close

ისტორია

არქეოლოგიაისტორია

ექვსი გადაშენებული სახეობა, რომელთათვისაც სიცოცხლის დაბრუნება მეცნიერებს შეუძლიათ

22 views on

გენეტიკური ინჟინერიის განვითარებამ გახსნა გზა იმისთვის, რომ მეცნიერებმა შეძლონ გადაშენებული სახეობების კვლავ გაცოცხლება. ეს პროცესი, რომელიც “დე-ექსტინქციის” სახელწოდებითაა ცნობილი, გულისხმობს გენეტიკური მასალის აღდგენას დაცული ნიმუშებიდან და მისი შეყვანას მონათესავე სქესის ცოცხალ არსებებში. შედეგად მიღებული ორგანიზმი გადაშენებული ორგანიზმის მსგავსი იქნება.

აღნიშნული პროცესის კანდიდატად მიიჩნევა მთის მამონტი, რომლებიც 10 000 წლის წინ გადაშენდნენ. ამ ორგანიზმების კარგად დაცული დნმ -ის მასალების გამოყენება და კლონირება თანამედროვე სპილოს გენის მატრიცებშია შესაძლებელი. რამდენიმე კომპანია მამონტის შექმნას 2028 წლისთვის ვარაუდობს.

კიდევ ერთი გამორჩეული სახეობაა მფრინველი დოდო, რომელიც მე-17 საუკუნეში განადგურდა. დოდოს გენი მუზეუმშია დაცული და შთამომავლების შექმნის მცდელობა უკვე დაწყებულია.

აღსანიშნავია ტასმანური ვეფხვი, იგივე ტაილაცინი ტასმანიაში ბინადრობა. უკანასკნელი ინდივიდი 1936 წელს დაიღუპა. მიუხედავად დაცული ნაშთებისა, მისი დნმ ძალიან დაზიანებულია, რაც მისი კლონირების პროცესს აფერხებს, თუმცა შედეგის სრულყოფამდე კვლევები გრძელდება.

საყურადღებოა ამერიკაში აკრძალული ჩიტის სახეობა, პიგიონი (Ectopistes migratorius), რომელიუც  ადამიანის მიერ მასობრივი ნადირობის შედეგად გადაშენდა.

კიდევ ერთ სახეობას აურხი, თანამედროვე ძროხის წინაპარი წარმოადგენს, რომელიც  დიდი ზომის, რქებიანი მტაცებელი იყო. ეს სახეობა 1627 წელს გადაშენდა.

კვაგა (Equus quagga quagga): კვაგა მიიჩნევა ზებრის წინასახეობდად, რომელიც სამხრეთ აფრიკაში მრავლად იყო გაცრცელებული და მე-19 საუკუნის ბოლოს გადაშენდა. მეცნიერები ამჟამად ირჩევენ ცალკეულ ზებრას, რომელსაც მცირე ზოლები ექნება, რათა კვაგას კლონირება მაქსიმალურად სრულყოფილი იყოს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ისტორიასაქართველო

სინამდვილეში 9 აპრილის ღამეს 22 ადამიანი გარდაიცვალა – ფეხმძიმე გოგონას გმირობა

649 views on

სინამდვილეში 1989 წლის 9 აპრილის ღამეს 22 ადამიანი გარდაიცვალა, რადგან ხარაგაულელი, 24 წლის გოგონა, ელისო ჭიპაშვილი ექვსი თვის ფეხმძიმედ იყო.

თითქმის ყოველდღე დადიოდა მიტინგებზე რუსთაველის გამზირზე. რამდენჯერმე მის ძმას უნახავს და უთქვამს – წადი სახლში თავს მიხედეო, მაგრამ იქ ასეთი ამბები ხდებოდა სახლში რა გააჩერებდაო – იხსენებს ვახტანგ ჭიპაშვილი.

მთელი ბაშვობა სოფელ ბაზალეთში გაატარა ელისომ, ძალიან ცელქი და ვერცხლსწყალივით მოუსვენარი გოგო ყოფილა. იმ საბედისწერო ღამეს ვიღაც ბავშვისთვის დაურტყამთ სალდათებს და სწორედ იმ ბავშვს გადაფარებია ელისო, მერე მისკენ მობრუნებულა სალდათი და გოგონას ხმამაღლა შეუძახნია – „რა შვრები მე ფეხმძიმეთ ვარო“, მაგრამ კიდევ უფრო გამეტებით დაურტყამს ურჯულოს.

რესპუბლიკურ საავადმყოფოში სანიტრად მუშაობდა თურმე, სხვა სამსახურებსაც ითავსებდა, დაღლას ვერ შეატყობდითო. მძიმე ტრაგედია ვერ გადაიტანა მისმა დედამ და ელისოს დაკრძალვამდე გარდაიცვალა.

სოფელ ბაზალეთში, დღეს, ელისო ჭიპაშვილის სახლის მიმდებარე ტერიტორიაზე მისი სახელობის ცაცხვების ხეივანი გაშენდა.

