უფრო ჭკვიანი და გონიერი ხდება, რადგან ტვინი მთელი ძალით ამუშავებას იწყებს. ამასთან ინტელექტუალური აქტივობის პიკი 50-70 წლის ასაკში დგება.

ტრადიციულად მიიჩნეოდა, რომ ასაკის მატებასთან ერთად ადამიანის ტვინის მუშაობა თანდათან ქვეითდება, რადგან ნეირონები – თავის ტვინის უჯრედები – ნელ-ნელა კვდომას იწყებს და სიცოცხლის ბოლოს ადამიანი ნეირონების 30%-ს კარგავს. თუმცა ბოლო გამოკვლევის შედეგად აღმოჩნდა, რომ ეს ასე სულაც არ არის: თავის ტვინის უჯრედები არ კვდება. შესაძლოა, მათ შორის კავშირი გაწყდეს, მაგრამ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ადამიანი მათ არ აამუშავებს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მიუხედავად იმისა, რომ მრავალ ჩვენგანს ფუტკრის ნესტართან მწარე გამოცდილება გვაქვს, მათი ეს იარაღი შეიძლება იმაზე მეტი იყოს, ვიდრე უბრალოდ უსიამოვნება. ახალი ლაბორატორიული კვლევები აჩვენებს, რომ ფუტკრის შხამში აღმოჩენილ მოლეკულას შეუძლია ჩაახშოს ერთ-ერთი ყველაზე საშინელი კიბოს უჯრედების ზრდა.

კვლევა ფოკუსირებული იყო ძუძუს კიბოს გარკვეულ ქვეტიპებზე, მათ შორის ძუძუს სამმაგ ნეგატიურ კიბოზე (TNBC), რომელიც წარმოუდგენლად აგრესიულია და მის წინააღმდეგ მკურნალობის დიდი არჩევანიც არ არის.

ძუძუს კიბოების 15 პროცენტი ძუძუს სამმაგ ნეგატიურ კიბოზე მოდის. მრავალ შემთხვევაში, მისი უჯრედები მოლეკულას, სახელად EGFR-ს, იმაზე დიდი რაოდენობით წარმოქმნის, ვიდრე ჩვეულებრივი უჯრედები. ამ მოლეკულის მიზანში ამოსაღებად პრეპარატების შექმნის ყოველი წინა მცდელობა არაეფექტიანი აღმოჩნდა, რადგან ისინი უარყოფითად მოქმედებდნენ ჯანმრთელ უჯრედებზეც.

მეთაფლია ფუტკრის (Apis mellifera) შხამმა უკვე აჩვენა პოტენციალი სხვა სამედიცინო თერაპიებში, მაგალითად, ეგზემას მკურნალობაში; ასევე ცნობილი იყო, რომ აქვს სიმსივნის, მათ შორის მელანომას საწინააღმდეგო გარკვეული თვისებები. თუმცა, გაურკვეველი რჩებოდა, როგორ მოქმედებს ის სიმსივნეების წინააღმდეგ მოლეკულურ დონეზე. ამჯერად, ამ მიმართულებით უზარმაზარი ნაბიჯი გადაიდგა წინ.

საკუთარ პათოგენებთან საბრძოლველად, ფუტკრები იყენებენ მელიტინს — მოლეკულას, რომელიც მათი შხამის ნახევარს შეადგენს და რაც მათ ნაკბენს საკმაოდ მტკივნეულს ხდის. მწერები ამ პეპტიდს აწარმოებენ არა მხოლოდ შხამში, არამედ ქსოვილებშიც, სადაც ის ინფექციების საპასუხოდ გამოიყენება.

ამ მოლეკულის შესასწავლად, მკვლევრებმა ლაბორატორიაში გამოზრდილი კიბოს უჯრედები და ჩვეულებრივი უჯრედები დაამუშავეს ირლანდიური, ინგლისური და ავსტრიული მეთაფლია ფუტკების შხამით და ინგლისური ბაზის (ფუტკრისებრთა ოჯახის წარმომადგენელი, Bombus terrestris) შხამით.

