მედიცინა

აშშ-ს სურსათისა და წამლების ადმინისტრაციამ (FDA) შიზოფრენიის სამკურნალო ახალი პრეპარატი დაამტკიცა. Cobenfy-ის სახელწოდების მქონე მედიკამენტი ორ განსხვავებულ წამალს აერთიანებს. ის სხვა ანტიფსიქოტიკებისგან განსხვავებულია და ეს დაავადების ალტერნატიული მკურნალობის საშუალებას იძლევა.

შიზოფრენია დიაგნოზია, რომელსაც ფსიქოზის გარკვეული დონე მოჰყვება. ეს შეიძლება შეიცავდეს ჰალუცინაციებსა და პარანოიას.

ამ სიმპტომების შესამსუბუქებლად შეიძლება დაინიშნოს ანტიფსიქოზური საშუალებები. როგორც წესი, შიზოფრენიის სამკურნალო მეთოდები ფოკუსირებულია დოფამინზე, ტვინში სასიცოცხლო მნიშვნელობის ნეიროტრანსმიტერზე. ფსიქოზის შემთხვევაში, შეიძლება დოფამინის დისბალანსი ხდებოდეს, ამიტომ ანტიფსიქოზური მედიკამენტები მსგავსი ბალანსის დასაბრუნებლადაა შემუშავებული.

თუმცა, ამ ყველაფერს შეიძლება მოჰყვეს უსიამოვნო გვერდითი ეფექტები და ისიც ფაქტია, რომ ასეთი მედიკამენტები ყველაზე არ მოქმედებს. სწორედ ამიტომ, მეცნიერები უფრო ახალი და უკეთესი მედიკამენტების შესამუშავებლად მუშაობენ.

ამ ძალისხმევის ფარგლებში, 2023 წელს, ჩრდილო-დასავლეთის უნივერსიტეტის მეცნიერების მიერ ჩატარებულმა კვლევამ აღმოაჩინა, რომ სტანდარტული მედიკამენტები — რომლებსაც ათწლეულების განმავლობაში იყენებდნენ – რეალურად მოქმედებს სრულიად განსხვავებული ტიპის ტვინის უჯრედებზე, ვიდრე ადრე ეგონათ.

„ითვლებოდა, რომ ანტიფსიქოზური პრეპარატები ძირითადად ისეთ ნეირონებზე ზემოქმედებდა, რომლებიც D2 დოფამინის რეცეპტორებს გამოხატავს. რეალურად, ამ ყველაფერს ისეთ ნეირონებზე ჰქონდა ზემოქმედება, რომლებიც D1 დოფამინის რეცეპტორებს გამოხატავს”, — აღნიშნული იყო 2023 წლის კვლევაში.

ახალი მედიკამენტი ქსანომელინისა და ტროსპიუმის ქლორიდის წამლების კომბინაციაა, რომელიც ახლა ბაზარზე Cobenfy-ის სახელით გამოჩნდა. ის რეცეპტორების სხვა კლასზე, ქოლინერგულ რეცეპტორებზეა მიმართული.

„ათწლეულებია შიზოფრენიის სამკურნალო ახალი მიდგომა არ გვქონია. ეს წამალი სწორედ ასეთია, რაც ახალ შესაძლებლობებს აჩენს”, – თქვა დოქტორმა ტიფანი ფარქიონემ, ფსიქიატრიის განყოფილების დირექტორმა.

მედიკამენტის მიღება კაფსულის სახით შეიძლება და ის კომპანია Bristol Myers Squibb-მა შეიმუშავა.

კლინიკურ კვლევებში დადგინდა, რომ პრეპარატი უსაფრთხო და ეფექტიანია. იმ პაციენტებს, რომლებიც მედიკამენტს იღებდნენ სიმპტომები მნიშვნელოვნად შეუმცირდათ. ეს მოხდა სერიოზული გვერდითი ეფექტების გარეშე. მიუხედავად ამისა, იყო გარკვეული გვერდითი ეფექტიც, რომელმაც კუჭისა და მონელების მცირე პრობლემები გააჩინა. ასევე აღნიშნულია, რომ პრეპარატი არ არის რეკომენდებული ღვიძლისა და თირკმელების დაავადებების მქონე ადამიანებისთვის.

