close

კვლევები

ასტრონომია - კოსმოსიკვლევებისაბუნებისმეტყველო მეცნიერებები

სატურნის მთვარეზე, შესაძლოა სიცოცხლისთვის ხელსაყრელი პირობები იყოს – კვლევა

Associated Press-ის ცნობით, მეცნიერებმა სატურნის თანამგზავრ ენცელადიდან გამომავალ ყინულოვან გეიზერებში ორგანული ნივთიერებების ახალი ტიპები  აღმოაჩინეს.

ეს ადასტურებს იმის შესაძლებლობას, რომ ოკეანის სამყაროში სიცოცხლისთვის შესაფერისი პირობები შეიძლება არსებობდეს.

მათი დასკვნები ეფუძნება NASA-ს კოსმოსური ხომალდის „კასინის“ მიერ 2008 წელს ენცელადის ახლო და სწრაფი გადაფრენის დროს ჩატარებულ დაკვირვებებს.

მიუხედავად იმისა, რომ ენცელადზე შესაძლოა ცხოვრება იყოს შესაძლებელი, არავინ აცხადებს, რომ იქ სიცოცხლე არსებობს.

„ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ენცელადი საცხოვრებლად ვარგისია, მაგრამ არ ვიცით, არის თუ არა მასზე სიცოცხლე“, – თქვა ვაშინგტონის უნივერსიტეტის პროფესორმა, რომელიც კვლევაში მონაწილეობდა.

საინტერესოა, რომ მკვლევართა საერთაშორისო ჯგუფმა გადაწყვიტა, სატურნის გეიზერების გვერდით გადაფრენისას „კასინის“ მიერ აღმოჩენილი პაწაწინა ყინულის ნაწილაკების ახალი ანალიზი ჩაეტარებინა. ეს ნაწილაკები ახალგაზრდა იყო სატურნის ერთ-ერთ ყველაზე გარე რგოლში აღმოჩენილ გაცილებით ძველ გეიზერის ნაწილაკებთან შედარებით.

ეს ახალი ნაწილაკები კასინის კოსმოსური მტვრის ანალიზატორს 40 000 მილი/სთ (64 800 კმ/სთ) სიჩქარით დაეჯახა, რაც ძველ ნაწილაკებზე სწრაფია. მეცნიერებმა აღნიშნეს, რომ გაზრდილი სიჩქარე მათ არსებული ქიმიური ნაერთების უკეთ გარჩევის საშუალებას აძლევდა.

მეცნიერებმა იგივე მოლეკულები აღმოაჩინეს ახალ ნაწილაკებში, რაც ადასტურებს მათ წარმოშობას მთვარის მიწისქვეშა ზღვიდან, ასევე ახალ ქიმიურ ნაერთებს. კვლევის შედეგები გამოქვეყნდა ჟურნალ Nature Astronomy- ში.

საინტერესოა, რომ ენცელადზე, ყინულით დაფარულ წყლის სამყაროზე, რომლის დიამეტრი მხოლოდ 500 კილომეტრია და კლდოვანი ბირთვი აქვს, ოკეანის ფსკერზე ჰიდროთერმული ხვრელებია, რომლებიც შესაძლოა არქტიკაში აღმოჩენილი ხვრელების მსგავსი იყოს. კვლევის წამყვანმა ავტორმა განაცხადა: „დარწმუნებულები ვართ, რომ ეს მოლეკულები ენცელადის მიწისქვეშა ოკეანიდან წარმოიშვა, რაც ზრდის მის პოტენციურ საცხოვრებლად ვარგისიანობას“.

მეცნიერები ენცელადის შემდგომი შესწავლის ახალ მისიებს უჭერენ მხარს. 1997 წელს გაშვებული კოსმოსური ხომალდი „კასინი“ დიდი ხანია გაუჩინარდა; კოსმოსური ხომალდი განზრახ ჩაეშვა სატურნში 2017 წელს, NASA-ს, ევროპის კოსმოსური სააგენტოს და იტალიის კოსმოსური სააგენტოს ერთობლივი მისიის შემდეგ.

„მრავალფეროვანი ორგანული ნაერთების არსებობა არამიწიერ წყლის სამყაროში უბრალოდ ფენომენალურია“, – წერს კლენერი.

ევროპის კოსმოსური სააგენტო რამდენიმე ათწლეულში ენცელადზე დაშვების მისიის დაგეგმვის საწყის ეტაპზეა. ჩინეთმაც წამოაყენა ასეთი მისიის შეთავაზება.

„მთვარეებზე არსებული მიწისქვეშა ოკეანეები შესაძლოა საუკეთესო კანდიდატები იყვნენ ჩვენს მზის სისტემაში არამიწიერი სიცოცხლის წარმოშობისთვის. ეს ნაშრომი მხოლოდ ადასტურებს შემდგომი კვლევის საჭიროებას“, – განაცხადა ნაიჯელ მეისონმა, კენტის უნივერსიტეტის ფიზიკის პროფესორმა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევებიმედიცინა

მეცნიერებმა შექმნეს ახალი ტიპის პრეპარატი, რომელიც დაბერებას უჯრედულ დონეზე ეწინააღმდეგება

მეცნიერები დაბერებასთან შეწინააღმდეგებისა და ჯანმრთელობის დიდხანს შენარჩუნების გზების ძიებას აქტიურად ცდილობენ. მაგალითად, ერთ-ერთმა გუნდმა შექმნა ახალი ტიპის პრეპარატი, Rapalink-1, რომელიც საფუარ სოკო სქიზოსაქარომიცეტზე გამოცადეს. ეს ორგანიზმები მსგავსი ექსპერიმენტისთვის ხშირად გამოიყენება.

