კვლევები

ახალი კვლევის ფარგლებში მეცნიერებმა კატის ყოლასა და შიზოფრენიის გაორმაგებულ რისკს შორის გარკვეული კავშირი გამოავლინეს. მათ ბოლო 44 წელში 11 სხვადასხვა ქვეყანაში ამ საკითხის შესახებ გამოქვეყნებული 17 ნაშრომი შეისწავლეს.

ეს მოსაზრება პირველად 1995 წელს გაჟღერდა და გაზრდილი რისკის პოტენციურ მიზეზად პარაზიტი ტოქსოპლაზმა (Toxoplasma gondii) დასახელდა. ბავშვობაში კატებთან სიახლოვეს ყოფნასა და შიზოფრენიის განვითარებას შორის მიმართება სხვა კვლევებმაც ცხადყო, მაგრამ აკადემიურ წრეებში ამის საპირისპირო დასკვნების მქონე ნაშრომებიც გამოქვეყნდა.

აქვე გეტყვით, რომ ზემოხსენებული პარაზიტი მეტწილად უსაფრთხოა და თერმულად სათანადოდ დაუმუშავებელი საკვებით, დაბინძურებული წყლით ან ინფიცირებული კატის ნაკბენითა თუ მის ფეკალიებთან კონტაქტით შეიძლება გავრცელდეს. არაა გამორიცხული, ჩვენს ორგანიზმში მოხვედრისას მან ცენტრალურ ნერვულ სისტემაში შეაღწიოს და ნეირომედიატორებზე იქონიოს გავლენა. ამ მხრივ ის შესაძლოა, პიროვნულ ცვლილებებს, ფსიქოზურ სიმპტომებსა და სხვადასხვა აშლილობას დაედოს საფუძვლად, მათ შორის შიზოფრენიას, თუმცა ზუსტი მიზეზ-შედეგობრიობა დადასტურებული არაა. უცნობია ისიც, თუ რამდენად სწორია, ეს პირდაპირ კატებს მივაწეროთ.

ასეა თუ ისე, სამეცნიერო ნაშრომების ზემოხსენებული კონტრასტის გამო სპეციალისტებმა გადაწყვიტეს, ამ თემაზე არსებული დოკუმენტები გაეანალიზებინათ.

„კატის ყოლასა და შიზოფრენიასთან დაკავშირებული აშლილობების გაზრდილ რისკს შორის მნიშვნელოვან დადებით მიმართებას მივაგენით. სტატისტიკური ცვლადების გათვალისწინებით დავადგინეთ, რომ კატებთან კონტაქტში მყოფ ინდივიდებს დაახლოებით ორჯერ მეტი შანსი აქვთ, რომ შიზოფრენია განუვითარდეთ”, — აცხადებენ ავტორები.

ყურადსაღებია, რომ გაანალიზებული კვლევებიდან უმეტესობაში მიზეზ-შედეგობრივი მექანიზმები დასახელებული არ იყო, ანუ მათში ასეთი მოცემულობის პოტენციურად განმაპირობებელი ფაქტორები განხილული არაა ან მონაცემები ძალიან მწირადაა წარმოდგენილი.

გაურკვეველია, კონკრეტულად რომელ ასაკობრივ დიაპაზონში (ბავშვობასთან, მოზრდილობასთან, ზრდასრულობასთან თუ ხანდაზმულობასთან) განსაზღვრავს კატის ყოლა შიზოფრენიის რისკთან ასოციაციებს. ამის მიუხედავად, ერთ კვლევაში ამ შინაური ცხოველის ნაკბენის მქონე ადამიანებს სხვებთან შედარებით მეტი შიზოტიპური მაჩვენებელი გამოუვლინდათ, მაგრამ ზოგადად კატის ყოლასთან ამ მაჩვენებლების კავშირი არ დადგენილა. ასევე, ნავარაუდებია, რომ მსგავს აშლილობებს შესაძლოა, სულ სხვა პათოგენები იწვევდეს, როგორიც, მაგალითად, Pasteurella multocida-ა.