გმირის სახელს ატარებს ასევე, ხარაგაულში ერთ-ერთი ქუჩა.
ელისომ არაჩვეულებრივი თავგანწირვისა და გმირობის მაგალითი მისცა თანამედროოვეებს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ისტორიასაქართველო

ყველაზე პატარა გმირი, რომელიც 1989 წლის 9 აპრილს დაიღუპა – ეკა ბეჟანიშვილის ახდენილი წინასწარმეტყველება

1.74K views on

ეკა ბეჟანიშვილი 1989 წლის 9 აპრილის ტრაგიკული მოვლენების ყველაზე პატარა მსხვერპლი აღმოჩნდა.

„ადამიანი ისე როგორ უნდა მოკვდეს, რომ საკუთარი კვალი არ დატოვოს“ – ეს ფრაზა ეკა ბეჟანიშვილის დღიურიდანაა. ფრაზა, რომელიც გოგონას წინასწარმეტყველებად ექცა და თავისი სახელი და გვარი მთელ საქართველოს სამუდამოდ დაამახსოვრა.

ტიბაანელი 16 წლის, გოგონა კომაროვის სკოლის მე-10 კლასის მოსწავლე იყო, როდესაც საქართველოს დამოუკიდებლობის მოთხოვნით დაწყებულ მიტინგებზე კლასელებთან ერთად დაიწყო სიარული და მშობლებლსაც ეუბნებოდა, რომ იცოდეთ რა მუხტია, იქიდან წამოსვლა აღარ მოგინდებათო.

როგორც დედამისი, ლალი ყანჩაველი იხსენებს, ეკა სახლში ყოველთვის დროულად ბრუნდებოდა. 8 აპრილს მამამ მასწავლებელთან დატოვა, იქიდან ეკა აქციაზე წავიდა. საღამოს 8 საათი რომ გახდა და სახლში არ დაბრუნდა, მშობლებმა მისი ძებნა დაიწყეს, მივიდნენ სკოლაში, პარლამენტის წინ, დადიოდნენ და მომიტინგეებს ეკითხებოდნენ ეკას შესახებ.

ამასობაში ალყაში აღმოჩნდნენ და არეულობაც დაიწყო. ეკას დედა ამბობს, რომ ამ მომენტიდან აღარაფერი ახსოვს. მეხსიერება სრულად მხოლოდ 6 თვის შემდეგ აღუდგა, საკუთარი შვილის დაკრძალვას არ დასწრებია.

ლალი ყანჩაველმა მოგვიანებით გაიგო, 9 აპრილის მოვლენების მომსწრე ერთ პოლიციელს უთქვამს, ქერა ქალს დააკლეს შავგვრემანი, ხუჭუჭა გოგოო, ეს იყო ეკა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

 

სრულად ნახვა
ისტორიასაქართველო

ვინ იყო ბიჭი, რომელიც 9 აპრილს რუსულ ტანკს ჯოხით შეებრძოლა  

2.04K views on

ყველას ახსოვს 9 აპრილის მოვლენების ამსახველი ერთ-ერთი ყველაზე ემოციური კადრი, როდესაც ქართველი ბიჭი რუსულ ტანკს ჯოხს ურტყამს. ეს კადრი დაუმორჩილებლობის სიმბოლოდ იქცა.

ფეისბუქის საკუთარ გვერდზე მაია კიკაბიძე ფოტოს აქვეყნებს და სწორედ ამ მამაც ბიჭზე, ირაკლი (შმაგი) დოლიძეზე წერს.

„ერთი ბიჭი იყო, ირაკლი (შმაგი) დოლიძე, როდის გავიცანი და როგორ არ მახსოვს 13 წლის ვიყავი დაახლოებით, ერთ უბანში ვცხოვრობდით, მაჩაბლის ქუჩაზე ცხოვრობდა ჩემზე უფროსი იყო ერთი წლით და ჩემი ლამაზი კლასელი უყვარდა) შმაგი იყო ძალიან უცნაური და განსხვავებული სახელიც შმაგი დაირქვა ასე დამიძახეთო, მხიარული, ხმამაღალი იმ ეპოქისთვის ძალიან თავისუფალი იყო, უცბად საიდან სად გაჩნდებოდა ხოლმე, მეორე სართულიან ხტებოდა) მთამსვლელობა უნდოდა, ერთხელ ვიღაცამ ბათინკები აჩუქა დიდი ბრაგუნა ბათინკები და ზაფხული იყო იმით დადიოდა მთაში მივდივარო, მე და ჩემს კლასელს სულ დაგვყვებოდა აქეთ იქით უბანში, რაღაცეებს გვიყვებოდა ხელგაშლილი ემოციურად აჟიტირებული ხასიათით და იპრანჭებოდა.

ერთხელ დამიძახა და ხელი გავიჭერიო მითხრა, მუშტი შეკრული ჰქონდა, გაშალა და ვხედავ, ხელის გული გაჭრილი ჰქონდა, ნემსით და ძაფით ამოუკერია, უნდოდა ეს ვაჟკაცობა მომეყოლა ჩემი მეგობრისთვის.