თავად მედიკამენტი იმუნოსუპრესანტ რაპამიცინის ფორმულას ეფუძნება — მან უჯრედებსა და მღრღნელებში სიცოცხლის გახანგრძლივების ეფექტი აჩვენა. მკვლევართა მიერ ჩატარებულ ცდებში Rapalink-1-მა სოკოების სიცოცხლის ხანგრძლივობა სწორედ ასევე გაზარდა. მოლეკულურმა ანალიზმა აჩვენა, რომ პრეპარატმა იმ ფერმენტების გამომუშავებაც გაააქტიურა, რომლებიც ბაქტერიების მიერ წარმოქმნილ აგმატინს სხვა ნაერთებად გარდაქმნის.

აქამდე ცნობილი იყო, რომ აგმატინს მიკრობების მასპინძელი ორგანიზმის სიცოცხლის გახანგრძლივება შეუძლია. ახლა ისიც გავუგეთ, რომ იგივე ხდება მისი გარდაქმნით მიღებული ნაერთების შემთხვევაშიც, რადგან ისინი დაბერებასთან დაკავშირებულ გენებზე ირიბად ზემოქმედებს.

მეცნიერების თქმით, ასეთი პოტენციალის გამოვლენა იმედს გვაძლევს, რომ ოდესმე მას ადამიანებში გამოვიყენებთ. Rapalink-1-იცა და რაპამიცინიც TOR-ად წოდებული ფერმენტული მექანიზმის მეშვეობით მოქმედებს. უჯრედების დაბერებასთან და დაავადებებთან მისი კავშირი ცნობილია და ეს ჩვენზეც ვრცელდება.

კვლევის მეორე მნიშვნელოვანი მიგნება ისაა, რომ ახალი პრეპარატის ფუნქციონირება ცილოვან-ფერმენტულ კომპლექს TORC1-ს ემყარება. ის TOR-ის ნაწილია და უჯრედთა ზრდაზეა პასუხისმგებელი. Rapalink-1 მის მოქმედებას აფერხებს, რის შედეგადაც უჯრედები უფრო ნელა იზრდება და დიდხანს ნარჩუნდება. ამ პროცესების შესწავლა შეიძლება ჯანმრთელ დაბერებასთან და ზოგიერთ სიმსივნესთან TORC1-ის ასოციაციის გარკვევაში დაგვეხმაროს.

ამ ყველაფრის მიუხედავად, ჯერ კიდევ შორს ვართ ისეთი მედიკამენტისგან, რომელიც დაბერებას უბრალოდ შეაჩერებს. ასეთი კვლევებით უფრო და უფრო ვრწმუნდებით, რომ სიბერე მრავალმხრივი პროცესია და სხვადასხვა დაავადების რისკებს შეიცავს. Rapalink-1-ის მსგავსმა საშუალებებმა შეიძლება ეს რისკები შეამციროს, მაგრამ ჯერ დამატებითი ცდები და მონაცემებია საჭირო. შესაბამისად, აგმატინის მიღებაც საფრთხილოა, რადგან ზოგჯერ ის პათოლოგიების ჩამოყალიბებას უწყობს ხელს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

ორი ასაკობრივი ზღვარის გადალახვის შემდეგ, ადამიანი საგრძნობლად სწრაფად ბერდება – ახალი კვლევა

ადამიანის სიცოცხლის პროგრესად შეიძლება ჩავთვალოთ ცვლილებების თანდათანობითი თანმიმდევრობა დედის მუცლიდან საფლავამდე.

მაგრამ თუ ერთ მშვენიერ დილას სარკეში ჩახედვისას აღმოაჩენთ, რომ უცბად გაცილებით ხნიერად გამოიყურებით, შეიძლება ეს სულაც არ გეჩვენებოდეთ.

დაბერებასთან დაკავშირებულ მოლეკულურ ცვლილებებზე ჩატარებული კვლევის მიხედვით, ადამიანები განიცდიან ორ მკვეთრ გადახრას დაბერებისკენ — ერთს დაახლოებით 44 წლის ასაკში და მეორეს დაახლოებით 60 წლის ასაკში.

„დროთა განმავლობაში თანდათანობით კი არ ვიცვლებით, არამედ ხდება მართლა დრამატული ცვლილებებიც. როგორც ჩანს, შუა 40-იანი წლები დრამატული ცვლილებების პერიოდია; ასევეა 60-იანი წლების დასაწყისიც. არ აქვს მნიშვნელობა, მოლეკულათა რომელ კლასს შეხედავ“, — ამბობს სტენფორდის უნივერსიტეტის გენეტიკოსი მაიკლ სნაიდერი.

დაბერება კომპლექსურია და დაკავშირებულია ყველა სახის დაავადების რისკების ზრდასთან.

სნაიდერი და მისი კოლეგები დაბერების ბიოლოგიას იკვლევდნენ, რათა უკეთესად გაეგოთ, რა ცვლილებები ხდება ამ დროს და როგორ, რადგან თუ ეს ყველაფერი გვეცოდინება, უკეთესად მოხდება დაავადებათა მკურნალობა. ამისათვის შეისწავლეს 108 ზრდასრული ადამიანისგან შემდგარი ჯგუფი, რომელიც მათ რამდენიმე წლის განმავლობაში, რამდენიმე თვეში ერთხელ გადასცემდა ბიოლოგიურ ნიმუშებს.

მკვლევრებმა შენიშნეს, რომ ზოგიერთი დაავადების, მაგალითად, ალცჰაიმერისა და გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების შემთხვევაში, რისკი დროთა განმავლობაში თანდათანობით კი არ იზრდებოდა, არამედ მკვეთრად იზრდებოდა გარკვეული ასაკის შემდეგ. ამიტომ სურდათ, ახლოდან შეესწავლათ დაბერების ბიომარკერები, რათა ენახათ, შესაძლებელს ხდიდნენ თუ არა ისინი დაკავშირებულ ცვლილებათა იდენტიფიცირებას.