„ვასკვნით, რომ ჩვენი ანალიზი კატის ყოლასა და შიზოფრენიულ აშლილობებს შორის ასოციაციას მხარს უჭერს. ამის მიუხედავად, საჭიროა უფრო ხარისხიანი კვლევების ჩატარება, რომლებიც ბევრად მასშტაბური იქნება, რათა გაირკვეს, მართლაც არის თუ არა კატის ყოლა მენტალური აშლილობების რისკშემცვლელი ფაქტორი”, – ამბობენ მეცნიერები.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

თინეიჯერების ორგანიზმში, რომლებიც ე.წ. “ვეიპს” ხშირად იყენებენ, ტოქსიკური ლითონების უფრო მაღალი რაოდენობა აღმოჩნდა.
ნებრასკის უნივერსიტეტის მკვლევარების მიერ ჩატარებულმა ახალმა კვლევამ აჩვენა, რომ 13-დან 17 წლამდე ასაკის ე.წ. „ვეიპერებს“ რომლებიც აცხადებენ, რომ ელექტრო სიგარეტს დღეში მინიმუმ რვაჯერ იყენებენ, შარდში 30 პროცენტით მეტი ტყვია და ორჯერ მეტი ურანი აღმოაჩნდათ მათ თანატოლებთან შედარებით, რომლებიც იშვიათადიყენებენ მას.
ამასთან, მოზარდებში, რომლებიც უპირატესობას ანიჭებდნენ ტკბილ არომატს, მენთოლის ან პიტნისგან განსხვავებით, ურანის ბიომარკერები განსაკუთრებით მაღალი იყო.
ასეთი აღმოჩენები ღრმად შემაშფოთებელია, რადგან ცნობილია, რომ ისეთი ნაერთები, როგორიცაა ტყვია და ურანი, საზიანოა ადამიანის განვითარებისთვის.
მიუხედავად იმისა, რომ ელექტრონული სიგარეტი ხშირად იყიდება, როგორც ზრდასრულების მიერნიკოტინის მიღების შეწყვეტის საშუალება, არამწეველთა სრულიად ახალი თაობა ახლა სრულწლოვანებამდე იწყებს მის გამოყენებას. 2023 წელს აშშ-ში ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ საშუალო სკოლის მოსწავლეების 10 პროცენტი ამჟამად ელექტრო სიგარეტს იყენებდა. მომხმარებელთა 90 პროცენტმა აღნიშნა, რომ არომატიზებულ პროდუქტებს იყენებდა.
სიტყვა „ვეიპორი“ (ორთქლი) შეიძლება ჟღერს,როგორც წყლის უვნებელი ღრუბელი, მაგრამ ელექტრო სიგარეტის სითხე – მაშინაც კი, როცა ნიკოტინს არ შეიცავს – სავსეა ქიმიკატებით, ზოგჯერ მათ შორის ისეთი ტოქსიკური ლითონებით, როგორიცაა დარიშხანი, ქრომი, ნიკელი, ტყვია და ურანი.
„ვეიპინგი“ არცერთ შემთხვევაში არ არის უსაფრთხო, არ აქვს მნიშვნელობა ადამიანის ასაკს, მაგრამ ეს ჩვევა შეიძლება განსაკუთრებით სახიფათო იყოს ახალგაზრდებისთვის.
კვლევა Tobacco Control-ში გამოქვეყნდა.

წყარო : sciencealert.com
ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ახალი  ტექნიკა ცხადყოფს, რომ ადამიანები კომპლექსურ სანადირო იარაღს ხისგან ჯერ კიდევ 300 000 წლის წინ ამზადებდნენ, რაც თავდაყირა აყენებს ქვის ხანის სტერეოტიპს.
არქეოლოგები ადრე ეჭვობდნენ, რომ ადამიანები ხის იარაღებს იყენებდნენ სულ მცირე იმდენი ხნის განმავლობაში, რამდენ ხანსაც ქვისას, მაგრამ ხის უფრო მყიფე ბუნების გამო, მტკიცებულებების უმეტესობა დალპა. გერმანიაში, შენინგენში 3D მიკროსკოპისა და მიკრო-CT სკანერების გამოყენებით 187 ხის არტეფაქტის შემოწმებით, ეს ეჭვი ქვემო საქსონიის კულტურული მემკვიდრეობის ოფისის არქეოლოგმა დირკ ლედერმა და მისმა კოლეგებმა დაადასტურეს.
“ხე იყო გადამწყვეტი ნედლეული ადამიანის ევოლუციისთვის, მაგრამ ასეთი მაღალი ხარისხითპალეოლითის პერიოდიდან მხოლოდ შენინგენშია შემორჩენილი “, – განმარტავს გოტინგენის უნივერსიტეტის არქეოლოგი, თომას ტერბერგერი.
ხის არტეფაქტების ამ საწყობში, პლეისტოცენიდან იყო (დედამიწის ისტორიის მეოთხეული პერიოდის შუა ეპოქა, რომელიც დაიწყო 2,588 მლნ. წლის წინათ და დამთავრდა 11,7 ათ. წლის წინ) მინიმუმ 10 შუბი, შვიდი სასროლი ჯოხი და 35 საშინაო იარაღი.  ყველა მათგანი ხისგან იყო მოჩუქურთმებული. ხელსაწყოებმა აჩვენა რამდენიმე ისეთი ტექნიკის გამოყენების აშკარა მტკიცებულება, რომელსაც,მანამდე არსებული ინფორმაციის თანახმად, მხოლოდ თანამედროვე ადამიანები იყენებდნენ.
მკვლევარებმა ასევე აღმოაჩინეს გადამუშავების მტკიცებულებები – გატეხილ, ან დაბლაგვებულ ინსტრუმენტებს სხვა დანიშნულებით იყენებდნენ.
„კვლევა იძლევა უნიკალურ შეხედულებებს პლეისტოცენის პერიოდის ხის დამუშავების ტექნიკის შესახებ. შენინგენში აღმოჩენილი ხის სანადირო იარაღი ასახავს ტექნოლოგიური სირთულის, ადამიანის ქცევისა და ადამიანის ევოლუციის ურთიერთკავშირს“, – აცხადებენ მკვლევარები.
მათი კვლევა PNAS-ში გამოქვეყნდა.