აღმოჩნდა, რომ ბაზის შხამს, რომელიც არ შეიცავს მელიტინს, მაგრამ აქვს უჯრედის პოტენციური მკვლელი სხვა საშუალებები — მცირე ეფექტი ჰქონდა ძუძუს კიბოს უჯრედებზე, მაგრამ სრულიად სხვანაირი აღმოჩნდა მეთაფლია ფუტკრის შხამი ზემოთ ხსენებული ყველა ადგილიდან.

„შხამი უკიდურესად ძლიერმოქმედი იყო. აღმოვაჩინეთ, რომ მელიტინს შეუძლია 60 წუთში მთლიანად გაანადგუროს კიბოს უჯრედის მემბრანა“, — ამბობს ჰარი პერკინსის სამედიცინო კვლევების ინსტიტუტის მკვლევარი კიარა დაფი.

როდესაც მელიტინი ანტისხეულით დაბლოკეს, კიბოს უჯრედები შხამს გადაურჩა, რითაც დამტკიცდა, რომ შხამის კომპონენტი, რომელიც პასუხისმგებელი იყო ადრეული ცდების შედეგებზე, ნამდვილად მელიტინია.

ამ ყველაფერში საუკეთესო ამბავი კი ის არის, რომ მელიტინს მცირე გავლენა აქვს ჩვეულებრივ უჯრედებზე, კონკრეტულად კი მიზანში ამოღების უჯრედებზე, რომლებიც აწარმოებენ დიდი ოდენობით EGFR-სა და HER2-ს — კიდევ სხვა მოლეკულებს, რომლებსაც ჭარბად წარმოქმნიან ძუძუს კინოს გარკვეული ტიპები; მელიტინმა სრულიად მოშალა კიბოს უჯრედების გამრავლების უნარიც.

„ეს კვლევა წარმოაჩენს, როგორ აბრკოლებს მელიტინი სასიგნალო გზებს ძუძუს კიბოებში, რითაც ამცირებს უჯრედების გამრავლებას“, — ამბობს დასავლეთ ავსტრალიის უფროსი მეცნიერი პიტერ კლინკენი, რომელიც ამ კვლევაში ჩართული არ ყოფილა.

უფრო მყარი დასკვნისთვის, ჯგუფმა ასევე დაამზადა მელიტინის სინთეთიკური ვერსია, რაღა ენახათ, რამდენად განსხვავებული იქნებოდა მისი მოქმედება რეალური მელიტინისგან.

დაფის განცხადებით, აღმოჩნდა, რომ სინთეთიკურმა პროდუქტმა ფუტკრის შხამის კიბოსსაწინააღმდეგო თვისებათა უმეტესობა გაიმეორა.

ამის შემდეგ, დაფიმ და მისმა ჯგუფმა თაგვებში შეამოწმეს მელიტინისა და ქიმიოთერაპიის პრეპარატების ერთობლივი მოქმედება. ექსპერიმენტულმა მკურნალობამ შეამცირა იმ მოლეკულების რაოდენობა, რომლებსაც კიბოს უჯრედები იმუნური სისტემისგან თავის დასაღწევად იყენებენ.

„დავადგინეთ, რომ ძუძუს კიბოს ძლიერ აგრესიული ტიპების სამკურნალოდ, მელიტინის გამოყენება შესაძლებელია პატარა მოლეკულებად ან ქიმიოთერაპიის სახით, მაგალითად, პრეპარატ დოცეტაქსელში. თაგვებში სიმსივნის ზრდის შესამცირებლად წარმოუდგენლად ეფექტიანი აღმოჩნდა მელიტინისა და დოცეტაქსელის კომბინაცია“, — განმარტავს დაფი.