ამ კოჰორტიდან აღებული ნიმუშების გამოყენებით, მკვლევრები თვალს ადევნებდნენ სხვადასხვა სახის ბიომოლეკულებს. მათ შორის იყო რნმ, ცილები, ლიპიდები და ნაწლავის, კანის, ცხვირისა და ორალური მიკრობიომის ტაქსონები, ჯამში 135 239 ბიოლოგიური ელემენტი.

626 დღის განმავლობაში, თითოეულმა პაციენტმა საშუალოდ 47 ნიმუში გაიღო, ყველაზე დიდხნიანმა მონაწილემ კი 367 ნიმუში. ასე ბევრმა მონაცემმა გამოიღო 246 მილიარდზე მეტი მონაცემთა წერტილი, რომლებიც მკვლევრებმა შემდეგ დაამუშავეს და შეისწავლეს ცვლილებათა მახასიათებლები.

რამდენიმე წინა კვლევამ დაადგინა არახაზობრივი ცვლილებები მოლეკულებში, რომლებიც ადამიანებსა და ვირთხებში შეიძლება დაუკავშირდეს დაბერებას. ხილის ბუზებზე, თაგვებსა და ზებრათევზებზე ჩატარებულმა კვლევებმა ასევე მიუთითა ეტაპობრივი დაბერების პროცესზე ამ სახეობებში.

სნაიდერმა და მისმა კოლეგებმა შენიშნეს, რომ ადამიანის სხეულის მრავალი სახის მოლეკულაში ძლიერ მკაფიო ცვლილება ორ სხვადასხვა ეტაპზე.

მათ მიერ შესწავლილ მოლეკულათა დაახლოებით 81 პროცენტს ცვლილებები ერთ ან ორივე ამ ეტაპზე აღენიშნებოდა. ცვლილებები პიკს აღწევდა ადამიანის 40-იანი წლების შუა მონაკვეთში, შემდეგ კი 60-იანი წლების ასაკის დასაწყისში, ოღონდ ოდნავ სხვადასხვა იყო პროფილები.

40-იანი წლების შუა ხანების პიკში ფიქსირდებოდა ცვლილებები მოლეკულებში, რომლებიც დაკავშირებულია ცილების, კოფეინისა და ალკოჰოლის მეტაბოლიზმთან, ასევე გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებთან და კანისა და კუნთების დისფუნქციებთან.

60-იანი წლების ადრეული ხანების პიკი დაკავშირებული იყო ნახშირწყლებისა და კოფეინის მეტაბოლიზმთან, გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებთან, კანისა და კუნთების, იმუნური რეგულაციისა და თირკმლების ფუნქციასთან.

პირველი პიკი, 40-იანი წლების შუა ხანებში, ძირითადად მაშინ დგება, როცა ქალს მენოპაუზა ან პრემენოპაუზა ეწყება, მაგრამ მკვლევრებმა ეს, როგორც ფაქტორი გამორიცხეს: ამავე ასაკში, მნიშვნელოვანი მოლეკულური ცვლილებები კაცებსაც ეწყებათ.

„ეს იმაზე მიუთითებს, რომ მენოპაუზას და პრემენოპაუზას შეიძლება წვლილი შეჰქონდეს 40-იანი წლების შუა ხანებში ქალებში დაფიქსირებულ ცვლილებებში, მაგრამ სავარაუდოდ არსებობს სხვა, უფრო მნიშვნელოვანი ფაქტორები, რომლებიც ამ ცვლილებებზე ახდენს გავლენას როგორც ქალებში, ისე კაცებში. ამ ფაქტორების გამოვლენა და შესწავლა სამომავლო კვლევათა პრიორიტეტი უნდა გახდეს“, — განმარტავს სინგაპურის ნანიანგის ტექნოლოგიური უნივერსიტეტის მეტაბოლიზმის სპეციალისტი და კვლევის ავტორი, სიაოტაო შენი.

მკვლევრები შენიშნავენ, რომ მათი საკვლევი ნიმუშის ზომა საკმაოდ მცირე იყო და თანაც, შეამოწმეს შეზღუდული ბიოლოგიური ნიმუშები, რომლებიც 25-დან 70 წლამდე ადამიანებს ეკუთვნოდათ.

სამომავლო კვლევები შეიძლება ამ ფენომენის უკეთესად ამოხსნაში დაგვეხმაროს; საჭიროა უფრო დეტალური კვლევა სუბიექტთა უფრო ფართო დიაპაზონზე, რათა უკეთესად დადგინდეს, როგორ იცვლება ადამიანის სხეული დროთა განმავლობაში.

კვლევა Nature Aging-ში გამოქვეყნდა.

მომზადებულია med.stanford.edu-სა და ScienceAlert-ის მიხედვით, რომელიც მიხეილ ჭაბუკაშვილმა თარგმნა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

ქალებში დეპრესიასთან ასოცირებული ორჯერ მეტი გენია, ვიდრე კაცებში – კვლევა

ავსტრალიელმა მეცნიერებმა მასშტაბური კვლევით დაადგინეს, რომ გენეტიკურად ქალები დეპრესიის უფრო მაღალი რისკის წინაშე არიან, ვიდრე კაცები. შესაძლოა, ამან მსგავსი აშლილობის მკურნალობის გზები შეცვალოს და მეტად პერსონალიზებული გახადოს.

სპეციალისტებმა დეპრესიის მქონე 200 000-მდე ადამიანის დნმ შეისწავლეს, რათა ამ მდგომარეობისთვის დამახასიათებელი გენეტიკური ინდიკატორები გაეანალიზებინათ. აღმოჩნდა, რომ ქალებში ასეთი გენეტიკური მარკერები კაცებისას თითქმის ორჯერ აღემატება. ეს ნიშნავს, რომ მათში დეპრესიის ჩამოყალიბების შანსები ბევრად მეტია.