ყოველ დღე მხვდებოდა თითქმის, უბანში ხან თავის ქუჩაზე ხან “ბირჟასთან” სულ სოლოლაკში და ამ დროს ყველგან იყო. თავისუფლება ცხოვრობდა მასში, უშუალო ადამიანი პატარასთან და უფროსთან ერთნაირად მეგობრობდა და ყველას უყვარდა, მასზე არასოდეს გამიგონია რამე უარყოფითი.

ყველა იცნობდა, თბილისი იცნობდა. ერთ დღეს სახლში მივედი და დედაჩემმა ძალიან ცუდი ამბავი მოხდაო მითხრა . . . .

რამ გამახსენა შმაგი. . . გუშინ ტვ-ში ფიქრია ჩიხრაძე იგონებდა 9 აპრილს. არასოდეს არავის უხსენებია და მან ახსენა – იყო ერთი პატარა ბიჭი შმაგი დოლიძეო, აი ისო პატრიარქი ვინც გაიყვანა და აეფარაო კადრშიც ჩანსო, მიკროფონიც უჭირავს, ეს ის ბიჭიაო ჯოხს რუსულ ტანკს რომ ურტყამს უკან დაიხიეთო, კადრებშიც ჩანსო . . . . გული გამიჩერდა( 9 აპრილს გადარჩა, ისეთი იყო რომ იქიდან ბევრს გამოიყვანდა და გადაარჩენდა. ერთი წელი იყო გასული 9 აპრილის შემდეგ, რუსთაველზე იდგა, ტაქსის აჩერებდა და მანქანა დაეჯახა. იყო ასეთი ადამიანი კარგი და საამაყო შმაგი“,-წერს მაია კიკაბიძე.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ისტორიასაქართველო

ორსული გოგონა და 16 წლის მოზარდები – 9 აპრილის პატარა გმირები

1.06K views on

9 აპრილის ტრაგედია ერთ-ერთი ისეთი თარიღია საქართველოს ისტორიიდან, რომელიც არასდროს არ უნდა დაავიწყდეს ქართველ ხალხს, არც ერთ თაობას. იმ დღემ ბევრი ტკივილი, ბევრი საფიქრალი და დიდი გმირობის მაგალითი დაუტოვა შთამომავლობას. 
ამ გმირების სახელები და გვარები ბევრს დღემდე ახსოვს: აზა ადამია, ნათია ბაშალეიშვილი, ეკა ბეჟანიშვილი, ნატო გიორგაძე, თამუნა დოლიძე, თინა ენუქიძე, ნინო თოიძე, ზაირა კიკვიძე, მანანა ლოლაძე, თამარ მამულიშვილი, ვენერა მეტრეველი, მამუკა ნოზაძე, ნანა სამარგულიანი, შალვა ქვასროლიაშვილი, მარინა ჭყონია-სამარგულიანი, ელისო ჭიპაშვილი, თამარ ჭოველიძე, ნოდარ ჯანგირაშვილი, მზია ჯინჭარაძე, მანანა მელქაძე, გია ქარსელაძე…

დაღუპულთა შორის იყო სამი პატარა გოგონა და ერთი ფეხმძიმე. ამ ერთი შეხედვით სუსტმა და დაუცველმა ადამიანებმა არაჩვეულებრივი თავგანწირვისა და გმირობის მაგალითი მისცეს თანამედროვეებს…

ეკა ბეჟანიშვილი
16 წლისა, კომაროვის სკოლის X კლასის მოსწავლე.
– წინა დღეებში მითხრა: – ბებო, ფოთოლცვენა მესიზმრა, და მე ამ ფოთლების წვიმაში დავდიოდი, ეს რაღას ნიშნავსო?
– არ ვიცი-მეთქი, – ვეუბნებოდი… ვაითუ, ესეც სიკვდილს ნიშნავდა…
ბებია – ქ. ბეჟანიშვილი.

ნათია ბაშალეიშვილი
16 წლისა. 51-ე საშუალო სკოლის მოსწავლე.
სკოლაში მასწავლებელს თემა მიუცია დასაწერად სათაურით: „ვის მივულოცავდი სახელსა და დიდებას?“ – მერაბ კოსტავასა და ზვიად გამსახურდიასო, – დაუწერია.
დედა – მ. ბაშალეიშვილი.

თამუნა ჭოველიძე
16 წლისა, 51-ე საშუალო სკოლის მოსწავლე.
აპრილში, ისევე როგორც ნოემბერში,

თამუნას არ გაუცდენია მიტინგის არც ერთი დღე. სულ მოშიმშილეებთან იყო – მიჰქონდა წყალი და თბილი ტანსაცმელი…
დედა – ლია ჭოველიძე.