წყარო : sciencealert.com

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ახალი კვლევის თანახმად, ნეანდერტალელები თავიანთ საცხოვრებელ სივრცეებს ისე აწყობდნენ, როგორც ამასვთანამედროვე ადამიანები აკეთებენ.
მკვლევარებმა, რომლებიც ჩრდილო-დასავლეთ იტალიაში რიპარო ბომბრინისარტეფაქტებს და მახასიათებლებსაანალიზებდნენ, ორი პოპულაციისდასახლების ადგილის საერთო პატერნები აღმოაჩინეს.
მათ შეადგინეს ქვის იარაღების, ცხოველებისძვლების, ჟანგ-მიწისა და ნიჟარებისგანაწილება აღნიშნული არქეოლოგიური ადგილის ორი ფენის ზედაპირზე, როდესაც იქ ორი პოპულაცია ცხოვრობდა.
მეცნიერებმა შეძლეს ადგილის სივრცითიმახასიათებლების მოდელირება დანიმუშების იდენტიფიცირება, თუ როგორიყენებდნენ ეს უძველესი ადამიანებისივრცეს და რა აქტივობებს ახორციელებდნენ.
ანალიზმა ხელი შეუწუო ამ უძველესიპოპულაციების ქცევებს შორის მსგავსებისადა განსხვავებების ყოვლისმომცველისურათის შექმნას.
მკვლევარებმა დაადგინეს, რომ როგორცნეანდერტალელები, ასევე ჰომო საპიენები სივრცეს სტრუქტურირებულად იყენებდნენ, აწყობდნენ თავიანთ საცხოვრებელსივრცეებში განსხვავებულ, მაღალი დადაბალი ინტენსივობის აქტივობების ზონებს.
ეს იმაზე მეტყველებს, რომ ამ უძველესპოპულაციებს ჰქონდათ სივრცითიორგანიზების მსგავსი შემეცნებითიშესაძლებლობები.
ორივე ჯგუფმა ასევე გამოავლინა მსგავსიტენდენციები სივრცის დაკავებისას, როგორიცაა შიდა კერების განმეორებადიპოზიცია, ისევე როგორც ნაგვის ორმო, რომელიც შენარჩუნებულია ორივე დონეზე.
თანამედროვე ადამიანების მსგავსად, ნეანდერტალელებმაც, როგორც ჩანს, დაგეგმეს თავიანთი სივრცეების დაკავებაიმის მიხედვით, თუ რამდენ ხანს გეგმავდნენდარჩენას, რა სახის საქმიანობას გეგმავდნენიქ და რამდენს უნდა ეცხოვრა ერთად.
მეცნიერებმა ასევე აღმოაჩინეს გარკვეულიგანსხვავებები იმაში, თუ როგორ იყენებდა აღნიშნული ორი პოპულაცია ტერიტორიას. მაგალითად, ნეანდერტალელებითდასახლებულ ფენებში არტეფაქტებისნაკლები გროვა იყო.
საერთო ჯამში, აღმოჩენები ცხადყოფს, რომორივე პოპულაციას ჰქონდა ძირითადილოგიკა, თუ როგორ გამოეყენებინათ სივრცე.
„ჰომო საპიენსის მსგავსად, ნეანდერტალელები თავიანთ საცხოვრებელადგილს სტრუქტურირებულად აწყობდნენ, იქშესრულებული სხვადასხვა ამოცანებისა დამათი საჭიროებების მიხედვით. ასე რომ, ესარის კიდევ ერთი კვლევა, რომელიცმიუთითებს იმაზე, რომ ნეანდერტალელებიუფრო „ადამიანები“ იყვნენ, ვიდრე ზოგადადვარაუდობენ“, – განაცხადა კანადისმონრეალის უნივერსიტეტის მეცნიერმა, კვლევის თანაავტორმა ამელი ვალერანმა.