საერთო ჯამში, მეცნიერებმა 13 000 ისეთი გენეტიკური მარკერი გამოავლინეს, რომლებიც ქალებში დეპრესიას უკავშირდება. შედარებისთვის, კაცებში ეს რაოდენობა 7000 იყო.

მნიშვნელოვანია ისიც, რომ ზოგიერთი მსგავსი გენეტიკური წინაპირობა მეტაბოლიზმსა და ჰორმონების წარმოქმნაზეც აისახება. ავტორების თქმით, ეს შეიძლება იმის ახსნაში დაგვეხმაროს, რატომ აქვთ დეპრესიით მცხოვრებ ქალებს ხშირად მეტაბოლური სიმპტომები, მაგალითად, სხეულის მასისა და ენერგიის დონის ცვლილება.

“აქამდე არ მოგვეპოვებოდა დასაბუთებული კვლევა, რომელიც ახსნიდა, რატომ ვლინდება დეპრესია ქალებსა და კაცებში სხვადასხვანაირად — მათ შორის არც გენეტიკის შესაძლო როლის შესახებ. უფრო და უფრო მეტს ვიგებთ, რამდენი პრეპარატი იქმნება, რომლებიც ძირითადად კაცებზეა ორიენტირებული”, — აცხადებენ ავტორები.

კლინიკური დეპრესია მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული მენტალური აშლილობაა. ის მსოფლიოს მასშტაბით 300 მილიონზე მეტ ადამიანს აწუხებს, ამიტომ აღნიშნული საკითხის სიღრმისეულად გაანალიზება მნიშვნელოვანია.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

 

სრულად ნახვა
კვლევები

აღმოაჩინეს მიკრობები, რომლებიც მხოლოდ ჟანგბადით არ სუნთქავენ

დედამიწაზე არსებული ორგანიზმების უმეტესობა სუნთქვისთვის ჟანგბადს იყენებს. თუმცა, ზოგიერთი სიცოცხლის ფორმა, განსაკუთრებით მიკრობები, სხვა ქიმიკატებს იყენებენ, როდესაც ჟანგბადი მწირია. earth.com- ის ცნობით, ასეთი მიკრობები ახლახან აღმოაჩინეს იელოუსტოუნის ცხელი წყაროების შემსწავლელმა მკვლევრებმა.

ჟურნალ „Nature Communications“ -შიმეცნიერებმა აღწერეს იელოუსტოუნის პარკიდან აღებული ბაქტერიული ნიმუშებით ჩატარებული კვლევა. ისინი წერენ, რომ პარკში აღმოჩენილმა Aquarificales ბაქტერიამ ეჭვქვეშ დააყენა ტრადიციული მოსაზრება, რომ ორგანიზმები ერთი აირით სუნთქავენ. გარკვეულ პირობებში ეს ორგანიზმი როგორც ჟანგბადს, ასევე გოგირდს იყენებს. ეს ნიშნავს, რომ ერთდროულად ორი მეტაბოლური პროცესი, ანუ ნივთიერებათა ცვლა, მიმდინარეობს.

„სხვა ახსნა არ არსებობს, გარდა იმისა, რომ ეს უჯრედები ელემენტარულ გოგირდთან ერთად ჟანგბადსაც სუნთქავენ“, – თქვა მონტანას სახელმწიფო უნივერსიტეტის კვლევის წამყვანმა ავტორმა, ლიზა კელერმა.

კელერმა განმარტა, რომ ბაქტერიების უნარი, ერთდროულად შეასრულონ ორივე პროცესი, ეჭვქვეშ აყენებს ჩვენს გაგებას იმის შესახებ, თუ როგორ გადარჩებიან მიკრობები, განსაკუთრებით დინამიურ, დაბალი ჟანგბადის შემცველ გარემოში, როგორიცაა ცხელი წყაროები. ეს, როგორც წესი, სიცოცხლისთვის რთული გარემოა, მაღალი ტემპერატურით, გახსნილი მინერალებითა და ბუშტუკოვანი გაზებით. ჟანგბადი ცხელ წყალში ნაკლებად იხსნება, ვიდრე ცივ წყალში და უფრო ადვილად ორთქლდება, ამიტომ მისი დონე მომენტიდან მომენტამდე მერყეობს. ასეთ გარემოში აუცილებელია მოქნილი ენერგეტიკული სტრატეგია.

ამ კვლევაში აღწერილი ბაქტერიები მაღალ ტემპერატურაზე ხარობენ და მარტივი მოლეკულებით იკვებებიან, მათ შორის წყალბადის აირით. მათ შეუძლიათ გამოიყენონ ჟანგბადი, როდესაც ის ხელმისაწვდომია, და ელემენტარული გოგირდი, როდესაც ჟანგბადის დონე იკლებს.

როგორ ჩატარდა კვლევა

კელერმა და მისმა გუნდმა მიკრობი იზოლირებული გახადეს და შემდეგ ლაბორატორიაში მაღალ ტემპერატურაზე სამი ინგრედიენტის გამოყენებით გაზარდეს: წყალბადის აირი, როგორც ენერგიის წყარო, ელემენტარული გოგირდი და ჟანგბადი. შემდეგ ისინი აკვირდებოდნენ უჯრედების ქიმიურ რეაქციებს და იმას, თუ რომელი გენები აქტიურდებოდა.

შემდეგ გუნდმა გაზომა ჟანგბადის დონე. ისინი ასევე დააკვირდნენ გოგირდის სულფიდად გარდაქმნას, რაც გოგირდის ანაერობული სუნთქვის აშკარა ნიშანია. მონაცემები შეესაბამებოდა ქიმიურ შემადგენლობას: ჟანგბადის გამოყენებისა და გოგირდის გადამუშავებისთვის პასუხისმგებელი ფერმენტები ერთდროულად აქტიურობდნენ.