ელისო ჭიპაშვილი
25 წლისა, თბილისიდან. რესპუბლიკური საავადმყოფოს სანიტარი, 6 თვის ორსული
საოცრად მორწმუნე გოგონა იყო ელისო, ვაჟკაცური ბუნების.
ერთმა კაცმა ჩამომიტანა ამბავი ფასანაურში: იმ ღამით ვიღაც ბავშვისთვის დაურტყამთ სალდათებს და იმ ბავშვს გადაფარებია ელისო. ახლა ელისოს რომ მოუტრიალდა სალდათი, შეუძახნია: – რას შვრები, მე ფეხმძიმედ ვარო! იმას კიდევ უფრო გამეტებით დაურტყამს: – „ეშჩო ლუჩშეო!“
ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”
სრულად ნახვა
არქეოლოგიაისტორია

მეცნიერები – 250 მილიონი წლის წინ მომხდარ მასობრივ გადაშენებას რამდენიმე მიზეზი ჰქონდა

1.24K views on

მეცნიერებმა პერმული გადაშენების, ე.წ. „დიდი დასასრულის“ ხელშემწყობი ფაქტორი დაადგინეს.

წინა კვლევების თანახმად, ამ მოვლენის ძირითადი მიზეზი იყო უზარმაზარი ვულკანური ამოფრქვევების სერია, ვინაიდან ვულკანური ფერფლი ზრდის ტემპერატურას, ნახშირორჟანგის დონეს ატმოსფეროში
და ოკეანის მჟავიანობას. პერმული გადაშენება ერთ-ერთი ყველაზე იდუმალი გადაშენებაა. მიუხედავად იმისა, რომ აშკარაა ციმბირში ვულკანური ამოფრქვევების გადამწყვეტი როლი, დეტალები იმის შესახებ, თუ როგორ
განხორციელდა ასეთი განადგურება, გაურკვეველია. გეოლოგიური ჩანაწერი გვაძლევს მტკიცებულებებს, რაც მიუთითებს ჟანგბადის მატებისა და ვარდნის შესაძლებლობებზე, აქროლადი ნივთიერებების უჩვეულო გამოყოფაზე, ოზონის დაკარგვასა და ოკეანის ქიმიურ ცვლილებებზე.
ახალმა კვლევამ დაამატა კიდევ ერთი პოტენციური მიზეზი, ამჯერად სამხრეთ ჩინეთში წარმოქმნილი ვულკანების სრულიად განსხვავებული სერიის მიერ.
ეს არ ამცირებს არსებულ მოსაზრებებს, პირიქით, ეს ყველაფერი შეიძლება იყოს მასობრივი ამოხოცვის ერთი დიდი, რთული სცენა. მკვლევარებმა აღმოაჩინეს სპილენძის, ვერცხლისწყლის და სხვა მინერალური საბადოები სამხრეთ ჩინეთში, რომლებიც ემთხვევა პერმული გადაშენების პერიოდს, მათი ასაკის მიხედვით. ამ საბადოების ქიმიური და იზოტოპური შემადგენლობა იძლევა იმის ვარაუდის საშუალებას, რომ ეს მინერალები განიცდიდნენ გოგირდის ემისიებს. ეს, თავის მხრივ, მიუთითებს ვულკანურ ამოფრქვევებსა და ვულკანური ფერფლის ფენების არსებობაზე დედამიწის ისტორიის ამ კონკრეტულ დროს, დაახლოებით 250 მილიონი წლის წინ. გოგირდის მჟავას ნაწილაკების ეს ღრუბლები დაბლოკავდნენ მზის შუქს და გააგრილებდნენ დედამიწის ზედაპირს.
მკვლევარები ვარაუდობენ, რომ ვულკანური ზამთრის პერიოდი მკვეთრად შეამცირებდა ტემპერატურას მთელს მსოფლიოში.
„გოგირდმჟავას ატმოსფერული აეროზოლები, რომლებიც წარმოიქმნება ამოფრქვევის შედეგად, შეიძლება გამხდარიყო გლობალური ტემპერატურის რამდენიმე გრადუსით შემცირების მიზეზი,“- განმარტავს ნიუ-იორკის უნივერსიტეტის გეოლოგი მაიკლ რამპინო.
ამის საპირისპიროდ, ციმბირში ამოფრქვევის შედეგად წარმოქმნილი გიგანტური ლავა გამოყოფდა საკმარის ნახშირორჟანგს პლანეტის დასათბობად და ოკეანის ჟანგბადის არსებითად შესამცირებლად. ეს ორი მოვლენა აჩვენებს გაციების და დათბობის ორმაგ ეფექტს, რაც შეიძლება ჰქონდეს ძირითად ვულკანურ მოვლენებს: მათი გავლენა დამოკიდებულია რამდენიმე ფაქტორზე, მათ შორის, რამდენად ძლიერი და გავრცელებულია ამოფრქვევები, რამდენად მაღალია ატმოსფეროში ვულკანური ღრუბელი და რა რაოდენობის გოგირდის დიოქსიდია მასში – ის გარდაიქმნება სულფატ აეროზოლებად, რომლებიც მზის შუქის დაბლოკვის კუთხით ძალიან ეფექტურია
წყარო : sciencealert.com
მასალა მოამზადა : თამარ ტაბატაძემ  
ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”
სრულად ნახვა
არქეოლოგიაისტორიაკულტურა

მილანში საიდუმლო გვირაბები აღმოაჩინეს, რომლებსაც ლეონარდო და ვინჩი 1495 წელს თავის ესკიზებში ხატავდა

156 views on

მკვლევართა ჯგუფმა მილანში მიწისქვეშა გვირაბები აღმოაჩინა, რომლებიც, დიდი ალბათობით, ლეონარდო და ვინჩის 1495 წლით დათარიღებულ ესკიზებშია წარმოდგენილი.

