ბიოლოგია

აივ-ინფექცია ცნობილია უნარით, ადამიანის სხეულში დაიმალოს ათწლეულების განმავლობაში; როგორც წესი, საჭიროებს ხანგრძლივ მკურნალობას, რათა არ გამოვიდეს მიძინებული მდგომარეობიდან.

ახალ კვლევაში, მკვლევრებმა გაარკვიეს, სად და როგორ იმალება აივ-ინფექცია ამ ლატენტურ რეზერვუარებში, რაც საკვანძო ნაბიჯია პაციენტების ამ ვირუსისგან განკურნების მცდელობაში.

თავის ფარულ სტადიაში, აივ-ს შეუძლია გარკვეულ მასპინძელ უჯრედებში დარჩეს მიძინებული „პროვირუსის“ სახით — ვირუსული გენომის, რომელსაც საკუთარი თავი შეჰყავს მასპინძლის უჯრედის დნმ-ში.

ეს არის მთავარი მიზეზი, რის გამოც მისი აღმოფხვრა ასე რთულია, თუნდაც თანამედროვე ანტირეტროვირუსული პრეპარატებით. მათ შეუძლიათ ვირუსული გამრავლების დათრგუნვა, ვირუსული ჩატვირთვის შემცირება, დაავადების პროგრესის შეჩერება, მაგრამ მიზანში ვერ იღებენ დამალულ პროვირუსებს.

შედეგად, ანტირეტროვირუსული თერაპია აივ-ინფექციას იმორჩილებს, მაგრამ ვერ სპობს, რაც ბევრ პაციენტს აიძულებს, განუსაზღვრელი ვადით გააგრძელონ მკურნალობა ან თავი ვირუსის რეციდივის რისკის ქვეშ დააყენონ.

წინა კვლევები აჩვენებს, რომ აივ-ინფექციას სხეულის სხვადასხვა ქსოვილში დარჩენა შეუძლია, მათ შორის თავის ტვინში, თირკმელებში, ღვიძლში, ფილტვებში, საჭმლის მომნელებელ ტრაქტში და ა. შ.

იმუნური სისტემის T დამხმარე უჯრედები მთავარი ლატენტური რეზერვუარებია, მაგრამ არა ერთადერთი. აივ-ინფექცია ასევე იმალება კანის უჯრედებში, სისხლის თეთრ უჯრედებში, ორგანოსპეციფიკური უჯრედებში, როგორიცაა თირკმელების პოდოციტები და ნეირონების დამხმარე უჯრედები.

აივ ინფექციის ლატენტობის მრავალი დეტალი ჯერ კიდევ ბოლომდე შესწავლილი არ არის, მათ შორის არა მხოლოდ ის, თუ სად იმალება ვირუსი, არამედ ისიც, როგორ შედის ის სხვადასხვა ქსოვილსა და უჯრედის ტიპებში და როგორ სახლდება შემდეგ იქ.

ახალი კვლევის თანახმად, აივ-ინფექცია ამას ქსოვილ-სპეციფიკური მიდგომით აღწევს, მასპინძელი უჯრედის დნმ-ში იმალება თავისი ქცევის გარემოსთან შესაბამისობაში მოყვანით. მაგალითად, თავის ტვინში ის თავს არიდებს გენებს და დნმ-ის უფრო ნაკლებად აქტიურ რეგიონებში იმალება.

„დავადგინეთ, რომ აივ-ინფექცია შემთხვევითად არ ინტეგრირდება. ამის ნაცვლად, სხვადასხვა ქსოვილში მიჰყვება უნიკალურ მახასიათებლებს, რაც სავარაუდოდ ჩამოყალიბებულია ადგილობრივი გარემოსა და იმუნური პასუხების მიერ. ეს ხსნის, თუ როგორ ახერხებს აივ-ვირუსი ორგანიზმში ათწლეულების განმავლობაში შენარჩუნებას და რატომ შეიძლება მოქმედებდეს ზოგიერთი ქსოვილი ინფექციის რეზერვუარის სახით“, — ამბობს ონტარიოს დასავლეთის უნივერსიტეტის მიკრობიოლოგი სტივენ ბარი.