„კულტურები, რომლებსაც წყალბადი, გოგირდი და ჟანგბადი მიეწოდებოდათ, უფრო სწრაფად გაიზარდნენ და უჯრედების უფრო მაღალ რაოდენობას მიაღწიეს, ვიდრე კულტურები, რომლებსაც მხოლოდ ჟანგბადის ან მხოლოდ გოგირდის გამოყენება მოუწიათ“, – ნათქვამია ნაშრომში.

კვლევის შედეგები შესაძლოა ხსნიდეს, თუ როგორ ადაპტირდნენ უძველესი სიცოცხლის ფორმები დედამიწის თანდათანობით ჟანგბადით გაჯერებასთან, რომელიც დაახლოებით 2,8 მილიარდი წლის წინ დაიწყო.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

 

სრულად ნახვა
ბიოლოგიაკვლევებიკომუნიკაციამედიცინა

ისტორიაში პირველად, ხელოვნური ნეირონისა და ტვინის ნამდვილი უჯრედის კომუნიკაცია შედგა

მასაჩუსეტსის უნივერსიტეტში მომუშავე მეცნიერებმა განსაკუთრებული ხელოვნური ნეირონი შექმნეს — მან ბიოლოგიურ ნეირონთან პირდაპირი კომუნიკაციის დამყარება შეძლო, რაც აქამდე არასდროს მომხდარა. მათ შორის ელექტრული ინფორმაციის მიმოცვლა ისე შედგა, როგორც ბუნებრივად ხდება ხოლმე, იმავე ძაბვისა და ენერგიის გამოყენებით.

მკვლევრები წლებია, რაც ამგვარ ნეირონებს ქმნიან და კომპლექსურ მოწყობილობებთან აკავშირებენ. ამის მიუხედავად, მათი ფუნქციონირება ჩვენი ტვინისას ვერც შეედრება. ახალი ტიპის ხელოვნური ნეირონი რეალურთან ყველაზე მიახლოებულია, რადგან ის სხვებზე 10-ჯერ ნაკლებ ძაბვასა და 100-ჯერ ნაკლებ ენერგიას საჭიროებს.

აქამდე არსებული მოდელები ზედმეტად “ხმაურიანი” იყო იმისთვის, რომ ბიოლოგიურ უჯრედებთან კომუნიკაცია დაემყარებინა. მათგან განსხვავებით, ახალი სინთეზური ნეირონი “ჩუმია”, რაც ინფორმაციის გადაცემას ამარტივებს.

“ის მხოლოდ 0.1 ვოლტ ძაბვას აღწევს. ეს დაახლოებით იგივეა, რაც ჩვენს სხეულში არსებულ ნეირონებში ფიქსირდება”, — აცხადებენ მეცნიერები.

ხელოვნური და ბიოლოგიური ნეირონების დაკავშირების აქამდე ნაცადი გზები ნაკლებად ბუნებრივი იყო, მაგალითად, სინათლის მეშვეობით. ახლა მკვლევრებმა ცილების ისეთი ნანომავთულები გამოიყენეს, რომლებიც ბაქტერიამ წარმოქმნა. ბუნებრივი ფორმირების გამო ამ სტრუქტურებს ნამდვილი ნეირონებისთვის დამახასიათებელ ნოტიო გარემოში გადარჩენა შეუძლია.

ავტორები ამბობენ, რომ ასეთი მოდელები ნეირომორფული ინტეგრაციის პოტენციალს ზრდის (ნეირომორფული კომპიუტერები ადამიანის ტვინითაა შთაგონებული). მათი თქმით, ამჟამად ხელმისაწვდომი ისეთი სენსორები, რომელთაც სხეულზე ვიმაგრებთ, არაეფექტიანია. კომპიუტერმა მათ მიერ მიღებული სიგნალი რომ გააანალიზოს, ჯერ ის ელექტრულად უნდა გაძლიერდეს, რათა აღქმადი გახდეს.

ეს პროცესი მოხმარებულ ენერგიასაც ზრდის და რთული სტრუქტურის წრედსაც საჭიროებს. დაბალი ძაბვის ნეირონებით აღნიშნული დაბრკოლების გადალახვის საშუალება გვეძლევა, რადგან მათ შემთხვევაში სიგნალის გაძლიერება აუცილებელი აღარაა.

თავიანთ მიღწევაზე ავტორები გამოცემა Nature Communications-ში გამოქვეყნებულ ნაშრომში გვიყვებიან.

მომზადებულია პორტალ on.ge-ს მიერ

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

 

 

 

სრულად ნახვა
ბიოლოგიადედამიწაკვლევებიმედიცინა

დელფინების ტვინში ალცჰაიმერის ნიშნები აღმოაჩინეს

შესაძლებელია, რომ დელფინებს გზა ალცჰაიმერთან დაკავშირებული ტვინის დაზიანების გამო აებნეთ? ეს მეცნიერებმა 20 აფალინას (Tursiops truncatus) მაგალითზე შეისწავლეს. ისინი ფლორიდაში მდებარე ინდოეთის მდინარის ლაგუნაში 2010-დან 2019 წლამდე პერიოდში გამოირიყნენ.

მათ ტვინში სპეციალისტებმა გენური ექსპრესიის ისეთ ცვლილებებს მიაგნეს, რომლებიც ადამიანებში ალცჰაიმერის დაავადებას უკავშირდება; დააფიქსირეს მსგავსი მდგომარეობისთვის დამახასიათებელი დაზიანებებიც, მაგალითად, ცილების გროვები. ავტორები იმასაც ამბობენ, რომ ეს ყველაფერი შეიძლება კლიმატის ცვლილებას გამოეწვია, კერძოდ თბილ წყლებში მავნე ბაქტერიებისა და წყალმცენარეების გავრცელებას.