აშშ-ში დაახლოებით 2.8 მილიონი ადამიანი შიზოფრენიითაა დაავადებული.

„შიზოფრენიით დაავადებული ადამიანებისთვის რთულია შესაბამისი მკურნალობისთვის მიგნება. მკურნალობის სხვადასხვა ვარიანტების ქონა პაციენტებსა და ჯანდაცვის პროვაიდერებს ახალ ინსტრუმენტს მისცემს. ეს ამ დაავადების სამართავად მნიშვნელოვანი წინ გადადგმული ნაბიჯია”, – აღნიშნეს მკვლევრებმა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ჩინეთში ქალმა, რომელსაც ორი საშვილოსნო აქვს, ტყუპი გააჩინა – ისინი სხვადასხვა საშვილოსნოში ჩაისახნენ და განვითარდნენ.

CNN-ის ცნობით, ეს ქვეყნის ჩრდილოეთ-დასავლეთით, შაანქსის პროვინციაში მოხდა. მედიისთვის მხოლოდ დედის სახელია ცნობილი – ლი. მან ბიჭი და გოგო საკეისრო კვეთით გააჩინა. ექიმები ამბობენ, რომ ასეთი მშობიარობის ალბათობა მილიონში ერთია.

„ძალიან იშვიათი მოვლენაა, როდესაც ტყუპი ბუნებრივად ისახება ცალ-ცალკე საშვილოსნოში, ამაზე უფრო იშვიათია, რომ დედამ ისინი მუცლით ორსულობის ბოლომდე ატარა“, – აღნიშნულია კლინიკის მიერ გავრცელებულ განცხადებაში.

ექიმები აზუსტებენ, რომ ორსულობის განმავლობაში ექიმები ლის და მისი შვილების ჯანმრთელობას ყურადღებით აკვირდებოდნენ.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ინდოეთში, კერალას შტატში, მაიმუნის ყვავილის ვირუსის (Mpox) ახალი ვარიანტით, 1b კლადით დაავადების პირველი შემთხვევა დადასტურდა.

15 აგვისტოს მაიმუნის ყვავილთან დაკავშირებით გამოცხადებული გლობალური საგანგებო მდგომარეობა ვირუსის სწორედ ამ ვარიანტს, 1b კლადს ეხება. ამჟამინდელი მონაცემებით, ის აქამდე გავრცელებულ ვარიანტებთან  შედარებით უფრო მომაკვდინებელია და, სავარაუდოდ, უფრო სწრაფადადაც ვრცელდება.

ინდოეთის ჯანდაცვის სამინისტროს სპიკერმა, მანიშა ვერმამ გამოცემა Reuters-ს დაუდასტურა, რომ პაციენტი ვირუსის 1b კლადით არის დაავადებული.

პაციენტი 38 წლის კაცია, რომელიც ინდოეთში არაბთა გაერთიანებული საამიროებიდან მიფრინავდა. გამოცემას ექიმებმა უთხრეს, რომ მას ამჟამად საავადმყოფოში მკურნალობენ, მისი ნათესავებსა და ახლობლებს კი აკვირდებიან, თუმცა ჯერჯერობით არცერთი მათგანი მაიმუნის ყვავილის ნიშნებს არ ავლენს.

აქამდე, 2022 წელს გამოცხადებული საგანგებო მდგომარეობის დროს, ინდოეთში მაიმუნის ყვავილის ნაკლებად სახიფათო მე-2 კლადის 30-ზე მეტი შემთხვევა დადასტურდა. ქვეყანაში მაიმუნის ყვავილის შემთხვევების ტესტირებისთვის დაახლოებით 35 საავადმყოფო არის გამოყოფილი.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ჰონგ-კონგში ღორს ენდოსკოპია ჩაუტარდა, მაგრამ ეს შემთხვევა იმითაა გამორჩეული, რომ პროცედურა დისტანციურად განხორციელდა. სამედიცინო ინსტრუმენტს PlayStation-ის ჯოისტიკით ციურიხში მდებარე ლაბორატორიიდან აკონტროლებდნენ, რომელსაც საოპერაციო სივრციდან 9 300 კილომეტრი აშორებდა.