კვლევაში შეისწავლეს მონაწილეების სისხლის, მსხვილი ნაწლავის, საყლაპავი მილის, წვრილი ნაწლავისა და კუჭის ქსოვილების ნიმუშები.

ავტორებმა შეისწავლეს, რამდენად ხშირად ინტეგრირდებოდა აივ-ინფექცია მასპინძელი გენომის სპეციფიკურ ნაწილებში, შემდეგ კი ეს ინფორმაცია შეადარეს მახასიათებლებს, რომლებსაც ისინი სხვადასხვა ადამიანის სხეულის სხვადასხვა ნაწილში დააკვირდნენ.

„იმის ცოდნა, სად იმალება ვირუსი ჩვენს გენომში, დაგვეხმარება, რომ გამოვავლინოთ ამ უჯრედების და ქსოვილების მიზანში ამოღების გზები ტარგეტირებული თერაპიული მიდგომებით — ან ამ უჯრედების ამოძირკვით ან ვირუსის „დადუმებით““, — ამბობს კალაგარის უნივერსიტეტის მოლეკულური ვირუსოლოგი გიდო ფონ მარლი.

ეს აღმოჩენა მკვლევრებმა გააკეთეს ქსოვილების იშვიათი ნიმუშების გამოყენებით, რომლებიც პაციენტებისგან აივ/შიდსის პანდემიის დაწყების ადრეულ წლებში შეაგროვეს, იქამდე, ვიდრე თანამედროვე მედიკამენტები გახდებოდა ხელმისაწვდომი.

ამის წყალობით, მეცნიერები ვირუსს მის ბუნებრივ მდგომარეობაში დააკვირდნენ ერთი და იმავე ინდივიდის მრავალ სხვადასხვა ორგანოში; ასე გამომჟღავნდა არა მხოლოდ ახალი დეტალები აივ-ინფექციის შესახებ, არამედ ისტორიული ნიმუშების შენახვის სამეცნიერო მნიშვნელობაც.

„ჩვენი კვლევა წარმოადგენს მძლავრ მაგალითს იმისა, როგორ შეგვიძლია ვისწავლოთ ისტორიული ნიმუშებიდან, რათა უკეთესად შევისწავლოთ ვირუსი, რომელიც დღემდე ათეულობით მილიონ ადამიანზე ზემოქმედებს მთელ მსოფლიოში“, — ამბობს ბარი.

ეს ნიმუშები არსებობს იმ ადამიანთა წყალობით, რომლებიც მოხალისეობრივად მონაწილეობდნენ აივ-ინფექციის კვლევებში ამ პანდემიის დასაწყისში.

მომზადებულია news.westernu.ca-სა და ScienceAlert-ის მიხედვით, რომელიც მიხეილ ჭაბუკაშვილმა თარგმნა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

Consumer Reports-ის მიერ ჩატარებულმა ახალმა გამოძიებამ აჩვენა, რომ ცილის ფხვნილები და კოქტეილები ტყვიის საგანგაშო რაოდენობას შეიცავს.

ტყვია ცილის ფხვნილებში

შესავალი: ჟურნალმა Consumer Reports-მა, პირველად, ცილის ფხვნილები 15 წლის წინ გამოსცადა. მას შემდეგ, ცილის პროდუქტები წარმოუდგენლად პოპულარული გახდა ჯანსაღი ცხოვრების წესისა და კვების სამყაროში.

ზოგადი სურათი: რეცეპტული და ურეცეპტოდ გასაცემი მედიკამენტებისგან განსხვავებით, სურსათისა და წამლის ადმინისტრაცია მათ გაყიდვამდე არ ამოწმებს, რეკომენდაციას არ უწევს და ტესტირებას არ უკეთებს დანამატებს, როგორიცაა ცილის ფხვნილები.

ციფრები: Consumer Reports-მა გამოსცადა პოპულარული ბრენდების 23 ცილოვანი ფხვნილი და მზა კოქტეილი. გამოკვლეული პროდუქტების დაახლოებით 70% შეიცავდა ტყვიის დღიური ნორმის 120%-ზე მეტს, რაც 0.5 მიკროგრამს შეადგენს დღეში.