წყარო : independent.co.uk

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

პერიოდულ შიმშილს რეკლამას უწევენ მთელი რიგი მოკლევადიანი სარგებლისთვის, რომელიც ბოლო კვლევებმა გამოავლინა, მაგრამ ჩვენ ბევრი რამ არ ვიცით მისი გრძელვადიანი შედეგის შესახებ. ახალმა კვლევამ აღმოაჩინა რამდენიმე შემაშფოთებელი კავშირი, რომელმაც, შეიძლება, გადაწონის პერიოდული შიმშილის სარგებელი გრძელვადიან პერსპექტივაში.
ამ პოპულარული კვებითი ინტერვენციის ერთ-ერთი ფორმა, რომელიც ცნობილია როგორც დროში შეზღუდული კვება (TRE), ითვალისწინებს დღე-ღამეში საკვების მიღების მხოლოდ 8 საათის ან ნაკლები დროის განმავლობაში გადანაწილებას, დანარჩენი 16, ან მეტი საათის განმავლობაში კი – შიმშილს.
მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი ადამიანი დიეტის ამ ფორმას სამედიცინო მეთვალყურეობის ქვეშ მიმართავს ჯანმრთელობის სპეციფიკური პრობლემების გადასაჭრელად, ბევრი მას წონის დაკლების სწრაფ გზად იყენებს.
მიუხედავად იმისა, რომ წონა ჯანსაღი სხეულის ერთ-ერთი ასპექტია, ჩინეთში, მეცნიერთა ჯგუფის ახალი კვლევა გვთავაზობს, რომ დროში შეზღუდული კვება დაკავშირებულია ზოგიერთ სერიოზულ და გრძელვადიან შედეგთან, მათ შორის გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებთან და ნაადრევ სიკვდილთან.
„ჩვენ აღმოვაჩინეთ, რომ ადამიანებში, რომლებიც 8-საათიან დროში შეზღუდულ კვებას იცავდნენ, უფრო მაღალი იყო გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებით სიკვდილიანობა, მათ შორის იმ ადამიანებშიც, რომლებსაც კიბო და გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები ჰქონდათ“, – აცხადებს ეპიდემიოლოგი ვიქტორ ჟონი, შანხაის ჯიაო ტონგის უნივერსიტეტიდან.
კერძოდ, კვლევის ფარგლებში, 20 000-მდე ადამიანის მონაცემების ანალიზმა აჩვენა, რომ ადამიანებს, რომლებიც ზღუდავდნენ ჭამას რვა საათის ან ნაკლები დროის განმავლობაში, ჰქონდათ 91 პროცენტით მეტი სიკვდილის რისკი გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების გამო. ეს მაჩვენებელი დაფიქსირდა გულის დაავადების ან კიბოს მქონე ადამიანებში.
გულ-სისხლძარღვთა დაავადების მქონე ადამიანებისთვის კვების ფანჯრის დღეში 8-დან 10 საათამდე შეზღუდვა კი გულის დაავადების ან ინსულტისგან სიკვდილის 66 პროცენტით უფრო მაღალ რისკთან იყო დაკავშირებული.
„ამ ეტაპზე ეს მხოლოდ კავშირებია და არა მიზეზები, მიუხედავად იმისა, რომ კვლევამ გამოავლინა კავშირი 8-საათიან კვების ფანჯარასა და გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებისგან სიკვდილს შორის, ეს არ ნიშნავს, რომ სიკვდილი დროში შეზღუდულმა კვებამ გამოიწვია“, განმარტავს ჟონი.
მისი თქმით, მკვლევართა გუნდმა აღმოაჩინა, რომ ადამიანებს, რომლებიც დროში შეზღუდული კვებას მისდევდნენ, მშრალი კუნთების უფრო დაბალი მასაჰქონდათ, ვიდრე სხვებს, რაც დაკავშირებულია გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებით სიკვდილიანობასთან, მაგრამ საჭიროა შემდგომი კვლევა ამ მექანიზმების სწორად გასაგებად.
„ძალიან მნიშვნელოვანია პაციენტებისთვის, განსაკუთრებით მათთვის, ვისაც აქვს გულის დაავადებები ან კიბო, იცოდნენ კავშირი 8-საათიან კვების ფანჯარასა და გულ-სისხლძარღვთა პრობლემით სიკვდილის გაზრდილ რისკს შორის“, – აცხადებს ჟონი.
მისი განმარტებით, კვლევის შედეგები ხაზს უსვამს დიეტასთან დაკავშირებული რეკომენდაციების მიმართ უფრო ფრთხილი, პერსონალიზებული მიდგომის აუცილებლობას, რათა ისინი შეესაბამებოდეს ინდივიდის ჯანმრთელობის მდგომარეობას და უახლეს სამეცნიერო მტკიცებულებებს.
ეს კვლევა წარმოდგენილი იყო ამერიკის გულის ასოციაციის EPI|Lifestyle Scientific Sessions 2024-ზე.