ეს გვირაბები თავდაცვითი კონსტრუქციის ნაწილია და მათ მეცნიერები თანამედროვე ტექნოლოგიების დახმარების გარეშე ვერც კი მიაგნებდნენ.

სფორცას ციხე-კოშკი XIV საუკუნეში იყო აშენებული. XV საუკუნის ბოლოს მილანის ჰერცოგმა ლეონარდო და ვინჩის და სხვა ოსტატებს ციხე-კოშკის ინტერიერის მოხატვა და გალამაზება დაავალა. ზუსტად ამ დროს და ვინჩიმ ესკიზები შექმნა, რომლებზეც ჩანს მიწისქვეშა გასასვლელები, რომლის ადგილმდებარეობაც აქამდე უცნობი იყო.

არქიტექტურის ისტორიის სპეციალისტმა ფრანჩესკა ბიოლომ (მილანის პოლიტექნიკური უნივერსიტეტი) კვლევა ლაზერული სკანირების, GPS-ის, 3D-გეორადარის და ფოტოგრამეტრიის მეშვეობით ჩაატარა. მათი დახმარებით მან აღმოაჩინა ოთახები და ფარული გასასვლელი, რომელიც ისინი გვირაბებამდე მიიყვანა.

მეცნიერები დარწმუნებულები არიან, რომ სფორცას ციხე-კოშკის ქვეშ კიდევ ბევრი საიდუმლო იმალება. არქეოლოგიური გათხრები შეუძლებელია ქალაქის ინფრასტრუქტურის განსაკუთრებულობის გამო, ამიტომ მეცნიერები ციფრულ მეთოდებს მიმართავენ.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

სრულად ნახვა
ისტორიაკვლევებიმსოფლიო

მსოფლიოში პირველი ატომური ბომბის გამოცდისას „წარმოუდგენელი“ კვაზიკრისტალი წარმოიქმნა

897 views on

1945 წლის 16 ივლისს დილით, შეერთებული შტატების არმიამ მსოფლიოში პირველი ატომური ბომბის გამოსცადა.
ენერგიის გამოყოფამ, რომელიც  21 კილოტონა ტროტილის ექვივალენტურია, ააორთქლა 30 მეტრიანი საცდელი კოშკი და რამდენიმე კილომეტრის სიგრძის სპილენძის მავთულები, რომლებიც საცდელ კოშკს ჩამწერ მოწყობილობასთან აკავშირებდა. მიღებულმა ცეცხლოვანმა სფერომ კოშკი და სპილენძი შეაერთა ასფალტთან და უდაბნოს ქვიშასთან და ახალ მინერალად, სახელად ტრინიტიტად ჩამოყალიბდა.
ათწლეულების შემდეგ, მეცნიერებმა აღმოაჩინეს საიდუმლო, რომელიც იმალება ამ ტრინიტიტის ნაჭერში – მატერიის იშვიათი ფორმა, რომელიც ცნობილია როგორც კვაზიკრისტალები, რომელიც ოდესღაც წარმოუდგენელი ეგონათ.
“კვაზიკრისტალები იქმნება ექსტრემალურ გარემოში, რომელიც იშვიათად არსებობს დედამიწაზე, მათ ჩამოსაყალიბებლად საჭიროა ტრავმული მოვლენა ექსტრემალური შოკით, ტემპერატურით და წნევით“,- განმარტა ლოს-ალამოსის ეროვნული ლაბორატორიის გეოფიზიკოსმა, ტერი უოლასმა.
კრისტალების უმეტესობა, სუფრის მარილიდან დაწყებული ბრილიანტებით დამთავრებული, ერთსა და იმავე წესს ემორჩილება: მათი ატომები განლაგებულია ბადის სტრუქტურაში, რომელიც მეორდება სამგანზომილებიან სივრცეში. კვაზიკრისტალები არღვევენ ამ წესს – ნიმუში, რომელშიც მათი ატომებია განლაგებული, არ მეორდება.
იცოდნენ რა, რომ კვაზიკრისტალების წარმოებისთვის ექსტრემალური პირობებია საჭირო, მეცნიერთა ჯგუფმა იტალიაში, ფლორენციის უნივერსიტეტის გეოლოგ ლუკა ბინდის ხელმძღვანელობით, გადაწყვიტა უფრო დეტალურად შეესწავლა ტრინიტიტი, მაგრამ არა მწვანე მასალა, არამედ ბევრად უფრო იშვიათი ფორმა – წითელი ტრინიტიტი, რომელსაც ეს ფერი აორთქლებული სპილენძის მავთულის შეფერილობის გამო აქვს.
სკანირების ელექტრონული მიკროსკოპიისა და რენტგენის დიფრაქციის გამოყენებით, მათ გააანალიზეს წითელი ტრინიტიტის ექვსი მცირე ნიმუში.
“ეს კვაზიკრისტალი ბრწყინვალეა თავისი სირთულით – მაგრამ ჯერ ვერავინ იტყვის, რატომ ჩამოყალიბდა იგი ამ გზით, თუმცა, ოდესმე, მეცნიერები ან ინჟინერები გაარკვევენ ამას და გვექნება მისი შექმნის თერმოდინამიკური ახსნა. შემდეგ, იმედი გვაქვს, შევძლებთ ამ ცოდნის გამოყენებას ბირთვული აფეთქებების უკეთ ასახსნელად, რაც, საბოლოო ჯამში, მიგვიყვანს უფრო სრულ სურათამდე, თუ რას წარმოადგენს ბირთვული ტესტი”, – აცხადებენ კვლევის ავტორები.
მათივე თქმით, კვლევა ხელს შეუწყობს უკანონო ბირთვული ტესტების ამოცნობას, ბირთვული შეიარაღების გავრცელების შეზღუდვის მიზნით.
”სხვა ქვეყნების ბირთვულ იარაღში გარკვევა მოითხოვს, გვქონდეს მკაფიო გაგება მათი ბირთვული ტესტების პროგრამების შესახებ”, – აცხადებენ მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის შრომებში (PNAS) გამოქვეყნებული კვლევის ავტორები.