რას ამბობენ ისინი:

“შემაშფოთებელია, რომ ეს შედეგები კიდევ უფრო უარესია, ვიდრე გასულ შემთხვევაში”, – თქვა ტუნდე აკინლეიმ, CR-ის სურსათის უვნებლობის მკვლევარმა, რომელიც ტესტირების პროექტს ხელმძღვანელობდა.

“ჩვენ არ გირჩევთ ცილოვანი ფხვნილების უმეტესობის ყოველდღიურ მოხმარებას, რადგან ბევრი მათგანი შეიცავს მძიმე მეტალების მაღალ დონეს, რაც არ არის აუცილებელი ცილის მიღების დასაკმაყოფილებლად”.

დამატებითი დეტალები: ამჯერად, ტყვიის საშუალო დონე არა მხოლოდ 15 წლის წინანდელთან შედარებით მაღალი იყო, ზოგიერთი პროდუქტი ტყვიის დაუდგენელ რაოდენობას შეიცავდა.

Consumer Reports-მა შემდეგი პროდუქტების მოხმარებისგან თავის შეკავების რეკომენდაცია გასცა:

– Naked Nutrition Vegan Mass Gainer (CR-ის ტყვიის შემცველობის შეშფოთების დონის 1.572% ერთ პორციაზე)

– Huel Black Edition (CR-ის ტყვიის შემცველობის შეშფოთების დონის 1.288% ერთ პორციაზე)

Consumer Reports-ი გირჩევთ შემდეგი პროდუქტები კვირაში მხოლოდ ერთხელ მიიღოთ: – Garden of Life Sport ორგანული მცენარეული პროტეინი (564% საფრთხის დონე ერთ პორციაზე)

– Momentous 100% მცენარეული პროტეინი (476% საფრთხის დონე ერთ პორციაზე)

Consumer Reports-ი გირჩევთ შემდეგი პროდუქტების პერიოდულად მიღებას კვირის განმავლობაში:

– MuscleMeds Carnivor Mass (247% საფრთხის დონე ერთ პორციაზე)

– Optimum Nutrition (202% საფრთხის დონე ერთ პორციაზე)

– Jocko Fuel Milk Protein Shake (199% საფრთხის დონე ერთ პორციაზე)

– Vega Premium Sport მცენარეული პროტეინი (185% საფრთხის დონე ერთ პორციაზე)

– Quest Protein Shake (161% საფრთხის დონე ერთ პორციაზე) – [ ] Orgain Organic Plant-Based Protein (თითო პორციაზე ტყვიის შემცველობის ლიმიტის 143%)

– Optimum Nutrition-ის ოქროს სტანდარტის პროტეინის კოქტეილი (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 150%)

– Equip Foods Prime Protein (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 144%)

– PlantFusion-ის სრული პროტეინი (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 140%)

– Ensure Plant-Based Nutrition-ის პროტეინის კოქტეილი (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 132%)

– Muscle Milk Pro Advanced Nutrition-ის პროტეინის კოქტეილი (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 128%)

– KOS ორგანული სუპერ საკვები მცენარეული პროტეინი (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 112%)

Consumer Reports-ი ყოველდღიური მოხმარებისთვის საუკეთესო არჩევანად შემდეგ პროდუქტებს გთავაზობთ:

– Owyn Pro Elite High Protein Shake (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 88%)

– Transparent Labs Mass Gainer (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 87%)

– Optimum Nutrition Gold Standard 100% Whey Protein (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 56%)

– BSN Syntha-6 Protein Powder (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 46%)

– Momentous Whey Protein Isolate (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 30%)

– Dymatize Super Mass Gainer (ერთ პორციაზე CR-ის ლიმიტის 25%)

Consumer Reports-ი ამ პროდუქტს შეუზღუდავი გამოყენებისთვის გირჩევთ:

– Muscle Tech 100% Mass Gainer (ტყვია არ არის აღმოჩენილი) მეორეს მხრივ:CR-ი დაუკავშირდა 23 გამოცდილი პროდუქტის ყველა მწარმოებელს.