წყარო : sciencealert.com
ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

დეპრესიის უკეთ მკურნალობისა და პრევენციისთვის საჭიროა მეტი გავიგოთ ტვინისა და სხეულის შესახებ, რომელშიც ის ჩნდება.
საინტერესოა, რომ რამდენიმე კვლევამ გამოავლინა კავშირი დეპრესიის სიმპტომებსა და სხეულის ტემპერატურას შორის.
მკვლევარებმა, რომლებსაც კალიფორნიის უნივერსიტეტის სან-ფრანცისკოს (UCSF) ჯგუფი ხელმძღვანელობდა, გააანალიზეს შვიდი თვის განმავლობაში შეგროვებული 20,880 ადამიანის მონაცემები, რამაც დაადასტურა, რომ დეპრესიის მქონე ადამიანებს სხეულის უფრო მაღალი ტემპერატურა აქვთ.
კვლევაში მონაწილეობა 106 ქვეყნის წარმომადგენელმა მიიღო, მაგრამ ეს არ არის საკარისი იმის საჩვენებლად, რომ სხეულის მაღალი ტემპერატურა დეპრესიას იწვევს, ან დეპრესია იწვევს სხეულის ტემპერატურის მომატებას. მიუხედავად ამისა, ჩნდება ვარაუდი, რომ არსებობს კავშირი, რომელიც გამოკვლევას იმსახურებს.
მკვლევარების თქმით, შესაძლოა, კავშირის ბევრი მიზეზი არსებობდეს. შესაძლოა, დეპრესია დაკავშირებული იყოს მეტაბოლურ პროცესებთან, რაც წარმოქმნის დამატებით სითბოს, შესაძლოა, მიზეზი იყოს ფსიქიკური სტრესი ან გაღიზიანება, რომელიც გავლენას ახდენს როგორც სხეულის ტემპერატურაზე, ასევე დეპრესიის სიმპტომებზე. ეს არის ის, რაც მომავალმა კვლევებმა შეიძლება შეისწავლოს. ამ დროისთვის ჩვენ ვიცით, რომ დეპრესია რთული და მრავალმხრივი მდგომარეობაა, მრავალი განსხვავებული გამომწვევი ფაქტორით და შესაძლოა, სხეულის ტემპერატურა გარკვეულ როლს თამაშობდეს. კვლევის მონაცემებმა აჩვენა, რომ დეპრესიის სიმპტომების გამწვავებასთან ერთად, სხეულის საშუალო ტემპერატურა გაიზარდა.
იმის გამო, რომ მთელ მსოფლიოში ადამიანების დაახლოებით 5 პროცენტი ფიქრობს, რომ  დეპრესიითცხოვრობს, მისი გაგებისა და ეფექტური მკურნალობის მცდელობები ასეთი აქტუალური არასდროს ყოფილა. ყოველ ახალ აღმოჩენასპრობლემის გადასაჭრის უფრო მეტი იმედი მოაქვს.

კვლევა Scientific Reports-ში გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

კვლევამ აჩვენა, რომ ჰიპერტენზიის საწინააღმდეგო პრეპარატმა, რილმენიდინმა ჭიებში დაბერების პროცესი შეაჩერა. 

„პირველად, ჩვენ შევძელით ცხოველებში იმის ჩვენება, რომ რილმენიდინს შეუძლია გაზარდოს სიცოცხლის ხანგრძლივობა. ახლა  მზად ვართ გამოვიკვლიოთ, შეიძლება თუ არა რილმენიდინს სხვა კლინიკური გამოყენება ჰქონდეს“, – განაცხადა  დიდი ბრიტანეთის ბირმინგემის უნივერსიტეტის მოლეკულურმა ბიოგერონტოლოგმა ჟოაო პედრო მაგალჰაესმა. 