წყალმცენარეთა გამრავლების სეზონზე გამორიყული აფალინების ტვინში ნეიროტოქსინ 2,4-DAB-ის დონე 2900-ჯერ უფრო კონცენტრირებული იყო, ვიდრე სხვებისაში. ეს მიუთითებს, რომ მსგავს ციანობაქტერიებს მავნე გავლენა აქვთ და შეიძლება დელფინების სანავიგაციო უნარის შესუსტებასაც იწვევდნენ.

ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ დელფინების ტვინში ალცჰაიმერის მსგავსი ნიშნები, ჩვეულებრივ, ასაკში ვლინდება; ასევე ვიცით, რომ ციანობაქტერიის მიერ წარმოქმნილი ტოქსინები ნეირონებს აზიანებს. აქედან ასკვნიან, რომ წყალმცენარეების ზედმეტად გავრცელებას ამ ეფექტის გაძლიერება შეუძლია.

“დელფინებში ალცჰაიმერისთვის დამახასიათებელი ნევროპათოლოგიური ცვლილებებისა და წყალმცენარეთა ტოქსინების დაგროვების თანაარსებობა უნიკალურ შესაძლებლობას გვაძლევს, ტვინზე ამ ორი ფაქტორის გავლენა შევისწავლოთ”, — აცხადებენ მკვლევრები.

მავნე ციანობაქტერიები წყლის სხვა ბინადრებსაც უქმნის საფრთხეს. ეს, რა თქმა უნდა, კვებით ჯაჭვზეც უარყოფითად აისახება, რის გამოც პრობლემა ადამიანებამდეც აღწევს. თუ ზემოხსენებული ტოქსინები ჩვენს საჭმელში დიდი რაოდენობით მოხდება, ეს საყურადღებო რისკფაქტორი იქნება.

მართალია, უკანასკნელი კვლევა დელფინებზე იყო ორიენტირებული, მაგრამ ტვინის ასეთი ცვლილებები ჩვენშიც ვლინდება. მეცნიერები ფიქრობენ, რომ ამგვარი კავშირების გამო საკითხი სიღრმისეულად უნდა შევისწავლოთ. მათი ნაშრომი გამოცემაში Communication Biology გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

 

 

 

 

სრულად ნახვა
ბიოლოგიაკვლევებიმედიცინა

ცილის ფხვნილები და კოქტეილები ტყვიის საგანგაშო რაოდენობას შეიცავს – Consumer Reports-ის მიერ ჩატარებული ახალი გამოძიების შედეგები

Consumer Reports-ის მიერ ჩატარებულმა ახალმა გამოძიებამ აჩვენა, რომ ცილის ფხვნილები და კოქტეილები ტყვიის საგანგაშო რაოდენობას შეიცავს.

ტყვია ცილის ფხვნილებში

შესავალი: ჟურნალმა Consumer Reports-მა, პირველად, ცილის ფხვნილები 15 წლის წინ გამოსცადა. მას შემდეგ, ცილის პროდუქტები წარმოუდგენლად პოპულარული გახდა ჯანსაღი ცხოვრების წესისა და კვების სამყაროში.

ზოგადი სურათი: რეცეპტული და ურეცეპტოდ გასაცემი მედიკამენტებისგან განსხვავებით, სურსათისა და წამლის ადმინისტრაცია მათ გაყიდვამდე არ ამოწმებს, რეკომენდაციას არ უწევს და ტესტირებას არ უკეთებს დანამატებს, როგორიცაა ცილის ფხვნილები.

ციფრები: Consumer Reports-მა გამოსცადა პოპულარული ბრენდების 23 ცილოვანი ფხვნილი და მზა კოქტეილი. გამოკვლეული პროდუქტების დაახლოებით 70% შეიცავდა ტყვიის დღიური ნორმის 120%-ზე მეტს, რაც 0.5 მიკროგრამს შეადგენს დღეში.

რას ამბობენ ისინი:

“შემაშფოთებელია, რომ ეს შედეგები კიდევ უფრო უარესია, ვიდრე გასულ შემთხვევაში”, – თქვა ტუნდე აკინლეიმ, CR-ის სურსათის უვნებლობის მკვლევარმა, რომელიც ტესტირების პროექტს ხელმძღვანელობდა.

“ჩვენ არ გირჩევთ ცილოვანი ფხვნილების უმეტესობის ყოველდღიურ მოხმარებას, რადგან ბევრი მათგანი შეიცავს მძიმე მეტალების მაღალ დონეს, რაც არ არის აუცილებელი ცილის მიღების დასაკმაყოფილებლად”.

დამატებითი დეტალები: ამჯერად, ტყვიის საშუალო დონე არა მხოლოდ 15 წლის წინანდელთან შედარებით მაღალი იყო, ზოგიერთი პროდუქტი ტყვიის დაუდგენელ რაოდენობას შეიცავდა.