წყარო : sciencealert.com

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა

სრულად ნახვა
ისტორია

როგორი იყო საუკუნის წინ ხელფასები – საინტერესო ფაქტები წარსულიდან

987 views on

XIX საუკუნის მიწურულიდან I მსოფლიო ომამდე, რუსეთის იმპერიაში არსებული ფასებისა და შრომის ანაზღაურების შესახებ საყურადღებო ცნობებია დაცული საქართველოსა და რუსეთის სახელმწიფო არქივებში, ასევე, ქართველ პოლიტიკურ, სახელმწიფო და საზოგადო მოღვაწეთა თხზულებებში, მოგონებებსა და ეპისტოლურ მემკვიდრეობაში.

ეს ბუნებრივიცაა, ვინაიდან იმპერიის შემადგენლობაში, სხვა ქვეყნებთან ერთად, იმხანად საქართველოც შედიოდა. აქვე განხილულია იმავე პერიოდის რუსული ფულადი სისტემაც.

მუშათა ანაზღაურება

საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ფინანსთა და ვაჭრობა-მრეწველობის მინისტრ კონსტანტინე კანდელაკის (1883-1959) თხზულებაში “საქართველოს ეროვნული მეურნეობა” (ტ. II, პარიზი, 1960), მოყვანილია სტატისტიკური ცნობები 1914 წლის თებერვალში თბილისში არსებული საშუალო დღიური ხელფასებისა და პირველი მოთხოვნილების საგნების ფასების შესახებ.

ამ მონაცემების მიხედვით, საშუალო დღიური ანაზღაურების სახით მუშა იღებდა 2 რუბლსა და 39 კაპიკს. კონკრეტულად კი სხვადასხვა სპეციალობის მუშა დღიურად საშუალოდ იღებდა შემდეგ ხელფასს (რუბლებში): გამთბობი – 3,5; დურგალი, ხარატი და მლესავი – 3; ქვის მთლელი, მხურავი, მღებავი და ხურო – 2,5; მჭედელი – 2; მხერხავი – 1; ხოლო დღიური მუშა – 80 კაპიკს.

პირველი მოთხოვნილების საგნები იყიდებოდა გირვანქობით, რაც 409 გრამს შეადგენდა. ერთი გირვანქა ყველი თბილისში საშუალოდ ღირდა (კაპიკებში) 20; ერთი გირვანქა ზეთი – 18; ხორცი – 14; ბრინჯი – 11; ლობიო – 8; ხახვი – 5; პური – 4; მარილი – 4; კომბოსტო – 3,8; კარტოფილი – 1,7; ნავთი – 4; ერთი გირვანქა ნახშირი – 60 კაპიკი.

ამ მონაცემების მიხედვით, ზემოთ ჩამოთვლილი თორმეტივე დასახელების პირველი მოთხოვნილების საქონლის თითო გირვანქის შეძენა შეიძლებოდა საშუალოდ 1 რუბლად და 53,5 კაპიკად. ამდენად, მუშას საშუალო დღიური ანაზღაურებით – 2 რუბლითა და 39 კაპიკით, შეეძლო შეეძინა ყველა აქ დასახელებული პირველი მოთხოვნილების საქონელი თითო გირვანქის ოდენობით და თან დაუხარჯავი დარჩებოდა საშუალოდ 85,5 კაპიკი.