შემდგომმა ტესტებმა აჩვენა, რომ კალორიების შეზღუდვასთან დაკავშირებული გენის აქტივობა შეინიშნებოდა იმ თაგვების თირკმელებისა და ღვიძლის ქსოვილებში, რომლებსაც მკურნალობდნენ რილმენიდინით. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ზოგიერთი ცვლილება, რომელსაც კალორიების შეზღუდვა იწვევს ცხოველებში და ითვლება, რომ ჯანმრთელობისთვის გარკვეულ სარგებელს მოაქვს, ასევე ვლინდება ჰიპერტენზიის საწინააღმდეგო წამალთან, რომელსაც ბევრი ადამიანი უკვე იღებს.

კიდევ ერთი აღმოჩენა იყო ის, რომ რილმენიდინის ეფექტურობაში გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭებოდა ბიოლოგიურ სასიგნალო რეცეპტორს, სახელად nish-1-ს. ეს კონკრეტული ქიმიური სტრუქტურა შეიძლება სიცოცხლის ხანგრძლივობის გაუმჯობესებისა და დაბერების შენელების სამომავლო მცდელობებში სამიზნე გახდეს. 

„აღმოვაჩინეთ, რომ რილმენიდინის სიცოცხლის ხანგრძლივობის გახანგრძლივების ეფექტი გაუქმდა, როდესაც nish-1 წაიშალა“, – განმარტავენ მკვლევარები. 

რაც რილმენიდინს დაბერების საწინააღმდეგო წამლის პერსპექტიულ კანდიდატად აქცევს არის ის, რომ მისი მიღება შესაძლებელია პერორალურად, უკვე ფართოდ არის დამტკიცებული და მისი გვერდითი ეფექტები იშვიათი და შედარებით რბილია. 

ჯერ კიდევ დიდი გზაა გასავლელი იმის გასარკვევად, იმუშავებს თუ არა რილმენიდინი, როგორც დაბერების საწინააღმდეგო საშუალება  ადამიანებზე, მაგრამ ადრეული ამ ჭიებსა და თაგვებზე ჩატარებულ ცდებში დაფიქსირებული ნიშნები იმედისმომცემია. 

„ჩვენ ახლა ბევრად მეტი ვიცით იმის შესახებ, თუ რისი გაკეთება შეუძლია რილმენიდინს და როგორ მოქმედებს იგი. გლობალური დაბერებული მოსახლეობის პირობებში, დაბერების შეფერხების სარგებელი, თუნდაც მცირე, უზარმაზარია”, – აცხადებენ კვლევის ავტორები. 

კვლევა Aging Cell-ში გამოქვეყნდა.

წყარო : sciencealert.com 

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ახალი კვლევის ფარგლებში სპეციალისტებმა ამ საკითხისადმი მიძღვნილი 212 ნაშრომი გააანალიზეს და დაასკვნეს, რომ, ზოგადად, შეხება ნებისმიერი ასაკის ადამიანის ფიზიკურ და მენტალურ ჯანმრთელობას აუმჯობესებს.

„აქამდეც ვიცოდით, რომ შეხება ჯანმრთელობაზე ზემოქმედების მხრივ მნიშვნელოვანია, მაგრამ, მრავალი კვლევის მიუხედავად, უცნობი იყო, როგორ უნდა გამოვიყენოთ ის ოპტიმალურად, კონკრეტულად რა ეფექტს უნდა ველოდოთ და როგორია გავლენის მქონე ფაქტორები”, – აცხადებენ ავტორები.

მათ მიერ შესწავლილ ნაშრომებში 12 966 ადამიანის მონაცემებია გაერთიანებული. ამ ინფორმაციის ანალიზმა აჩვენა, რომ შეხება შესაძლოა, ტკივილის, შფოთვისა და დეპრესიის შემსუბუქებაში დაგვეხმაროს. ეს ეფექტი დაფიქსირდა როგორც ბავშვებში, ისე ზრდასრულებში.

მსგავსი ზემოქმედება სხვადასხვა ტიპის ფიზიკური კონტაქტისას ვლინდება, იქნება ეს ჩახუტება თუ მასაჟი. ამის მიუხედავად, ყველაზე ეფექტიანი თავსა და სახეზე შეხება აღმოჩნდა, ყველაზე დადებითი რეაქციების გამომწვევი კი ხანმოკლე და ხშირი შეხება.

დადგინდა ისიც, რომ ჩვილებში მშობლებთან შეხება უფრო შედეგიანია, მოზრდილებში კი სხვაობას არ გვაძლევს, ახლობელია თუ არა ადამიანი. რა თქმა უნდა, დადებითი ეფექტის მისაღებად შეხება სასურველიც უნდა იყოს, ხოლო რეაქციები აბსოლუტურად ინდივიდუალურია.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

რა არის ინსტინქტი? კლასიკური გაგებით ეს წინასწარ დაპროგრამებული ტენდენციაა, რომელსაც არსებითი მნიშვნელობა აქვს სახეობის გადარჩენისთვის. მასში მოიაზრება კონკრეტული სახეობის მოქმედების სპეციფიკური პროგრამა, რომელიც გენეტიკურად გადაეცემა თაობიდან თაობას, თუმცა თეორიულად დამოუკიდებელია ცალკეული ინდივიდის გამოცდილებაზე.