Consumer Reports-მა შემდეგი პროდუქტების მოხმარებისგან თავის შეკავების რეკომენდაცია გასცა:

– Naked Nutrition Vegan Mass Gainer (CR-ის ტყვიის შემცველობის შეშფოთების დონის 1.572% ერთ პორციაზე)

– Huel Black Edition (CR-ის ტყვიის შემცველობის შეშფოთების დონის 1.288% ერთ პორციაზე)

Consumer Reports-ი გირჩევთ შემდეგი პროდუქტები კვირაში მხოლოდ ერთხელ მიიღოთ: – Garden of Life Sport ორგანული მცენარეული პროტეინი (564% საფრთხის დონე ერთ პორციაზე)

– Momentous 100% მცენარეული პროტეინი (476% საფრთხის დონე ერთ პორციაზე)

Consumer Reports-ი გირჩევთ შემდეგი პროდუქტების პერიოდულად მიღებას კვირის განმავლობაში:

– MuscleMeds Carnivor Mass (247% საფრთხის დონე ერთ პორციაზე)

– Optimum Nutrition (202% საფრთხის დონე ერთ პორციაზე)

– Jocko Fuel Milk Protein Shake (199% საფრთხის დონე ერთ პორციაზე)

– Vega Premium Sport მცენარეული პროტეინი (185% საფრთხის დონე ერთ პორციაზე)

– Quest Protein Shake (161% საფრთხის დონე ერთ პორციაზე) – [ ] Orgain Organic Plant-Based Protein (თითო პორციაზე ტყვიის შემცველობის ლიმიტის 143%)

– Optimum Nutrition-ის ოქროს სტანდარტის პროტეინის კოქტეილი (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 150%)

– Equip Foods Prime Protein (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 144%)

– PlantFusion-ის სრული პროტეინი (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 140%)

– Ensure Plant-Based Nutrition-ის პროტეინის კოქტეილი (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 132%)

– Muscle Milk Pro Advanced Nutrition-ის პროტეინის კოქტეილი (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 128%)

– KOS ორგანული სუპერ საკვები მცენარეული პროტეინი (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 112%)

Consumer Reports-ი ყოველდღიური მოხმარებისთვის საუკეთესო არჩევანად შემდეგ პროდუქტებს გთავაზობთ:

– Owyn Pro Elite High Protein Shake (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 88%)

– Transparent Labs Mass Gainer (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 87%)

– Optimum Nutrition Gold Standard 100% Whey Protein (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 56%)

– BSN Syntha-6 Protein Powder (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 46%)

– Momentous Whey Protein Isolate (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 30%)

– Dymatize Super Mass Gainer (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 25%)

Consumer Reports-ი ამ პროდუქტს შეუზღუდავი გამოყენებისთვის გირჩევთ:

– Muscle Tech 100% Mass Gainer (ტყვია არ არის აღმოჩენილი) მეორეს მხრივ:CR-ი დაუკავშირდა 23 გამოცდილი პროდუქტის ყველა მწარმოებელს.

შვიდმა კომპანიამ არ უპასუხა, მათ შორის: BSN, Dymatize, Jocko Fuel, Muscle Milk, Owyn, PlantFusion და Transparent Labs. Optimum Nutrition-მა კომენტარის გაკეთებაზე უარი თქვა, ხოლო Huel-მა არ უპასუხა კითხვებს თავის პროდუქტში კადმიუმის რაოდენობის შესახებ.

ბევრი მათგანი, ვინც კითხვებს უპასუხა, ამტკიცებს, რომ ტყვია ბუნებრივად წარმოქმნილი ელემენტია, რომლის თავიდან აცილებაც რთულია, განსაკუთრებით მცენარეულ პროდუქტებში და მათი პროდუქტები უსაფრთხოების ტესტირებას გადის.

რა შეგიძლიათ გააკეთოთ: Consumer Reports-ის ტესტების მიხედვით, პანიკის საფუძველი არ არსებობს, თუ რომელიმე გამოცდილი პროდუქტი გამოიყენეთ ან თუ ზოგადად ცილოვან დანამატებს იღებთ. ამ ფხვნილების უმეტესობა უსაფრთხოა იშვიათი მოხმარებისთვის და ტყვიის ყველაზე მაღალი შემცველობის მქონე ფხვნილებიც კი, გაცილებით ნაკლებ ტყვიას შეიცავს, ვიდრე საჭიროა დაუყოვნებელი ზიანის გამოსაწვევად.

Consumer Reports-ი უბრალოდ აცხადებს, რომ მათი დასკვნები ხაზს უსვამს, თუ რატომ უნდა განიხილონ მომხმარებლებმა ყურადღებით ცილოვანი ფხვნილებისა და კოქტეილების როლი მათ რაციონში.

ტყვიის ზემოქმედება: FDA-ს მეცნიერების მიერ 2019 წელს გამოქვეყნებული კვლევის თანახმად, საშუალო ამერიკელი ზრდასრული ადამიანი ყოველდღიურად 5.3 მიკროგრამამდე ტყვიას იღებს საკუთარი რაციონიდან. ორი პროდუქტი, რომელიც შეიცავდა ტყვიის ყველაზე მაღალ რაოდენობას ერთ პორციაზე, აღემატებოდა საშუალო მაჩვენებელს: Naked Nutrition-ის Mass Gainer (7.7 მიკროგრამი ერთ პორციაზე) და Huel-ის Black Edition (6.3 მიკროგრამი ერთ პორციაზე).

ზოგადი სურათი: FDA-ს თანახმად, ტყვია შეიძლება იყოს იმ გარემოში არსებულ საკვებში, სადაც ისინი მოჰყავთ, ზრდიან ან ამუშავებენ. შეუძლებელია ტყვიის სრულად თავიდან აცილება საკვებში, მაგრამ მისი დონის შემცირება შესაძლებელია სასოფლო-სამეურნეო ან საწარმოო პროცესების შეცვლით.

დამატებითი ინფორმაცია: ტყვიის უარყოფითი ზემოქმედების ყველაზე დიდი რისკი განმეორებითი ან უწყვეტი ზემოქმედებისგან მოდის.

აშშ-ის დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრების თანახმად, ორსული ქალები და ბავშვები ყველაზე დაუცველები არიან და ბავშვობაში ტყვიის ზემოქმედებამ შეიძლება გამოიწვიოს გრძელვადიანი შედეგები.

