არჩევნები და ფსიქოლოგია

ამის მიზეზი შესაძლოა უბრალოდ პირადი ინტერესი იყოს – ამ პარტიის პოლიტიკის შედეგად „უკეთ ვიქნებით“ ვიდრე სხვა პარტიისა.
თუმცა არ არსებობს თეორია, რომელსაც ხმის მიცემის ფენომენს ხსნიდეს. ფსიქოლოგები განსხვავებულ შეფასებებს გვთავაზობენ.
იორკის უნივერსიტეტის წარმომადგენელი პიეტრ ბული აცხადებს, რომ უამრავი თეორია კარგავს შესაბამისობას.
„დღეს უმთავრესია პოლიტიკოსის კომპეტენციისა და რეაქტიურობის აღქმა,“ – აცხადებს ბული. „არ შეიძლება სათანადოდ არ შევაფასოთ გარეგნობა. იგულისხმება არა ფიზიკური მხარე, არამედ უფრო ის, თუ როგორ გამოიყურება ესა თუ ის პოლიტიკოსი ზეწოლის ქვეშ.
რატომ ვამბობთ, რომ ესა თუ ის პოლიტიკოსი მოგვწონს, ან არ მოგვწონს, როცა მას არც კი შევხვედრილვართ? არის თუ არა ამის მიზეზი ის, რომ პოლიტიკოსს აქვს რაღაც უცნაური მანერა, ან ხმის ტემბრი, რითაც გვხიბლავს, ან – პირიქით? ეს უკვე პოლიტიკური ფსიქოლოგიის საგანია,“ – დასძენს პიტერ ბული.
პოლიტიკური მეცნიერი ჯონ კროსნიკის მტკიცებით, ჩვენი გაცნობიერებული გადაწყვეტილება გაუცნობიერებელი ემოციებისგან, პროცესებისა და წინასწარ შექმნილი ცუდი განწყობისგანაა განპირობებული. „ადამიანი გადაწყვეტილებას ქვეცნობიერად იღებს,“ – აცხადებს იგი.
კროსნიკი მიიჩნევს, რომ სატელევიზიო დებატების დროს მიუხედავად იმისა, რომ ამომრჩევლები კანდიდატებს უსმენენ, გადაწყვეტილების მიღების პროცესზე ზეგავლენას სხვა ფაქტორები ახდენენ. მაგალითად, კროსნიკის მტკიცებით, 2008 წლის აშშ საპრეზიდენტო არჩევნებში ბევრ ამომრჩეველზე კანდიდატების ეთნიკურობამ იმოქმედა. ის ადამიანები, რომლებიც ფარული რასიზმით იყვნენ შეპყრობილნი, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ხმას ობამას მისცემდნენ.
შიშის ფაქტორი
მეცნიერებმა ჩაატარეს კვლევა – “შიში შეგრძნების“ გავლენა პოლიტიკურ იდეოლოგიაზე, რომლის ფარგლებში ორმოცდაათამდე ადამიანი გამოიკვლიეს. მათ სხვადასხვა პოლიტიკურ საკითხზე, მათ შორის ერაყის ომსა და სიკვდილის დასჯის შესახებ, აზრს ეკითხებოდნენ. მათ, ვისაც ძლიერი მოსაზრებები ჰქონდათ, გამოკითხვის მეორე ნაწილში იწვევდნენ მონაწილეობის მისაღებად.
ამის შემდეგ მათ აჩვენებდნენ საშიშ გამოსახულებებს, როგორიცაა მაგალითად შეშინებული კაცი ობობით სახეზე და შეფასების გაკეთებისას ხმამაღალი ხმით აშინებდნენ. მკვლევარებმა აღმოაჩინეს, რომ იმ ადამიანებს, რომლებიც ადვილად შინდებოდნენ, უფრო მემარჯვენე ფრთის შეხედულებები ჰქონდათ.
მკვლევარები მიიჩნევენ, რომ რიტორიკას, რომელიც ტერორიზმის, ეკონომიკური არასტაბილურობის და ა.შ. ხაზგასმით შიშ იწვევს, შესაძლოა ძლიერი ეფექტი ჰქონდეს გარკვეული ჯგუფის ადამიანებზე, როდესაც ის გამოყენებულია პოლიტიკური ქულების დაწერისა და არჩევნებში ხმების მოხვეჭის მიზნით.

ნეგატივზე ორიენტირება
კარგად დოკუმენტირებული ტენდენციაა ის, რომ ადამიანებს ნეგატიურ ინფორმაციას უფრო კარგად იმახსოვრებენ და გადაწყვეტილების მიღების პროცესშიც სწორედ უარყოფითი ემოცია დომინირებს.
კროსნიკის კვლევა ამტკიცებს, რომ როდესაც პოლიტიკოსები ხაზს უსვამენ თავიანთი ოპონენტების უარყოფით თვისებებს, ამით ისინი თავიანთი მხარდამჭერების რიცხვს ზრდიან.
1990-იან წლებში მან შეისწავლა, თუ როგორ მოქმედებს პოლიტიკოსების მიმართ ადამიანის გრძნობები ამომრჩეველთა აქტივობაზე აღმოჩნდა, რომ თუ ადამიანს ორი პოლიტიკოსი თანაბრად მოსწონს, მას ნაკლები მოტივაცია აქვს არჩევნებზე მისასვლელად. თუ მოწონების ხარისხს შორის განსხვავება უმნიშვნელოა, არჩევნების მიმართ ინტერესიც, შესაბამისად, უმნიშვნელოა. მეორე მხრივ აღმოჩნდა, რომ „არ მოწონება“ არჩევნებში მონაწილეობის უფრო მყარი მოტივია. „თუ შენ ორი კანდიდატიდან ერთ-ერთი არ მოგწონს, ესეიგი თქვენ გაქვთ მოტივაცია არჩევნებში მონაწილეობის მისაღებად, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, „არ მოწონება“ არის ის, რაც ნამდვილად ამაღლებს აქტივობას“ – აცხადებს კროსნიკი.

წყარო: BBC
მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”