ეს ჩინელმა და შვეიცარიელმა მეცნიერებმა თანამედროვე რობოტექნოლოგიისა და სწრაფი ინტერნეტის დახმარებით შეძლეს. ცნობილია, რომ ეკრანზე ენდოსკოპის კამერის მიერ გადაღებული გამოსახულების დაყოვნება მხოლოდ 300 მილიწამი იყო. უკანასკნელი მიღწევა ტელემედიცინის, ანუ დისტანციური სამედიცინო სერვისების, სფეროში წინ გადადგმული მნიშვნელოვანი ნაბიჯია.

უნდა აღინიშნოს, რომ პირველი ტრანსატლანტიკური ქირურგიული პროცედურა ჯერ კიდევ 2001 წელს ჩატარდა. მას შემდეგ სპეციალისტები ტექნოლოგიისა და მეთოდების დახვეწას ცდილობენ. ამ წინსვლამ განაპირობა, რომ დედამიწიდან ქირურგიული რობოტი ორბიტაზე მოძრავ საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურზეც კი გააკონტროლეს, მაგრამ ამ შემთხვევაში დისტანცია დაახლოებით 400 კილომეტრი იყო.

ჰონგ-კონგსა და ციურიხს შორის ბევრად დიდი მანძილია, თანაც ენდოსკოპია ცოცხალ, ანესთეზირებულ, ღორს ჩაუტარდა. შესაბამისად, ეს პროცესი ზუსტ დაგეგმვას, სიფრთხილესა და სტაბილურ ინტერნეტკომუნიკაციას საჭიროებდა.

ცხოველს ანესთეზია საოპერაციოში მყოფმა ექიმებმა გაუკეთეს და მის სხეულში ენდოსკოპი შეიყვანეს. აქედან საქმეში უკვე ციურიხის ლაბორატორია ჩაერთო, საიდანაც აკონტროლებდნენ ინსტრუმენტს, რომელიც მაგნიტური ველის მეშვეობით მოძრაობს. მისი მაგნიტური თავაკი ნებისმიერი მიმართულებით იღუნება და მარტივად მანევრირებადია. ის ჩვეულებრივზე მცირე ზომისაა და იმდენად მოქნილია, რომ 180°-თაც კი შემოატრიალეს. ასევე, ღორის მუცლის გარსიდან ქსოვილის ნიმუშების აღებაც მოახერხეს.

ენდოსკოპის ამ მახასიათებლების გამო მისი გამოიყენება, პოტენციურად, ადამიანებშიცაა შესაძლებელი, რისთვისაც ის ორგანიზმში ცხვირიდან უნდა შეიყვანონ და არა პირიდან. ეს პაციენტებისთვის უფრო კომფორტულიც იქნება, მათ მხოლოდ მსუბუქი ანესთეზია დასჭირდებათ და ენდოსკოპი ზომით ბავშვის სხეულსაც მოერგება.

მომდევნო ეტაპზე მეცნიერები მის გამოცდას სწორედ ადამიანზე გეგმავენ და პოტენციალს მინიმალურად ინოვაციურ პროცედურებში ხედავენ, როგორიც კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის შემოწმებაა, მაგალითად სიმსივნის სკრინინგისთვის. რაც შეეხება ღორს, ის პროცედურად გადაურჩა და რაიმე დაზიანება არ მიუღია.

წყარო

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

58 წლის ამერიკელი კაცი პირველი ადამიანია მსოფლიოში, რომელსაც მწყობრიდან გამოსული გული ტიტანის დროებითი, სისხლის ტუმბოთი ჩაუნაცვლეს.

ლითონის ორგანო კომპანია BiVACOR-მა დაამზადა. მიზანი ადამიანის გულის რაც შეიძლება დიდი ხნით ჩანაცვლება იყო.

BiVACOR-ის სრულიად ხელოვნური გული (TAH) რეალური გულის მსგავსად არ სცემს. თუმცა, BiVACOR-ი აცხადებს, რომ მოქნილი კამერების, ანუ სატუმბი დიაფრაგმების (პარკუჭი) გარეშეც კი, მოწყობილობა საკმარისად ძლიერია, რომ ადამიანი უზრუნველყოს ვარჯიშისას. ამავე დროს, ზომით პატარაა და უმეტეს ადამიანთან თავსებადი.

ორკამერიანი მოწყობილობა დაახლოებით მუშტის ზომისაა და პრაქტიკულად დაუმსხვრევადი, უძლებს კოროზიასა და მექანიკურ ცვეთას.