სწორედ ეს “თუმცა” აჩენს ბევრ შეკითხვას. გამოცდილება დასწავლასთანაა დაკავშირებული. დასწავლა გამოცდილებაზე დამყარებული პროცესია, რომლის დროსაც ხშირად იცვლება ქცევა ან ქცევის პოტენციალი. ესე იგი, ერთია გენეტიკური ინფორმაცია და მეორე დასწავლასთან “ინტერაქცია”. მეტი კონკრეტიკისთვის დასწავლა სამი ნაწილისგან შედგება: ცვლილება ქცევაში (ქცევის პოტენციალში), მუდმივი ცვლილება და გამოცდილებაზე დაფუძნებული პროცესი.

ბევრს მიაჩნია, რომ ცხოველთა სამყაროში არსებები გადაწყვეტილებას “ინსტინქტურად” იღებენ. მაგალითად, ახლად გამოჩეკილი ზღვის კუები, რომლებიც ზღვამდე მისაღწევად მთვარის შუქზე არიან დამოკიდებული. ასევე საინტერესო მაგალითია ფრინველები, რომლებიც სეზონების ცვლილებასთან ერთად ათასობით კილომეტრით მიგრირებენ. არც დედა ლომები უნდა დავივიწყოთ, რომლებმაც ზუსტად იციან როგორ გამოკვებონ, დაიცვან და გაწვრთნან თავიანთი შთამომავლობა.

თუმცა, არის კი ეს რეალურად ინსტინქტი? სანამ ვიკითხავთ როგორ მუშაობს ინსტინქტი, ზუსტად უნდა ვიცოდეთ რა არის ის.

“ინსტინქტის განსაზღვრა შეუძლებელია, თუ თქვენ ასევე არ საუბრობთ მონეტის მეორე მხარეზე, და ეს შეძენილი ან ნასწავლი ქცევებია”, — განუცხადა Live Science-ს ფლორიდის საერთაშორისო უნივერსიტეტის განვითარების ფსიქობიოლოგმა რობერტ ლიკლიტერმა.

სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, “ინსტინქტები” არის ქცევა, რომელიც გავლენას ახდენს ფაქტორებზე, რომლებიც პირდაპირ “დანახვადი” არ არის. მაგალითად, მეცნიერები დიდი ხნის განმავლობაში ფიქრობდნენ, რომ ქცევა — რა დროსაც ფრინველი, მათ შორის ინდაური, ბატი, ქათამი და იხვი, დედას ამოიცნობს და მას მისდევს — ინსტინქტი იყო. ესე იგი, მიაჩნდათ, რომ ეს თანდაყოლილი, წინასწარ განსაზღვრული, გენეტიკურად ჩამოყალიბებული ტენდენცია იყო, რომელიც ცალსახად ახსნას არ ექვემდებარებოდა.

თუმცა, 1963 წელს ფსიქოლოგმა გილბერტ გოტლიბმა რევოლუციური აღმოჩენა გააკეთა: იხვის გამოჩეკა დაკავშირებულია დედის ხმაზე და ამ ხმის აღქმა ნაჭუჭში ინდივიდუალურად ვითარდება. ამ ინფორმაციის დამუშავება დაბადებამდე ხორციელდება. გოტლიბის იხვის ჭუკის ექსპერიმენტებმა “ინსტინქტის” ახლებურ გაგებას დაუდო საფუძველი და დაგვაფიქრა იმაზე თუ რა ქცევაა მასთან დაკავშირებული.

როგორც იხვის ჭუკის მაგალითში, სხვა ზემოქმედებაც შეიძლება იყოს და ეს მანამ, სანამ არსება დაიბადება.

ინსტინქტის კლასიკური გაგება აქამდე ან ნიუანსს უგულებელყოფდა. კატის უნარი დახტომისას სწორად დაეშვას კიდურებზე და პეპლის სეზონური მიგრირების შესაძლებლობა, ქცევითი ნეირომეცნიერ მარკ ბლუმბერგის თქმით, “სახეობათა ტიპური ქცევაა”.

“როდესაც ადამიანები ინსტინქტზე საუბრობენ, ამაში გულისხმობენ იმას, რაც ვითარდება”, — უთხრა Live Science-ს ბლუმბერგმა.