მეცნიერ-პედაგოგთა ანაზღაურება

ქვეყნის უპირველეს უმაღლეს სასწავლებელში – პეტერბურგის საიმპერატორო უნივერსიტეტში მოღვაწე მეცნიერთა და პედაგოგთა შრომის საშუალო ანაზღაურება, ბუნებრივია, უფრო მაღალი იყო.

ექვთიმე თაყაიშვილის (1863-1953) ცნობით, ნიკო მარს (1865-1934) “სტუდენტობაში მარტო სტიპენდია – 25 მანეთი ჰქონდა, სხვა არაფერი და ამით ცხოვრობდა, რასაკვირველია, ღარიბად. უნივერსიტეტში რომ დატოვეს, – 50 მანეთი ჰქონდა და როცა პრივატ-დოცენტი გახდა – 100 მანეთი”.

პეტერბურგის ცენტრალურ სახელმწიფო საისტორიო არქივში დაცული დოკუმენტიდან ნათელი ხდება, რომ ივანე ჯავახიშვილს (1876-1940) 1900 წლის იანვრიდან 1902 წლის ივლისამდე ეძლეოდა სამაგისტრო სტიპენდია თვეში – 50 რუბლი.

სამაგისტრო დისერტაციის დაცვის შემდეგ, 1903 წლის 1 იანვარს ივანე ჯავახიშვილი აირჩიეს პრივატ-დოცენტად და თვიურ ხელფასად 100 რუბლი დაუნიშნეს. ამ თანამდებობაზე ის 14 წლის განმავლობაში, სამშობლოში დაბრუნებამდე მუშაობდა. გაგრძელება

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
განათლებაისტორიასაქართველო

დავით აღმაშენებელი და განათლება მე-12 საუკუნის საქართველოში

7.13K views on

დავით აღმაშენებლის საგანმანათლებლო პოლიტიკა და წიგნიერების ადგილი მე-12-საუკუნის საქართველოში

ცნობილია, რომ რენესანსი იწყება ანტიკური კულტურის შესწავლით. მე-12 საუკუნის ქართული რენესანსი დავით აღმაშენებელმა სწორედ ანტიკური კულტურის ტრადიციების აღორძინებით დაიწყო. ამ ეპოქის ქართველი ავტორები ანტიკური ფილოსოფიის, ისტორიის და ლიტერატურის საოცარ ცოდნას ამჟღავნებენ.

ყველაფერი დაიწყო დავით აღმაშენებლის მიერ ანტიკური ავტორების ნაწერთა შეკრებით: “მდიდრად შემოიკრიბა, რაც იპოვა, ქართულად თარგმნილი, როგორც ძველი, ისე ახალი, მეორე პტოლემეოსივით”. “ძველს” ისტორიკოსი ანტიკურს უწოდებს ანუ მეფე ისეთი ჟინით კრებდა ანტიკური ავტორების ხელნაწერების თარგმანებს, როგორც დიდი პტოლემეოსი. მაგრამ მაქსიმალისტი მეფე ამით არ დაკმაყოფილებულა. სომეხი ისტორიკოსი ვარდან ბარძმერდეცი წერს, რომ დავითმა ორმოცი ახალგაზრდა გაგზავნა საბერძნეთში ენების შესასწავლად და ნათარგმნი ლიტერატურის ჩამოსატანად. ეს ცნობა დასტურდება ერთი საოცარი ლექსითაც დავითზე (“გიამბობ სიფრიადესა”): “ათენსა სწრთვნიდეს ჭაბუკთა, იყალთოს მონასმენთასა, სწყალობდეს დავით, მოძღვართა, ათინით მონავლენთასა”.

დავითი ათინაში, ათენში, ანუ ანტიკური ფილოსოფიის ბერძნულ ცენტრებში წრთვნის იყალთოს სტუდენტებს, მეორე მხრივ, ძლიერი მეფე მფარველობს ბერძენ-ათინელ მასწავლებლებს/მოძღვრებს – მოძღვარი მასწავლებელს ნიშნავს.

შავთელი დავითზე წერს: “ატიკურისა, პატრიკულისა ხედვის უფალ ხარ სიწლოთ სიხშოსა”, ამ ცნობის მიხედვით, დავითი ატიკურ (ანტიკურ) ფილოსოფიას და პატრიკულ ანუ პატრისტიკულ/ქრისტიანულ თეოლოგიას საფუძვლიანად და ღრმადაა დაუფლებული, მაგრამ დავითს სურდა, რომ მისი ანტიკური იდეალების ხორცშესხმა “ათინა”, სადაც ქართველ სტუდენტებს გზავნიდა, საქართველოშიც ყოფილიყო, ამიტომაც მან დააფუძნა “მოძღუარი სწავლულებისა, ვითარცა მეორე ათინა” ანუ ანტიკური ფილოსოფიის სასწავლებელი თვით საქართველოში, გელათის მონასტერთან, რომლის პირველ რექტორადაც დანიშნა თავისი ნდობით აღჭურვილი პირი, მისი კანცლერი – ანტონი გოდობრელი. ანტონისაგან შეკვეთილი რამდენიმე ხელნაწერი აშკარად სასწავლო ხასიათისაა და ეპოქის ფილოსოფიური და თეოლოგიური ცოდნის ენციკლოპედირებას ისახავს მიზნად. გელათის აკადემიაში დამკვიდრებული სხვა დიდი ქართველი ფილოსოფოსი და პედაგოგი – იოანე პეტრიწიც წერს სასწავლო სახელმძღვანელოს, რომლის ერთგვარი სტუდენტური კონსპექტები დღემდეა მოღწეული. აქ იგი მოწაფეებს წიგნის კითხვის სხვადასხვა ტექნიკურ ხერხს უზიარებს (“განმარტებაი პროკლესთუის…”, შესავალი). მისი რჩევით, წიგნი უნდა იკითხო ყრმასავით, აუჩქარებლად, რადგანაც აჩქარებული კითხვისას ბევრი რამ საგულისხმო შეიძლება გამოგვეპაროს.