ერთადერთი მოძრავი ნაწილი მასში შიგნით იმალება; ერთი, მაგნიტურად ლევიტაციური როტორი, რომელიც სისხლს ფილტვებსა და მთელ სხეულში გადატუმბავს. ვინაიდან მბრუნავ როტორს კონტაქტი არ აქვს სხვა რომელიმე ზედაპირთან, არ არსებობს შანსი იმისა, რომ დროთა განმავლობაში ის ხახუნით გაცვდეს.

მთლიანი მოწყობილობა იკვებება პატარა, გარე, პორტაბეულური კონტროლერით, რომელიც კუჭშია მოთავსებული.

BiVACOR-მა ხელოვნური გულის შექმნას ათი წელი, მრავალი დიზაინი, ათობით ცხოველზე ჩატარებული კვლევა მოანდომა, ვიდრე ის გულის უკმარისობის ბოლო სტადიის მქონე პაციენტის მკერდში მოხვდებოდა. მოწყობილობის გადანერგვა ტეხასის გულის ინსტიტუტში, ყოველგვარი გართულების გარეშე მოხდა.

პაციენტის ექიმების განცხადებით, ტიტანის გულმა ძალიან კარგად იმუშავა მთელი რვა დღის განმავლობაში, იქამდე, ვიდრე რეალური გულის დონორი გამოჩნდებოდა.

„წარმოუდგენლად ამაყი ვარ, რომ მომსწრე ვარ ჩვენ მიერ შექმნილი ხელოვნური გულის ადამიანში გადანერგვისა. ეს მიღწევა შეუძლებელი იქნებოდა ჩვენი პირველი პაციენტისა და მისი ოჯახის სიმამაცის, ჩვენი გუნდის თავდადების და ტეხასის გულის ინსტიტუტში ჩვენი კოლაბორატორების გარეშე“, — ამბობს BiVACOR-ის დამფუძნებელი დენიელ ტიმსი.

დღეისათვის, გულის მწვავე უკმარისობის მქონე ადამიანთათვის მკურნალობის საუკეთესო საშუალება დონორის გულია, რაც ყოველთვის დროულად ხელმისაწვდომი არ არის. ყოველწლიურად მსოფლიოში გულის გადანერგვის დაახლოებით 6000 ოპერაცია ტარდება.

შესაბამისად, ხელოვნური გული სასიცოცხლო გზაა გარდაუვალი სიკვდილის რისკის ქვეშ მყოფ ადამიანთა ცხოვრების გაგრძელებისათვის.

თუმცა, გასული ოცი წლის განმავლობაში, აშშ-ის სურსათისა და მედიკამენტების ადმინისტრაციამ (FDA) მხოლოდ ერთი ხელოვნური გული დაამტკიცა.

მისი სახელია SynCardia Total Artificial Heart და მისი მოქნილი მემბრანები და სარქვლები საკმაოდ დიდია, თანაც, სხეულში მოთავსების შემდეგ არც ისე გამძლე.

BiVACOR-ის გულს შემქმნელები „პარადიგმულ ცვლილებას“ უწოდებენ ხელოვნური გულის დიზაინში.

დანამდვილებით არავინ იცის, რამდენ ხანს იმუშავებს მოწყობილობა ადამიანებში, მაგრამ ლაბორატორიაში ის უკვე ოთხ წელიწადზე მეტია, რაც მუშაობს.

SynCardia-ს ხელოვნური გულიც კი, რომელიც მხოლოდ მცირე დროზეა გათვლილი, ზოგიერთ პაციენტში რამდენიმე წელიწადი მუშაობს დონორის გულის მოლოდინში.

გასული წლის ნოემბერში, BiVacor-მა FDA-სგან მიიღო დასტური, რომ 2024 წლის ბოლომდე, ხელოვნური გული გადაუნერგოს გულის უკმარისობის ბოლო სტადიის მქონე მაქსიმუმ ხუთ პაციენტს. პირველი იმპლანტის წარმატებიდან გამომდინარე, უახლოეს თვეებში სხვა პაციენტებში გადანერგვასაც უნდა ველოდოთ.

მომზადებულია bivacor.com-ისა და ScienceAlert-ის მიხედვით, რომელიც მიხეილ ჭაბუკაშვილმა თარგმნა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”