შვიდმა კომპანიამ არ უპასუხა, მათ შორის: BSN, Dymatize, Jocko Fuel, Muscle Milk, Owyn, PlantFusion და Transparent Labs. Optimum Nutrition-მა კომენტარის გაკეთებაზე უარი თქვა, ხოლო Huel-მა არ უპასუხა კითხვებს თავის პროდუქტში კადმიუმის რაოდენობის შესახებ.

ბევრი მათგანი, ვინც კითხვებს უპასუხა, ამტკიცებს, რომ ტყვია ბუნებრივად წარმოქმნილი ელემენტია, რომლის თავიდან აცილებაც რთულია, განსაკუთრებით მცენარეულ პროდუქტებში და მათი პროდუქტები უსაფრთხოების ტესტირებას გადის.

რა შეგიძლიათ გააკეთოთ: Consumer Reports-ის ტესტების მიხედვით, პანიკის საფუძველი არ არსებობს, თუ რომელიმე გამოცდილი პროდუქტი გამოიყენეთ ან თუ ზოგადად ცილოვან დანამატებს იღებთ. ამ ფხვნილების უმეტესობა უსაფრთხოა იშვიათი მოხმარებისთვის და ტყვიის ყველაზე მაღალი შემცველობის მქონე ფხვნილებიც კი, გაცილებით ნაკლებ ტყვიას შეიცავს, ვიდრე საჭიროა დაუყოვნებელი ზიანის გამოსაწვევად.

Consumer Reports-ი უბრალოდ აცხადებს, რომ მათი დასკვნები ხაზს უსვამს, თუ რატომ უნდა განიხილონ მომხმარებლებმა ყურადღებით ცილოვანი ფხვნილებისა და კოქტეილების როლი მათ რაციონში.

ტყვიის ზემოქმედება: FDA-ს მეცნიერების მიერ 2019 წელს გამოქვეყნებული კვლევის თანახმად, საშუალო ამერიკელი ზრდასრული ადამიანი ყოველდღიურად 5.3 მიკროგრამამდე ტყვიას იღებს საკუთარი რაციონიდან. ორი პროდუქტი, რომელიც შეიცავდა ტყვიის ყველაზე მაღალ რაოდენობას ერთ პორციაზე, აღემატებოდა საშუალო მაჩვენებელს: Naked Nutrition-ის Mass Gainer (7.7 მიკროგრამი ერთ პორციაზე) და Huel-ის Black Edition (6.3 მიკროგრამი ერთ პორციაზე).

ზოგადი სურათი: FDA-ს თანახმად, ტყვია შეიძლება იყოს იმ გარემოში არსებულ საკვებში, სადაც ისინი მოჰყავთ, ზრდიან ან ამუშავებენ. შეუძლებელია ტყვიის სრულად თავიდან აცილება საკვებში, მაგრამ მისი დონის შემცირება შესაძლებელია სასოფლო-სამეურნეო ან საწარმოო პროცესების შეცვლით.

დამატებითი ინფორმაცია: ტყვიის უარყოფითი ზემოქმედების ყველაზე დიდი რისკი განმეორებითი ან უწყვეტი ზემოქმედებისგან მოდის.

აშშ-ის დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრების თანახმად, ორსული ქალები და ბავშვები ყველაზე დაუცველები არიან და ბავშვობაში ტყვიის ზემოქმედებამ შეიძლება გამოიწვიოს გრძელვადიანი შედეგები.

Consumer Reports-ის თანახმად, ტყვიის ქრონიკული ზემოქმედება ასევე ასოცირდება იმუნური სისტემის დათრგუნვასთან, რეპროდუქციულ პრობლემებთან, თირკმელების დაზიანებასთან და მოზრდილებში მაღალ არტერიულ წნევასთან.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

მეცნიერებმა შეიმუშავეს მეთოდი, რომელიც საფუვრის გამოყენებით ადამიანის შარდს მყარ მინერალად გარდაქმნის. ეს მინერალი, სახელად ჰიდროქსიაპატიტი, ძვლებსა და კბილის მინანქარში გვხვდება. იგი ძვლისა თუ სტომატოლოგიურ იმპლანტანტებში გამოიყენება.