david-iv-1686809215.jpg

საინტერესოა, რომ სწორედ ასეთ მიდგომას ვხედავთ იმ ეპოქის ყველაზე დიდ მკითხველთან, დავით აღმაშენებელთანაც, რომელზეც ამბობდნენ, არა ზედაპირულად, არამედ “ფრთხილად” კითხულობდაო. იგი “წიგნებით ცოცხლობდა და სულდგმულობდა”, “თვალების დაღლამდე კითხულობდა, მერე კი ყურით ანაცვლებდა დაღლილ თვალებს” (სხვას აკითხებდა), “განმარტავდა წაკითხულის ძალსა და სიღრმეს” და ა.შ.

ყველაფერ ამასთან ერთად, დავითის ისტორიკოსი, რომელიც რამდენიმე გვერდს უთმობს მეფის წიგნებთან დამოკიდებულების აღწერას (ესეც საარაკო ამბავი), წერს, რომ იგი კითხულობდა “არა გარეწარად (ზერელედ), არამედ ფრიადცა ფრთხილად ისმენნ”, სწორედ ისე, როგორც ამას მისგან დაფუძნებული გელათის აკადემიის მასწავლებელი მოითხოვდა.

მეფის საგანმანათლებლო პოლიტიკის ზოგადი მიზანი, წყაროთა ცნობით, იყო “სულმნთებთა აღმაფრენა” ანუ კრეატივის აქტუალიზება, ამავე მიზანდასახულობით დაფუძნებული იქნა მეორე ათენად და სწავლულობის მოძღვრად სახელდებული გელათის “არკადიმია – სახლი საფილაფოსო”, როგორც “სასწავლო ყოვლისა კეთილისა”.

პეტრიწს სისტემური ხედვები ჰქონდა პირველდაწყებითი და უმაღლესი განათლების შესახებაც: “სასწავლებლად მოსულმა მთელის გასაგებად პირველად უმარტივესი ელემენტები უნდა შეითვისოს, ისე, როგორც სიტყვის გასაგებად საჭიროა ასოთა შეთვისება, წინადადებისთვის სიტყვებისა, ხოლო მოთხრობებისთვის – წინადადებებისა, საერთოდ, მთელი სამყარო ხომ უმარტივესი ელემენტების შეერთებაა – ცეცხლის, ჰაერის, მიწისა და წყლისა”.

ეს ეპოქა ჭეშმარიტად რენესანსის შესავალი იყო, ქართული რენესანსის მთავარი იდეოლოგის – იოანე პეტრიწის ფილოსოფიაში ინტელექტი/გონება სულზე უპირატესია, პლოტინოსზე დაყრდნობით, იგი აცხადებს, რომ გონება მზეა, სული კი მთვარე, რომელიც თავის სხივებს მზე/გონებისგან სესხულობს. ვფიქრობ, ინტელექტის ამ კულტმა მრავლისმეტყველი გამოვლინება ჰპოვა სამეფო კარის ეტიკეტშიც ხელმწიფის კარის გარიგების მიხედვით პატრიარქის და მისი მხლებლების შესახვედრად მეფეს უნდა გაევლო ხალიჩის მესამედი, მაგრამ გელათის აკადემიის რექტორის (“მოძღვარმოძღვრის”) და მისი სტუდენტების (“მოწაფეთა მისთა”) შესახვედრად მეფეს ხალიჩა მთლიანად უნდა გაევლო და ამგვარად ინტელექტის და სულის მსახურებისათვის უფრო მეტი პატივი მიეგო, ვიდრე მარტოდენ სულის მსახური პატრიარქისათვის.

კონფესიური შეუზღუდაობა დავითს და დიმიტრის უბიძგებდა მუსლიმ მოაზროვნეებთან ინტენსიური ინტელექტუალური ურთიერთობისკენაც, ალ ჯაუზის მიხედვით, მეფე მათ მისაღებად საგანგებო წვეულებებსაც მართავდა.

იხილეთ სრულად

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
1 2 3 … 34
Page 1 of 34