განვითარების ამ პერსპექტივის საწინააღმდეგო არგუმენტების მიხედვით, სახეობების სპეციფიკური ქცევის სპექტრი არსებობს. ასევე არის ის არგუმენტი რომ დაბადებისას ორგანიზმებს ქცევის დასადგენად საკმარისი გამოცდილება ჯერ არ აქვთ.

თუმცა, გამოცდილება იწყება დაბადებამდე, ისევე როგორც იხვის გამოჩეკის შემთხვევაში. უფრო მეტიც, არსებობს მრავალი ქცევა, რომელიც მეცნიერებს ადრე ინსტინქტად მიაჩნდათ — ეს მანამ, სანამ ამ სისტემების შინაგან სტრუქტურებზე მეტი არ გავიგეთ.

მაგალითად, ზღვის კუებს ოკეანეებში ნავიგაცია შეუძლიათ, რადგან მათ ამისთვის ერთგვარი “მაგნიტური კომპასი” აქვთ. ეს ვერ იქნება მყარი ინსტინქტი, რადგან მასზე გავლენას დედამიწის მაგნიტური ველი ახდენს. ანალოგიურად, კატას არ ეცოდინება, როგორ დაეშვას ფეხზე, თუ დაიბადებოდა კოსმოსში, რაც იმაზე მეტყველებს, რომ ასეთი ქცევები უბრალოდ ჩვენს გენებში არ არის კოდირებული (კოსმოსში ვირთხებზე ჩატარებულმა ექსპერიმენტებმა ეს დაადასტურა). ეს აჩენს შეკითხვას, არსებობს პოტენციალი, მაგრამ არა ცალსახა მოცემულობა?!

კიდევ ერთი დამაბნეველი მაგალითი პარაზიტულ ფრინველებშია, რომლებიც სხვა სახეობებს ატყუებენ. ისინი თავიანთი ბარტყების გასაზრდელად შემდეგს აკეთებენ: საკუთარ კვერცხებს სხვა ფრინველის ბუდეში ჩუმად დებენ. ასეთ დროს ბევრი საინტერესო რამ ხდება, ზოგ შემთხვევაში “მასპინძელი” ჩიტი ტყუვდება და სხვის შთამომავალს ზრდის.

ჩნდება შეკითხვა: როგორ შეუძლია სხვა სახეობის მიერ გაზრდილმა ჩიტმა იცოდეს, რომელ სახეობას მიეკუთვნება, შესაბამისად, საიდან იცის ვისთან შეწყვილდეს? თუმცა, თუ “მასპინძელი” ჩიტი მიხვდება, რომ კვერცხი მისი არაა, ის კვერცხს თავიდან მოიშორებს, იმავეს შვრება ბარტყის შემთხვევაშიც. მეტიც, კვლევების თანახმად, პარაზიტი ჩიტის ბარტყი ღამე თავის სახეობის წარმომადგენლებთან ერთად ჩერდება და დღისით ისევ “მოტყუებული დედის” ბუდეში ბრუნდება. მეცნიერებს ბოლომდე არ ესმით თუ რა ფენომენია ეს.

მკვლევრების თქმით, ჩვენი გენები არ განსაზღვრავენ ქცევებს ისე, როგორც ამას “ინსტინქტი” ითვალისწინებს.

“გენებსა და ქცევას შორის კავშირი ძალზე არაპირდაპირია. მაგალითად, ახალი ქცევის გამომუშავებისას ნეირონებიც იცვლება, ზოგჯერ კი, პირიქით. ამით იმის თქმა მინდა, რომ გენები ქცევებს ნაკლებად განსაზღვრავენ. თუმცა, არის შემთხვევები, როდესაც ცხოვრებისეული გამოცდილება გავლენას ახდენს იმაზე, თუ როგორ იქცევა ჩვენი გენები”, — თქვა ბლუმბერგმა.

ბლუმბერგის თქმით, ძირითად ქცევებსაც სწავლა სჭირდება. კვლევებმა აჩვენა, რომ მშრალ საკვებზე გაზრდილმა ცხოველებმა წყლის დალევა არ იცოდნენ. სწორედ ეს აჩენს შეკითხვას, სად გადის ზღვარი დასწავლასა და ინსტინქტს შორის.

მეცნიერები თანხმდებიან, რომ ამ ყველაფერზე უფრო კონკრეტული პასუხების მისაღებად შემდეგი კვლევებია საჭირო. ერთი რამ ფაქტია, ყველაფერი ასე მარტივად არ არის და სიტყვა “ინსტინქტის” ხმარება ყველაფერზე რაც ჯერ კიდევ არ გვესმის მართებული არაა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”