თუკი ახალი მეთოდით ამ მინერალს მასშტაბურად ვაწარმოებთ, იგი სხვა მიზნებითაც შეიძლება გამოვიყენოთ, იქნება ეს: არქეოლოგიური აღმოჩენების აღსადგენად, ასევე პლასტმასის ბიოდეგრადირებადი ალტერნატივებისა თუ სამშენებლო მასალების სახით.

ნაშრომი ჟურნალში Nature Communications გამოქვეყნდა.

კვლევის ავტორების თქმით, გარდაქმნის პროცესში ერთდროულად ორი მიზანი მიიღწევა. ერთი მხრივ, შარდი ჩამდინარე წყლებიდან შორდება, რაც გარემოს დაბინძურებასა და არასასურველი ნუტრიენტების დაგროვებას ამცირებს. მეორე მხრივ, იქმნება მასალა, რომელიც არაერთ სიტუაციაში შეიძლება გამოვიყენოთ.

ჰიდროქსიაპატიტი — Ca₁₀(PO₄)₆(OH)₂ — მტკიცე მასალაა, რომელიც კალციუმის იონებს, ასევე ფოსფატისა და ჰიდროქსიდის ჯგუფებს აერთიანებს. ეს ბუნებრივი მასალა კბილებისა და ძვლების მთავარი კომპონენტია. ამის გამო მას სამედიცინო იმპლანტანტებში აქტიურად იყენებენ, რადგან ნაკლები შანსია, რომ სხეული უკუაგდებს; მეტიც, მას ზრდის ხელშეწყობაც შეუძლია.

მიუხედავად ამისა, ამ მინერალის ხელოვნურად შექმნა ძვირია, ზოგიერთი მეთოდის გამოყენებისას კი ტოქსიკური ნივთიერებებიც წარმოიქმნება. ძუძუმწოვრებში ჰიდროქსიაპატიტს კონკრეტული უჯრედები, სახელად ოსტეობლასტები, გამოყოფს, რომლებიც ფიზიოლოგიური სითხეებიდან კალციუმის ფოსფატს მიიზიდავს. ეს უჯრედები დიდხანს არ ცოცხლობს და არც ხშირად მრავლდება, ამიტომ საწარმოო მიზნებისთვის ვერ იყენებენ.

მეცნიერებმა გადაწყვიტეს, ჰიდროქსიაპატიტი სხვა გზით შეექმნათ და ერთ-ერთ საფუარს, Saccharomyces boulardii-ს, მიმართეს. ამ სახეობის საფუარი ტროპიკული ხილის კანზე გვხვდება და ხშირად პრობიოტიკად იყენებენ.

მეცნიერებმა Saccharomyces boulardii-ს გენომში რამდენიმე ცვლილება შეიტანეს. ასე იგი “ოსტეოსაფუვრად” გარდაქმნეს, რომელიც შარდოვანას შლის და ჰიდროქსიაპატიტს წარმოქმნის. შარდოვანა ცილების დაშლის შედეგად წარმოქმნილი ნივთიერებაა, რომელსაც თირკმლები ფილტრავს, ბოლოს კი იგი შარდში გამოიყოფა.

ნაშრომის ავტორთა თქმით, შარდოვანას გარდაქმნის პროცესში თითო ლიტრი შარდით 1 გრამი ჰიდროქსიაპატიტი წარმოიქმნება, პროცესს კი დღეზე ნაკლები დრო სჭირდება. გარდა ამისა, საფუარი იაფია და მისი შენახვა უზარმაზარ კასრებშიც შეიძლება შედარებით დაბალ ტემპერატურაზე — დაახლოებით ასევე ხდება ლუდის მასობრივად დამზადების პროცესშიც. შესაბამისად, ავტორების აზრით, შარდის ჰიდროქსიაპატიტად გარდაქმნას მნიშვნელოვანი ინფრასტრუქტურა და ფინანსები არ დასჭირდება.

მეცნიერებს ახლა მეთოდის მასშტაბირება სურთ, რათა მისი პრაქტიკაში გამოყენება მოხერხდეს — კერძოდ, ჰიდროქსიაპატიტის მასალების დასაბეჭდად როგორც იმპლანტანტებისთვის, ასევე პლასტმასებისთვისა და სამშენებლო მიზნებისთვის.

წყარო

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”