Consumer Reports-ის თანახმად, ტყვიის ქრონიკული ზემოქმედება ასევე ასოცირდება იმუნური სისტემის დათრგუნვასთან, რეპროდუქციულ პრობლემებთან, თირკმელების დაზიანებასთან და მოზრდილებში მაღალ არტერიულ წნევასთან.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

 

 

 

 

სრულად ნახვა
კვლევები

ექვსი ფაქტორი, რომელიც ხელს უწყობს ახალგაზრდებში სიმსივნის განვითარებას – ახალი კვლევა

ახალი კვლევის თანახმად, რომელიც სიმსივნის კვლევის ამერიკულმა ასოციაციამ გამოაქვეყნა, ახალგაზრდებმა ცხოვრებისეულ 6 ფაქტორზე უნდა გაამახვილონ ყურადღება, რომელიც სიმსივნის ეპიდემიის განვითარებას უწყობს ხელს. ინფორმაციას dailymail-ი ავრცელებს.

კვლევის მიხედვით, ახალგაზრდებში სიმსივნის განვითარებას არაჯანსაღი დიეტა, სიმსუქნე, გარემოში არსებული ქიმიკატები, ანტიბიოტიკები, ალკოჰოლი და უმოძრაო ცხოვრების წესი უწყობს ხელს.

მეცნიერები ახალგაზრდებს ურჩევენ მოერიდონ ანტიბიოტიკების ხშირ მოხმარებას, წითელი ხორცი ჭამონ არაუმეტეს 3 ჯერ კვირაში, გამოიყენონ კონტრაცეპტივები (პრეზერვატივი) და მოერიდონ სპირტიანი სასმელების ხშირ მოხმარებას.

მკვლევრების ცნობით, სიმსივნის შემთხვევების 40%, სწორედ ზემოთ ჩამოთვლილ 6 ფაქტორს უკავშირდება.

 

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

 

 

სრულად ნახვა
კვლევები

თუ თქვენი ჰობი შემოქმედებითი ხასიათისაა, მეცნიერებს კარგი ამბავი აქვთ

მეცნიერებმა 1240 ადამიანის მონაცემების საფუძველზე დაასკვნეს, რომ შემოქმედებითი ჰობის ქონა ჩვენს ტვინს ახალგაზრდობას უნარჩუნებს. ეს თქვენც გეხებათ, თუ თავისუფალ დროს ხატავთ, გიტარაზე დაკვრას ცდილობთ, ახალ რეცეპტებს ცდით, ქსოვთ, უცხო ენას სწავლობთ და სხვა.

ტვინზე მათი გავლენის შესასწავლად უნდა ვიცოდეთ, რომ ამ უმნიშვნელოვანესი ორგანოს “ასაკი” ხშირად ქრონოლოგიურ ხნოვანებას არ ემთხვევა — ის ზოგჯერ უფრო სწრაფად ან ნელა ბერდება. ამ სხვაობების უკეთ გასაგებად სპეციალისტებმა კვლევაში მონაწილეთა ტვინის გამოსახულებები გააანალიზეს. ეს ინფორმაცია მათ მანქანური დასწავლის მოდელებით დაამუშავეს და ის 232 ადამიანის მონაცემებს შეადარეს. თითოეული მათგანი აქედან ერთი შემოქმედებითი ჰობით იყო დაკავებული: ტანგოს ცეკვით, მუსიკით (სიმღერა, დაკვრა), ხატვითა და რეალურ დროში მიმდინარე სტრატეგიული ვიდეოთამაშებით.

აღმოჩნდა, რომ ყველა მათგანი სარგებლის მომტანია, ამიტომ დიდი მნიშვნელობა არ აქვს, აქედან რომელ ჰობს ანიჭებთ უპირატესობას. ეს კარგია, რადგან მეტი შანსია, რომ თქვენთვის სასურველი საქმიანობის ერთგულნი დიდხანს დარჩეთ. საქმე ისაა, რომ უფრო გამოცდილი მონაწილეების ტვინის დაბერება სხვებთან შედარებით მეტად იყო შენელებული.

ამ მხრივ პირველი ადგილი ტანგოთი გატაცებულმა პირებმა დაიკავეს, რომელთა ტვინიც ქრონოლოგიურ ასაკზე საშუალოდ 7 წლით ახალგაზრდა აღმოჩნდა. ავტორები ამბობენ, რომ ეს გასაკვირი არაა, რადგან აღნიშნული ცეკვა ტვინის ბევრი რეგიონის ჩართულობას, კოორდინაციას, დაგეგმვასა და რთული ქორეოგრაფიის სწავლას მოითხოვს.

გამოიკვლიეს ის ადამიანებიც, რომელთათვისაც კონკრეტული ჰობი ახალი იყო. მეცნიერებმა 24 მოხალისეს ვიდეოთამაში StarCraft II ასწავლეს, 12-კაციან კონტროლ ჯგუფს კი Hearthstone-ს ათამაშებდნენ, რომელიც ნაკლებად შემოქმედებითია. შედეგად პირველ ჯგუფში ტვინის ხნიერების უკეთესი მაჩვენებელი დაფიქსირდა — საშუალოდ 3.1 წელი სხვაობა ქრონოლოგიურ ასაკთან — როგორც მოსალოდნელი იყო.

“სულაც არაა აუცილებელი, რომ და ვინჩი იყო, რათა ჯანმრთელობისთვის სასარგებლო ეფექტები გამოგივლინდეს”, — ასკვნიან ავტორები.

დაბერების შენელება განსაკუთრებით ტვინის იმ რეგიონებში შეინიშნებოდა, რომლებიც ასაკის მიმართ მოწყვლადია. ეს არეალები შემოქმედებითობასთან ასოცირებულ კოგნიტიურ ფუნქციონირებასთან და ნეირონული პროცესების ეფექტიანობასთანაა დაკავშირებული.

ახალი ნაშრომი გამოცემაში Nature Communications გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
1 2 3 4 113
Page 2 of 113